De herinnering aan Scott: literatuur, erfgoed, mobiliteit
|
een afspiegeling van de geschiedenis te presenteren door plaatsen te koppelen aan de 12 ervaringen van mensen. Zijn personages uit vervlogen tijden nemen het landschap op een zeer directe manier waar. In The Lady of the Lake (1810) wordt bijvoorbeeld het pittoreske Lake Katrine – indertijd al tot op zekere hoogte een toeristenoord – vanuit 13 het perspectief van James v beschreven. De schilderachtige beschrijving van een bekende plaats door de ogen van iemand op avontuur in vroeger tijden krijgt aldus een historische en, in dit geval, een spannende dimensie: And thus an airy point he won, Where gleaming with the setting sun One burnished sheet of living gold, Loch Katrine lay beneath him rolled; [...]14 Op vergelijkbare wijze worden de Highlands in Waverley steeds beschreven vanuit het perspectief van iemand uit een vervlogen tijd ‘sixty years since.’ Daar wordt nog een historische dimensie aan toegevoegd: in 1745 beleeft Waverley zelf avonturen in de Highlands, maar hoort daar bovendien verhalen over eerdere gebeurtenissen (het post-1814 publiek leest beide verhalen). Als Waverley in hoofdstuk xvi een tocht maakt door een smalle en hoogst sublieme bergpas, waar zelfs nog gieren azen, vertelt zijn reisgenoot een verhaal: ‘This’, said Evan, ‘is the pass of Bally-Brough which was kept in former times by ten of the clan Donnochie against a hundred of the low country carls. The graves of the slain are still to be seen in that little corri, or bottom, on the opposite side of the burn – if your eyes are good, you may see the green specks among the heather.’15 Waverley (en achter hem de lezer) wordt aangemoedigd om met een historische blik naar het landschap te kijken: ‘if your eyes are good, you may see the green specks’. De roman biedt met andere woorden een kader waarin deze plaatsen ‘tentoongesteld’ worden. Zoals artefacten binnen een museum aan betekenis winnen, zo krijgen bepaalde locaties binnen het verhaal een historisch aura. Maar in tegenstelling tot het museale kader, biedt het romaneske kader ook spanning en emotionele betrokkenheid bij het wel en wee van de personages. Het verhalende aspect voegt aldus een extra dimensie aan de landschapsbeschrijving toe. Omgekeerd biedt het landschap als lieu de mémoire Scott de mogelijkheid om aan het lineaire karakter van de verhaalvorm te ontstijgen. In tegenstelling tot een verhaal, dat gebaseerd is op chronologie en causaliteit (begin-midden-einde), kan een plaats als herinneringsmedium zeer uiteenlopende gebeurtenissen binnen één kader plaatsen. Dit laat zich opnieuw aan de hand van de bergpas van Bally-Brough illustreren. Deze locatie brengt de ervaringen van 1745 samen met een bloedbad van honderd jaar tevoren. Zoals een rotswand de sporen vertoont van verschillende geologische periodes, zo kan een plaats verschillende historische strata in herinnering
91
—