De Millingerwaard

Misschien gaat de zeearend hier wel broeden

Konikpaard

Als je vanaf de dijk over de Millingerwaard kijkt, zie je een oer-Hollands landschap dat zo uit een schilderij uit de 18e eeuw weggelopen kan zijn. Maar het tegendeel is waar, het gebied is de afgelopen vijfentwintig jaar opnieuw ingericht en is dus gloednieuw. De tijd heeft hier stil stilgestaan gezien de ontwikkelingen die het gebied door heeft gemaakt Het is een eldorado voor mens, plant en dier. Een stukje struinnatuur van ongekende schoonheid. Wie weet, gaan de zeearend en de visarend er ooit nog broeden. Boswachter Daan Meeuwissen weet heel veel van het natuurgebied aan de Waal. We struinen met hem mee.

Zeearend

Bever

Struinen

Struinnatuur? Ja, normaal zeggen ze ‘de paden op, de lanen in’. Hier geldt ‘de paden af, de graslanden in’. Daan: “In de Millingerwaard mag je overal wandelen, dwars door alle gebieden heen, oftewel struinen. Dat komt niet veel voor in Nederland. En nee, dat zorgt juist niet voor een grote recreatieve druk op het gebied en ook niet voor onrust bij de dieren die hier leven. Doordat de bezoekers zich spreiden is er minder verstoring en minder druk op bepaalde delen van de waard. Je ziet wel een bepaald patroon bij de bezoekers. Dagjesmensen blijven meestal op de bestaande paden en wegen. Natuurliefhebbers die hier vaker komen, slaan eerder aan het struinen. Overigens gedragen de meeste mensen zich respectvol ten opzichte van de natuur.”

Procesnatuur

Dus banjeren we samen met de boswachter dwars door de ruige graslanden van de Millingerwaard. Je kunt er zeer zeldzame planten aantreffen zoals, pijpbloem, cipreswolfsmelk, brede ereprijs. Daan: “De zaden van deze planten worden aangevoerd via de rivier en komen uit het stroomgebied van de Rijn uit Duitsland en Zwitserland dus. Als het hoge water zich terugtrekt blijven deze zaden achter op de schrale bodem en die zorgen ervoor dat je in de Millingerwaard voor mooie verrassingen komt te staan. Regelmatig tref je weer nieuwe en zeldzame planten aan. We noemen dat stroomdalflora. Elk seizoen is de natuur hier weer anders.” Het is dus belangrijk dat de Millingerwaard af en

toe onder water komt te staan. Dat zorgt voor o.a. bijzondere flora en fauna. “Er is in dit gebied sprake van procesnatuur. De natuur kan hier haar gang gaan. We grijpen zo min mogelijk in. Valt er bijvoorbeeld een boom om, dan laten we die liggen. Daar komen schimmels op en daar komen dan insecten op af. Vogels eten de insecten en die zijn vervolgens weer een prooi voor bijvoorbeeld roofvogels. De kringloop van de natuur. Dieren, planten en schimmels profiteren van elkaar.”

Hoogwaterveiligheid

De Millingerwaard krijgt komend jaar haar definitieve vorm om ruimte te scheppen voor allerlei vogels, vissen, planten, zoogdieren en amfibieën, een gevarieerde flora en fauna. Het gebied is op de eerste plaats een overloopgebied bij hoogwater waardoor het waterpeil in de rivieren wel met zes centimeter kan zakken. Zo zijn er kwelvingers gegraven. Met een beetje fantasie hebben die de vorm van een hand. “Water wordt bij hoogwater versneld afgevoerd. Hiermee daalt de kans op overstroming tijdens extreem hoogwater. De bodem van de ontgrondingsplas bij Millingen komt vijf meter dieper te liggen. Dat voorkomt dat de plas droogvalt in de droge zomers en aantrekkelijk blijft voor vissen, visetende vogels, maar zeker ook voor de zeldzame otter, onderdeel van dit leefgebied.” Er staat nog meer op stapel voor het komende jaar. Zo legt Staatsbosbeheer laagtes aan waar onder andere de zeldzame rugstreeppad en knoflookpad van kunnen profiteren. Uit de oude zandwinningsplas bij Kekerdom haalt men minder grond, waardoor er een eiland wordt gevormd, waarop ooibossen kunnen gaan groeien. De modderige oevers bieden voedsel aan allerlei steltlopertjes, bijvoorbeeld de kluut. Maar ook kan de visdief er broeden. Er komt een kade van klei bij de Millingerhof, compleet met een nieuwe wandelroute. Door die kade ontstaat in de oude rivierarm van de Waal een stuk zeldzame laagdynamische riviernatuur met ruimte voor bijzondere moerasplanten.

Zeearend

We lopen verder het gebied in en in de verte in de lucht ontwaren we een enorme vogel. De vergelijking met een vliegende deur is snel gemaakt. “Nee joh, dat is een zeearend. De spanwijdte van de vleugels bedraagt ongeveer tweeënhalve meter. De zeearend leeft voornamelijk van aas, vis en watervogels. De soort is hier regelmatig te gast, maar heeft hier nog niet gebroed. We hopen wel dat dat in de toekomst nog een keer gaat gebeuren. Dat zou de kroon op het werk zijn. Er is sprake van optimalisatie, maar of het dier komt is natuurlijk altijd afwachten.” Door het doortrekken van de derde kwelvinger, ontstaat er een eiland waarop de zeearend zou kunnen gaan broeden. De afwisseling van open gebieden en ooibossen is ideaal voor deze roofvogel. Vanuit de ooibossen kan hij het gebied overzien om zijn prooi op te sporen. Daan: “Voor de visarend is dit overigens ook een geschikt broed- en jachtgebied. Vooral de diepe wateren zijn interessant voor de vogel.”

Grazers

Doen die niks? Vragen we bezorgd, als we oog in oog komen te staan met een kudde Galloway runderen. “Nee”, zegt Daan, “dat valt wel mee. Je moet gepaste afstand houden, zeker als er jonge kalveren tussen lopen. We hebben hier ook nog Konikpaarden lopen. Verschillende planten- en dierensoorten profiteren van het grazen, snoeien, schillen, schuren, betreden en zandbaden van de grazers. De begrazing gebeurt met dieren die zichzelf jaarrond buiten redden.

Bevers

Daan brengt ons ook bij een beverburcht. Je kunt de burcht duidelijk zien liggen. Tientallen van deze prachtige dieren in de Millingerwaard. “Eigenlijk zijn bevers ook een soort grazers. Aan de rand van de geulen, waar ze leven, knagen ze bomen om. Hierdoor ontstaan weer open plekken, waar diverse soorten dieren op afkomen en die geschikt zijn voor bepaalde planten. De paarden eten de bast van de bomen af en daar komen weer bepaalde insecten op af. En zie, daar is de natuurlijke kringloop weer.”

Gigantisch succes

Als we weer bij de dijk zijn aanbeland bedanken we Daan voor de heerlijke wandeltocht, of nee, struintocht. “Kijk eens wat hier allemaal leeft. Otter, bever, zeearend, visarend, ijsvogels, lepelaars, zilverreigers, ooievaar, de knoflookpad. Veel zeldzame flora. Noem maar op. En dat allemaal op zo’n relatief klein gebied. In 1991 zijn we hier begonnen met natuurontwikkeling. De Millingerwaard is nu al een gigantisch succes.”