Kunsthistorie

Erf met hek en kippen

Dorus Arts

(1901 Hernen -1961 Montreal)

Herkomst en gezin

Dorus Arts was een zoon van Anna Maria van den Broek, (Leeuwen 10-05-1865), winkelierster in Bergharen en van Lambertus Arts, (Hernen, gemeente Bergharen, 07-02-1859). Lambertus verkocht de ouderlijke boerderij die hij tegen zijn zin erfde en waarop hij werkte als landbouwer. Hij trok naar Nijmegen en werd daar als melkslijter op 09-01-1909 met zijn gezin ingeschreven in de Jacob Canisstraat 85. Hun kinderen, Theodorus Johannes (Dorus), (25-05-1901), en Jacoba Francisca Geertruida (09-05-1903) werden nog in Hernen geboren.

Zoon Dorus trouwde in 1929 met onderwijzeres en schrijfster Mien Mijling. Tijdens hun huwelijksreis schilderde Dorus veel in Brugge. Zij kregen zeven kinderen. Misschien ging het boekje van Mien over een vagebond met zeven kleinkinderen wel over henzelf. Zij leefden van zijn werk, daarom schilderde Dorus Arts in de stijl van de Haagse School vooral vennen, houthakkers en vissersschuiten. Daar was in die tijd veel vraag naar, vooral in Canada en Amerika. Hij maakte ook portretten, stillevens en bloemen. Ook als boek- en verhalenillustrator probeerde hij aan werk te komen. Hij was een ‘zwijgzaam en bescheiden, maar zeer gedreven man’. Zijn recensenten waren het erover eens dat hij technisch zeer vakbekwaam was en tegelijkertijd een melancholieke sfeer wist te leggen in zijn werk. Bijvoorbeeld een zwerver in de regen, of landschappen bij maanlicht. ‘Verstild’ werd dat in de jaren ’90 wel genoemd.

Zijn gezin had niet alleen zijn aandacht, maar was tevens een grote zorg voor hem. Vooral tijdens de crisisjaren tot vlak na WOII. In 1955 emigreerden zij naar Canada, waar de oudste zoon al woonde. Over zijn gezin is opvallend weinig bekend, ondanks de documentaire die daarvan in de jaren ’90 gemaakt werd. Mogelijk miste hij in Montreal het speciale licht uit zijn geboortestreek. Dorus Arts kreeg heimwee naar Nijmegen en omgeving. De laatste jaren bemoeilijkte reuma met koortsen en pijnlijke gewrichten het schilderen. Dorus werd bovendien ernstig ziek. Hij overleed in 1961.

Opleiding en werk

Als twaalfjarige stuurde Dorus Arts al ‘waterverfjes’ naar huisvlijttentoonstellingen. Hij kreeg er zelfs een ereprijs voor. Maar er was geen geld voor de opleiding aan een Kunstacademie. Hij volgde de Ambachtsschool. Hier leerde Dorus het Technisch Tekenen waar hij later veel profijt van zou hebben.

In 1924 kon hij alsnog op studiereis naar Frankrijk. Later leerde hij etsen van Jan van Vught Tijssen. Bij Henri van Hooidonk volgde hij een cursus voor de Akte Tekenen. Op scholen werd hij helaas nooit aangesteld. Misschien vanwege een opgelegde gevangenisstraf, omdat hij een bankbiljet van 10 gulden probeerde te vervalsen. Achterop één van zijn schilderijen staat geschreven ’In de gevangenis gemaakt’. Hij kwam tijdens die lessen in contact met mensen die een fijne vriendenkring zouden worden, onder wie zijn later echtgenote Mien Mijling, Jan Toorop, Eugène Lücker en Chris Hammes. Via hen werd Dorus Arts lid van de ‘Nijmeegse Kunstkring Kohesie’. En hij maakte kennis met Plasmolense kunstenaars, waarvan Antoon Heijmans, Theo Deckers en Joop Uittenbogaard heel goede vrienden werden. Samen trokken zij dikwijls het veld in. Hij leerde ook veel van de Amsterdamse schilder Jan Korthals. Intussen werkte Dorus ook wel als schildersknecht.

Dorus Arts voelde zich sterk verbonden met de natuur van zijn geboortegrond. Hij schilderde sfeervolle landschappen en onheilspellende luchten. Hij maakte ook olieverven op board, muurschilderingen, aquarellen, pastels, etsen en pentekeningen, vooral van eenzame landlopers, portretten (opdrachten vanaf 1928), stillevens en bloemen. Hij was een buitengewoon vakbekwaam kunstenaar. Hij gaf privéles aan Piet Berkvens (van 1950 tot 1954), Petran Vermeulen en Daan Wildschut die kunsthandelaar werden en via hen kon Dorus Arts veel van zijn werk naar het buitenland verkopen.

Kunstverenigingen

Dorus Arts was lid van diverse kunstverenigingen, zoals het Sint Lucasgilde te Haarlem (1930), ‘Pulchri Studio’ te Den Haag (1932), ‘Arti’ te Amsterdam en het Nijmeegse ‘In Consten Eén’ (1924), later ‘Stichting Kohesie Kunstbehoud’. Deze had enige overeenkomst met ‘Stichting Jacques van Mourik in hun beider streven naar behoud van kunstwerken in de regio.

Exposities en veilingen

Kritieken over het werk van Dorus Arts waren over het algemeen positief, zoals in het maandblad ‘Historia’, mei 1938, en de ‘kritische beschouwing’ van Dr. J. van Ryckevorsel naar aanleiding van de expositie in Kunstzaal J.S. Fetter te Amsterdam. Dorus Arts exposeerde veel, ook samen met anderen en op veilingen werd zijn werk goed verkocht. In het Nijmeegse Waaggebouw, toen Nijmeegs Museum, was zijn eerste expositie in 1929, in datzelfde jaar in Groningen en in Heidelberg, in Lunchroom Keizer Karel te Nijmegen en in Kleef waar hij ook in 1931 te zien was. In 1930 exposeerde hij met een groep in Hengelo en in Nijmegen bij het 700-jarig bestaan van de stad (jubileumtentoonstelling). Hij ontving hier van de gemeente Nijmegen een gouden eremedaille.

Eveneens in 1931 exposeerde Dorus Arts in Hengelo, in Kleef en in het Waaggebouw van Nijmegen. In het Belvoirhotel te Nijmegen was zijn werk wel zes keer te zien. In Nijmegen exposeerde hij ook in de Openbare Leeszaal, bij Kunstzaal F. Mulder, Kunsthandel Nickel en Galerie Pollmann. Hij exposeerde vanaf de jaren dertig regelmatig samen met het Sint Lucas gilde, met ‘Arti’ en ’Pulchri’. Zijn werk was tevens te zien in Breda in Kunstzaal Den Deyl en in Kunsthandel De Bron, bij Kunsthandel Koch en in Amsterdam bij Kunstzaal J.S. Fetter. In zijn eigen atelier toonde hij zijn werk op een afscheidsexpositie in 1955. Hierna woonde Dorus Arts in Montreal waar hij in 1956 begon te exposeren.

Waterlelies Eenzaamheid

Zijn werk werd op diverse veilingen, onder meer van ‘Notarishuis’ Arnhem, goed verkocht. Bijvoorbeeld in 1962 bij P. H.M. Hommer in de Oude Schouwburg te Heerlen ‘Boerenhoeve met boer en werkpaarden’ voor f. 2.000-2.500,-. In 1971 en ook in 2001-2002 werd door ‘Kohesie’ in Kasteel Wijchen ter ere van Dorus Arts een herdenkingstentoonstelling georganiseerd.

Eind 1991 was er een veiling van zijn werk in De Galerie te Den Haag. In 2004 was zijn werk ‘Mariënburg’ (Nijmegen) te koop bij Notarishuis Arnhem. Dit zonnige schilderij is tegenwoordig te bewonderen in Museum Het Valkhof te Nijmegen. Ook een Ooilandschap bij volle maan is hier te zien. In 2007 en 2008 werd eveneens bij Notarishuis Arnhem werk geveild van Dorus Arts met een landschap en een heidelandschap. In dit veilinghuis werden wel vaker werken van Dorus Arts aangeboden.

Meer informatie

Zie onze website: www.stichtingjacquesvanmourik.nl

Bronnen en literatuur:

Geert Kocken, Stilte als geluk.(uitgever Stichting Kohesie, Nijmegen 1999). Historia , Maandschrift voor geschiedenis en kunstgeschiedenis(mei 1938). Margreet Janssen Reinen., Lexicon, Stichting Jacques van Mourik. Museum Het Valkhof, Documentatiemap van kunstenaars. Hierin ook een brief van mevrouw J. Poos- Arts in 1971. Regiodiek, Regionaal Archief Nijmegen (RAN), BS.1909, Bevolkingsregister. Rond de Grenssteen nummer 26 (1993). Wikipedia. Bezoekt u - GRATIS- ons KunstLokaalMook met afwisselende exposities. Elke zondag geopend. Bezoekadres: Rijksweg 86, 6585 AH Mook. Parkeergelegenheid op het vlakbij gelegen Raadhuisplein, ook GRATIS.