kinhty

ÑOAØN TRUNG COØN - NGUYEÃN MINH TIEÁN dòch vaø chuù giaûi NGUYEÃN MINH HIEÅN hieäu ñính

KINH TYØ-KHEO NA-TIEÂN HAÙN – VIEÄT

那先比丘經 NA TIEÂN TYØ-KHEO KINH

卷上 QUYEÅN THÖÔÏNG

失譯人名 Thaát dòch nhaân danh

佛在舍衛國，祇樹給孤獨園。時諸比丘 僧，比丘尼，優婆塞，優婆夷，諸天，王， 大臣，長者，人民，及事九十六種道者，凡 萬餘人，日於佛前聽經。 Phaät taïi Xaù-veä quoác, Kyø thoï Caáp Coâ Ñoäc vieân. Thôøi chö tyøkheo taêng, tyø-kheo ni, öu-baø-taéc, öu-baø-di, chö thieân, vöông, ñaïi thaàn, tröôûng giaû, nhaân daân, caäp söï cöûu thaäp luïc chuûng ñaïo giaû, phaøm vaïn dö nhaân nhaät ö Phaät tieàn thính kinh.

佛自念，人衆日多，身不得安。佛意欲捨 人衆，去到閑屏處，坐思惟念道。 128

QUYEÅN THÖÔÏNG Phaät töï nieäm, nhaân chuùng nhaät ña, thaân baát ñaéc an. Phaät yù duïc xaû nhaân chuùng, khöù ñaùo nhaøn bình xöù, toïa tö duy nieäm ñaïo.

佛即捨人衆，去入山，至校羅叢樹間。其 樹有神，佛坐其下，思念清淨之道。 Phaät töùc xaû nhaân chuùng, khöù nhaäp sôn, chí haøo-la toøng thoï gian. Kyø thoï höõu thaàn, Phaät toïa kyø haï, tö nieäm thanh tònh chi ñaïo.

去叢樹不遠有群象五百餘頭。中有象王賢 善知善惡之事。譬如人狀象輩衆多周匝象 王邊。中有雄雌長齒中齒少齒者。 Khöù toøng thoï baát vieãn höõu quaàn töôïng nguõ baùch dö ñaàu, trung höõu töôïng vöông Hieàn Thieän, tri thieän aùc chi söï. Thí nhö nhaân traïng, töôïng boái chuùng ña chaâu taùp töôïng vöông bieân.

Trung höõu huøng thö tröôøng xæ, trung xæ, thieåu xæ giaû.

象王渴，欲行飲水。時諸小象走居前，入 水 飲 。 飲 已 ，於 水中 走 戲 撓撈 水 ，令 濁 惡。象王不能得清水飲。 Töôïng vöông khaùt duïc haønh aåm thuûy. Thôøi chö tieåu töôïng taåu cö tieàn nhaäp thuûy aåm. AÅm dó, ö thuûy trung taåu hyù naïo lao thuûy, linh tröôïc oá. Töôïng vöông baát naêng ñaéc thanh thuûy aåm.

象王飢，欲行食草。諸小象復走居前食噉 美草。走戲蹈踐其上。象王不能得淨草 食。 129

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN Töôïng vöông cô, duïc haønh thöïc thaûo. Chö tieåu töôïng phuïc taåu cö tieàn. Thöïc haùm myõ thaûo, taåu hyù ñaïo tieãn kyø thöôïng. Töôïng vöông baát naêng ñaéc tònh thaûo thöïc.

象王自念我群衆多患。是諸象及小象子撓 水令濁令草不淨。而返常飲濁水食足踐之 草。象王自念。我欲棄是諸象去至一屏處 快耶。 Töôïng vöông töï nieäm: Ngaõ quaàn chuùng ña hoaïn thò chö töôïng caäp tieåu töôïng töû naïo thuûy linh tröôïc, linh thaûo baát tònh nhi phaûn thöôøng aåm tröôïc thuûy, thöïc tuùc tieãn chi thaûo. Töôïng vöông töï nieäm: Ngaõ duïc khí thò chö töôïng, khöù chí nhaát bình xöù khoaùi da?

象王即棄群而去轉行入山到校羅叢樹間。 象王見佛佛坐樹下心大歡喜。則前至佛 所，低頭屈膝，為佛作禮，卻在一面住。 Töôïng vöông töùc khí quaàn nhi khöù, chuyeån haønh nhaäp sôn ñaùo haøo-la toøng thoï gian. Töôïng vöông kieán Phaät. Phaät toïa thoï haï taâm ñaïi hoan hyû, taéc tieàn chí Phaät sôû, ñeâ ñaàu khuaát taát, vò Phaät taùc leã, khöôùc taïi nhaát dieän truï.

佛自念我棄衆人來在是間。象王亦復棄衆 象來到是樹間。其義適同。佛為象王說經 言。佛於人中最尊。象王於諸象中亦尊。 Phaät töï nieäm: Ngaõ khí chuùng nhaân lai taïi thò gian. Töôïng vöông dieäc phuïc khí chuùng töôïng lai ñaùo thò thoï gian. Kyø nghóa thích ñoàng. Phaät vò töôïng vöông thuyeát kinh ngoân: Phaät ö nhaân trung toái toân. Töôïng vöông ö chö töôïng trung dieäc toân.

130

QUYEÅN THÖÔÏNG

佛言我心與象王心適相中合。我與象王俱 樂是樹間。象王聽經竟心即開解曉知佛 意。便視佛所彷徉經行處。以鼻取水灑地 以鼻撈草掃地。以足蹈地令平好。 Phaät ngoân: “Ngaõ taâm döõ töôïng vöông taâm thích töông trung hieäp. Ngaõ döõ töôïng vöông caâu laïc thò thoï gian.” Töôïng vöông thính kinh caùnh taâm töùc khai giaûi hieåu tri Phaät yù, tieän thò Phaät sôû baøng döông kinh haønh xöù. Dó tæ thuû thuûy saùi ñòa, dó tæ lao thaûo taûo ñòa, dó tuùc ñaïp ñòa linh bình haûo.

象王日朝暮承事。如是久後佛便取無為泥 洹道去。象王不知佛處為周旋行求索佛不 得。啼泣愁憂不樂不敢食飲。 Töôïng vöông nhaät trieâu moä thöøa söï. Nhö thò cöûu haäu, Phaät tieän thuû voâ vi Neâ-hoaøn ñaïo khöù. Töôïng vöông baát tri Phaät xöù, vi chaâu trieàn haønh caàu saùch Phaät baát ñaéc, ñeà khaáp saàu öu, baát laïc, baát caûm thöïc aåm.

時國中有佛寺。舍在山上名迦羅洹。中有 五百沙門共止其中。皆已得阿羅漢道。常 以月六齋日誦經至明時。 Thôøi quoác trung höõu Phaät töï, xaù taïi sôn thöôïng, danh Ca-lahoaøn, trung höõu nguõ baùch sa-moân coäng chæ kyø trung, giai dó ñaéc A-La-haùn ñaïo, thöôøng dó ngoaït luïc trai nhaät, tuïng kinh chí minh thôøi.

131

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN

象王亦在山上近於寺邊。象王知有六齋日 誦經。至其日象王常行入寺聽經。諸沙門 知象王喜聽經。欲誦經時須象王來到乃誦 經。 Töôïng vöông dieäc taïi sôn thöôïng caän ö töï bieân. Töôïng vöông tri höõu luïc trai nhaät tuïng kinh, chí kyø nhaät töôïng vöông thöôøng haønh nhaäp töï thính kinh. Chö sa-moân tri töôïng vöông hyû thính kinh, duïc tuïng kinh thôøi, tu töôïng vöông lai ñaùo naõi tuïng kinh.

象王聽經徹明不睡不臥不動不搖。象王數 聞經承事佛故。久後象王亦以壽終。 Töôïng vöông thính kinh, trieät minh baát thuïy baát ngoïa baát ñoäng baát dieâu. Töôïng vöông soå vaên kinh, thöøa söï Phaät coá cöûu haäu töôïng vöông dieäc dó thoï chung.

死便得為人作子生婆羅門家。不復聞佛經 亦不見沙門。便棄家入深山學婆羅門道在 山上。 Töû tieän ñaéc vi nhaân, taùc töû sanh baø-la-moân gia, baát phuïc vaên Phaät kinh, dieäc baát kieán sa-moân. Tieän khí gia nhaäp thaâm sôn hoïc baø-la-moân ñaïo taïi sôn thöôïng.

止近比亦有一婆羅門道人俱在山上。相與 往來共為知識。 Chæ caän tyû dieäc höõu nhaát baø-la-moân ñaïo nhaân caâu taïi sôn thöôïng töông döõ vaõng lai coäng vi tri thöùc.

132

QUYEÅN THÖÔÏNG

其一人自念我厭世間縣官憂苦老病死後當 入地獄餓鬼畜生貧窮中。用是故我除頭 鬚。被袈裟作沙門求度世無為道。 Kyø nhaát nhaân töï nieäm: Ngaõ yeåm theá gian huyeän quan öu khoå laõo beänh töû, haäu ñöông nhaäp ñòa nguïc, ngaï quyû, suùc sanh, baàn cuøng trung. Duïng thò coá ngaõ tröø ñaàu tu phi ca-sa taùc sa-moân caàu ñoä theá voâ vi ñaïo.

其一人自念我願欲求作國王得自在。令天 下人民皆共屬我隨我教令。 Kyø nhaát nhaân töï nieäm: Ngaõ nguyeän duïc caàu taùc quoác vöông ñaéc töï taïi linh thieân haï nhaân daân giai coäng thuoäc ngaõ tuøy ngaõ giaùo lònh.

兩人共願如是。久後二人各復壽終得於世 間作人。 Löôõng nhaân coäng nguyeän nhö thò. Cöûu haäu nhò nhaân caùc phuïc thoï chung, ñaéc ö theá gian taùc nhaân.

其一人前世宿命欲求作國王者。生於海邊 為國王太子。父母便字子為彌蘭。 Kyø nhaát nhaân tieàn theá tuùc maïng, duïc caàu taùc quoác vöông giaû, sanh ö haûi bieân, vi quoác vöông thaùi töû, phuï maãu tieän töï töû vi Di-lan.

其一人前世宿命欲求度世無為泥洹道者。 生於天竺罽賓縣。父母便字為陀獵。生便 被袈裟俱生。所以與袈裟俱生者本宿命所 133

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN

願。其家有一象王亦同日生。天竺名象為 那。父母便因象字其子名為那先。 Kyø nhaát nhaân tieàn theá tuùc maïng duïc caàu ñoä theá, voâ vi Neâhoaøn ñaïo giaû, sanh ö Thieân Truùc, Keá Taân huyeän. Phuï maãu tieän töï vi Ñaø -lieäp. Sanh tieän bò ca-sa caâu sanh. Sôû dó döõ ca-sa caâu sanh giaû, boån tuùc maïng sôû nguyeän. Kyø gia höõu nhaát töôïng vöông dieäc ñoàng nhaät sanh, Thieân Truùc danh töôïng vi Na, phuï maãu tieän nhaân töôïng töï, kyø töû danh vi Na-tieân.

那先長大年十五六有舅父字樓漢。樓漢作 沙門。有絕妙之才世間無比。眼能徹視耳 能徹聽自知所從來。生行即能飛出能無間 入無孔自在變化無所不作。天上天下人民 及蜎飛蠕動之類。心所念樓漢皆預知之。 Na-tieân tröôûng ñaïi nieân thaäp nguõ luïc höõu cöõu phuï töï Laâu-haùn.

Laâu-haùn taùc sa-moân, höõu tuyeät dieäu chi taøi, theá gian voâ tyû.

Nhaõn naêng trieät thò, nhó naêng trieät thính, töï tri sôû tuøng lai, sanh haønh töùc naêng phi xuaát, naêng voâ gian nhaäp, voâ khoång töï taïi bieán hoùa voâ sôû baát taùc. Thieân thöôïng thieân haï nhaân daân caäp quyeân phi nhuyeãn ñoäng chi loaïi taâm sôû nieäm Laâu-haùn giai döï tri chi.

那先便自往到舅父計自說言。我意佛道欲 除頭鬚被袈裟作沙門。今我當為舅父作弟 子寧可持我作沙門耶。 Na-tieân tieän töï vaõng ñaùo cöõu phuï keá töï thuyeát ngoân: Ngaõ yù Phaät ñaïo duïc tröø ñaàu tu bò ca-sa taùc sa-moân. Kim ngaõ ñöông vò cöõu phuï taùc ñeä töû. Ninh khaû trì ngaõ taùc sa-moân da?

134

QUYEÅN THÖÔÏNG

樓漢知那先宿命作善有慧甚重哀之因聽令 作沙彌。那先始作小沙彌受十戒日。誦經 學問思惟經戒即得四禪悉知諸經。獨未受 大沙門戒。 Laâu-haùn tri Na-tieân tuùc maïng taùc thieän höõu hueä thaäm troïng ai chi. Nhaân thính linh taùc sa-di. Na-tieân thuûy taùc tieåu sa-di, thoï thaäp giôùi nhaät, tuïng kinh hoïc vaán tö duy kinh giôùi, töùc ñaéc töù thieàn, taát tri chö kinh. Ñoäc vò thoï ñaïi sa-moân giôùi.

於時國山中有佛寺舍名曰和禪。和禪寺中 有五百沙門皆得阿羅漢道。中有第一阿羅 漢名頞陂曰。能知天上天下去來見在之 事。 Ö thôøi quoác sôn trung höõu Phaät töï xaù danh vieát Hoøa Thieàn.

Hoøa Thieàn töï trung höõu nguõ baùch sa-moân giai ñaéc A-La-haùn ñaïo. Trung höõu ñeä nhaát A-La-haùn danh AÙt-pha-vieát naêng tri thieân thöôïng thieân haï khöù lai kieán taïi chi söï.

那先年滿二十因作大沙門受大沙門戒。便 到和禪寺中至頞陂曰所。 Na-tieân nieân maõn nhò thaäp nhaân taùc ñaïi sa-moân, thoï ñaïi samoân giôùi, tieän ñaùo Hoøa Thieàn töï trung chí AÙt-pha-vieát sôû.

時五百阿羅漢。適以十五日說大沙門戒經 在講堂上坐。大沙門皆入那先亦在其中。

135

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN

衆沙門悉坐。頞陂曰悉視坐中諸沙門心皆 是阿羅漢。獨那先未得羅漢道。 Thôøi nguõ baùch A-La-haùn thích dó thaäp nguõ nhaät thuyeát ñaïi samoân giôùi kinh. Taïi giaûng ñöôøng thöôïng toïa, ñaïi sa-moân giai nhaäp. Na-tieân dieäc taïi kyø trung. Chuùng sa-moân taát toïa, AÙtpha-vieát taát thò toïa trung chö sa-moân taâm giai thò A-La-haùn, ñoäc Na-tieân vò ñaéc A-La-haùn ñaïo.

頞陂曰便說譬喻經言。若入折米米正白中 有黑米即剔不好。今我坐中皆清白獨那先 為黑未得阿羅漢道。 AÙt-pha-vieát tieän thuyeát thí duï kinh ngoân: Nhöôïc nhaäp chieát meã, meã chaùnh baïch trung, höõu haéc meã taéc dòch baát haûo. Kim ngaõ toïa trung giai thanh baïch, ñoäc Na-tieân vi haéc, vò ñaéc ALa-haùn ñaïo.

那先聞頞陂曰說經如是大愁。便起為五百 沙門作禮已即出去。 Na-tieân vaên AÙt-pha-vieát thuyeát kinh nhö thò ñaïi saàu tieän khôûi vi nguõ baùch sa-moân taùc leã dó töùc xuaát khöù.

那先自念我不宜在是座中坐。我亦未得度 脫其餘沙門皆已度脫。譬若衆師子中有狐 狗今我亦如是。我從今不得道者不復入衆 中坐也。 Na-tieân töï nieäm: Ngaõ baát nghi taïi thò toøa trung toïa, ngaõ dieäc vò ñaéc ñoä thoaùt, kyø dö sa-moân giai dó ñoä thoaùt. Thí nhöôïc

136

QUYEÅN THÖÔÏNG chuùng sö töû trung, höõu hoà caåu, kim ngaõ dieäc nhö thò. Ngaõ tuøng kim baát ñaéc ñaïo giaû, baát phuïc nhaäp chuùng trung toïa daõ.

頞陂曰知那先意便呼那先著前。以手摩那 先頭。汝今得阿羅漢不久勿愁憂也。頞陂 曰便欲坐止那先。 AÙt-pha-vieát tri Na-tieân yù, tieän hoâ Na-tieân tröôùc tieàn, dó thuû ma Na-tieân ñaàu: Nhöõ kim ñaéc A-La-haùn baát cöûu, vaät saàu öu daõ.

AÙt-pha-vieát tieän duïc toïa chæ Na-tieân.

那先復有一師年八十餘字迦惟曰。其縣中 有一優婆塞大賢善。常日飯迦惟曰弟子。 Na-tieân phuïc höõu nhaát sö nieân baùt thaäp dö töï Ca-duy-vieát, kyø huyeän trung höõu nhaát öu-baø-taéc ñaïi hieàn thieän, thöôøng nhaät phaïn Ca-duy-vieát ñeä töû.

那先至為師持應器行取飯具。師令那先口 含水行到優婆塞家取飯具。 Na-tieân chí vò sö trì öùng khí haønh thuû phaïn cuï. Sö linh Natieân khaåu haøm thuûy haønh, ñaùo öu-baø-taéc gia thuû phaïn cuï.

優婆塞見那先年少端正行與人絕異。宿知 有慧預聞有明志之名能說經道。 Öu-baø-taéc kieán Na-tieân nieân thieåu ñoan chaùnh haïnh döõ nhaân tuyeät dò, tuùc tri höõu hueä, döï vaên höõu minh chí chi danh naêng thuyeát kinh ñaïo.

優婆塞見那先入其舍中。便即起立前為作 禮卻叉手言。我飯諸沙門日久。未嘗有為 137

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN

我說經者。今從我那先求哀願為我說經解 我愚癡。 Öu-baø-taéc kieán Na-tieân nhaäp kyø xaù trung, tieän töùc khôûi laäp, tieàn vi taùc leã khöôùc xoa thuû ngoân: Ngaõ phaïn chö sa-moân nhaät cöûu vò thöôøng höõu vò ngaõ thuyeát kinh giaû. Kim tuøng ngaõ Natieân caàu ai nguyeän vò ngaõ thuyeát kinh giaûi ngaõ ngu si.

那先即自念我受師教令我口含水不得語。 我今吐水者為犯師戒。如是當云何。 Na-tieân töùc töï nieäm: Ngaõ thoï sö giaùo, linh ngaõ khaåu haøm thuûy baát ñaéc ngöõ. Ngaõ kim thoå thuûy giaû, vi phaïm sö giôùi. Nhö thò ñöông vaân haø?

那先念優婆塞亦高才有志。我為其說經想 即得道。那先便吐水而坐即為說經。 Na-tieân nieäm: öu-baø-taéc dieäc cao taøi höõu chí ngaõ vò kyø thuyeát kinh töôûng töùc ñaéc ñaïo. Na-tieân tieän thoå thuûy nhi toïa töùc vò thuyeát kinh.

人布施作善奉行經戒。今世安隱後世便生 天上。下生人中即當明慧富貴。後不復入 地獄餓鬼畜生中。人不奉行經戒者於今世 苦。後世復墮三惡道中無有出時。 Nhaân boá thí taùc thieän phuïng haønh kinh giôùi, kim theá an oån, haäu theá tieän sanh thieân thöôïng, haï sanh nhaân trung töùc ñöông minh hueä phuù quyù, haäu baát phuïc nhaäp ñòa nguïc, ngaï quyû, suùc sanh trung. Nhaân baát phuïng haønh kinh giôùi giaû, ö kim theá khoå, haäu theá phuïc ñoïa tam aùc ñaïo trung, voâ höõu xuaát thôøi.

138

QUYEÅN THÖÔÏNG

優婆塞聞經心即歡喜。那先知優婆塞心歡 喜。便復說深經言。世間萬物皆當過去無 有常在者。 Öu-baø-taéc vaên kinh taâm töùc hoan hyû. Na-tieân tri öu-baø -taéc taâm hoan hyû tieän phuïc thuyeát thaâm kinh ngoân: Theá gian vaïn vaät giai ñöông quaù khöù voâ höõu thöôøng taïi giaû.

萬物過去皆苦世間人身亦如是。世間人皆 言是我身過我許。是皆不得自在泥洹道 者。最樂泥洹者不生不老不病不死不愁不 憂。諸惡勤苦皆悉消滅。 Vaïn vaät quaù khöù giai khoå, theá gian nhaân thaân dieäc nhö thò.

Theá gian nhaân giai ngoân: thò ngaõ thaân, quaù ngaõ höùa, thò giai baát ñaéc töï taïi Neâ-hoaøn ñaïo giaû. Toái laïc Neâ-hoaøn giaû baát sanh, baát laõo, baát beänh, baát töû, baát saàu, baát öu. Chö aùc caàn khoå giai taát tieâu dieät.

那先說經已。優婆塞即得第一須陀洹道。 那先亦自得須陀洹道。 Na-tieân thuyeát kinh dó, öu-baø-taéc töùc ñaéc ñeä nhaát Tu-ñaø-hoaøn ñaïo. Na-tieân dieäc töï ñaéc Tu-ñaø-hoaøn ñaïo.

優婆塞大歡喜。便為那先好美飯。那先語 優婆塞先取具著師缽中。那先飯竟澡漱訖 畢持飯具還與師。

139

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN öu-baø-taéc ñaïi hoan hyû, tieän vò Na-tieân haûo myõ phaïn. Na-tieân ngöù öu-baø-taéc: Tieân thuû cuï tröôùc sö baùt trung, Na-tieân phaïn caùnh. Taûo saáu ngaät taát, trì phaïn cuï hoaøn döõ sö.

師見飯具言若今日持飯具來大好已犯衆人 約當逐出汝。 Sö kieán phaïn cuï ngoân: Nhöôïc kim nhaät trì phaïn cuï, lai ñaïi haûo dó phaïm chuùng nhaân öôùc. Ñöông truïc xuaát nhöõ.

那先愁不樂。師言會衆比丘僧衆。比丘僧 悉會坐。師言那先犯我曹衆人約來。當共 逐出不得止衆中也。 Na-tieân saàu baát laïc. Sö ngoân hoäi chuùng tyø-kheo taêng chuùng.

Tyø-kheo taêng taát hoäi toïa. Sö ngoân: Na-tieân phaïm ngaõ taøo chuùng nhaân öôùc lai, ñöông coäng truïc xuaát, baát ñaéc chæ chuùng trung daõ.

頞陂曰說譬喻言。如人持一箭射兩準。如 是曹人不應逐出也。那先自說得道亦令優 婆塞得道。不應逐出。 AÙt-pha-vieát thuyeát thí duï ngoân: Nhö nhaân trì nhaát tieãn xaï löôõng chuaån. Nhö thò taøo nhaân baát öng truïc xuaát daõ. Na-tieân töï thuyeát ñaéc ñaïo, dieäc linh öu-baø-taéc ñaéc ñaï o, baát öng truïc xuaát.

那先師迦維曰言。正使一箭中百準會為衆 人約。不得留止。餘人悉不能如那先得

140

QUYEÅN THÖÔÏNG

道。當已絕後。不逐出那先者。餘人復效 無以卻後。 Na-tieân sö Ca-duy-vieát ngoân: Chaùnh söû nhaát tieãn truùng baù chuaån, hoäi vi chuùng nhaân öôùc, baát ñaéc löu chæ. Dö nhaân taát baát naêng nhö Na-tieân ñaéc ñaïo. Ñöông dó tuyeä t haäu. Baát truïc xuaát Na-tieân giaû, dö nhaân phuïc hieäu voâ dó khöôùc haäu.

衆坐中皆默然。隨師教即逐出那先。那先 便以頭面著師足。起遍為衆比丘僧作禮。 Chuùng toïa trung giai maëc nhieân. Tuøy sö giaùo töùc truïc xuaát Natieân. Na-tieân tieän dó ñaàu dieän tröôùc sö tuùc khôûi bieán vò chuùng tyø-kheo taêng taùc leã.

禮竟便去入深山中坐樹下。晝夜精進念道 不懈。便自成得阿羅漢道。能飛行亦能眼 徹視耳徹聽。亦能知他人心所念。自知前 世所從來生。 Leã caùnh tieän khöù nhaäp thaâm sôn trung toïa thoï haï, truù daï tinh taán nieäm ñaïo baát giaûi. Tieän töï thaønh ñaéc A-La-haùn ñaïo, naêng phi haønh, dieäc naêng nhaõn trieät thò, nhó trieät thính, dieäc naêng tri tha nhaân taâm sôû nieäm, tieän tri tieàn theá sôû tuøng lai sanh.

得阿羅漢已便即來還入和禪寺中。諸衆比 丘僧中叩頭求哀悔過和禪諸比丘僧。諸比 丘僧即聽之。那先作禮竟便出去。 Ñaéc A-La-haùn dó, tieän töùc lai hoaøn nhaäp Hoøa Thieàn töï trung.

Chö chuùng tyø-kheo taêng trung khaáu ñaàu caàu ai hoái quaù Hoøa

141

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN Thieàn chö tyø-kheo taêng. Chö tyø-kheo taêng töùc thính chi. Natieân taùc leã caùnh tieän xuaát khöù.

那先轉行入諸郡縣街曲里巷。為人說經戒 教人為善。中有受五戒者。中有得須陀洹 道。中有得斯陀含道者。中得阿那含道 者。中有作沙門得阿羅漢道者。第一四天 王。第二忉利天帝釋。第七梵天王皆來到 那先前。作禮以頭面著足卻坐。 Na-tieân chuyeån haønh nhaäp chö quaän huyeän, nhai khuùc, lyù haïng, vò nhaân thuyeát kinh giôùi, giaùo nhaân vi thieän. Trung höõu thoï nguõ giôùi giaû, trung höõu ñaéc Tu-ñaø-hoaøn ñaï o, trung höõu ñaéc Tö-ñaø-haøm ñaïo giaû, trung ñaéc A-na-haøm ñaïo giaû, trung höõu taùc sa-moân ñaéc A-La-haùn ñaïo giaû. Ñeä nhaát töù thieân vöông, ñeä nhò Ñao-lî thieân Ñeá-thích, ñeä thaát Phaïm-thieân vöông giai lai ñaùo Na-tieân tieàn taùc leã dó ñaàu dieän tröôùc tuùc khöôùc toïa.

那先皆為諸人說經。名字徹聞四天。那先 所行處。諸天人民鬼神龍。見那先無不歡 喜者。皆得其福。 Na-tieân giai vò chö nhaân thuyeát kinh danh töï tuyeät vaên töù thieân. Na-tieân sôû haønh xöù chö thieân nhaân daân quyû thaàn, long kieán Na-tieân voâ baát hoan hyû giaû, giai ñaéc kyø phöôùc.

那先便轉到天竺舍竭國止泄坻迦寺中。有 前世故知識一人。在海邊作國王太子名彌 蘭。 142

QUYEÅN THÖÔÏNG Na-tieân tieän chuyeån ñaùo Thieân Truùc, Xaù-kieät quoác, chæ Tieát-trìca töï trung. Höõu tieàn theá coá tri thöùc nhaát nhaân, taïi haûi bieân taùc quoác vöông thaùi töû danh Di-lan.

彌蘭少小好喜讀經學異道悉知異道。經法 難異道人無有能勝者。彌蘭父王壽終。彌 蘭即立為國王。 Di-lan thieåu tieåu haûo hyû ñoäc kinh, hoïc dò ñaï o taát tri dò ñaïo.

Kinh phaùp naïn dò ñaïo nhaân voâ höõu naêng thaéng giaû. Di-lan phuï vöông thoï chung, Di-lan töùc laäp vi quoác vöông.

王問左右邊臣言。國中道人及人民誰能與 我共難經道者。 Vöông vaán taû höõu bieân thaàn ngoân: Quoác trung ñaïo nhaân caäp nhaân daân thuøy naêng döõ ngaõ coäng naïn kinh ñaïo giaû?

邊臣白王言。有，有學佛道者。人呼為沙 門。其人智慧博達。能與大王共難經道。 Bieân thaàn baïch vöông ngoân: Höõu, höõu hoïc Phaät ñaïo giaû, nhaân hoâ vi sa-moân, kyø nhaân trí tueä baùt ñaït, naêng döõ ñaïi vöông coäng naïn kinh ñaïo.

今在北方大秦國。國名舍竭古王之宮其國 中外安隱人民皆善。其城四方皆復道行。 Kim taïi baéc phöông Ñaïi Taàn quoác, quoác danh Xaù-kieät, coå vöông chi cung. Kyø quoác trung ngoaïi an oån, nhaân daân giai thieän, kyø thaønh töù phöông giai phuïc ñaïo haønh.

諸城門皆彫文刻鏤。宮中婦女各有處所。 諸街市里羅列成行。官道廣大列肆成行。 143

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN

象馬車步男女熾盛乘門道人親戚工師細 民。及諸小國皆多高明。人民被服五色焜 煌。 Chö thaønh moân giai ñieâu vaên khaéc luõ. Cung trung phuï nöõ caùc höõu xöù sôû, chö nhai thò lyù la lieät thaønh haøng, quang ñaïo quaûng ñaïi, lieät töù thaønh haøng, töôïng maõ xa boä nam nöõ xí thaïnh, thöøa moân ñaïo nhaân thaân thích coâng sö teá daân caäp chö tieåu quoác giai ña cao minh, nhaân daân bò phuïc, nguõ saéc hoãn hoaøn.

婦女傅白皆著珠環。國土高燥珍寶衆多。 四方賈客賣買皆以金錢。五穀豐賤家有儲 畜。市邊羅賣諸美羹飯飢即得食。渴飲蒲 萄雜酒樂不可言。 Phuï nöõ truyeàn baïch giai tröôùc chaâu hoaøn. Quoác ñoä cao taùo, traân baûo chuùng ña. Töù phöông coå khaùch maïi maõi giai dó kim tieàn. Nguõ coác phong tieän, gia höõu tröõ suùc thò bieân la maïi chö myõ canh phaïn, cô töùc ñaéc thöïc, khaùt aåm boà-ñaøo taïp töûu, laïc baát khaû ngoân.

其國王字彌蘭以正法治國。彌蘭者高才有 智。明世經道能難去來見在之事。明於官 事戰鬥之術。智謀無不通達。 Kyø quoác vöông töï Di-lan dó chaùnh phaùp trò quoác. Di-lan giaû cao taøi höõu trí, minh theá kinh ñaïo, naêng naïn khöù lai kieán taïi chi söï, minh ö quan söï chieán ñaáu chi thuaät, trí möu voâ baát thoâng ñaït.

144

QUYEÅN THÖÔÏNG

時王出城遊戲諸兵衆屯繞外。其王心自貢 高。我為王能答九十六種經道。人所問不 窮人心適發便豫知所言。 Thôøi vöông xuaát thaønh du hyù, chö binh chuùng ñoàn nhieãu ngoaïi.

Kyø vöông taâm töï coáng cao: Ngaõ vi vöông naêng ñaùp cöûu thaäp luïc chuûng kinh ñaïo, nhaân sôû vaán baát cuøng, nhaân taâm thích phaùt tieän döï tri sôû ngoân.

王語諸傍臣曰。尚早入城亦無所作。是間 寧有明經道人沙門能與我共難經說道者 無。 Vöông ngöù chö baøng thaàn vieát: Thöôïng taûo, nhaäp thaønh dieäc voâ sôû taùc, thò gian ninh höõu minh kinh ñaïo nhaân sa-moân naêng döõ ngaõ coäng naïn kinh thuyeát ñaïo giaû voâ.

王傍臣名沾彌利望群。沾彌利望群白王 言。然有沙門字野和羅大明經道。能與王 共難經說道。 Vöông baøng thaàn danh Trieâm-di-lî Voïng-quaàn. Trieâm-di-lî Voïng-quaàn baïch vöông ngoân: Nhieân höõu sa-moân töï Giaû -hoøa-la ñaïi minh kinh ñaïo, naêng döõ vöông coäng naïn kinh thuyeát ñaïo.

王便敕沾彌利望群行往請來。沾彌利望群 即行請野和羅言大王欲見大師。野和羅言 大善王欲相見者當自來耳。我不往也。 Vöông tieän saéc Trieâm-di-lî Voïng-quaàn haønh vaõng thænh lai.

Trieâm-di-lî Voïng-quaàn töùc haønh thænh Giaû-hoøa-la ngoân: Ñaïi

145

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN vöông duïc kieán ñaïi sö. Giaû-hoøa-la ngoân: Ñaïi thieän vöông duïc töông kieán giaû, ñöông töï lai nhó, ngaõ baát vaõng daõ.

沾彌利還白王如是。王即乘車與五百騎共 往到寺中。王與野和羅相見。前問訊已便 就坐。五百騎從悉皆亦坐。 Trieâm-di-lî hoaøn baïch vöông nhö thò. Vöông töùc thöøa xa, döõ nguõ baù kî coäng vaõng ñaùo töï trung. Vöông döõ Giaû-hoøa-la töông kieán, tieàn vaán taán dó, tieän töïu toïa. Nguõ baùch kî tuøng taát giai dieäc toïa.

王即問野和羅言。卿用何故棄家捐妻子剃 頭鬚。被袈裟作沙門乎。卿所求何等道。 Vöông töùc vaán Giaû-hoøa-la ngoân: Khanh duïng haø coá khí gia quyeân theâ töû theá ñaàu tu, bò ca-sa taùc sa-moân hoà? Khanh sôû caàu haø ñaúng ñaïo?

野和羅報王。我曹學佛道行忠政於今世得 其福。後世亦得其福用。是故我除頭鬚被 袈裟作沙門。 Giaû-hoøa-la baùo vöông: Ngaõ taøo hoïc Phaät ñaïo, haønh trung chaùnh ö kim theá ñaéc kyø phöôùc, haäu theá dieäc ñaéc kyø phöôùc duïng. Thò coá ngaõ tröø ñaàu tu bò ca-sa taùc sa-moân.

王問野和羅言有人白衣有妻子。於家有妻 子行忠政。於今世得其福不，後世亦得其 福不。 146

QUYEÅN THÖÔÏNG Vöông vaán Giaû-hoøa-la ngoân: Höõu nhaân baïch y höõu theâ töû. Ö gia höõu theâ töû haønh trung chaùnh, ö kim theá ñaéc kyø phöôùc phuû?

Haäu theá dieäc ñaéc kyø phöôùc phuû?

野和羅言白衣於家有妻子。有行忠政。於 今世得福於後世亦得其福。 Giaû-hoøa-la ngoân: Baïch y ö gia höõu theâ töû, höõu haønh trung chaùnh, ö kim theá ñaéc phöôùc, ö haäu theá dieäc ñaéc kyø phöôùc.

王言。白衣於家有妻子有行忠政。於今世 後世同得其福。卿無故而棄妻子除頭鬚被 袈裟作沙門為。 Vöông ngoân: Baïch y ö gia höõu theâ töû, höõu haønh trung chaùnh, ö kim theá, haäu theá ñoàng ñaéc kyø phöôùc. Khanh voâ coá nhi khí theâ töû, tröø ñaàu tu, bò ca-sa taùc sa-moân vi?

野和羅便默然無以報王。 Giaû-hoøa-la tieän maëc nhieân voâ dó baùo vöông.

傍臣白言是沙門大明健有智迫。促未及說 耳。王傍臣舉手言王得勝王得勝。 Baøng thaàn baïch ngoân: Thò sa-moân ñaïi minh kieän höõu trí baùch xuùc vò caäp thuyeát nhó. Vöông baøng thaàn cöû thuû ngoân: Vöông ñaéc thaéng, vöông ñaéc thaéng.

野和羅便默然受負。王即左右顧視諸優婆 塞。諸優婆塞面亦不慚。王念是諸優婆塞 面亦難慚者。獨復有明經健沙門。能與我 相難者耳。 147

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN Giaû-hoøa-la tieän maëc nhieân thoï phuï. Vöông töùc taû höõu coá thò chö öu-baø-taéc. Chö öu-baø-taéc dieän dieäc baát taøm. Vöông nieäm thò chö öu-baø-taéc dieän dieäc nan taøm giaû, ñoäc phuïc höõu minh kinh kieän sa-moân naêng döõ ngaõ töông naïn giaû nhó.

王語沾彌利寧復有明慧沙門。能與共難經 說道者無。 Vöông ngöù Trieâm-di-lî: Ninh phuïc höõu minh hueä sa-moân naêng döõ coäng naïn kinh thuyeát ñaïo giaû voâ?

時那先者諸沙門師。常與諸沙門俱出入。 諸沙門皆使說經。那先時皆知諸經要難。 能說十二部經。說經而種種別異章斷句解 已。知泥洹之道。無有能窮者無有能得勝 者。 Thôøi Na-tieân giaû chö sa-moân sö, thöôøng döõ chö sa-moân caâu xuaát nhaäp. Chö sa-moân giai söû thuyeát kinh. Na-tieân thôøi giai tri chö kinh yeáu naïn, naêng thuyeát thaäp nhò boä kinh. Thuyeát kinh nhi chuûng chuûng bieät dò, chöông ñoaïn cuù giaûi dó, tri Neâhoaøn chi ñaïo, voâ höõu naêng cuøng giaû, voâ höõu naêng ñaéc thaéng giaû.

能解諸疑能明思者。所言智如江海能伏九 十六種道。為佛四輩弟子所敬。為諸智者 所歸仰。常以經道教授人。 Naêng giaûi chö nghi, naêng minh tö giaû. Sôû ngoân: trí nhö giang haûi, naêng phuïc cöûu thaäp luïc chuûng ñaïo, vi Phaät töù boái ñeä töû sôû kính, vi chö trí giaû sôû quy ngöôõng. Thöôøng dó kinh ñaïo giaùo thoï nhaân.

148

QUYEÅN THÖÔÏNG

那先來到舍竭國。其所相隨弟子皆復高 明。那先如猛師子。沾彌利白王有異沙 門。字那先智慧深妙明諸經要。能解諸疑 無所不通。能與王共難經道。 Na-tieân lai ñaùo Xaù-kieät quoác, kyø sôû töông tuøy, ñeä töû giai phuïc cao minh. Na-tieân nhö maõnh sö töû. Trieâm-di-lî baïch vöông: Höõu dò sa-moân töï Na-tieân trí tueä thaâm dieäu minh chö kinh yeáu, naêng giaûi chö nghi voâ sôû baát thoâng, naêng döõ vöông coäng naïn kinh ñaïo.

王問沾彌利審能與我共難經道不。沾彌利 應。唯然能與王共難經道。尚能與第七梵 天共難經道。何況於人。 Vöông vaán Trieâm-di-lî: Thaåm naêng döõ ngaõ coäng naïn kinh ñaïo phuû? Trieâm-di-lî öùng: Duy nhieân, naêng döõ vöông coäng naïn kinh ñaïo. Thöôïng naêng döõ ñeä thaát Phaïm thieân coäng naïn kinh ñaïo, haø huoáng ö nhaân.

王即敕沾彌利便行請那先來。沾彌利即往 到那先所白言。大王欲相見。那先即與諸 弟子相隨到王所。 Vöông töùc saéc Trieâm-di-lî tieän haønh thænh Na-tieân lai. Trieâmdi-lî töùc vaõng ñaùo Na-tieân sôû baïch ngoân: Ñaïi vöông duïc töông kieán. Na-tieân töùc döõ chö ñeä töû töông tuøy ñaùo vöông sôû.

王雖未嘗與那先相見。那先在衆人中被服 行步。與人絕異。王遙見陰知是那先。王 149

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN

自說言我前後所見人衆大多。入大座中大 多。未嘗自覺恐怖。如今日見那先。那先 今日定勝我。我定不如矣。我心惶惶不安 也。 Vöông tuy vò thöôøng döõ Na-tieân töông kieán, Na-tieân taïi chuùng nhaân trung bò phuïc haønh boä döõ nhaân tuyeät dò. Vöông dieâu kieán aâm tri thò Na-tieân. Vöông töï thuyeát ngoân: Ngaõ tieàn haäu sôû kieán nhaân chuùng ñaïi ña, nhaäp ñaïi toøa trung ñaïi ña, vò thöôøng töï giaùc khuûng boá nhö kim nhaät kieán Na-tieân. Na-tieân kim nhaät ñònh thaéng ngaõ, ngaõ ñònh baát nhö hyõ. Ngaõ taâm hoaøn hoaøn baát an daõ.

沾彌利白王言。那先已來在外那先既至。 王問沾彌利何所是那先者沾彌利因指示王 王即大歡喜正我所隱者竟是那先。 Trieâm-di-lî baïch vöông ngoân: Na-tieân dó lai taï i ngoaïi. Na-tieân kyù chí. Vöông vaán Trieâm-di-lî: Haø sôû thò Na-tieân giaû? Trieâmdi-lî nhaân chæ thò vöông. Vöông töùc ñaïi hoan hyû: Chaùnh ngaõ sôû aån giaû, caùnh thò Na-tieân.

王即見那先衣被行步與衆人絕異。那先即 到前相問訊語言王便大歡喜因共對坐。 Vöông töùc kieán Na-tieân, y bò haønh boä, döõ chuùng nhaân tuyeät dò.

Na-tieân töùc ñaùo tieàn, töông vaán taán ngöù ngoân. Vöông tieän ñaïi hoan hyû nhaân coäng ñoái toïa.

150

QUYEÅN THÖÔÏNG

那先語王言佛經說言人安隱最為大利。人 知厭足最為大富。人有所信最為大厚。泥 洹道者最為大快。 Na-tieân ngöù vöông ngoân: Phaät kinh thuyeát ngoân: Nhaân an oån toái vi ñaïi lôïi. Nhaân tri yeåm tuùc toái vi ñaïi phuù. Nhaân höõu sôû tín toái vi ñaïi haäu. Neâ-hoaøn ñaïo giaû toái vi ñaïi khoaùi.

王便問那先。卿字何等。 Vöông tieän vaán Na-tieân: Khanh töï haø ñaúng?

那先言。父母字我為那先。便呼我為那 先。有時父母呼我為維先。有時父母呼我 為首羅先。有時父母呼我維迦先。用是故 人皆識知我世間人皆有是字耳。 Na-tieân ngoân: Phuï maãu töï ngaõ vi Na-tieân. Tieän hoâ ngaõ vi Natieân. Höõu thôøi phuï maãu hoâ ngaõ vi Duy-tieân, höõu thôøi phuï maãu hoâ ngaõ vi Thuû-la-tieân, höõu thôøi phuï maãu hoâ ngaõ Duy-ca-tieân.

Duïng thò coá nhaân giai thöùc tri ngaõ theá gian nhaân giai höõu thò töï nhó.

王問那先誰為那先者。王復問言頭為那先 耶。 Vöông vaán Na-tieân: Thuøy vi Na-tieân giaû? Vöông phuïc vaán ngoân: Ñaàu vi Na-tieân da?

那先言。頭不為那先也。 Na-tieân ngoân: Ñaàu baát vi Na-tieân daõ.

王復問眼耳鼻口為那先耶。 151

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN Vöông phuïc vaán: Nhaõn nhó, tæ, khaåu vi Na-tieân da?

那先言。眼耳鼻口不為那先。 Na-tieân ngoân: Nhaõn, nhó, tæ, khaåu baát vi Na-tieân.

王復問。頸項肩臂足手為那先耶。 Vöông phuïc vaán: Caûnh haïng kieân tyù thuû tuùc vi Na-tieân da?

那先言。不為那先。 Na-tieân ngoân: Baát vi Na-tieân.

王復問。髀腳為那先耶。 Vöông phuïc vaán: Beå cöôùc vi Na-tieân da?

那先言。不為那先。 Na-tieân ngoân: Baát vi Na-tieân.

王復問顏色為那先耶。 Vöông phuïc vaán: Nhan saéc vi Na-tieân da?

那先言。不為那先。 Na-tieân ngoân: Baát vi Na-tieân.

王復問苦樂為那先耶。 Vöông phuïc vaán: Khoå laïc vi Na-tieân da?

那先言。不為那先。 Na-tieân ngoân: Baát vi Na-tieân.

王復問善惡為那先耶。 Vöông phuïc vaán: Thieän aùc vi Na-tieân da?

那先言。不為那先。 Na-tieân ngoân: Baát vi Na-tieân.

王復問身為那先耶。 152

QUYEÅN THÖÔÏNG Vöông phuïc vaán: Thaân vi Na-tieân da?

那先言。不為那先。 Na-tieân ngoân: Baát vi Na-tieân.

王復問肝肺心脾脈腸胃為那先耶。 Vöông phuïc vaán: Can pheá taâm tyø maïch traøng vò vi Na-tieân da?

那先言。不為那先。 Na-tieân ngoân: Baát vi Na-tieân.

王復問顏色苦樂善惡身心合是五事寧為那 先耶。 Vöông phuïc vaán: Nhan saéc khoå laïc thieän aùc thaân taâm hieäp thò nguõ söï ninh vi Na-tieân da?

那先言。不為那先。 Na-tieân ngoân: Baát vi Na-tieân.

王復問假使無顏色苦樂善惡身心無是五事 寧為那先耶。 Vöông phuïc vaán: Giaû söû voâ nhan saéc khoå laïc, thieän aùc thaân taâm, voâ thò nguõ söï, ninh vi Na-tieân da?

那先言。不為那先。 Na-tieân ngoân: Baát vi Na-tieân.

王復問聲響喘息為那先耶。 Vöông phuïc vaán: Thanh höôûng suyeãn töùc vi Na-tieân da?

那先言。不為那先。 Na-tieân ngoân: Baát vi Na-tieân.

王復問何所為那先者。 153

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN Vöông phuïc vaán: Haø sôû vi Na-tieân giaû?

那先問王言名車，何所為車者。軸為車 耶。 Na-tieân vaán vöông ngoân: Danh xa, haø sôû vi xa giaû? Truïc vi xa da?

王言。軸不為車。 Vöông ngoân: Truïc baát vi xa.

那先言。輞為車耶。 Na-tieân ngoân: Voõng vi xa da?

王言。輞不為車。 Vöông ngoân: Voõng baát vi xa.

那先言。輻為車耶。 Na-tieân ngoân: Böùc vi xa da?

王言。輻不為車。 Vöông ngoân: Böùc baát vi xa.

那先言。轂為車耶。 Na-tieân ngoân: Coác vi xa da?

王言。轂不為車。 Vöông ngoân: Coác baát vi xa.

那先言。轅為車耶。 Na-tieân ngoân: Vieân vi xa da?

王言。轅不為車。 Vöông ngoân: Vieân baát vi xa.

那先言。軛為車耶。 154

QUYEÅN THÖÔÏNG Na-tieân ngoân: AÙch vi xa da?

王言。軛不為車。 Vöông ngoân: AÙch baát vi xa.

那先言。輿為車耶。 Na-tieân ngoân: Dö vi xa da?

王言。輿不為車。 Vöông ngoân: Dö baát vi xa.

那先言。扛為車耶。 Na-tieân ngoân: Giang vi xa da?

王言。扛不為車。 Vöông ngoân: Giang baát vi xa.

那先言。蓋為車耶。 Na-tieân ngoân: Caùi vi xa da?

王言。蓋不為車。 Vöông ngoân: Caùi baát vi xa.

那先言。合聚是諸材木著一面寧為車耶。 Na-tieân ngoân: Hieäp tuï thò chö taøi moäc tröôùc nhaát dieän ninh vi xa da?

王言。合聚是諸材木著一面不為車也。 Vöông ngoân: Hieäp tuï thò chö taøi moäc tröôùc nhaát dieän baát vi xa daõ.

那先言。假令不合聚是諸材木寧為車耶。 Na-tieân ngoân: Giaû linh baát hieäp tuï thò chö taøi moäc ninh vi xa da?

王言。不合聚是諸材木不為車。 155

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN Vöông ngoân: Baát hieäp tuï thò chö taøi moäc baát vi xa.

那先言。音聲為車耶。 Na-tieân ngoân: AÂm thanh vi xa da?

王言。音聲不為車。 Vöông ngoân: AÂm thanh baát vi xa.

那先言。何所為車者。 Na-tieân ngoân: Haø sôû vi xa giaû?

王便默然不語。 Vöông töùc maëc nhieân baát ngöù.

那先言。佛經說之如合聚。是諸材木用作 車因得車。人亦如是。合聚頭面耳鼻口頸 項肩臂骨肉手足肝肺心脾腎腸胃顏色聲響 喘息苦樂善惡合聚名為人。 Na-tieân ngoân: Phaät kinh thuyeát chi nhö hieäp tuï thò chö taøi moäc duïng taùc xa, nhaân ñaéc xa. Nhaân dieäc nhö thò. Hieäp tuï ñaàu, dieän, nhó, tæ, khaåu, caûnh, haïng, kieân, tyù, coát, nhuïc, thuû, tuùc, can, tyø, taâm, pheá, thaän, traøng, vò, nhan saéc, thanh höôûng, suyeãn töùc khoå laïc thieän aùc hieäp tuï danh vi nhaân.

王言。善哉善哉。 Vöông ngoân: Thieän tai, thieän tai.

王復問那先能與我共難經說道不。 Vöông phuïc vaán Na-tieân: Naêng döõ ngaõ coäng naïn kinh thuyeát ñaïo phuû?

156

QUYEÅN THÖÔÏNG

那先言。如使王持智慧與我相問者能相 難。王持驕貴者意不能相難。 Na-tieân ngoân: Nhö söû vöông trì trí tueä döõ ngaõ töông vaán giaû, naêng töông naïn. Vöông trì kieâu phuù giaû yù, baát naêng töông naïn.

王問那先言。智者諸何等類。 Vöông vaán Na-tieân ngoân: Trí giaû chö haø ñaúng loaïi?

那先言。智者談極相詰語相解語相上語相 下語有勝有負正語不正語自知是非是。為 最智。智者不用作瞋怒智者如是。 Na-tieân ngoân: Trí giaû ñaøm cöïc töông caät ngöõ, töông giaûi ngöõ, töông thöôïng ngöõ, töông haï ngöõ, höõu thaéng, höõu phuï, chaùnh ngöõ, baát chaùnh ngöõ, töï tri thò phi thò, vi toái trí. Trí giaû baát duïng taùc saân noä. Trí giaû nhö thò.

王復問那先言王者語何等類。 Vöông phuïc vaán Na-tieân ngoân: Vöông giaû ngöõ haø ñaúng loaïi?

那先言。王者語自放恣敢有違戾不如王語 者王即強誅罰之王者語如是。 Na-tieân ngoân: Vöông giaû ngöõ töï phoùng töù, huû y höõu vi leä, baát nhö vöông ngöõ giaû. Vöông töùc cöôøng tru phaït chi. Vöông giaû ngöõ nhö thò.

王言。願用智者語不用王者語。莫復持對 王者意與我語，與我語。當如與諸沙門 語。當如與諸弟子語。當如與諸優婆塞 157

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN

語。當以與衆沙門給使者語。無得懷恐怖 極正心。當相開悟。 Vöông ngoân: Nguyeän duïng trí giaû ngöõ, baát duïng vöông giaû ngöõ.

Maïc phuïc trì ñoái vöông giaû, yù döõ ngaõ ngöõ. Döõ ngaõ ngöõ ñöông nhö döõ chö sa-moân ngöõ, ñöông nhö döõ chö ñeä töû ngöõ, ñöông nhö döõ chö öu-baø-taéc ngöõ, ñöông dó döõ chuùng sa-moân caáp söû giaû ngöõ. Voâ ñaéc hoaøi khuûng boá cöïc chaùnh taâm, ñöông töông khai ngoä.

那先言。大善。 Na-tieân ngoân: Ñaïi thieän.

王言。我欲有所問。 Vöông ngoân: Ngaõ duïc höõu sôû vaán.

那先言。王便問。 Na-tieân ngoân: Vöông tieän vaán.

王言。我已問。 Vöông ngoân: Ngaõ dó vaán.

那先言。我已答。 Na-tieân ngoân: Ngaõ dó ñaùp.

王言。答我何等語。 Vöông ngoân: Ñaùp ngaõ haø ñaúng ngöõ?

那先言。王亦問我何等語。 Na-tieân ngoân: Vöông dieäc vaán ngaõ haø ñaúng ngöõ?

王言。我無所問。 Vöông ngoân: Ngaõ voâ sôû vaán.

那先言。無所答。 158

QUYEÅN THÖÔÏNG Na-tieân ngoân: Voâ sôû ñaùp.

王內自思惟念是沙門大高明慧。我甫始當 多有所問。王意自念日欲冥當云何明日。 當請那先歸於宮中善相難問。 Vöông noäi töï tö duy, nieäm thò sa-moân ñaïi cao minh hueä. Ngaõ phuû thuûy ñöông ña höõu sôû vaán. Vöông yù töï nieäm nhaät duïc minh ñöông vaân haø minh nhaät, ñöông thænh Na-tieân quy ö cung trung, thieän töông naïn vaán.

王告沾彌利語。那先今日迫冥，明日相請 歸於宮中善相難問。 Vöông caùo Trieâm-di-lî ngöõ: Na-tieân kim nhaät baùch minh, minh nhaät töông thænh quy ö cung trung thieän töông naïn vaán.

沾彌利望群即白那先言。日欲冥王當還宮 明日王欲請那先。 Trieâm-di-lî Voïng-quaàn töùc baïch Na-tieân ngoân: Nhaät duïc minh, vöông ñöông hoaøn cung. Minh nhaät vöông duïc thænh Na-tieân.

那先言。大善。 Na-tieân ngoân: Ñaïi thieän.

王即騎馬還宮。於馬上王續念那先字意念 欲言那先。那先念至明日。 Vöông töùc kî maõ hoaøn cung. Ö maõ thöôïng vöông tuïc nieäm Natieân, töï yù nieäm duïc ngoân Na-tieân, Na-tieân... Nieäm chí minh nhaät.

159

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN

明日沾彌利望群及傍臣白言王。審當請那 先不。 Minh nhaät Trieâm-di-lî Voïng-quaàn caäp baøng thaàn baïch vöông ngoân: Thaåm ñöông thænh Na-tieân phuû?

王言。當請之。 Vöông ngoân: Ñöông thænh chi.

沾彌利望群言。請者當使與幾沙門俱來。 Trieâm-di-lî Voïng-quaàn ngoân: Thænh giaû ñöông söû döõ kyû samoân caâu lai.

王言。在那先欲與幾沙門俱來耳。 Vöông ngoân: Taïi Na-tieân duïc döõ kyû sa-moân caâu lai nhó.

王主藏者名慳。慳白王言令那先與十沙門 俱來可耳。 Vöông chuû taïng giaû danh Xan. Xan baïch vöông ngoân: Linh Na-tieân döõ thaäp sa-moân caâu lai khaû nhó .

王復言。聽那先欲與幾沙門俱來耳。 Vöông phuïc ngoân: Thính Na-tieân duïc döõ kyû sa-moân caâu lai nhó.

慳復白王言。令那先與十沙門俱來可。 Xan phuïc baïch vöông ngoân: Linh Na-tieân döõ thaäp sa-moân caâu lai khaû.

王復言。聽那先自在欲與幾沙門俱來。 Vöông phuïc ngoân: Thính Na-tieân töï taïi duïc döõ kyû sa-moân caâu lai.

慳復白王。令那先與十沙門俱來可耳。 160

QUYEÅN THÖÔÏNG Xan phuïc baïch vöông: Linh Na-tieân döõ thaäp sa-moân caâu lai khaû nhó.

王聞慳語大數王便瞋怒慳所汝真慳無輩。 汝字為慳不望，汝強惜王物自汝物。當云 何汝不知逆我意當有誅罰之罪。 Vöông vaên Xan ngöõ ñaïi soá, vöông tieän saân noä Xan. Sôû nhöõ chaân xan voâ boái. Nhöõ töï vi Xan baát voïng, nhöõ cöôøng tích vöông vaät töï nhöõ vaät. Ñöông vaân haø nhöõ baát tri nghòch ngaõ yù ñöông höõu tru phaït chi toäi?

王言。可去，哀赦汝罪。今我作王為不能 堪飯沙門耶。 Vöông ngoân: Khaû khöù, ai xaù nhöõ toäi. Kim ngaõ taùc vöông vi baát naêng kham phaïn sa-moân da?

慳便慚愧不敢復語。 Xan tieän taøm quyù baát huûy phuïc ngöõ.

沾彌利望群即往到那先所。便前作禮白言 大王請那先。 Trieâm-di-lî Voïng-quaàn töùc vaõng ñaùo Na-tieân sôû tieän tieàn taùc leã baïch ngoân: Ñaïi vöông thænh Na-tieân.

那先言。王當令我與幾沙門俱行。 Na-tieân ngoân: Vöông ñöông linh ngaõ döõ kyû sa-moân caâu haønh.

沾彌利望群言。自在那先欲與幾沙門俱 行。 Trieâm-di-lî Voïng-quaàn ngoân: Töï taïi Na-tieân duïc döõ kyû sa-moân caâu haønh.

161

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN

那先便與野和羅等八十沙門俱行。 Na-tieân tieän döõ Giaû-hoøa-la ñaúng baùt thaäp sa-moân caâu haønh.

沾彌利望群悉俱行旦欲入城。沾彌利望群 道中並問那先。昨日對王言無有何用為那 先。 Trieâm-di-lî Voïng-quaàn taát caâu haønh ñaùn duïc nhaäp thaønh.

Trieâm-di-lî Voïng-quaàn ñaïo trung tònh vaán Na-tieân: Taïc nhaät ñoái vöông ngoân voâ höõu haø duïng vi Na-tieân?

那先問沾彌利望群卿意何所為那先者。 Na-tieân vaán Trieâm-di-lî Voïng-quaàn: Khanh yù haø sôû vi Na-tieân giaû?

沾彌利望群言我以喘息出入命氣為那先。 Trieâm-di-lî Voïng-quaàn ngoân: Ngaõ dó suyeãn töùc xuaát nhaäp maïng khí vi Na-tieân.

那先問沾彌利望群言人氣一出不復還入其 人寧復生不。 Na-tieân vaán Trieâm-di-lî Voïng-quaàn ngoân: Nhaân khí nhaát xuaát baát phuïc hoaøn nhaäp, kyø nhaân ninh phuïc sanh phuû?

沾彌利望群言氣出不還定為死也。 Trieâm-di-lî Voïng-quaàn ngoân: Khí xuaát baát hoaøn ñònh vi töû daõ.

那先言。如人吹笳氣一出不復還入。如人 持鍛金笛吹火氣一出時寧得復還入不。 Na-tieân ngoân: Nhö nhaân xuy giaø, khí nhaát xuaát baát phuïc hoaøn nhaäp, nhö nhaân trì ñoaùn kim ñòch, xuy hoûa khí nhaát xuaát thôøi ninh ñaéc phuïc hoaøn nhaäp phuû?

162

QUYEÅN THÖÔÏNG

沾彌利望群言不復還入。 Trieâm-di-lî Voïng-quaàn ngoân: Baát phuïc hoaøn nhaäp.

如人以角吹地氣一出時寧復還入不。 Nhö nhaân dó giaùc xuy ñòa khí nhaát xuaát thôøi, ninh phuïc hoaøn nhaäp phuû?

沾彌利望群言不復還入。 Trieâm-di-lî Voïng-quaàn ngoân: Baát phuïc hoaøn nhaäp.

那先言。同氣出不復還入人何以故猶不 死。 Na-tieân ngoân: Ñoàng khí xuaát baát phuïc hoaøn nhaäp, nhaân haø dó coá du baát töû?

沾彌利望群言喘息之間我不能知願為我曹 解說之。 Trieâm-di-lî Voïng-quaàn ngoân: Suyeãn töùc chi gian. Ngaõ baát naêng tri. Nguyeän vò ngaõ taøo giaûi thuyeát chi.

那先言。喘息之氣皆身中事。如人心有所 念者舌為之言是為舌事。意有所疑心念之 是為心事各有所主。分別視之皆空無有那 先也。 Na-tieân ngoân: Suyeãn töùc chi khí, giai thaân trung söï. Nhö nhaân taâm höõu sôû nieäm giaû, thieät vi chi ngoân, thò vi thieät söï. YÙ höõu sôû nghi, taâm nieäm chi, thò vi taâm söï caùc höõu sôû chuû, phaân bieät thò chi giai khoâng voâ höõu Na-tieân daõ.

沾彌利望群心即開解便受五戒為優婆塞。 163

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN Trieâm-di-lî Voïng-quaàn taâm töùc khai giaûi tieän thoï nguõ giôùi vi öu-baø-taéc.

那先便前入宮到王所上殿。王即為那先作 禮而卻。那先即坐八十沙門皆共坐。 Na-tieân tieän tieàn nhaäp cung ñaùo vöông sôû thöôïng ñieän. Vöông töùc vò Na-tieân taùc leã nhi khöôùc. Na-tieân töùc toïa, baùt thaäp samoân giai coäng toïa.

王極作美飯食。王手自著那先前飯衆沙門 飯食已竟。澡手畢訖。王即賜諸沙門人一 張褻袈裟革屣各一量。賜那先野和羅各三 領袈裟各一量革屣。 Vöông cöïc taùc myõ phaïn thöïc. Vöông thuû töï tröôùc Na-tieân tieàn phaïn, chuùng sa-moân phaïn thöïc dó caùnh, taûo thuû taát ngaät.

Vöông töùc töù chö sa-moân nhaân nhaát tröông tieát ca-sa caùch tyû caùc nhaát löôïng. Töù Na-tieân, Giaû-hoøa-la caùc tam laõnh ca-sa, caùc nhaát löôïng caùch tyû.

王語那先野和羅言。留十人共止遣餘人。 令去。 Vöông ngöù Na-tieân, Giaû-hoøa-la ngoân: Löu thaäp nhaân coäng chæ, khieån dö nhaân linh khöù.

那先即遣餘沙門。令去留十人共止。 Na-tieân töùc khieån dö sa-moân linh khöù, löu thaäp nhaân coäng chæ.

王敕後宮諸貴人妓女。悉於殿上帷中聽我 與那先共難經道。 164

QUYEÅN THÖÔÏNG Vöông saéc haäu cung chö quyù nhaân kyû nöõ taát ö ñieän thöôïng duy trung thính ngaõ döõ Na-tieân coäng naïn kinh ñaïo.

時貴人妓女悉出殿上帷中。聽那先說經。 Thôøi quyù nhaân kyû nöõ taát xuaát ñieän thöôïng duy trung thính Na-tieân thuyeát kinh.

時王持座坐於那先前。王言當說何等。 Thôøi vöông trì toøa toïa ö Na-tieân tieàn. Vöông ngoân: Ñöông thuyeát haø ñaúng?

那先言。王欲聽要言者當說要言。 Na-tieân ngoân: Vöông duïc thính yeáu ngoân giaû, ñöông thuyeát yeáu ngoân.

王言。卿曹道何等最要者用何等故作沙 門。 Vöông ngoân: Khanh taøo ñaïo haø ñaúng toái yeáu giaû? Duïng haø ñaúng coá taùc sa-moân?

那先言。我曹欲棄世間勤苦不欲更後世勤 苦。用是故我曹作沙門。我曹用是為最要 善。 Na-tieân ngoân: Ngaõ taøo duïc khí theá gian caàn khoå, baát duïc caùnh haäu theá caàn khoå. Duïng thò coá ngaõ taøo taùc sa-moân. Ngaõ taøo duïng thò vi toái yeáu thieän.

王言。諸沙門皆不欲更今世後世勤苦故作 沙門耶。 Vöông ngoân: Chö sa-moân giai baát duïc, caùnh kim theá haäu theá caàn khoå, coá taùc sa-moân da?

165

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN

那先言。不悉用是故作沙門。沙門有四 輩。 Na-tieân ngoân: Baát taát duïng thò coá taùc sa-moân. Sa-moân höõu töù boái.

王言。何等四。 Vöông ngoân haø ñaúng töù?

那先言。中有負債作沙門。中有畏縣官作 沙門者。中有貧窮作沙門者。中有真欲棄 滅今世後世勤苦故作沙門。 Na-tieân ngoân: Trung höõu phuï traùi taùc sa-moân, trung höõu huùy huyeän quan taùc sa-moân giaû, trung höõu baàn cuøng taùc sa-moân giaû, trung höõu chaân duïc khí dieät kim theá, haäu theá, caàn khoå coá taùc sa-moân.

那先言。我本至心求道故作沙門耳。 Na-tieân ngoân: Ngaõ boån chí taâm caàu ñaïo, coá taùc sa-moân nhó.

王言。今卿用道故作沙門耶。 Vöông ngoân: Kim khanh duïng ñaïo coá taùc sa-moân da?

那先言。我少小作沙門有佛經道及弟子。 諸沙門皆多高明。我從學經戒入我心中。 以是故棄今世後世勤苦故作沙門。 Na-tieân ngoân: Ngaõ thieåu tieåu taùc sa-moân, höõu Phaät kinh ñaïo caäp ñeä töû chö sa-moân giai ña cao minh. Ngaõ tuøng hoïc kinh giôùi, nhaäp ngaõ taâm trung. Dó thò coá khí kim theá, haäu theá, caàn khoå coá taùc sa-moân.

166

QUYEÅN THÖÔÏNG

王言。善哉。 Vöông ngoân: Thieän tai.

王問言寧有人死後不復生者不。 Vöông vaán ngoân: Ninh höõu nhaân töû haäu baát phuïc sanh giaû phuû?

那先言。中有於後世生者。中有不復生 者。 Na-tieân ngoân: Trung höõu ö haäu theá sanh giaû, trung höõu baát phuïc sanh giaû.

王言。誰於後世生者。誰不復生者。 Vöông ngoân: Thuøy ö haäu theá sanh giaû? Thuøy baát phuïc sanh giaû?

那先言。人有恩愛貪欲者後世便復生。人 無恩愛貪欲者後世不復生也。 Na-tieân ngoân: Nhaân höõu aân aùi tham duïc giaû, haäu theá tieän phuïc sanh. Nhaân voâ aân aùi tham duïc giaû, haäu theá baát phuïc sanh daõ.

王言。人以一心念正法善故後世不復生 耶。 Vöông ngoân: Nhaân dó nhaát taâm nieäm chaùnh phaùp thieän, coá haäu theá baát phuïc sanh da?

那先言。人以一心念正法念善智慧及餘善 事故後世不復生。 Na-tieân ngoân: Nhaân dó nhaát taâm nieäm chaùnh phaùp nieäm thieän trí tueä caäp dö thieän söï, coá haäu theá baát phuïc sanh.

167

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN

王言。人以一心念正法善與智慧是二事其 義寧同不。 Vöông ngoân: Nhaân dó nhaát taâm nieäm chaùnh phaùp thieän döõ trí tueä thò nhò söï kyø nghóa ninh ñoàng phuû?

那先言。其義各異不同。 Na-tieân ngoân: Kyø nghóa caùc dò baát ñoàng.

王問那先牛馬六畜頗有智無有智。 Vöông vaán Na-tieân: Ngöu maõ luïc suùc phaû höõu trí, voâ höõu trí?

那先言。牛馬六畜各自有智其心不同。 Na-tieân ngoân: Ngöu maõ luïc suùc caùc töï höõu trí, kyø taâm baát ñoàng.

那先言。王曾見穫麥者不左手持麥右手刈 之。 Na-tieân ngoân: Vöông taèng kieán hoaïch maïch giaû phuû? Taû thuû trì maïch, höõu thuû ngaûi chi.

那先言。智慧之人斷絕愛欲。譬如穫麥。 Na-tieân ngoân: Trí tueä chi nhaân ñoaïn tuyeät aùi duïc, thí nhö hoaïch maïch.

王言。善哉。 Vöông ngoân: Thieän tai.

王復問那先何等為餘善事者。 Vöông phuïc vaán Na-tieân: Haø ñaúng vi dö thieän söï giaû?

那先言。誠信孝順精進念善一心智慧是為 善事。 168

QUYEÅN THÖÔÏNG Na-tieân ngoân: Thaønh tín hieáu thuaän, tinh taán nieäm thieän, nhaát taâm trí tueä thò vi thieän söï.

王言。何等為誠信者。 Vöông ngoân: Haø ñaúng vi thaønh tín giaû?

那先言。誠信者無所復疑。信有佛有佛經 法信有比丘僧。信有阿羅漢信有今世。信 有後世。信有孝順父母。信有作善得善。 信有作惡得惡。得信是以後心便清淨。即 去離五惡。 Na-tieân ngoân: Thaønh tín giaû, voâ sôû phuïc nghi. Tín höõu Phaät, höõu Phaät kinh phaùp, tín höõu tyø-kheo taêng, tín höõu A-La-haùn, tín höõu kim theá, tín höõu haäu theá, tín höõu hieáu thuaän phuï maãu, tín höõu taùc thieän ñaéc thieän, tín höõu taùc aùc ñaéc aùc. Ñaéc tín thò dó, haäu taâm tieän thanh tònh töùc khöù ly nguõ aùc.

何等五惡。一者貪婬。二者瞋恚。三者睡 眠。四者戲樂。五者所疑。人不去是五惡 心意不定。去是五惡意便清淨。 Haø ñaúng nguõ aùc? Nhaát giaû tham daâm, nhò giaû saân nhueá, tam giaû thuïy mieân, töù giaû hyù laïc, nguõ giaû sôû nghi. Nhaân baát khöù thò nguõ aùc taâm yù baát ñònh, khöù thò nguõ aùc, yù tieän thanh tònh.

那先言。譬如遮迦越王車馬人從濿渡水令 水濁惡過渡以去王渴欲得水飲。王有清水 珠置水中水即為清。王便得清水飲之。 169

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN Na-tieân ngoân: Thí nhö Giaù-ca-vieät vöông, xa maõ nhaân tuøng leä ñoä thuûy linh thuûy tröôïc oá, quaù ñoä dó khöù, vöông khaùt duïc ñaéc thuûy aåm. Vöông höõu thanh thuûy chaâu trí thuûy trung, thuûy töùc vi thanh. Vöông tieän ñaéc thanh thuûy aåm chi.

那先言。人心有惡譬如濁水。佛諸弟子得 度死生之道心以清淨如珠清水人卻諸惡誠 信清淨。譬如明月珠 Na-tieân ngoân: Nhaân taâm höõu aùc thí nhö tröôïc thuûy. Phaät chö ñeä töû ñaéc ñoä sanh töû chi ñaïo taâm dó thanh tònh nhö chaâu thanh thuûy. Nhaân khöôùc chö aùc, thaønh tín thanh tònh thí nhö minh nguyeät chaâu.

王言。善哉善哉。 Vöông ngoân: Thieän tai, thieän tai.

王問言。人精進誠信者云何。 Vöông vaán ngoân: Nhaân tinh taán thaønh tín giaû vaân haø?

那先言。佛諸弟子自相見輩中脫諸惡心。 中有得須陀洹者。中有得斯陀含者。中有 得阿那含者。中有得阿羅漢者。中有因相 效奉行誠信者。皆亦得度世道。 Na-tieân ngoân: Phaät chö ñeä töû töï töông kieán boái trung thoaùt chö aùc taâm, trung höõu ñaéc Tu-ñaø-hoaøn giaû, trung höõu ñaéc Töñaø-haøm giaû, trung höõu ñaéc A-na-haøm giaû, trung höõu ñaéc A-Lahaùn giaû, trung höõu nhaân töông hieäu phuïng haønh thaønh tín giaû, giai dieäc ñaéc ñoä theá ñaïo.

170

QUYEÅN THÖÔÏNG

那先言。譬如山上大雨其水下流廣大。兩 邊人俱不知水深淺畏不敢渡。如有遠方人 來視水隱知水廣狹深淺。自知力勢能入水 便得渡過。兩邊人衆便效隨後亦得渡去。 Na-tieân ngoân: Thí nhö sôn thöôïng ñaïi vuõ kyø thuûy, haï löu quaûng ñaïi, löôõng bieân nhaân caâu baát tri thuûy thaâm thieån, huùy baát caûm ñoä. Nhö höõu vieãn phöông nhaân lai, thò thuûy aån tri thuûy quaûng hieäp thaâm thieån, töï tri theá löïc naêng nhaäp thuûy tieän ñaéc ñoä quaù. Löôõng bieân nhaân chuùng tieän hieäu tuøy haäu dieäc ñaéc ñoä khöù.

佛諸弟子亦如是。見前人淨心得須陀洹斯 陀含阿那含阿羅漢道。皆從善心精進所致 也。 Phaät chö ñeä töû dieäc nhö thò, kieán tieàn nhaân tònh taâm ñaéc Tuñaø-hoaøn, Tö-ñaø-haøm, A-na-haøm, A-La-haùn ñaïo, giai tuøng thieän taâm tinh taán sôû trí daõ.

佛經言人有誠信之心。可自得度世道人能 制止卻五所欲自知身苦者。乃能得度世人 皆從智慧成其道德。 Phaät kinh ngoân: Nhaân höõu thaønh tín chi taâm, khaû töï ñaéc ñoä theá ñaïo, nhaân naêng cheá chæ khöôùc nguõ sôû duïc, töï tri thaân khoå giaû, naõi naêng ñaéc ñoä theá nhaân, giai tuøng trí tueä thaønh kyø ñaïo ñöùc.

王言。善哉善哉。 Vöông ngoân: Thieän tai, thieän tai.

171

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN

王言。何等為孝順者。 Vöông ngoân: Haø ñaúng vi hieáu thuaän giaû?

那先言。諸善者皆為孝順。凡三十七品經 皆由於孝順為本。 Na-tieân ngoân: Chö thieän giaû giai vi hieáu thuaän. Phaøm tam thaäp thaát phaåm kinh giai do ö hieáu thuaän vi boån.

王言。何等為三十七品經。 Vöông ngoân: Haø ñaúng vi tam thaäp thaát phaåm kinh?

那先言。有四意止有四意斷有四神足有五 根有五力有七覺意有八種道行。 Na-tieân ngoân: Höõu töù yù chæ, höõu töù yù ñoaïn, höõu töù thaàn tuùc, höõu nguõ caên, höõu nguõ löïc, höõu thaát giaùc yù, höõu baùt chuûng ñaïo haïnh.

王復問那先言何等為四意止者。 Vöông phuïc vaán Na-tieân ngoân: Haø ñaúng vi töù yù chæ giaû?

那先報王言佛說一為觀身身止。二為觀痛 痒痛痒止。三為觀意意止。四為觀法法 止。是為四意止。 Na-tieân baùo vöông ngoân: Phaät thuyeát nhaát vi quaùn thaân thaân chæ, nhò vi quaùn thoáng döông thoáng döông chæ, tam vi quaùn yù yù chæ, töù vi quaùn phaùp phaùp chæ. Thò vi töù yù chæ.

王復言何等為四意斷。 Vöông phuïc ngoân: Haø ñaúng vi töù yù ñoaïn?

172

QUYEÅN THÖÔÏNG

那先言。佛說已分別止四事不復念是為四 意斷。以得四意斷便自得四神足念。 Na-tieân ngoân: Phaät thuyeát dó phaân bieät chæ töù söï baát phuïc nieäm, thò vi töù yù ñoaïn. Dó ñaéc töù yù ñoaïn, tieän töï ñaéc töù thaàn tuùc nieäm.

王復問何等為四神足念。 Vöông phuïc vaán: Haø ñaúng vi töù thaàn tuùc nieäm?

那先言。一者。眼能徹視。二者耳能徹 聽。三者能知他人心中所念。四者身能飛 行。是為四神足念。 Na-tieân ngoân: Nhaát giaû nhaõn naêng trieät thò, nhò giaû nhó naêng trieät thính, tam giaû naêng tri tha nhaân taâm trung sôû nieäm, töù giaû thaân naêng phi haønh. Thò vi töù thaàn tuùc nieä m.

王復問何等為五根者。 Vöông phuïc vaán: Haø ñaúng vi nguõ caên giaû?

那先言。一者眼見好色惡色意不貪著是為 根。二者耳聞好聲惡罵聲意不貪著是為 根。三者鼻聞香臭意不貪著是為根。四者 口得美味苦辛意不貪著是為根。五者身得 細滑意亦不喜身得麤堅意亦不惡是為五 根。 Na-tieân ngoân: Nhaát giaû nhaõn kieán haûo saéc oá saéc, yù baát tham tröôùc thò vi caên. Nhò giaõ nhó caên haûo thanh, aùc maï thanh, yù baát tham tröôùc, thò vi caên. Tam giaû tæ vaên höông xuù yù baát

173

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN tham tröôùc thò vi caên. Töù giaû khaåu ñaéc myõ vò khoå taân yù baát tham tröôùc, thò vi caên. Nguõ giaû thaân ñaéc teá hoaït yù dieäc baát hyû thaân ñaéc thoâ kieân yù dieäc baát oá. Thò vi nguõ caên.

王復問何等為五力者。 Vöông phuïc vaán: Haø ñaúng vi nguõ löïc giaû?

那先言。一能制眼。二能制耳。三能制 鼻。四能制口。五能制身。令意不墮是為 五力。 Na-tieân ngoân: Nhaát naêng cheá nhaõn, nhò naêng cheá nhó, tam naêng cheá tæ, töù naêng cheá khaåu, nguõ naêng cheá thaân, linh yù baát ñoïa. Thò vi nguõ löïc.

王復問何等為七覺意者。 Vöông phuïc vaán: Haø ñaúng vi Thaát giaùc yù giaû?

那先言。一意覺意。二分別覺意。三精進 覺意。四可覺意。五猗覺意。六定覺意。 七護覺意。是為七覺意。 Na-tieân ngoân: Nhaát yù giaùc yù, nhò phaân bieät giaùc yù, tam tinh taán giaùc yù, töù khaû giaùc yù, nguõ yû giaùc yù, luïc ñònh giaùc yù, thaát hoä giaùc yù. Thò vi thaát giaùc yù.

王復問何等為八種道行。 Vöông phuïc vaán: Haø ñaúng vi Baùt chuûng ñaïo haïnh?

那先言。一直見。二直念。三直語。四直 治。五直業。六直方便。七直意。八直 定。是為八種道行。 174

QUYEÅN THÖÔÏNG Na-tieân ngoân: Nhaát tröïc kieán, nhò tröïc nieäm, tam tröïc ngöõ, töù tröïc trò, nguõ tröïc nghieäp, luïc tröïc phöông tieän, thaát tröïc yù, baùt tröïc ñònh. Thò vi baùt chuûng ñaïo haïnh.

凡是三十七品經皆由孝順為本。 Phaøm thò tam thaäp thaát phaåm kinh, giai do hieáu thuaän vi boån.

那先言。凡人負重致遠有所成立皆由地 成。世間五穀樹木仰天之草皆由地生。 Na-tieân ngoân: Phaøm nhaân phuï troïng trí vieãn höõu sôû thaønh laäp giai do ñòa thaønh. Theá gian nguõ coác thoï moäc ngöôõng thieân chi thaûo giai do ñòa sanh.

那先言。譬如師匠圖作大城當先度量作基 址已乃可起城。 Na-tieân ngoân: Thí nhö sö töôïng ñoà taùc ñaïi thaønh, ñöông tieân ñoä löôïng taùc cô chæ dó naõi khaû khôûi thaønh.

那先言。譬如伎人欲作當先淨除地平，乃 作。佛弟子求道，當先行經戒，念善，因知 勤苦便棄諸愛欲，便思念八種道行。 Na-tieân ngoân: Thí nhö kyû nhaân duïc taùc ñöông tieân tònh tröø ñòa bình, naõi taùc. Phaät ñeä töû caàu ñaïo, ñöông tieân haønh kinh giôùi, nieäm thieän, nhaân tri caàn khoå, tieân khí chö aùi duïc, tieän tö nieäm baùt chuûng ñaïo haïnh.

王言。當用何等棄諸愛欲。 Vöông ngoân: Ñöông duïng haø ñaúng khí chö aùi duïc?

那先言。一心念道愛欲自滅。 Na-tieân ngoân: Nhaát taâm nieäm ñaïo aùi duïc töï dieät.

175

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN

王言。善哉善哉。 Vöông ngoân: Thieän tai, thieän tai.

王復問言何等為精進者。 Vöông phuïc vaán ngoân: Haø ñaúng vi tinh taán giaû?

那先言。持善助善是為精進。 Na-tieân ngoân: Trì thieän trôï thieän thò vi tinh taán.

那先言。譬如垣牆欲倒從邊拄之舍欲傾壞 亦復拄之是為精進。 Na-tieân ngoân: Thí nhö vieân töôøng duïc ñaûo, tuøng bieân truï chi xaù duïc khuynh hoaïi, dieäc phuïc truï chi thò vi tinh taán.

那先言。譬如國王遣兵有所攻擊兵弱欲不 如。王復遣兵往助之兵便得勝。 Na-tieân ngoân: Thí nhö quoác vöông khieån binh höõu sôû coâng kích, binh nhöôïc duïc baát nhö, vöông phuïc khieån binh vaõng trôï chi, binh tieän ñaéc thaéng.

人有諸惡如兵少弱時人持善心消滅惡心。 譬如王增兵得勝。持五善心消五惡心。譬 如戰鬥得勝。是為精進助善。 Nhaân höõu chö aùc, nhö binh thieåu nhöôïc thôøi, nhaân trì thieän taâm tieâu dieät aùc taâm, thí nhö vöông taêng binh ñaéc thaéng. Trì nguõ thieän taâm, tieâu nguõ aùc taâm, thí nhö chieán ñaáu ñaéc thaéng, thò vi tinh taán trôï thieän.

如是，那先言。精進所助致。人善道已。 得度世道，無有還期。 176

QUYEÅN THÖÔÏNG Nhö thò, Na-tieân ngoân: Tinh taán sôû trôï trí, nhaân thieän ñaïo dó, ñaéc ñoä theá ñaïo, voâ höõu hoaøn kyø.

王言。善哉。 Vöông ngoân: Thieän tai.

王復問何等為意當念諸善事者。 Vöông phuïc vaán: Haø ñaúng vi yù ñöông nieäm chö thieän söï giaû?

那先言。譬如人取異種華以縷合連繫之風 吹不能散。 Na-tieân ngoân: Thí nhö nhaân thuû dò chuûng hoa dó luõ hieäp lieân heä chi, phong xuy baát naêng taùn.

那先復言。譬如王守藏者，知王帑藏中金 銀珠玉琉璃珍寶有其多少。道人欲得道時 意念三十七品經。譬如是正所謂念度世之 道者也。人有道意因知善惡知當可行知當 不可行。分別白黑自思惟以後便棄惡就 善。 Na-tieân phuïc ngoân: Thí nhö vöông thuû taïng giaû, tri vöông thaûng taïng trung kim ngaân chaâu ngoïc löu ly traân baûo höõu kyø ña thieåu. Ñaïo nhaân duïc ñaéc ñaïo thôøi, yù nieäm Tam thaäp thaát phaåm kinh. Thí nhö thò chaùnh sôû vò nieäm ñoä theá chi ñaïo giaû daõ. Nhaân höõu ñaïo yù, nhaân tri thieän aùc. Tri ñöông khaû haønh, tri ñöông baát khaû haønh, phaân bieät baïch haéc, töï tö duy dó haäu tieän khí aùc töïu thieän.

177

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN

那先言。譬如王有守門者。知王有所敬 者。知王有所不敬者。知有利王者。知有 不利王者。守門者知王所敬者。知利王者 便內之。知王不敬者知不利王者。守門者 即不內。 Na-tieân ngoân: Thí nhö vöông höõu thuû moân giaû, tri vöông höõu sôû kính giaû, tri vöông höõu sôû baát kính giaû, tri höõu lôïi vöông giaû, tri höõu baát lôïi vöông giaû. Thuû moân giaû tri vöông sôû kính giaû, tri lôïi vöông giaû, tieän noäi chi. Tri vöông baát kính giaû, tri baát lôïi vöông giaû, thuû moân giaû töùc baát noäi.

那先言。人持意亦如是。諸善者當內之。 諸不善者不當內。守意制心譬亦如是。那 先說經言人當自堅守護其意及身中六愛欲 持意堅守自當有度世。 Na-tieân ngoân: Nhaân trì yù dieäc nhö thò. Chö thieän giaû ñöông noäi chi, chö baát thieän giaû baát ñöông noäi. Thuû yù cheá taâm thí dieäc nhö thò. Na-tieân thuyeát kinh ngoân: Nhaân ñöông töï kieân thuû hoä kyø yù, caäp thaân trung luïc aùi duïc. Trì yù kieân thuû töï ñöông höõu ñoä theá.

時王言。善哉善哉。 Thôøi vöông ngoân: Thieän tai, thieän tai.

王問那先言。何等為一其心者。 Vöông vaán Na-tieân ngoân: Haø ñaúng vi nhaát kyø taâm giaû?

178

QUYEÅN THÖÔÏNG

那先言。諸善中獨有一心最第一人能一其 心諸善皆隨之。 Na-tieân ngoân: Chö thieän trung ñoäc höõu nhaát taâm toái ñeä nhaát.

Nhaân naêng nhaát kyø taâm, chö thieän giai tuøy chi.

那先言。譬如樓陛當有所倚諸為善者皆著 一心。 Na-tieân ngoân: Thí nhö laâu beä ñöông höõu sôû yû, chö vi thieän giaû giai tröôùc nhaát taâm.

那先言。譬如王將四種兵出行戰鬥。象兵 馬兵車兵步兵皆導引王前後。佛諸經戒及 餘善事皆隨一心亦譬如兵。 Na-tieân ngoân: Thí nhö vöông töông töù chuûng binh xuaát thaønh chieán ñaáu: töôïng binh, maõ binh, xa binh. boä binh, giai ñaïo daãn vöông tieàn haäu. Phaät chö kinh giôùi caäp dö thieän söï giai tuøy nhaát taâm dieäc thí nhö binh.

那先說經言。諸善中一心為本學道人衆多 皆當先歸一心。人身生死過去如水下流。 前後相從無有住時。 Na-tieân thuyeát kinh ngoân: Chö thieän trung nhaát taâm vi boån.

Hoïc ñaïo nhaân chuùng ña, giai ñöông tieân quy nhaát taâm. Nhaân thaân sanh töû quaù khöù nhö thuûy haï löu, tieàn haäu töông tuøng voâ höõu truï thôøi.

王言。善哉。 Vöông ngoân: Thieän tai.

179

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN

王復問何等為智慧者。 Vöông phuïc vaán: Haø ñaúng vi trí tueä giaû.

那先言。我前說己人有智慧能斷諸疑明諸 善事是為智慧。 Na-tieân ngoân: Ngaõ tieàn thuyeát dó, nhaân höõu trí tueäâ naêng ñoaïn chö nghi, minh chö thieän söï, thò vi trí tueä.

那先言。譬如持燈火入冥室。火適入室便 亡其冥自明。明人有智慧譬如火光。 Na-tieân ngoân: Thí nhö trì ñaêng hoûa nhaäp minh thaát, hoûa thích nhaäp thaát tieän vong kyø minh, töï minh. Minh nhaân höõu trí tueä, thí nhö hoûa quang.

那先言。譬如人持利刀截木。人有智慧能 截斷諸惡譬如利刀。 Na-tieân ngoân: Thí nhö nhaân trì lôïi ñao tieät moä c. Nhaân höõu trí tueä naêng tieät ñoaïn chö aùc, thí nhö lôïi ñao.

那先言。人於世間智慧最為第一。人有智 慧能得度脫生死之苦。 Na-tieân ngoân: Nhaân ö theá gian, trí tueä toái vi ñeä nhaát. Nhaân höõu trí tueä naêng ñaéc ñoä thoaùt sanh töû chi khoå.

王言。善哉。 Vöông ngoân: Thieän tai.

王言。那先前後所說經種種別異。但欲趣 卻一切惡耶。 180

QUYEÅN THÖÔÏNG Vöông ngoân: Na-tieân tieàn haäu sôû thuyeát kinh chuûng chuûng bieät dò, ñaûn duïc thuù khöôùc nhaát thieát aùc da?

那先言。然佛經所說種種諸善者。但欲卻 一切惡也。 Na-tieân ngoân: Nhieân Phaät kinh sôû thuyeát chuûng chuûng chö thieän giaû ñaûn duïc khöôùc nhaát thieát aùc daõ.

那先言。譬如王發四種兵。雖行戰鬥初發 行時意但欲攻敵耳。佛所說經種種諸善。 但欲共攻去一切惡耳。 Na-tieân ngoân: Thí nhö vöông phaùt töù chuûng binh, tuy haønh chieán ñaáu, sô phaùt haønh thôøi yù ñaûn duïc coâng ñòch nhó. Phaät sôû thuyeát kinh chuûng chuûng chö thieän ñaûn duïc coäng coâng khöù nhaát thieát aùc nhó.

王言。善哉善哉。那先說經甚快也。 Vöông ngoân: Thieän tai, thieän tai. Na-tieân thuyeát kinh thaäm khoaùi daõ!

王復問那先言。人死所趣善惡之道續持故 身神行生耶。更貿他神行生耶。 Vöông phuïc vaán Na-tieân ngoân: Nhaân töû sôû thuù thieän aùc chi ñaïo, tuïc trì coá thaân, thaàn haønh sanh da? Caùnh maäu tha thaàn haønh sanh da?

那先言。亦非故身神亦不離故身神。 Na-tieân ngoân: Dieäc phi coá thaân thaàn, dieäc baát ly coá thaân thaàn.

那先因問王身小時哺乳時身至長大時續故 身非。 181

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN Na-tieân nhaân vaán vöông: Thaân tieåu thôøi boä nhuõ thôøi. Thaân chí tröôûng ñaïi thôøi, tuïc coá thaân phi.

王言。小時身異。 Vöông ngoân: Tieåu thôøi thaân dò.

那先言。人在母腹中始隨精時至精濁時故 精耶異也。堅為肌骨時故精耶異也。初生 時至年數歲時故精耶異也。如人學書時傍 人寧能代其工不。 Na-tieân ngoân: Nhaân taïi maãu phuùc trung, thuû y tuøy tinh thôøi chí tinh tröôïc thôøi, coá tinh da dò daõ? Kieân vi cô coát thôøi coá tinh da dò daõ? Sô sanh thôøi, chí nieân soå tueá thôøi, coá tinh da dò daõ? Nhö nhaân hoïc thô thôøi, baøng nhaân ninh naêng ñaïi kyø coâng phuû?

王言。不能代其工。 Vöông ngoân: Baát naêng ñaïi kyø coâng.

那先言。如人犯法有罪寧可取無罪之人代 不。 Na-tieân ngoân: Nhö nhaân phaïm phaùp, höõu toäi ninh khaû thuû, voâ toäi chi nhaân ñaïi phuû?

王言。不可。 Vöông ngoân: Baát khaû.

那先以精神罪法語王王意不解。 Na-tieân dó tinh thaàn toäi phaùp ngöù vöông. Vöông yù baát giaûi.

王因言如人問那先那先解之云何。 182

QUYEÅN THÖÔÏNG Vöông nhaân ngoân: Nhö nhaân vaán Na-tieân, Na-tieân giaûi chi vaân haø?

那先言。我故小時身耳。從小至大續故身 爾。大與小時含為一身養是命所養。 Na-tieân ngoân: Ngaõ coá tieåu thôøi thaân nhó, tuøng tieåu chí ñaïi tuïc coá thaân nhó. Ñaïi döõ tieåu thôøi haøm vi nhaát thaân döôõng thò maïng sôû döôõng.

那先問王言譬如人然燈火寧至天明不。 Na-tieân vaán vöông ngoân: Thí nhö nhaân nhieân ñaêng hoûa ninh chí thieân minh phuû?

王言。然燈油至明。 Vöông ngoân: Nhieân ñaêng du chí minh.

那先言。燈中炷火至一夜時續故火光不。 至夜半時故火光不。至明時故火光不。 Na-tieân ngoân: Ñaêng trung chuù hoûa chí nhaát daï thôøi tuïc coá hoûa quang phuû, chí daï baùn thôøi coá hoûa quang phuû, chí minh thôøi coá hoûa quang phuû?

王言。非故火光。 Vöông ngoân: Phi coá hoûa quang.

那先言。然燈從一夜至夜半復更然燈火耶 向晨時復更然燈耶。 Na-tieân ngoân: Nhieân ñaêng tuøng nhaát daï, chí daï baùn phuïc caùnh nhieân ñaêng hoûa da? Höôùng thaàn thôøi phuïc caùnh nhieân ñaêng da?

183

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN

王言。不。中夜起更然火續故一炷火至明 耳。 Vöông ngoân: Baát. Trung daï khôûi caùnh nhieân hoûa tuïc coá nhaát chuù hoûa chí minh nhó.

那先言。人精神展轉相續亦譬如是。一者 去一者來人從精神生至老死後精神更趣所 向生。展轉相續是非故精神亦不離故精 神。人死以後精神乃有所趣向生。 Na-tieân ngoân: Nhaân tinh thaàn trieån chuyeån töông tuïc dieäc thí nhö thò. Nhaát giaû khöù, nhaát giaû lai. Nhaân tuøng tinh thaàn sanh chí laõo töû haäu tinh thaàn caùnh thuù sôû höôùng sanh. Trieån chuyeån töông tuïc thò phi coá tinh thaàn dieäc baát ly coá tinh thaàn.

Nhaân töû dó haäu tinh thaàn naõi höõu sôû thuù höôùng sanh.

那先言。譬如乳湩化作酪。取酪上肥煎成 醍醐。寧可取醍醐與酪上肥還復名作乳 湩。其人語寧可用不。 Na-tieân ngoân: Thí nhö nhuõ chuùng hoùa taùc laïc, thuû laïc thöôïng phì, tieân thaønh ñeà-hoà. Ninh khaû thuû ñeà-hoà döõ laïc thöôïng phì hoaøn phuïc danh taùc nhuõ chuùng. Kyø nhaân ngöõ ninh khaû duïng phuû.

王言。其人語不可用。 Vöông ngoân: Kyø nhaân ngöõ baát khaû duïng.

那先言。人神乳湩從乳湩成酪從酪成肥從 肥成醍醐。人神亦如是從精神生從生至長 184

QUYEÅN THÖÔÏNG

從長至老。從老至死死後神更復受生。一 身死當復更受一身。譬如兩主更相然。 Na-tieân ngoân: Nhaân thaàn nhuõ chuùng tuøng nhuõ chuùng thaønh laïc. Tuøng laïc thaønh phì, tuøng phì thaønh ñeà-hoà. Nhaân thaàn dieäc nhö thò. Tuøng tinh thaàn sanh, tuøng sanh chí tröôûng, tuøng tröôûng chí laõo, tuøng laõo chí töû. Töû haäu thaàn caùnh phuïc thoï sanh. Nhaát thaân töû ñöông phuïc caùnh thoï nhaát thaân. Thí nhö löôõng chuùa caùnh töông nhieân.

王言。善哉善哉。 Vöông ngoân: Thieän tai, thieän tai.

王復問那先。人有不復於後世生者。其人 寧能自知不。 Vöông phuïc vaán Na-tieân: Nhaân höõu baát phuïc ö haäu theá sanh giaû. Kyø nhaân ninh naêng töï tri phuû?

那先言。然。有能自知者。 Na-tieân ngoân: Nhieân. Höõu naêng töï tri giaû.

王言。用何知之。 Vöông ngoân: Duïng haø tri chi?

那先言。其人自知無恩愛無貪欲無諸惡 用。是故自知後世不復生。 Na-tieân ngoân: Kyø nhaân töï tri voâ aân aùi, voâ tham duïc, voâ chö aùc duïng, thò coá töï tri haäu theá baát phuïc sanh.

185

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN

那先問王。譬如田家耕犁種穀多收斂著囤 中。至後歲不復耕不復種。但仰囤中穀 食。其田家寧復望得新穀不。 Na-tieân vaán vöông: Thí nhö ñieàn gia canh leâ chuûng coác, ña thaâu lieãm tröôùc ñoän trung. Chí haäu tueá baát phuïc canh, baát phuïc chuûng, ñaûn ngöôõng ñoän trung coác thöïc. Kyø ñieàn gia ninh phuïc voïng ñaéc taân coác phuû?

王言。其田無所復望。 Vöông ngoân: Kyø ñieàn voâ sôû phuïc voïng.

那先言。其田家何用知不復得穀。 Na-tieân ngoân: Kyø ñieàn gia haø duïng tri baát phuï c ñaéc coác?

王言。其田家不復耕不復種故無所望。 Vöông ngoân: Kyø ñieàn gia baát phuïc canh, baát phuïc chuûng, coá voâ sôû voïng.

那先言。得道亦如是自知已棄捐恩愛苦樂 無有貪心。是故自知後世不復生。 Na-tieân ngoân: Ñaéc ñaïo dieäc nhö thò. Töï tri dó khí quyeân aân aùi khoå laïc, voâ höõu tham taâm, thò coá töï tri haäu theá baát phuïc sanh.

王復言其人於後世不復生者於今寧有智異 於人不。 Vöông phuïc ngoân: Kyø nhaân ö haäu theá baát phuïc sanh giaû, ö kim ninh höõu trí dò ö nhaân phuû?

那先言。然，有智異於人。 Na-tieân ngoân: Nhieân, höõu trí dò ö nhaân.

186

QUYEÅN THÖÔÏNG

王言。寧能有明不。 Vöông ngoân: Ninh naêng höõu minh phuû.

那先言。然有明。 Na-tieân ngoân: Nhieân, höõu minh.

王言。智與明有異同乎。 Vöông ngoân: Trí döõ minh höõu dò ñoàng hoà?

那先言。智與明等耳。 Na-tieân ngoân: Trí döõ minh ñaúng nhó.

王言。有智明者寧悉知萬事不。寧有所不 及知不。 Vöông ngoân: Höõu trí minh giaû ninh taát tri vaïn söï phuû? Ninh höõu sôû baát caäp tri phuû?

那先言。人智有所及有所不及。 Na-tieân ngoân: Nhaân trí höõu sôû caäp, höõu sôû baát caäp.

王言。何等為智有所及有所不及。 Vöông ngoân: Haø ñaúng vi trí höõu sôû caäp, höõu sôû baát caäp?

那先言。人前所不學前所不及知。人前所 學前所及知。智者所見人及萬物皆當過去 歸空不得自在。人心所貪樂皆種苦本從是 致苦。慧者知非常成敗之事。是智為異於 人。 Na-tieân ngoân: Nhaân tieàn sôû baát hoïc, tieàn sôû baát caäp tri. Nhaân tieàn sôû hoïc, tieàn sôû caäp tri. Trí giaû sôû kieán nhaân caäp vaïn vaät giai ñöông quaù khöù quy khoâng, baát ñaéc töï taïi. Nhaân taâm sôû

187

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN tham laïc, giai chuûng khoå boån tuøng thò trí khoå. Tueä giaû tri phi thöôøng thaønh baïi chi söï thò trí vi dò ö nhaân.

王問言人有智慧癡愚所在。 Vöông vaán ngoân: Nhaân höõu trí tueä ngu si sôû taïi?

那先言。人有智慧諸愚癡皆自消滅。 Na-tieân ngoân: Nhaân höõu trí tueä chö ngu si giai töï tieâu dieät.

那先言。譬如人持燈火入冥室。室中皆明 冥即消滅智如是。人有智慧諸癡愚皆悉消 滅。 Na-tieân ngoân: Thí nhö nhaân trì ñaêng hoûa nhaäp minh thaát, thaát trung giai minh, minh töùc tieâu dieät. Trí nhö thò, nhaân höõu trí tueä, chö si ngu giai taát tieâu dieät.

王言。人智今為所在。 Vöông ngoân: Nhaân trí kim vi sôû taïi?

那先言。人行智以後智便消滅智所作者故 作。 Na-tieân ngoân: Nhaân haønh trí dó haäu, trí tieän tieâu dieät. Trí sôû taùc giaû coá taùc.

那先言。譬如人夜於火下書火滅字續在。 智者如是有所成已。智便消滅其所作續 在。 Na-tieân ngoân: Thí nhö nhaân daï ö hoûa haï thô, hoûa dieäc töï tuïc taïi. Trí giaû nhö thò, höõu sôû thaønh dó, trí tieän tieâu dieät, tuøy sôû taùc tuïc taïi.

188

QUYEÅN THÖÔÏNG

王言。智有所成已便自滅是何等語。 Vöông ngoân: Trí höõu sôû thaønh, dó tieän töï dieät, thò haø ñaúng ngöõ?

那先言。譬如人備火豫作戒火五瓶水。如 有失火者其人持五瓶水水滴滅火。火滅以 後其救火人寧復望得完瓶歸家用不。 Na-tieân ngoân: Thí nhö nhaân bò hoûa döï taùc, giôùi hoûa nguõ bình thuûy, nhö höõu thaát hoûa giaû, kyø nhaân trì nguõ bình thuûy, thuûy trích dieät hoûa, hoûa dieät dó haäu kyø cöùu hoûa nhaân ninh phuïc voïng ñaéc hoaøn bình quy gia duïng phuû?

王言。其人不復望瓶破。火滅，豈復望瓶 耶。 Vöông ngoân: Kyø nhaân baát phuïc voïng bình phaù. Hoûa dieät, khôûi phuïc voïng bình da?

那先言。道人持五善心消滅諸惡亦譬如瓶 水滅火。 Na-tieân ngoân: Ñaïo nhaân trì nguõ thieän taâm tieâu dieät chö aùc, dieäc thí nhö bình thuûy dieät hoûa.

王言。何等為五善。 Vöông ngoân: Haø ñaúng vi nguõ thieän?

那先言。一者信善有惡。二者不毀經戒。 三者精進。四者有慧念善。五者一心念 道。為是五善。人能奉行是五善者。便得

189

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN

智慧便知身及萬物非常。便知苦不得自 在。便知空無所有。 Na-tieân ngoân: Nhaát giaû tín thieän höõu aùc. Nhò giaû baát huûy kinh giôùi. Tam giaû tinh taán. Töù giaû höõu hueä nieäm thieän. Nguõ giaû nhaát taâm nieäm ñaïo. Thò vi nguõ thieän. Nhaân naêng phuïng haønh thò nguõ thieän giaû tieän ñaéc trí tueä, tieän tri thaân caäp vaïn vaät phi thöôøng, tieän tri khoå baát ñaéc töï taïi, tieän tri khoâng voâ sôû höõu.

那先言。譬如醫師持五種藥詣病者家以藥 飲病人。病者飲藥得愈醫寧復望得故藥復 行治人不。 Na-tieân ngoân: Thí nhö y sö, trì nguõ chuûng döôïc ngheä beänh giaû gia. Dó döôïc aåm beänh nhaân, beänh giaû aåm döôïc ñaéc duõ. Y ninh phuïc voïng ñaéc coá döôïc phuïc haønh trò nhaân phuû?

王言。不復望得故藥。 Vöông ngoân: Baát phuïc voïng ñaéc coá döôïc.

那先言。五種藥者。如五善智。其醫者。 如求道人。其病者。如諸惡。愚癡者。如 病人。得道度世者。如病得愈人。智所成 致人度世道人已得道智亦自滅。 Na-tieân ngoân: Nguõ chuûng döôïc giaû, nhö nguõ thieän trí. Kyø y giaû nhö caàu ñaïo nhaân. Kyø beänh giaû nhö chö aùc. Ngu si giaû nhö beänh nhaân. Ñaéc ñaïo ñoä theá giaû nhö beänh ñaéc duõ nhaân. Trí sôû thaønh trí nhaân ñoä theá ñaïo nhaân dó ñaéc, ñaïo trí dieäc töï dieät.

190

QUYEÅN THÖÔÏNG

那先言。譬如健鬥人把弓持箭前行向敵以 五箭射敵得勝。其人寧復望箭歸不。 Na-tieân ngoân: Thí nhö kieän ñaáu nhaân, baû cung trì tieãn tieàn haønh höôùng ñòch dó nguõ tieãn xaï ñòch ñaéc thaéng. Kyø nhaân ninh phuïc voïng tieãn quy phuû?

王言。不復望箭。 Vöông ngoân: Baát phuïc voïng tieãn.

那先言。五箭者。人五智也。智人從智得 道如健鬥得勝敵家。諸惡者。如諸惡道人 持五善心滅卻諸惡。諸惡皆滅善智即生。 人從善智得成度 Na-tieân ngoân: Nguõ tieãn giaû nhaân nguõ trí daõ. Trí nhaân tuøng trí ñaéc ñaïo, nhö kieän ñaáu ñaéc thaéng ñòch gia. Chö aùc giaû, nhö chö aùc ñaïo, nhaân trì nguõ thieän taâm dieät khöôùc chö aùc. Chö aùc giai dieät, thieän trí töùc sanh. Nhaân tuøng thieän trí ñaéc thaønh ñoä.

191

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN

那先比丘經 NA TIEÂN TYØ-KHEO KINH

卷中 QUYEÅN TRUNG

失譯人名 Thaát dòch nhaân danh

王問人更樂者為善耶不善也。人更苦為善 耶為不善也。佛得無不說有樂或有苦。 Vöông vaán: Nhaân caùnh laïc giaû vi thieän da? Baát thieän daõ?

Nhaân caùnh khoå vi thieän da? Vi baát thieän daõ? Phaät ñaéc voâ baát thuyeát höõu laïc hoaëc höõu khoå?

王言。如使有為無有苦。 Vöông ngoân: Nhö söû höõu vi voâ höõu khoå.

192

QUYEÅN TRUNG

那先問王言如人燒鐵著手中寧燒人手不。 復取冰著手中其冰寧復燒人手不。 Na-tieân vaán vöông ngoân: Nhö nhaân thieâu thieát, tröôùc thuû trung, ninh thieâu nhaân thuû phuû? Phuïc thuû baêng tröôùc thuû trung, kyø baêng ninh phuïc thieâu nhaân thuû phuû?

王言。然兩手皆威也。 Vöông ngoân: Nhieân, löôõng thuû giai uy daõ.

那先問王言。如是兩手中物皆熱耶。 Na-tieân vaán vöông ngoân: Nhö thò löôõng thuû trung, vaät giai nhieät da?

王言。不兩熱。 Vöông ngoân: Baát löôõng nhieät.

那先言。兩冷耶。 Na-tieân ngoân: Löôõng laõnh da?

王言。不兩冷也。 Vöông ngoân: Baát löôõng laõnh daõ.

那先言。兩手中皆燒。 Na-tieân ngoân: Löôõng thuû trung giai thieâu.

那先言。我重問王。王前後兩熱當言兩 熱。兩冷當言兩冷。何緣一冷一熱能同言 燒人手乎。 Na-tieân ngoân: Ngaõ truøng vaán vöông, vöông tieàn haäu löôõng nhieät, ñöông ngoân löôõng nhieät, löôõng laõnh ñöông ngoân löôõng laõnh. Haø duyeân nhaát laõnh nhaát nhieät, naêng ñoàng ngoân thieâu nhaân phuû hoà?

193

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN

王言。智慮甚淺近不能及是難也。願那先 為我解之。 Vöông ngoân: Trí löï thaäm thieån caän, baát naêng caäp thò naïn daõ.

Nguyeän Na-tieân vò ngaõ giaûi chi.

那先言。佛經說之。凡有六事令人內喜。 有六事令人內愁。復有六事令人不喜，有 六事令人不愁亦不喜。外復有六事令人 喜，愁。 Na-tieân ngoân: Phaät kinh thuyeát chi: Phaøm höõu luïc söï linh nhaân noäi hyû, höõu luïc söï linh nhaân noäi saàu, phuïc höõu luïc söï linh nhaân baát hyû, höõu luïc söï linh nhaân baát saàu dieäc baát hyû.

Ngoaïi phuïc höõu luïc söï linh nhaân hyû, saàu.

王問何等為六事。令人內喜。 Vöông vaán: Haø ñaúng vi luïc söï linh nhaân noäi hyû?

那先言。一者目有所視復有所望。是故令 人內喜。二者耳聞好聲復有所望。是故令 人內喜。三者鼻聞好香復有所望。是故令 人內喜。四者舌得美味復有所望。是故令 人內喜。五者身得細滑復有所望。是故令 人內喜。六者心得樂受復有所望。是故令 人內喜。如是六事令人內喜。 Na-tieân ngoân: Nhaát giaû muïc höõu sôû thò, phuïc höõu sôû voïng. Thò coá linh nhaân noäi hyû. Nhò giaû nhó vaên haûo thinh, phuïc höõu sôû

194

QUYEÅN TRUNG voïng thò coá linh nhaân noäi hyû. Tam giaû tæ vaên haûo höông phuïc höõu sôû voïng, thò coá linh nhaân noäi hyû. Töù giaû thieät ñaéc myõ vò phuïc höõu sôû voïng, thò coá linh nhaân noäi hyû. Nguõ giaû thaân ñaéc teá hoaït, phuïc höõu sôû voïng, thò coá linh nhaân noäi hyû. Luïc giaû taâm ñaéc laïc thoï phuïc höõu sôû voïng, thò coá linh nhaân noäi hyû.

Nhö thò luïc söï linh nhaân noäi hyû.

王復問何等為外六事令人喜。 Vöông phuïc vaán: Haø ñaúng vi ngoaïi luïc söï linh nhaân hyû?

那先言。一者眼見好色念之不可常得皆當 棄捐便自思惟審然無常。是故令人外喜。 二者耳聞好聲念之不可常得皆當棄捐。是 故令人外喜。三者鼻聞好香念之不可常得 皆當棄捐。是故令人外喜。四者口得美味 念之不可常得皆當棄捐。是故令人外喜。 五者身得細滑念之不可常得皆當棄捐。是 故令人外喜。六者心念愛欲思惟念之是皆 無常皆當棄捐念之是以後更喜。是為六事 令人外喜。 Na-tieân ngoân: Nhaát giaû nhaõn kieán haûo saéc, nieäm chi baát khaû thöôøng ñaéc, giai ñöông khí quyeân, tieän töï tö duy thaåm nhieân voâ thöôøng. Thò coá linh nhaân ngoaïi hyû. Nhò giaû nhó vaên haûo thanh, nieäm chi baát khaû thöôøng ñaéc, giai ñöông khí quyeân.

Thò coá linh nhaân ngoaïi hyû. Tam giaû tæ vaên haûo höông, nieäm chi baát khaû thöôøng ñaéc, giai ñöông khí quyeân. Thò coá linh nhaân ngoaïi hyû. Töù giaû khaåu ñaéc myõ vò, nieäm chi baát khaû

195

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN thöôøng ñaéc, giai ñöông khí quyeân. Thò coá linh nhaân ngoaïi hyû.

Nguõ giaû thaân ñaéc teá hoaït, nieäm chi baát khaû thöôøng ñaéc, giai ñöông khí quyeân. Thò coá linh nhaân ngoaïi hyû. Luïc giaû taâm nieäm aùi duïc, tö duy nieäm chi thò giai voâ thöôøng, giai ñöông khí quyeân, nieäm chi thò dó haäu caùnh hyû. Thò vi luïc söï linh nhaân ngoaïi hyû.

王復問何等為內六事令人內愁。 Vöông phuïc vaán: Haø ñaúng vi noäi luïc söï linh nhaân noäi saàu?

那先言。一者令人內愁者目所不喜而見之 令人內愁。二者耳不欲所聞而聞之令人內 愁。三者鼻不欲所臭而嗅之令人內愁。四 者口不欲所得而得之令人內愁。五者身不 欲所著而著之令人內愁。六者心不可所喜 而有之令人內愁。是為六事令人內愁。 Na-tieân ngoân: Nhaát giaû linh nhaân noäi saàu giaû , muïc sôû baát hyû nhi kieán chi, linh nhaân noäi saàu. Nhò giaû nhó baát duïc sôû vaên nhi vaên chi, linh nhaân noäi saàu. Tam giaû tæ baát duïc sôû xuù nhi khöùu chi, linh nhaân noäi saàu. Töù giaû khaåu baát duïc sôû ñaéc nhi ñaéc chi, linh nhaân noäi saàu. Nguõ giaû thaân baát duïc sôû tröôùc nhi tröôùc chi, linh nhaân noäi saàu. Luïc giaû taâm baát khaû sôû hyû nhi höõu chi, linh nhaân noäi saàu. Thò vi luïc söï linh nhaân noäi saàu.

王復問何等為六事令人不喜。 Vöông phuïc vaán: Haø ñaúng vi luïc söï linh nhaân baát hyû.

那先言。一者目見惡色令人不喜。二者耳 聞惡聲令人不喜。三者鼻聞臭腥令人不 196

QUYEÅN TRUNG

喜。四者舌得苦辛令人不喜。五者身著麤 堅令人不喜。六者心有所憎令人不喜。是 為六事令人不喜。 Na-tieân ngoân: Nhaát giaû muïc kieán oá saéc linh nhaân baát hyû. Nhò giaû nhó vaên oá thanh linh nhaân baát hyû. Tam giaû tæ vaên xuù tinh linh nhaân baát hyû. Töù giaû thieät ñaéc khoå taân linh nhaân baát hyû.

Nguõ giaû thaân tröôùc thoâ kieân linh nhaân baát hyû. Luïc giaû taâm höõu sôû taéng linh nhaân baát hyû. Thò vi luïc söï linh nhaân baát hyû.

王復問何等為六事。令人不愁亦不喜。 Vöông phuïc vaán: Haø ñaúng vi luïc söï linh nhaân baát saàu dieäc baát hyû?

那先言。一者目有所見亦不喜不愁。二者 耳有所聞音亦不喜亦不愁。三者鼻有所嗅 亦不喜亦不愁。四者口有所得亦不喜亦不 愁。五者身有所觸亦不喜亦不愁。六者心 有所念亦不喜亦不愁。是為內六事。令人 不喜不愁。 Na-tieân ngoân: Nhaát giaû muïc höõu sôû kieán dieäc baát hyû baát saàu.

Nhò giaû nhó höõu sôû vaên aâm dieäc baát hyû dieäc baát saàu. Tam giaû tæ höõu sôû khöùu dieäc baát hyû dieäc baát saàu. Töù giaû khaåu höõu sôû ñaéc dieäc baát hyû dieäc baát saàu. Nguõ giaû thaân höõu sôû xuùc dieäc baát hyû dieäc baát saàu. Luïc giaû taâm höõu sôû nieäm dieäc baát hyû dieäc baát saàu. Thò vi noäi luïc söï linh nhaân baát hyû baát saàu.

王復問何等為外六事。令人愁者。 Vöông phuïc vaán: Haø ñaúng vi ngoaïi luïc söï linh nhaân saàu giaû?

197

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN

那先言。一者目所見死者因自念身及萬物 無常。其人自念言我有是念何以不得道因 外愁。二者耳不樂好音其人自念言。我有 是念何以不得道因外愁。三者鼻不喜臭香 其人自念言。我有是念何以不得道因外 愁。四者口不味苦甜其人自念。我有是念 何以不得道因外愁。五者身不好細滑亦不 得麤堅其人自念言。我有是念何以不得道 因外愁。六者心不喜愛欲其人自念言。我 有是念何以不得道因外愁。是為六事令人 外愁。 Na-tieân ngoân: Nhaát giaû muïc sôû kieán töû giaû, nhaân töï nieäm thaân caäp vaïn vaät voâ thöôøng. Kyø nhaân töï nieäm ngoân: Ngaõ höõu thò nieäm haø dó baát ñaéc ñaïo, nhaân ngoaïi saàu. Nhò giaû nhó baát nhaïo haûo aâm, kyø nhaân töï nieäm ngoân: Ngaõ höõu thò nieäm, haø dó baát ñaéc ñaïo, nhaân ngoaïi saàu. Tam giaû tæ baát hyû xuù höông, kyø nhaân töï nieäm ngoân: Ngaõ höõu thò nieäm, haø dó baát ñaéc ñaïo, nhaân ngoaïi saàu. Töù giaû khaåu baát vò khoå ñieàm, kyø nhaân töï nieäm: Ngaõ höõu thò nieäm, haø dó baát ñaéc ñaïo, nhaân ngoaïi saàu. Nguõ giaû thaân baát haùo teá hoaït, dieäc baát ñaéc thoâ kieân, kyø nhaân töï nieäm ngoân: Ngaõ höõu thò nieäm, haø dó baát ñaéc ñaïo, nhaân ngoaïi saàu.

Luïc giaû taâm baát hyû aùi duïc, kyø nhaân töï nieäm ngoân: Ngaõ höõu thò nieäm, haø dó baát ñaéc ñaïo, nhaân ngoaïi saàu. Thò vi luïc söï linh nhaân ngoaïi saàu.

198

QUYEÅN TRUNG

王言。善哉善哉。 Vöông ngoân: Thieän tai, thieän tai.

王復問那先人以死後誰於後世生者。 Vöông phuïc vaán Na-tieân: Nhaân dó töû haäu thuøy ö haäu theá sanh giaû?

那先言。名與身於後世生。 Na-tieân ngoân: Danh döõ thaân ö haäu theá sanh.

王問那先故人名身行生耶。 Vöông vaán Na-tieân: Coá nhaân danh thaân, haønh sanh da?

那先言。不也。非故名亦非故身持是名身 於今世作善惡乃於後世生耳。 Na-tieân ngoân: Baát daõ. Phi coá danh, dieäc phi coá thaân. Trì thò danh thaân ö kim theá taùc thieän aùc, naõi ö haäu theá sanh nhó.

王言。如使今世用是名身作善惡於後世身 不復生者。極可作善惡徑可得脫，不復更 諸苦耶。 Vöông ngoân: Nhö söû kim theá duïng thò danh thaân taùc thieän aùc, ö haäu theá thaân baát phuïc sanh giaû. Cöïc khaû taùc thieän aùc kính khaû ñaéc thoaùt, baát phuïc caùnh chö khoå da?

那先言。於今世作善後世不復生者便可得 脫無耶。人作善惡不止當後生耳是故不得 脫。

199

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN Na-tieân ngoân: Ö kim theá taùc thieän, haäu theá baá t phuïc sanh giaû.

Tieän khaû ñaéc thoaùt voâ da? Nhaân taùc thieän aùc baát chæ, ñöông haäu sanh nhó, thò coá baát ñaéc thoaùt.

那先言。譬如人盜他人果蓏其主得盜果者 將至王前白言。是人盜我果其盜者言。我 不盜是人果是人所種 小栽耳，本不種果 也。我自取果我何用為盜我不盜是人果我 不應有罪過。 Na-tieân ngoân: Thí nhö nhaân ñaïo tha nhaân quaû loûa, kyø chuû ñaéc ñaïo quaû giaû töông chí vöông tieàn baïch ngoân: Thò nhaân ñaïo ngaõ quaû. Kyø ñaïo giaû ngoân: Ngaõ baát ñaïo thò nhaân quaû. Thò nhaân sôû chuûng tieåu taøi nhó, boån baát chuûng quaû daõ. Ngaõ töï thuû quaû, ngaõ haø duïng vi ñaïo. Ngaõ baát ñaïo thò nhaân quaû, ngaõ baát öng höõu toäi quaù.

那先問王言。如是兩人共爭誰為直者誰不 直者。 Na-tieân vaán vöông ngoân: Nhö thò löôõng nhaân coäng tranh, thuøy vi tröïc giaû, thuøy baát tröïc giaû?

王言。種栽家為直，本造所種。盜者無狀 應為有罪。 Vöông ngoân: Chuûng taøi gia vi tröïc, boån taïo sôû chuûng. Ñaïo giaû voâ traïng öng vi höõu toäi.

那先言。盜何用為有罪。 Na-tieân ngoân: Ñaïo haø duïng vi höõu toäi?

200

QUYEÅN TRUNG

王言。所以盜者有罪本種栽家所種從栽根 生故上有果耳。 Vöông ngoân: Sôû dó ñaïo giaû höõu toäi, boån chuûng taøi gia sôû chuûng, tuøng taøi caên sanh coá thöôïng höõu quaû nhó.

那先言。人生亦譬如是人今世用是名身作 善惡乃生於後世今世作善惡者是本也。 Na-tieân ngoân: Nhaân sanh dieäc thí nhö thò. Nhaân kim theá duïng thò danh thaân taùc thieän aùc, naõi sanh ö haäu theá. Kim theá taùc thieän aùc giaû, thò boån daõ.

那先言。譬如人盜他人禾穗其主得盜便牽 問之汝盜我禾穗。為盜者言我不盜卿禾穗 卿自種禾我自取穗我何用為犯盜。兩人相 牽至王前白如是誰為直者誰為不直。 Na-tieân ngoân: Thí nhö nhaân ñaïo tha nhaân hoøa tueä, kyø chuû ñaéc ñaïo tieän khieân vaán chi: Nhöõ ñaïo ngaõ hoøa tueä. Vi ñaïo giaû ngoân: Ngaõ baát ñaïo khanh hoøa tueä, khanh töï chuûng hoøa, ngaõ töï thuû tueä, ngaõ haø duïng vi phaïm ñaïo? Löôõng nhaân töông khieân chí vöông tieàn, baïch nhö thò. Thuøy vi tröïc giaû? Thuøy vi baát tröïc?

王言。種禾穀為直盜者為不直。 Vöông ngoân: Chuûng hoøa coác vi tröïc, ñaïo giaû vi baát tröïc.

那先言。何以知盜禾穗者為不直。 Na-tieân ngoân: Haø dó tri ñaïo hoøa tueä giaû vi baát tröïc?

王言。是種禾者為本有不種禾者為無緣何 有穗。 201

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN Vöông ngoân: Thò chuûng hoøa giaû vi boån, höõu baát chuûng hoøa giaû vi voâ duyeân haø höõu tueä?

那先言。人生亦譬如是。人今世用是名身 作善惡。乃生於後世。今世作善惡者是其 本也。 Na-tieân ngoân: Nhaân sanh dieäc thí nhö thò. Nhaân kim theá duïng thò danh thaân taùc thieän aùc, naõi sanh ö haäu theá. Kim theá taùc thieän aùc giaû, thò kyø boån daõ.

那先言。譬如人冬寒於一舍中然火欲自溫 炙。其人棄火而去。稍稍然及壁土燒屋連 及樓舍。舍主因言起火者牽至王前白言。 是人起火延及燒我樓舍。然火者言我然小 火自溫炙耳。我不燒樓舍。 Na-tieân ngoân: Thí nhö nhaân ñoâng haøn ö nhaát xaù trung nhieân hoûa duïc töï oân chaù. Kyø nhaân khí hoûa nhi khöù, saûo saûo nhieân caäp bích thoå thieâu oác, lieân caäp laâu xaù. Xaù chuû nhaân ngoân khôûi hoûa giaû khieân chí vöông tieàn baïch ngoân: Thò nhaân khôûi hoûa, duyeân caäp thieâu ngaõ laâu xaù. Nhieân hoûa giaû ngoân: Ngaõ nhieân tieåu hoûa, töï oân chaù nhó. Ngaõ baát thieâu laâu xaù.

那先問王誰為直者。 Na-tieân vaán vöông: Thuøy vi tröïc giaû?

王言。本然火者為不直本所生也。 Vöông ngoân: Boån nhieân hoûa giaû vi baát tröïc. Boån sôû sanh daõ.

202

QUYEÅN TRUNG

那先言。人生亦爾。譬如人今世用是名身 作善惡。乃生於後世今世作善惡者是本 也。 Na-tieân ngoân: Nhaân sanh dieäc nhó. Thí nhö nhaân kim theá duïng thò danh thaân taùc thieän aùc, naõi sanh ö haäu theá. Kim theá taùc thieän aùc giaû thò boån daõ.

那先言。譬如人夜然燭火著壁欲用自照飯 食。燭稍卻及壁上及竹木林材。便燒一舍 火大熾延及燒一城中。舉城中人民共詬 言。汝何為燒一城中乃如是。然火者言我 但然小燭火以自照飯食耳。是自大火非我 火也。如是便共爭訟相牽至王前。 Na-tieân ngoân: Thí nhö nhaân daï nhieân chuùc hoûa tröôùc bích duïc duïng töï chieáu phaïn thöïc. Chuùc saûo khöôùc caäp bích thöôïng caäp truùc moäc laâm taøi, tieän thieâu nhaát xaù, hoûa ñaïi xí duyeân caäp thieâu nhaát thaønh trung. Cöû thaønh trung nhaân daân coäng caáu ngoân: Nhöõ haø vi thieâu nhaát thaønh trung naõi nhö thò? Nhieân hoûa giaû ngoân: Ngaõ ñaûn nhieân tieåu chuùc hoûa, dó töï chieáu phaïn thöïc nhó. Thò töï ñaïi hoûa phi ngaõ hoûa daõ. Nhö thò tieän coäng tranh tuïng, töông khieân chí vöông tieàn.

那先問王言。如是誰為直者誰為不直者。 Na-tieân vaán vöông ngoân: Nhö thò thuøy vi tröïc giaû? Thuøy vi baát tröïc giaû?

王言。然火者為不直。 Vöông ngoân: Nhieân hoûa giaû vi baát tröïc.

203

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN

那先言。何以知。 Na-tieân ngoân: Haø dó tri?

王言。本是火所生也。汝飯食已不當滅火 也而令火燒一城中。 Vöông ngoân: Boån thò hoûa sôû sanh daõ. Nhöõ phaïn thöïc dó baát ñöông dieät hoûa daõ, nhi linh hoûa thieâu nhaát thaønh trung.

那先言。人生亦譬如是人今世用是名身作 善惡。乃生於後世今世作善惡者是其本 也。人用不知作善惡故不能得度脫。 Na-tieân ngoân: Nhaân sanh dieäc thí nhö thò. Nhaân kim theá duïng thò danh thaân taùc thieän aùc, naõi sanh ö haäu theá. Kim theá taùc thieän aùc giaû, thò kyø boån daõ. Nhaân duïng baát tri taùc thieän aùc coá baát naêng ñaéc ñoä thoaùt.

那先言。譬如人以錢娉求人家小女。以後 女長大他人復更求娉求女得女以為婦。前 所娉家來自說言。汝反取婦為。後家言。 汝自小時娉女我自大時娉婦我何用為嬰汝 婦耶。便相牽詣王前。 Na-tieân ngoân: Thí nhö nhaân dó tieàn sính caàu nhaân gia tieåu nöõ, dó haäu nöõ tröôûng ñaïi, tha nhaân phuïc caùnh caàu sính, caàu nöõ ñaéc nöõ dó vi phuï. Tieàn sôû sính gia lai töï thuyeát ngoân: Nhöõ phaûn thuû phuï vi. Haäu gia ngoân: Nhöõ töï tieåu thôøi sính nöõ ngaõ, töï ñaïi thôøi sính phuï ngaõ, haø duïng vi anh nhöõ phuï da? Tieän töông khieân ngheä vöông tieàn.

204

QUYEÅN TRUNG

那先言。王如是誰為直者誰為不直者。 Na-tieân ngoân: Vöông nhö thò thuøy vi tröïc giaû? Thuøy vi baát tröïc giaû?

王言。前娉家為直。 Vöông ngoân: Tieàn sính gia vi tröïc.

那先言。王何以知。 Na-tieân ngoân: Vöông haø dó tri?

王言。是女本小今稍長大是故知為直也。 是前娉家婦也。 Vöông ngoân: Thò nöõ boån tieåu kim saûo tröôûng ñaïi, thò coá tri vi tröïc daõ. Thò tieàn sính gia phuï daõ.

那先言。人生亦譬如是人今世用是名身作 善惡。乃生於後世今世作善惡者是其本 也。 Na-tieân ngoân: Nhaân sanh dieäc thí nhö thò. Nhaân kim theá duïng thò danh thaân taùc thieän aùc, naõi sanh ö haäu theá. Kim theá taùc thieän aùc giaû, thò kyø boån daõ.

那先言。譬如人持瓶從牧牛家買乳湩。得 湩已復還寄其主言我今還。不久其人須臾 來還取瓶湩湩以轉作酪。買湩家言。我持 湩寄卿今反持酪還我，牧牛者言。是汝故 乳今自轉為酪。兩人因共爭訟相牽詣王 前。 205

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN Na-tieân ngoân: Thí nhö nhaân trì bình, tuøng muïc ngöu gia maõi nhuõ chuùng, ñaéc chuùng dó phuïc hoaøn kyù kyø chuû ngoân: Ngaõ kim hoaøn. Baát cöûu kyø nhaân tu du lai hoaøn thuû bình chuùng, chuùng dó chuyeån taùc laïc, maõi chuùng gia ngoân: Ngaõ trì chuùng kyù khanh, kim phaûn trì laïc hoaøn ngaõ. Muïc ngöu giaû ngoân: Thò nhöõ coá nhuõ kim töï chuyeån vi laïc. Löôõng nhaân coäng tranh tuïng, töông khieân ngheä vöông tieàn.

那先問王言如是誰為直者。 Na-tieân vaán vöông ngoân: Nhö thò thuøy vi tröïc giaû?

王言。牧牛家為直 Vöông ngoân: Muïc ngöu gia vi tröïc.

那先言。王何以知。 Na-tieân ngoân: Vöông haø dó tri?

王言。汝自買湩停置地自轉成酪。牧牛家 當有何過。 Vöông ngoân: Nhöõ töï maõi chuùng ñình trí ñòa töï chuyeån thaønh laïc. Muïc ngöu gia ñöông höõu haø quaù?

那先言。人生亦譬如是人今世用是名身作 善惡。乃生於後世今世作善惡者是其本 也。 Na-tieân ngoân: Nhaân sanh dieäc thí nhö thò. Nhaân kim theá duïng thò danh thaân taùc thieän aùc, naõi sanh ö haäu theá. Kim taùc thieän aùc giaû, thò kyø boån daõ.

王復問今那先當復於後世生耶。 Vöông phuïc vaán: Kim Na-tieân ñöông phuïc ö haäu theá sanh da?

206

QUYEÅN TRUNG

那先報王言用是為問我前說已如使我有恩 愛者後世當復生。如使我無恩愛者不復 生。 Na-tieân baùo vöông ngoân: Duïng thò vi vaán ngaõ tieàn thuyeát dó.

Nhö söû ngaõ höõu aân aùi giaû, haäu theá ñöông phuïc sanh. Nhö söû ngaõ voâ aân aùi giaû, baát phuïc sanh.

那先言。譬如人竭力事王。王當知其善使 賜其財物。其人得物極自施用衣被飲食歡 樂自樂。其人論議言。我有功於王。王未 曾有賞賜我也。 Na-tieân ngoân: Thí nhö nhaân kieät löïc söï vöông. Vöông ñöông tri kyø thieän söû töù kyø taøi vaät. Kyø nhaân ñaéc vaät cöïc töï thi duïng y bò aåm thöïc hoan laïc töï laïc. Kyø nhaân luaän nghò ngoân: Ngaõ höõu coâng ö vöông, vöông vò taèng höõu thöôûng töù ngaõ daõ.

那先問王如彼人得賞賜。反言未曾得其人 語寧可用不。 Na-tieân vaán vöông: Nhö bæ nhaân ñaéc thöôûng töù, phaûn ngoân vò taèng ñaéc. Kyø nhaân ngöõ ninh khaû duïng phuû?

王言。其人語不可用。 Vöông ngoân: Kyø nhaân ngöõ baát khaû duïng.

那先言。是故我語王言。如使我有恩愛者 當復於後世生。如使我無恩愛者不復於後 世生。 207

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN Na-tieân ngoân: Thò coá ngaõ ngöù vöông ngoân: Nhö söû ngaõ höõu aân aùi giaû, ñöông phuïc ö haäu theá sanh. Nhö söû ngaõ voâ aân aùi giaû, baát phuïc ö haäu theá sanh.

王言。善哉善哉。 Vöông ngoân: Thieän tai, thieän tai!

王問那先言。卿前所說人名與身何等為名 何等為身者。 Vöông vaán Na-tieân ngoân: Khanh tieàn sôû thuyeát nhaân danh döõ thaân. Haø ñaúng vi danh? Haø ñaúng vi thaân giaû?

那先言。今見在為身心所念者為名。 Na-tieân ngoân: Kim kieán taïi vi thaân taâm sôû nieäm giaû, vi danh.

王復問人何故有名行於後世生而身不行 生。 Vöông phuïc vaán: Nhaân haø coá höõu danh haønh ö haäu theá sanh nhi thaân baát haønh sanh?

那先言。人身與名前後相連。譬如雞子中 汁及與上皮乃成雞子。人名與身相連如是 不分也。 Na-tieân ngoân: Nhaân thaân döõ danh tieàn haäu töông lieân. Thí nhö keâ töû trung chaáp, caäp döõ thöôïng bì naõi thaønh keâ töû. Nhaân danh döõ thaân töông lieân nhö thò baát phaân daõ.

王言。善哉。 Vöông ngoân: Thieän tai.

王復問那先何等為久者。 Vöông phuïc vaán Na-tieân: Haø ñaúng vi cöûu giaû?

208

QUYEÅN TRUNG

那先言。以過去事為久。當來事亦為久。 見在事為無有久。 Na-tieân ngoân: Dó quaù khöù söï vi cöûu. Ñöông lai söï dieäc vi cöûu.

Kieán taïi söï vi voâ höõu cöûu.

王言。善哉。 Vöông ngoân: Thieän tai.

王復問那先言審為有久不。 Vöông phuïc vaán Na-tieân ngoân: Thaåm vi höõu cöûu phuû?

那先言。或有久或無有久。 Na-tieân ngoân: Hoaëc höõu cöûu hoaëc voâ höõu cöûu.

王復言。何等為有久何等為無有久。 Vöông phuïc ngoân: Haø ñaúng vi höõu cöûu? Haø ñaúng vi voâ höõu cöûu?

那先言。其得道泥洹者為無久。未得道當 復更死生者為有久。人於今世好布施孝於 父母於當來世當得其福。 Na-tieân ngoân: Kyø ñaéc ñaïo Neâ-hoaøn giaû vi voâ cöûu. Vò ñaéc ñaïo ñöông phuïc caùnh töû sanh giaû vi höõu cöûu. Nhaân ö kim theá haùo boá thí, hieáu ö phuï maãu, ö ñöông lai theá ñöông ñaéc kyø phöôùc.

王言。善哉善哉。 Vöông ngoân: Thieän tai, thieän tai.

王復問那先言諸以過去事當來事今見在事 是三事何所為本者。 Vöông phuïc vaán Na-tieân ngoân: Chö dó quaù khöù söï, ñöông lai söï. kim kieán taïi söï, thò tam söï, haø sôû vi boån giaû?

209

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN

那先言。已過去事當來事今見在事愚癡者 是其本也。愚癡生即生神神生身身生名名 生色色生六知。一為眼知。二為耳知。三 為鼻知。四為口知，五為身知。六為心 知。是為六知。是六事皆外向。何等為外 向眼向色，耳向聲，鼻向香，口向味，身向 滑，心向貪欲，是為六外向，名為沛。沛者 合沛者知苦知樂。從苦樂生恩愛。從恩愛 生貪欲。從貪欲生有致便生因老。從老因 病從病因死從死因哭從哭因憂從憂因內心 痛。凡合是諸勤苦合名為人。人以是故生 死無有絕時。人故本身不可得也。 Na-tieân ngoân: Dó quaù khöù söï, ñöông lai söï, kim kieán taïi söï, ngu si giaû thò kyø boån daõ. Ngu si sanh töùc sanh thaàn, thaàn sanh thaân, thaân sanh danh, danh sanh saéc, saéc sanh luïc tri, nhaát vi nhaõn tri, nhò vi nhó tri, tam vi tæ tri, töù vi khaåu tri, nguõ vi thaân tri, luïc vi taâm tri. Thò vi luïc tri. Thò luïc söï giai ngoaïi höôùng. Haø ñaúng vi ngoaïi höôùng? Nhaõn höôùng saéc, nhó höôùng thanh, tæ höôùng höông, khaåu höôùng vò, thaân höôùng hoaït, taâm höôùng tham duïc. Thò vi luïc ngoaïi höôùng, danh vi phaùi.

Phaùi giaû hieäp, phaùi giaû tri khoå tri laïc. Tuøng khoå laïc sanh aân aùi, tuøng aân aùi sanh tham duïc, tuøng tham duïc sanh höõu trí tieän sanh nhaân laõo, tuøng laõo nhaân beänh, tuøng beänh nhaân töû, tuøng töû nhaân khoác, tuøng khoác nhaân öu, tuøng öu nhaân noäi taâm

210

QUYEÅN TRUNG thoáng. Phaøm hieäp thò chö caàn khoå hieäp danh vi nhaân. Nhaân dó thò coá sanh töû, voâ höõu tuyeät thôøi. Nhaân coá boån thaân baát khaû ñaéc daõ.

那先言。譬如人種五穀生根從根生莖葉實 至後得穀已。後年復種得穀甚多。 Na-tieân ngoân: Thí nhö nhaân chuûng nguõ coác sanh caên, tuøng caên sanh haønh, dieäp, thaät chí haäu ñaéc coác dó, haäu nieân phuïc chuûng ñaéc coác thaäm ña.

那先問王如人種穀歲歲種穀寧有絕不生時 不。 Na-tieân vaán vöông: Nhö nhaân chuûng coác, tueá tueá chuûng coác.

Ninh höõu tuyeät baát sanh thôøi phuû?

王言。歲歲種穀無有絕不生時也。 Vöông ngoân: Tueá tueá chuûng coác, voâ höõu tuyeät baát sanh thôøi daõ.

那先言。人生亦如是。展轉相生無有絕 時。 Na-tieân ngoân: Nhaân sanh dieäc nhö thò, trieån chuyeån töông sanh voâ höõu tuyeät thôøi.

那先言。譬如雞生卵卵生雞從卵生卵從雞 生雞。人生死亦如是無有絕時。 Na-tieân ngoân: Thí nhö keâ sanh noaõn, noaõn sanh keâ, tuøng noaõn sanh noaõn, tuøng keâ sanh keâ. Nhaân sanh töû dieäc nhö thò, voâ höõu tuyeät thôøi.

那先便畫地作車輪問王言。今是輪寧有角 無。 211

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN Na-tieân tieän hoïa ñòa taùc xa luaân, vaán vöông ngoân: Kim thò luaân ninh höõu giaùc voâ?

王言。正圓無有角。 Vöông ngoân: Chaùnh vieân voâ höõu giaùc.

那先言。佛經說人生死如車輪展轉相生無 有絕時。 Na-tieân ngoân: Phaät kinh thuyeát: Nhaân sanh töû nhö xa luaân, trieån chuyeån töông sanh voâ höõu tuyeät thôøi.

那先言。人從眼萬物色識即覺知是三事 合。從合生苦樂從苦樂生恩愛從恩愛生貪 欲從貪欲生因有致從有致因生從生因作善 惡從善惡便生。 Na-tieân ngoân: Nhaân tuøng nhaõn vaïn vaät saéc thöùc, töùc giaùc tri thò tam söï hieäp. Tuøng hieäp sanh khoå laïc, tuøng khoå laïc sanh aân aùi, tuøng aân aùi sanh tham duïc. Tuøng tham duïc sanh nhaân höõu trí. Tuøng höõu trí nhaân sanh, tuøng sanh nhaân taùc thieän aùc, tuøng thieän aùc tieän sanh.

耳聞聲識即覺知三事合。從合生苦樂從苦 樂生恩愛從恩愛生貪欲從貪欲生因有致從 有致因生從因生作善惡從善惡便生。 Nhó vaên thanh, thöùc töùc giaùc tri, tam söï hieäp. Tuøng hieäp sanh khoå laïc, tuøng khoå laïc sanh aân aùi, tuøng aân aùi sanh tham duïc.

Tuøng tham duïc sanh nhaân höõu trí. Tuøng höõu trí nhaân sanh, tuøng nhaân sanh taùc thieän aùc, tuøng thieän aùc tieän sanh.

212

QUYEÅN TRUNG

鼻聞香識即覺知三事合。從合生苦樂從苦 樂生恩愛從恩愛生貪欲從貪欲生因有致從 有致因生從生因作善惡從善惡便生。 Tæ vaên höông, thöùc töùc giaùc tri, tam söï hieäp. Tuøng hieäp sanh khoå laïc, tuøng khoå laïc sanh aân aùi, tuøng aân aùi sanh tham duïc.

Tuøng tham duïc sanh nhaân höõu trí. Tuøng höõu trí nhaân sanh, tuøng sanh nhaân taùc thieän aùc, tuøng thieän aùc tieän sanh.

口得味識即覺知三事合。從合生苦樂從苦 樂生恩愛從恩愛生貪欲從貪欲生因有致從 有致因生從因生作善惡從善惡便生。 Khaåu ñaéc vò, thöùc töùc giaùc tri, tam söï hieäp. Tuøng hieäp sanh khoå laïc, tuøng khoå laïc sanh aân aùi, tuøng aân aùi sanh tham duïc.

Tuøng tham duïc sanh nhaân höõu trí. Tuøng höõu trí nhaân sanh, tuøng sanh nhaân taùc thieän aùc, tuøng thieän aùc tieän sanh.

身得細滑識即覺知三事合。從合生苦樂從 苦樂生恩愛從恩愛生貪欲從貪欲生因有致 從有致因生從生因作善惡從善惡便生。 Thaân ñaéc teá hoaït, thöùc töùc giaùc tri, tam söï hieäp. Tuøng hieäp sanh khoå laïc, tuøng khoå laïc sanh aân aùi, tuøng aân aùi sanh tham duïc, tuøng tham duïc sanh nhaân höõu trí. Tuøng höõu trí nhaân sanh, tuøng nhaân sanh taùc thieän aùc, tuøng thieän aùc tieän sanh.

意有所念識即覺知三事合。從合生苦樂， 從苦樂生恩愛，從恩愛生貪欲，從貪欲生 213

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN

因有致，從有致因生，從因生作善惡，從 善惡便生。 YÙ höõu sôû nieäm thöùc töùc giaùc tri tam söï hieäp. Tuøng hieäp sanh khoå laïc, tuøng khoå laïc sanh aân aùi, tuøng aân aùi sanh tham duïc, tuøng tham duïc sanh nhaân höõu trí, tuøng höõu trí nhaân sanh, tuøng nhaân sanh taùc thieän aùc, tuøng thieän aùc tieän sanh.

那先言。人展轉相生無有絕。 Na-tieân ngoân: Nhaân trieån chuyeån töông sanh voâ höõu tuyeät.

王言。善哉。 Vöông ngoân: Thieän tai.

王復問那先。卿言人生死不可得本，不可 得本意云何。 Vöông phuïc vaán Na-tieân: Khanh ngoân nhaân sanh töû baát khaû ñaéc boån, baát khaû ñaéc boån yù vaân haø?

那先言。有本者當不復生。有本者當復過 去用是為本。 Na-tieân ngoân: Höõu boån giaû ñöông baát phuïc sanh. Höõu boån giaû ñöông phuïc quaù khöù duïng thò vi boån.

王言。無本者當不復生。見有本者當過去 如是本為未絕耶。 Vöông ngoân: Voâ boån giaû ñöông baát phuïc sanh. Kieán höõu boån giaû, ñöông quaù khöù nhö thò boån vi vò tuyeät da?

那先言。然皆當過去。 Na-tieân ngoân: Nhieân giai ñöông quaù khöù.

214

QUYEÅN TRUNG

王復問那先人生死寧有從旁增益者不。 Vöông phuïc vaán Na-tieân: Nhaân sanh töû ninh höõu tuøng baøng taêng ích giaû phuû?

那先問王言世間人及蚑行蠕動之類寧有從 旁增益者不。 Na-tieân vaán vöông ngoân: Theá gian nhaân caäp kyø haønh nhuyeãn ñoäng chi loaïi, ninh höõu tuøng baøng taêng ích giaû phuû?

王言。我不問那先世間人及蚑行蠕動之 類。我但欲問卿人生死本耳。 Vöông ngoân: Ngaõ baát vaán Na-tieân theá gian nhaân caäp kyø haønh nhuyeãn ñoäng chi loaïi. Ngaõ ñaûn duïc vaán khanh nhaân sanh töû boån nhó.

那先言。樹木生以栽為本五穀生以穀為 本。天下萬物皆各以其類本生。人從六情 恩愛為本。 Na-tieân ngoân: Thoï moäc sanh dó taøi vi boån. Nguõ coác sanh dó coác vi boån. Thieân haï vaïn vaät giai caùc dó kyø loaïi boån sanh. Nhaân tuøng luïc tình aân aùi vi boån.

那先言。人有眼有色有識。有耳有聲有 識。有鼻有香有識。有舌有味有識。有身 有細滑有識。有念有法有識。從是生苦樂 從苦樂生恩愛從恩愛生貪欲從貪欲生合。 Na-tieân ngoân: Nhaân höõu nhaõn, höõu saéc, höõu thöùc, höõu nhó höõu thanh höõu thöùc, höõu tæ höõu höông höõu thöùc, höõu thieät höõu vò

215

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN höõu thöùc, höõu thaân höõu teá hoaït höõu thöùc, höõu nieäm höõu phaùp höõu thöùc, tuøng thò sanh khoå laïc, tuøng khoå laïc sanh aân aùi, tuøng aân aùi sanh tham duïc, tuøng tham duïc sanh hieäp.

是諸苦乃成為人耳。眼耳鼻口身神識念使 有致并合為沛。從沛生苦樂從苦樂生恩愛 從恩愛生貪欲從貪欲因生有致從有致因生 從生因老因病從病因死因憂從憂因哭從哭 因內心痛人生如是。 Thò chö khoå naõi thaønh vi nhaân nhó. Nhaõn nhó tæ khaåu thaân thaàn thöùc nieäm söû höõu trí tinh hieäp vi phaùi, tuøng phaùi sanh khoå laïc, tuøng khoå laïc sanh aân aùi, tuøng aân aùi sanh tham duïc, tuøng tham duïc nhaân sanh höõu trí, tuøng höõu trí nhaân sanh, tuøng sanh nhaân laõo nhaân, beänh tuøng beänh nhaân töû nhaân öu, tuøng öu nhaân khoác, tuøng khoác nhaân noäi taâm thoáng nhaân sanh nhö thò.

那先言。無眼不見色不覺不知從不覺不知 無有合。無有合無有苦樂無有苦樂便不生 恩愛。無恩愛不生貪欲無貪欲無有致無有 致不生不老。不生不老不病不死不病不死 不愁不哭。不愁不哭不內心痛無是諸苦便 度脫得泥洹道。 Na-tieân ngoân: Voâ nhaõn baát kieán saéc, baát giaùc baát tri, tuøng baát giaùc baát tri voâ höõu hieäp, voâ höõu hieäp voâ höõu khoå laïc, voâ höõu khoå laïc tieän baát sanh aân aùi, voâ aân aùi baát sanh tham duïc, voâ tham duïc voâ höõu trí, voâ höõu trí baát sanh baát laõo, baát sanh baát

216

QUYEÅN TRUNG laõo baát beänh baát töû, baát beänh baát töû baát saàu baát khoác, baát saàu baát khoác baát noäi taâm thoáng, baát noäi taâm thoáng voâ thò chö khoå tieän ñoä thoaùt ñaéc Neâ-hoaøn ñaïo.

無耳無所聞，無鼻無所嗅，無口無所味， 無身無細滑，無識無所念。無所念無沛， 無沛無苦樂，無苦樂無恩愛，無恩愛無貪 欲，無貪欲無胞胎。無所胞胎無所生，不 生不老，不老不病，不病不死，不死不愁， 不愁不哭，不哭不內心痛。捐棄諸苦便得 泥洹道。 Voâ nhó voâ sôû vaên, voâ tæ voâ sôû khöùu, voâ khaåu voâ sôû vò, voâ thaân voâ teá hoaït, voâ thöùc voâ sôû nieäm, voâ sôû nieäm voâ phaùi, voâ phaùi voâ khoå laïc, voâ khoå laïc voâ aân aùi, voâ aân aùi voâ tham duïc, voâ tham duïc voâ baøo thai, voâ sôû baøo thai voâ sôû sanh, baát sanh baát laõo, baát laõo baát beänh, baát beänh baát töû, baát töû baát saàu, baát saàu baát khoác, baát khoác baát noäi taâm thoáng. Quyeân khí chö khoå tieän ñaéc Neâ-hoaøn ñaïo.

王言。善哉。 Vöông ngoân: Thieän tai.

王復問那先言世間寧有自然生物無。 Vöông phuïc vaán Na-tieân ngoân: Theá gian ninh höõu töï nhieân sanh vaät voâ?

那先言。無有自然生物皆當有所因。 Na-tieân ngoân: Voâ höõu töï nhieân sanh vaät. Giai ñöông höõu sôû nhaân.

217

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN

那先因問王。今王所坐殿有人功夫作之 耶。自然生乎。 Na-tieân nhaân vaán vöông: Kim vöông sôû toïa ñieän höõu nhaân coâng phu taùc chi da? Töï nhieân sanh hoà?

王言。人功作之材椽出於樹木垣牆泥土出 於地。 Vöông ngoân: Nhaân coâng taùc chi, taøi chuyeân xuaát ö thoï moäc, vieân töôøng neâ thoå xuaát ö ñòa.

那先言。人生亦如是。界如和合乃成為 人。是故無自然生物也。皆有所因。 Na-tieân ngoân: Nhaân sanh dieäc nhö thò. Giôùi nhö hoøa hieäp naõi thaønh vi nhaân. Thò coá voâ töï nhieân sanh vaät daõ. Giai höõu sôû nhaân.

那先言。譬如窯家作器，取土水和以為泥 燒作雜器物，其泥不能自成為器。會當須 人工有薪火乃成為器耳。世間無有自然生 者也。 Na-tieân ngoân: Thí nhö dieâu gia taùc khí thuû thoå thuûy hoøa vi neâ thieâu taùc taïp khí vaät, kyø neâ baát naêng töï thaønh vi khí, hoäi ñöông tu nhaân coâng höõu taân hoûa naõi thaønh vi khí nhó. Theá gian voâ höõu töï nhieân sanh giaû daõ.

那先語王言譬如箜篌無絃無柱無人鼓者寧 能作聲不。 218

QUYEÅN TRUNG Na-tieân ngöù vöông ngoân: Thí nhö khoâng haàu voâ huyeàn voâ truï voâ nhaân coå giaû, ninh naêng taùc thanh phuû?

王言。不能自作聲。 Vöông ngoân: Baát naêng töï taùc thanh.

那先言。如使箜篌有絃有柱有人工鼓者其 聲寧出不。 Na-tieân ngoân: Nhö söû khoâng haàu höõu huyeàn höõu truï höõu nhaân coâng coå giaû, kyø thanh ninh xuaát phuû?

王言。有聲。 Vöông ngoân: Höõu thanh.

那先言。如是天下無自然生。物皆當有所 因。 Na-tieân ngoân: Nhö thò thieân haï voâ töï nhieân sanh. Vaät giai ñöông höõu sôû nhaân.

那先問王如鑽火燧無兩木無人鑽者寧能得 火不。 Na-tieân vaán vöông: Nhö toaøn hoûa toaïi voâ löôõng moäc, voâ nhaân toaøn giaû, ninh naêng ñaéc hoûa phuû?

王言。不能得火。 Vöông ngoân: Baát naêng ñaéc hoûa.

那先言。設有兩木有人鑽之寧能生火不。 Na-tieân ngoân: Thieát höõu löôõng moäc höõu nhaân toaøn chi, ninh naêng sanh hoûa phuû?

王言。然，即生火。 Vöông ngoân: Nhieân, töùc sanh hoûa.

219

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN

那先言。天下無有自然生。物皆當有所 因。 Na-tieân ngoân: Thieân haï voâ höõu töï nhieân sanh. Vaät giai ñöông höõu sôû nhaân.

那先問王言譬如陽燧鉤無人持之亦無日無 天寧能得火。 Na-tieân vaán vöông ngoân: Thí nhö döông toaïi caâu voâ nhaân trì chi, dieäc voâ nhaät voâ thieân, ninh naêng ñaéc hoûa?

王言。不能得火。 Vöông ngoân: Baát naêng ñaéc hoûa.

那先言。如陽燧有人持之有天有日寧能得 火不。 Na-tieân ngoân: Nhö döông toaïi höõu nhaân trì chi, höõu thieân höõu nhaät, ninh naêng ñaéc hoûa phuû?

王言。得火。 Vöông ngoân: Ñaéc hoûa.

那先言。天下無有自然生物皆當有因。 Na-tieân ngoân: Thieân haï voâ höõu töï nhieân sanh vaät. Giai ñöông höõu nhaân.

那先問王言。若人無鏡無明人欲自照寧能 自見其形不。 Na-tieân vaán vöông ngoân: Nhöôïc nhaân voâ kính voâ minh, nhaân duïc töï chieáu, ninh naêng töï kieán kyø hình phuû?

王言。不能自見。 220

QUYEÅN TRUNG Vöông ngoân: Baát naêng töï kieán.

那先言。如有鏡，有明，有人自照，寧能自 見形不。 Na-tieân ngoân: Nhö höõu kính, höõu minh, höõu nhaân töï chieáu, ninh naêng töï kieán hình phuû?

王言。然，即能自見。 Vöông ngoân: Nhieân, töùc naêng töï kieán.

那先言。天下無有自然生。物皆有所因。 Na-tieân ngoân: Thieân haï voâ höõu töï nhieân sanh. Vaät giai höõu sôû nhaân.

王言。善哉。 Vöông ngoân: Thieän tai!

王復問那先世間人寧為有人無。 Vöông phuïc vaán Na-tieân: Theá gian nhaân ninh vi höõu nhaân voâ?

那先言。世間不能審有人也適當呼誰為 人。 Na-tieân ngoân: Theá gian baát naêng thaåm höõu nhaân daõ. Thích ñöông hoâ thuøy vi nhaân.

王言。身中命即為人不。 Vöông ngoân: Thaân trung maïng töùc vi nhaân phuû?

那先問王人身中命能用眼視色不。能用耳 聽音聲不。能用鼻聞香不。能用舌知味 不。能用身知細滑不。能用意有所知不。 221

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN Na-tieân vaán vöông: Nhaân thaân trung maïng naêng duïng nhaõn thò saéc phuû? Naêng duïng nhó thính aâm thanh phuû? Naêng duïng tæ vaên höông phuû? Naêng duïng thieät tri vò phuû? Naêng duïng thaân tri teá hoaït phuû? Naêng duïng yù höõu sôû tri phuû?

王言。能。 Vöông ngoân: Naêng.

那先言。今我與王其於殿上四面有窗自在 欲從何窗者寧能見不。 Na-tieân ngoân: Kim ngaõ döõ vöông kyø ö ñieän thöôïng, töù dieän höõu song, töï taïi duïc tuøng haø song giaû ninh naêng kieán phuû?

王言。得見。 Vöông ngoân: Ñaéc kieán.

那先言。設令人命在身中自在，欲從何孔 視耳，能以眼視色。能用耳視色不。能用 鼻視色不。能用口視色不。能用身視色 不。能用意視色不。 Na-tieân ngoân: Thieát linh nhaân maïng taïi thaân trung töï taïi, duïc tuøng haø khoång thò nhó, naêng dó nhaõn thò saéc. Naêng duïng nhó thò saéc phuû? Naêng duïng tæ thò saéc phuû? Naêng duïng khaåu thò saéc phuû? Naêng duïng thaân thò saéc phuû? Naêng duïng yù thò saéc phuû?

王言。不能。 Vöông ngoân: Baát naêng.

那先言。設令命在耳能以耳有所聞。能以 耳有所見不。能以耳知香臭不。能以耳知 222

QUYEÅN TRUNG

味不。能以耳知細滑不。能以耳有所念 不。 Na-tieân ngoân: Thieát linh maïng taïi nhó, naêng dó nhó höõu sôû vaên. Naêng dó nhó höõu sôû kieán phuû? Naêng dó nhó tri höông xuù phuû? Naêng dó nhó tri vò phuû? Naêng dó nhó tri teá hoaït phuû?

Naêng dó nhó höõu sôû nieäm phuû?

那先言。設令命在鼻能以鼻知香臭。能以 鼻聞音聲不。能以鼻知味不。能以鼻知細 滑不。能以鼻有所念不。 Na-tieân ngoân: Thieát linh maïng taïi tæ, naêng dó tæ tri höông xuù.

Naêng dó tæ vaên aâm thanh phuû? Naêng dó tæ tri vò phuû? Naêng dó tæ tri teá hoaït phuû? Naêng dó tæ höõu sôû nieäm phuû?

那先言。設令命在口，能以口知味。能以 口有所見不。能以口聽音聲不。能以口聞 臭香不。能以口知細滑不。能以口有所念 不。 Na-tieân ngoân: Thieát linh maïng taïi khaåu, naêng dó khaåu tri vò.

Naêng dó khaåu höõu sôû kieán phuû? Naêng dó khaåu thính aâm thanh phuû? Naêng dó khaåu vaên xuù höông phuû? Naêng dó khaåu tri teá hoaït phuû? Naêng dó khaåu höõu sôû nieäm phuû?

那先言。設令命在身中能以身知細滑。能 以身有所見不。能以身聽音聲不。能以身 知臭香不。能以身知味不。能以身有所念 不。 223

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN Na-tieân ngoân: Thieát linh maïng taïi thaân trung, naêng dó thaân tri teá hoaït. Naêng dó thaân höõu sôû kieán phuû? Naêng dó thaân thính aâm thanh phuû? Naêng dó thaân tri xuù höông phuû? Naêng dó thaân tri vò phuû? Naêng dó thaân höõu sôû nieäm phuû?

那先言。設令命在識能以識有所念。能以 識聽音聲不。能以識知臭香不。能以識知 味不。能以識知細滑不。 Na-tieân ngoân: Thieát linh maïng taïi thöùc, naêng dó thöùc höõu sôû nieäm. Naêng dó thöùc thính aâm thanh phuû? Naêng dó thöùc tri xuù höông phuû? Naêng dó thöùc tri vò phuû? Naêng dó thöùc tri teá hoaït phuû?

王言。不能知也。 Vöông ngoân: Baát naêng tri daõ.

那先言。王所語前後不相副。 Na-tieân ngoân: Vöông sôû ngöõ tieàn haäu baát töông phoù.

那先言。如我與王共在殿上坐，徹壞四窗 者視寧廣遠不。 Na-tieân ngoân: Nhö ngaõ döõ vöông coäng taïi ñieän thöôïng toïa, trieät hoaïi töù song giaû, thò ninh quaûng vieãn phuû ?

王言。然廣遠。 Vöông ngoân: Nhieân, quaûng vieãn.

那先言。設令命在身中捩眼去之其視寧廣 遠不。決耳令大其聽寧能遠不。決鼻令大 聞香寧能遠不。決口令大知味寧能多不。 224

QUYEÅN TRUNG

副剝皮膚知細滑寧多不。決判去意其令寧 大不。 Na-tieân ngoân: Thieát linh maïng taïi thaân trung, lieät nhaõn khöù chi. Kyø thò ninh quaûng vieãn phuû? Quyeát nhó linh ñaïi, kyø thính ninh naêng vieãn phuû? Quyeát tæ linh ñaïi, vaên höông ninh naêng vieãn phuû? Quyeát khaåu linh ñaïi, tri vò ninh naêng ña phuû? Phoù baùc bì phu tri teá hoaït ninh ña phuû? Quyeát phaùn khöù yù kyø linh ninh ñaïi phuû?

王言。不也。 Vöông ngoân: Baát daõ.

那先言。王亦語前後不相副。 Na-tieân ngoân: Vöông dieäc ngöù tieàn haäu baát töông phoù.

那先問王言王持藏人來入在王前住王寧覺 知在前住不。 Na-tieân vaán vöông ngoân: Vöông trì taïng nhaân lai nhaäp taïi vöông tieàn, truï vöông, ninh giaùc tri taïi tieàn truï phuû?

王言。知在前。 Vöông ngoân: Tri taïi tieàn.

那先言。持藏者即入王室寧知入室不。 Na-tieân ngoân: Trì taïng giaû töùc nhaäp vöông thaát, ninh tri nhaäp thaát phuû?

王言。知入室也。 Vöông ngoân: Tri nhaäp thaát daõ.

那先言。設令人命在身中人持味著口中能 知甜醋酸鹹辛苦。 225

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN Na-tieân ngoân thieát linh nhaân maïng taïi thaân trung nhaân trì vò tröôùc khaåu trung naêng tri ñieàm thoá toan haøm taân khoå.

王言。知之。 Vöông ngoân tri chi.

那先言。王所語前後不相副也。 Na-tieân ngoân: Vöông sôû ngöõ tieàn haäu baát töông phoù daõ.

那先言。如人沽美酒著大器中急塞一人口 倒置酒中令嘗酒其人寧知酒味不。 Na-tieân ngoân: Nhö nhaân coâ myõ töûu tröôùc ñaïi khí trung caáp taéc nhaát nhaân khaåu ñaûo trí töûu trung linh thöôø ng töûu kyø nhaân ninh tri töûu vò phuû.

王言。其人不知。 Vöông ngoân: Kyø nhaân baát tri.

那先言。何以故不知味。 Na-tieân ngoân: Haø dó coá baát tri vò.

王言。未入口到舌上故不知味。 Vöông ngoân: Vò nhaäp khaåu ñaùo thieät thöôïng, coá baát tri vò.

那先言。王所語前後不相副。 Na-tieân ngoân: Vöông sôû ngöõ tieàn haäu baát töông phoù.

王言。我愚癡智未及是難，願相解之。 Vöông ngoân: Ngaõ ngu si trí vò caäp thò naïn. Nguyeän töông giaûi chi.

那先言。人從眼見色神動。神動即生苦 樂。意念合耳鼻口身意皆同合為意有所念 226

QUYEÅN TRUNG

神動。神動即生苦樂從苦樂生意從生念展 轉相成適無常主。 Na-tieân ngoân: Nhaân tuøng nhaõn kieán saéc thaàn ñoäng, thaàn ñoäng töùc sanh khoå laïc, yù nieäm hieäp nhó thieät khaåu thaân yù giai ñoàng hieäp vi yù höõu sôû nieäm thaàn ñoäng, thaàn ñoäng töùc sanh khoå laïc tuøng khoå laïc sanh, yù tuøng sanh nieäm trieå n chuyeån töông thaønh thích voâ thöôøng chuû.

王言。善哉。 Vöông ngoân: Thieän tai.

王復問那先。人生眼時眼與神俱生耶。 Vöông phuïc vaán Na-tieân: Nhaân sanh nhaõn thôøi nhaõn döõ thaàn caâu sanh da?

那先言。然。同時俱生。 Na-tieân ngoân: Nhieân, ñoàng thôøi caâu sanh.

王復問。眼居前生耶。神居前生耶。 Vöông phuïc vaán: Nhaõn cö tieàn sanh da? Thaàn cö tieàn sanh da?

那先言。眼居前生，神居後生。 Na-tieân ngoân: Nhaõn cö tieàn sanh thaàn cö haäu sanh.

王言。眼語神言我所行生處。汝當隨我後 生相語言兩耶。神語眼言汝所生處。我當 隨汝後生兩相語不。 Vöông ngoân: Nhaõn ngöù thaàn ngoân: Ngaõ sôû haønh sanh xöù, nhöõ ñöông tuøy ngaõ haäu sanh, töông ngöù ngoân löôõng da? Thaàn ngöù nhaõn ngoân: Nhöõ sôû sanh xöù, ngaõ ñöông tuøy nhöõ haäu sanh, löôõng töông ngöù phuû?

227

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN

那先言。兩不相與語。 Na-tieân ngoân: Löôõng baát töông döõ ngöù.

王言。卿不言同時俱生何以故不相語。 Vöông ngoân: Khanh baát ngoân ñoàng thôøi caâu sanh. Haø dó coá baát töông ngöù?

那先言。有四事俱不相語。那先自言。何 等四。一為下行，二為向門，三為行轍， 四者為數。是四事俱不相語。 Na-tieân ngoân: Höõu töù söï caâu baát töông ngöù. Na-tieân töï ngoân: Haø ñaúng töù? Nhaát vi haï haønh, nhò vi höôùng moân, tam vi haønh trieät, töù giaû vi saùc. Thò töù söï caâu baát töông ngöù.

王復問。何等為下行者。 Vöông phuïc vaán: Haø ñaúng vi haï haønh giaû.

那先報王言。高山上天雨其水隨流當如何 行。 Na-tieân baùo vöông ngoân: Cao sôn thöôïng thieân vuõ kyø thuûy tuøy löu, ñöông nhö haø haønh.

王言。下行。 Vöông ngoân: Haï haønh.

那先言。後復天雨其水流當復如何行。 Na-tieân ngoân: Haäu phuïc thieân vuõ kyø thuûy löu, ñöông phuïc nhö haø haønh.

王言。當隨前流水處行。 Vöông ngoân: Ñöông tuøy tieàn löu thuûy xöù haønh.

228

QUYEÅN TRUNG

那先問王言。前水寧語後水言汝當隨我後 來。後水寧語前水言我當隨汝處流行。前 水後水相語言爾不。 Na-tieân vaán vöông ngoân: Tieàn thuûy ninh ngöù haäu thuûy ngoân: Nhöõ ñöông tuøy ngaõ haäu lai? Haäu thuûy ninh ngöù tieàn thuûy ngoân: Ngaõ ñöông tuøy nhöõ xöù löu haønh? Tieàn thuûy haäu thuûy töông ngöù ngoân nhó phuû?

王言。水流各自行。前後不相語也。 Vöông ngoân: Thuûy löu caùc töï haønh, tieàn haäu baát töông ngöù daõ.

那先言。眼亦如水。眼不語神言汝當隨我 後生。神亦不語眼言我當隨汝後行生也。 眼與神俱不相語也。是名為下行。耳鼻口 身意亦爾。 Na-tieân ngoân: Nhaõn dieäc nhö thuûy. Nhaõn baát ngöù thaàn ngoân: Nhöõ ñöông tuøy ngaõ haäu sanh. Thaàn dieäc baát ngöù nhaõn ngoân: Ngaõ ñöông tuøy nhöõ haäu haønh sanh daõ. Nhaõn döõ thaàn caâu baát töông ngöù daõ, thò danh vi haï haønh. Nhó tæ khaåu thaân yù dieäc nhó.

王復問。何等為向門者。 Vöông phuïc vaán: Haø ñaúng vi höôùng moân giaû.

那先言。譬如大城都有一門。其中有一人 欲出當從何向。 Na-tieân ngoân: Thí nhö ñaïi thaønh ñoâ höõu nhaát moân, kyø trung höõu nhaát nhaân duïc xuaát, ñöông tuøng haø höôùng.

229

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN

王言。當從門出耳。 Vöông ngoân: Ñöông tuøng moân xuaát nhó.

那先言。後復有一人欲出當復從何向出。 Na-tieân ngoân: Haäu phuïc höõu nhaát nhaân duïc xuaát ñöông phuïc tuøng haø höôùng xuaát?

王言。故當從前一人門出耳。 Vöông ngoân: Coá ñöông tuøng tieàn nhaát nhaân moân xuaát nhó.

那先言王。前出人寧語後人言。汝當隨我 後出。後人寧語前人言。我當隨卿所從門 出。兩人寧相語言爾不。 Na-tieân ngoân vöông: Tieàn xuaát nhaân ninh ngöù haäu nhaân ngoân: Nhöõ ñöông tuøy ngaõ haäu xuaát? Haäu nhaân ninh ngöù tieàn nhaân ngoân: Ngaõ ñöông tuøy khanh sôû tuøng moân xuaát? Löôõng nhaân ninh töông ngöù ngoân nhó phuû?

王言。前人後人俱不相語也。 Vöông ngoân: Tieàn nhaân haäu nhaân caâu baát töông ngöù daõ.

那先言。眼亦如門。眼不語神言汝當隨我 後生。神亦不語眼言我今當隨汝後生。眼 與神俱不相語也。是為向門。耳鼻口身意 亦爾。 Na-tieân ngoân: Nhaõn dieäc nhö moân. Nhaõn baát ngöù thaàn ngoân: Nhöõ ñöông tuøy ngaõ haäu sanh. Thaàn dieäc baát ngöù nhaõn ngoân ngaõ kim ñöông tuøy nhöõ haäu sanh. Nhaõn döõ thaàn caâu baát töông ngöù daõ. Thò vi höôùng moân. Nhó tæ khaåu thaân yù dieäc nhó.

230

QUYEÅN TRUNG

王復問那先言。何等為轍行者。 Vöông phuïc vaán Na-tieân ngoân: Haø ñaúng vi trieät haønh giaû.

那先問王言。前車行有轍後車行當從何所 行。 Na-tieân vaán vöông ngoân: Tieàn xa haønh höõu trieät, haäu xa haønh ñöông tuøng haø sôû haønh?

王言。後車當從前車轍中行。 Vöông ngoân: Haäu xa ñöông tuøng tieàn xa trieät trung haønh.

那先言。前車輪寧語後輪言汝當隨我處從 後來。後車輪寧語前輪我當隨汝處行。寧 相語言爾不。 Na-tieân ngoân: Tieàn xa luaân ninh ngöù haäu luaân ngoân: Nhöõ ñöông tuøy ngaõ xöù tuøng haäu lai? Haäu xa luaân ninh ngöù tieàn luaân: Ngaõ ñöông tuøy nhöõ xöù haønh? Ninh töông ngöù ngoân nhó phuû.

王言。俱不相語也。 Vöông ngoân: Caâu baát töông ngöù daõ.

那先言。人亦如是。眼不語神我所生處汝 當隨我生。神亦不語眼我當隨卿後生。 Na-tieân ngoân: Nhaân dieäc nhö thò. Nhaõn baát ngöù thaàn: Ngaõ sôû sanh xöù, nhöõ ñöông tuøy ngaõ sanh. Thaàn dieäc baát ngöù nhaõn: Ngaõ ñöông tuøy khanh haäu sanh.

那先言。耳鼻口身神俱不相語。 Na-tieân ngoân: Nhó tæ khaåu thaân thaàn caâu baát töông ngöù.

231

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN

王復問那先。何等為數。 Vöông phuïc vaán Na-tieân: Haø ñaúng vi saùc.

那先言。數者校計也。書疏學問是為數。 耳目鼻口身神稍稍習知共合。 Na-tieân ngoân: Saùc giaû hieäu keá daõ. Thô sôù hoïc vaán thò vi saùc.

Nhó muïc tæ khaåu thaân thaàn saûo saûo taäp tri coäng hieäp.

是六事乃為有所知。不從一事有所知也。 Thò luïc söï naõi vi höõu sôû tri, baát tuøng nhaát söï höõu sôû tri daõ.

王言。善哉。 Vöông ngoân: Thieän tai.

王復問那先言。人目生時與苦樂俱生不。 Vöông phuïc vaán Na-tieân ngoân: Nhaân muïc sanh thôøi döõ khoå laïc caâu sanh phuû?

那先言。目與苦樂俱生皆根從合生。 Na-tieân ngoân: Muïc döõ khoå laïc caâu sanh giai caên tuøng hieäp sanh.

王復言。何等為合者。 Vöông phuïc ngoân: Haø ñaúng vi hieäp giaû?

那先言。兩相觸為合。合者譬如兩羊相抵 是為合。一羊如目一羊如色。合為名沛。 譬如一手為目一手為色兩手合為沛。 Na-tieân ngoân: Löôõng töông xuùc vi hieäp, hieäp giaû thí nhö löôõng döông töông ñeâ, thò vi hieäp. Nhaát döông nhö muïc, nhaát döông nhö saéc, hieäp vi danh phaùi. Thí nhö nhaát thuû vi muïc, nhaát thuû vi saéc, löôõng thuû hieäp vi phaùi.

232

QUYEÅN TRUNG

譬如兩石。一石為目，一石為色。兩石合 為沛。耳目鼻身神皆同合為沛。譬如雨 石，一石如神，一石如志。兩石合為沛。 神志合如是。是名為沛。 Thí nhö löôõng thaïch, nhaát thaïch vi muïc, nhaát thaïch vi saéc, löôõng thaïch hieäp vi phaùi, nhó muïc tæ thaân thaàn giai ñoàng hieäp vi phaùi. Thí nhö löôõng thaïch, nhaát thaïch nhö thaàn, nhaát thaïch nhö chí, löôõng thaïch hieäp vi phaùi. Thaàn chí hieäp nhö thò, thò danh vi phaùi.

王言。善哉。 Vöông ngoân: Thieän tai.

王復問那先。樂何等類。 Vöông phuïc vaán Na-tieân: Laïc haø ñaúng loaïi.

那先言。自覺知為樂。 Na-tieân ngoân: Töï giaùc tri vi laïc.

那先言。譬若人事國王。其人賢善，王賜 與財物。其人得之。用自快樂。在所欲 為。其人自念。我事王得賞賜。今得樂樂 如是。 Na-tieân ngoân: Thí nhöôïc nhaân söï quoác vöông. Kyø nhaân hieàn thieän, vöông töù döõ taøi vaät. Kyø nhaân ñaéc chi, duïng töï khoaùi laïc.

Taïi sôû duïc vi. Kyø nhaân töï nieäm: Ngaõ söï vöông ñaéc thöôûng töù, kim ñaéc laïc, laïc nhö thò.

233

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN

那 先 言 。 譬 如 人心 念 善 ，口言 善 ，身 行 善。行善如是死後得生天上。其人於天上 極意自娛樂自念言。我在世間時，心念 善 ，口 言 善 ，身 行 善。 是 故我 自 致 生 此 間，得樂甚樂。是為覺。 Na-tieân ngoân: Thí nhö nhaân taâm nieäm thieän, khaåu ngoân thaân haønh thieän. Haønh thieän nhö thò töû haäu ñaéc sanh thöôïng. Kyø nhaân ö thieân thöôïng cöïc yù töï ngaâu laïc töï ngoân: Ngaõ taïi theá gian thôøi, taâm nieäm thieän, khaåu ngoân thaân haønh thieän, thò coá ngaõ töï trí sanh thöû gian, ñaéc laïc laïc. Thò vi giaùc.

thieän, thieân nieäm thieän, thaäm

王言。善哉。 Vöông ngoân: Thieän tai.

王復問那先。何等為覺者。 Vöông phuïc vaán Na-tieân: Haø ñaúng vi giaùc giaû?

那先言。從知為覺。譬如王有持藏者入藏 室中自視室中。自知有若干錢金銀珠玉繒 帛雜香色，皆知雜處。是為覺知。 Na-tieân ngoân: Tuøng tri vi giaùc. Thí nhö vöông höõu trì taïng giaû nhaäp taïng thaát trung, töï thò thaát trung. Töï tri höõu nhöôïc can tieàn kim ngaân chaâu ngoïc taêng baïch taïp höông saéc, giai tri taïp xöù. Thò vi giaùc tri.

王言。善哉。 Vöông ngoân: Thieän tai.

234

QUYEÅN TRUNG

王復問那先言。人有所念何等類。 Vöông phuïc vaán Na-tieân ngoân: Nhaân höõu sôû nieäm haø ñaúng loaïi?

那先言。人有所念因有所作。譬如人和毒 藥自飲。亦復行飲人。身自苦亦復苦他人 身。 Na-tieân ngoân: Nhaân höõu sôû nieäm nhaân höõu sôû taùc. Thí nhö nhaân hoøa ñoäc döôïc töï aåm, dieäc phuïc haønh aåm nhaân. Thaân töï khoå, dieäc phuïc khoå tha nhaân thaân.

那先言。譬如人作惡死後當入泥犁中。諸 所教者皆入泥犁中。惡人有所念所作言如 是。 Na-tieân ngoân: Thí nhö nhaân taùc aùc, töû haäu ñöông nhaäp Neâ-leâ trung, chö sôû giaùo giaû giai nhaäp Neâ-leâ trung. AÙc nhaân höõu sôû nieäm sôû taùc ngoân nhö thò.

王言。善哉。 Vöông ngoân: Thieän tai!

王復問那先言。何等為內動者。 Vöông phuïc vaán Na-tieân ngoân: Haø ñaúng vi noäi ñoäng giaû?

那先言。志念內便動。 Na-tieân ngoân: Chí nieäm noäi tieän ñoäng.

王言。動行時云何。 Vöông ngoân: Ñoäng haønh thôøi vaân haø?

235

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN

那先言。譬如銅鋗銅釜。有人往燒之。其 器有聲。舉乎有餘音。而行人如是志動念 因行。 Na-tieân ngoân: Thí nhö ñoàng tieâu ñoàng phuû, höõu nhaân vaõng thieâu chi, kyø khí höõu thanh, cöû hoà höõu dö aâm, nhi haønh nhaân nhö thò chí ñoäng nieäm nhaân haønh.

那先言。燒時為動有餘音為行。 Na-tieân ngoân: Thieâu thôøi vi ñoäng, höõu dö aâm vi haønh.

王言。善哉。 Vöông ngoân: Thieän tai.

王復問那先言。能合取分別之不。是為 合。是為智。是為念。是為意。是為動。 Vöông phuïc vaán Na-tieân ngoân: Naêng hieäp thuû phaân bieät chi phuû? Thò vi hieäp? Thò vi trí? Thò vi nieäm? Thò vi yù? Thò vi ñoäng?

那先言。假令以合不可復分別也。 Na-tieân ngoân: Giaû linh dó hieäp, baát khaû phuïc phaân bieät daõ.

那先言。王使宰人作美羹。中有水有肉有 蔥蒜有薑有鹽豉有糯。王敕廚下人言。所 作美羹如前取羹中水味來。次取蔥味來。 次取薑味來。次取鹽豉味來。次取糯味 來。羹以成人寧能一一取羹味與王不。 Na-tieân ngoân: Vöông söû teå nhaân taùc myõ canh, trung höõu thuûy, höõu nhuïc, höõu thoâng toaùn, höõu khöông, höõu dieâ m thò, höõu nhu.

236

QUYEÅN TRUNG Vöông saéc truø haï nhaân ngoân: Sôû taùc myõ canh nhö tieàn thuû canh. Trung thuûy vò lai, thöù thuû thoâng vò lai, thöù thuû khöông vò lai, thöù thuû dieâm thò vò lai, thöù thuû nhu vò lai. Canh dó thaønh nhaân ninh naêng nhaát nhaát thuû canh vò döõ vöông phuû?

王言。羹一合以後不能一一別味也。 Vöông ngoân: Canh nhaát hieäp dó haäu baát naêng nhaát nhaát bieät vò daõ.

那先言。諸事亦如是。一合不可別也。是 為苦樂是為智是為動是為念。 Na-tieân ngoân: Chö söï dieäc nhö thò. Nhaát hieäp baát khaû bieät daõ.

Thò vi khoå laïc, thò vi trí, thò vi ñoäng, thò vi nieä m.

王言。善哉善哉。 Vöông ngoân: Thieän tai, thieän tai.

王復問那先言。人持目視鹽味寧可別知 不。 Vöông phuïc vaán Na-tieân ngoân: Nhaân trì muïc thò dieâm vò, ninh khaû bieät tri phuû?

那先言。王知乃如是耶。能持目視知鹽 味。 Na-tieân ngoân: Vöông tri naõi nhö thò da? Naêng trì muïc thò tri dieâm vò?

王言。目不知鹽味耶。 Vöông ngoân: Muïc baát tri dieâm vò da.

那先言。人持舌能知鹽味取。不能以目知 鹽味也。 237

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN Na-tieân ngoân: Nhaân trì thieät naêng tri dieâm vò thuû. Baát naêng dó muïc tri dieâm vò daõ.

王復言人用舌知味云。 Vöông phuïc ngoân: Nhaân duïng thieät tri vò vaân.

那先言。人皆用舌別知味。 Na-tieân ngoân: Nhaân giai duïng thieät bieät tri vò.

王言。諸鹽味皆當用舌別知耶。 Vöông ngoân: Chö dieâm vò giai ñöông duïng thieät bieät tri da?

那先言。然。諸鹽味皆當用舌別知耳。 Na-tieân ngoân: Nhieân. Chö dieâm vò giai ñöông duïng thieät bieät tri nhó.

王復問那先言。車載鹽牛軛鹽。車牛寧能 別知鹽味不。 Vöông phuïc vaán Na-tieân ngoân: Xa taûi dieâm, ngöu aùch dieâm, xa ngöu ninh naêng bieät tri dieâm vò phuû?

那先言。車牛不能別知知鹽味也。 Na-tieân ngoân: Xa ngöu baát naêng bieät tri, tri dieâm vò daõ.

王問那先言。鹽味寧可稱不。 Vöông vaán Na-tieân ngoân: Dieâm vò ninh khaû xöùng phuû?

那先言。王智乃爾能稱鹽味。 Na-tieân ngoân: Vöông trí naõi nhó naêng xöùng dieâm vò.

那先言。鹽味不可稱也。其輕重可稱耳。 Na-tieân ngoân: Dieâm vò baát khaû xöùng daõ. Kyø khinh troïng khaû xöùng nhó.

王言。善哉。 238

QUYEÅN TRUNG Vöông ngoân: Thieän tai.

王復問那先。凡人身中五知作衆事所成 耶。作一事成五知耶。 Vöông phuïc vaán Na-tieân: Phaøm nhaân thaân trung nguõ tri taùc chuùng söï sôû thaønh da? Taùc nhaát söï thaønh nguõ tri da?

那先言。作衆事所成。非一事所成也。譬 如一地五穀當生時各各自生動類人身中五 事皆用衆事各所生。 Na-tieân ngoân: Taùc chuùng söï sôû thaønh phi nhaát söï sôû thaønh daõ.

Thí nhö nhaát ñòa, nguõ coác ñöông sanh thôøi caùc caùc töï sanh. Ñoäng loaïi nhaân thaân trung nguõ söï giai duïng chuùng söï, caùc sôû sanh.

王言。善哉善哉。 Vöông ngoân: Thieän tai, thieän tai.

王復問那先。世間人頭鬚髮膚面目耳鼻口 身體四支手足皆完具。何故中有壽命長 者。中有短命者。有多病者。中有少病 者。中有貧者。中有富者。中有貴者。中 有賤者。中有大士者。中有小士者。中有 端正者。中有醜者。中有為人所信者。中 有為人所疑者。中有明孝者。中有愚者。 何故不同。 239

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN Vöông phuïc vaán Na-tieân: Theá gian nhaân ñaàu tu phaùt phu dieän muïc nhó tæ khaåu thaân theå töù chi thuû tuùc giai hoaøn cuï. Haø coá trung höõu thoï maïng tröôøng giaû. Trung höõu ñoaûn maïng giaû, höõu ña beänh giaû, trung höõu thieåu beänh giaû, trung höõu baàn giaû, trung höõu phuù giaû, trung höõu quyù giaû, trung höõu tieän giaû, trung höõu ñaïi só giaû, trung höõu tieåu só giaû, trung höõu ñoan chaùnh giaû, trung höõu xuù giaû, trung höõu vi nhaân sôû tín giaû, trung höõu vi nhaân sôû nghi giaû, trung höõu minh hieáu giaû, trung höõu ngu giaû, haø coá baát ñoàng?

那先言。譬如諸樹木果衆中有醋不甜者。 中有苦者。中有辛者。中有甜者。中有正 醋者。 Na-tieân ngoân: Thí nhö chö thoï moäc quaû, chuùng trung höõu thoá baát ñieàm giaû, trung höõu khoå giaû, trung höõu taâ n giaû, trung höõu ñieàm giaû, trung höõu chaùnh thoá giaû.

那先問王言。是皆樹木何故不同。 Na-tieân vaán vöông ngoân: Thò giai thoï moäc, haø coá baát ñoàng?

王言。所以不同者。其裁各自異。 Vöông ngoân: Sôû dó baát ñoàng giaû, kyø taøi caùc töï dò.

那先言。人亦如是。心所念者各各異。是 故令世間人不同耳。中有短命者。中有長 命者，中有多病者，中有少病者，中有富 者，中有貧者，中有貴者，中有賤者，中有 大士者，中有小士者，中有端正者，中有 240

QUYEÅN TRUNG

醜者，中有語用者，中有語不用者，中有 明者，中有愚者。 Na-tieân ngoân: Nhaân dieäc nhö thò. Taâm sôû nieäm giaû caùc caùc dò.

Thò coá linh theá gian nhaân baát ñoàng nhó. Trung höõu ñoaûn maïng giaû, trung höõu tröôøng maïng giaû, trung höõu ña beänh giaû, trung höõu thieåu beänh giaû, trung höõu phuù giaû, trung höõu baàn giaû, trung höõu quyù giaû, trung höõu tieän giaû, trung höõu ñaïi só giaû, trung höõu tieåu só giaû, trung höõu ñoan chaùnh giaû, trung höõu xuù giaû, trung höõu ngöõ duïng giaû, trung höõu ngöõ baát duïng giaû, trung höõu minh giaû, trung höõu ngu giaû.

那先言。是故佛所言隨其人作善惡自當得 之。中有豪貴者，中有貧窮者。皆是前世 宿命世作善惡，各自隨其德得之。 Na-tieân ngoân: Thò coá Phaät sôû ngoân: Tuøy kyø nhaân taùc thieän aùc töï ñöông ñaéc chi. Trung höõu haøo quyù giaû, trung höõu baàn cuøng giaû, giai thò tieàn theá tuùc maïng theá taùc thieän aùc caùc töï tuøy kyø ñöùc ñaéc chi.

王言。善哉善哉。 Vöông ngoân: Thieän tai, thieän tai.

王復問那先言。人有欲作善者。當前作之 耶。當後作之乎。 Vöông phuïc vaán Na-tieân ngoân: Nhaân höõu duïc taùc thieän giaû, ñöông tieàn taùc chi da? Ñöông haäu taùc chi hoà?

那先言。當居前作之，在後作之，不能益 人也。居前作者有益於人。 241

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN Na-tieân ngoân: Ñöông cö tieàn taùc chi, taïi haäu taùc chi, baát naêng ích nhaân daõ. Cö tieàn taùc giaû höõu ích ö nhaân.

那先問王言。王渴欲飲時使人掘地作井。 能赴王渴不。 Na-tieân vaán vöông ngoân: Vöông khaùt duïc aåm thôøi söû nhaân quaät ñòa taùc tónh, naêng phoù vöông khaùt phuû?

王言。不赴渴也。當居前作井耳。 Vöông ngoân: Baát phoù khaùt daõ. Ñöông cö tieàn taùc tónh nhó.

那先言。人亦如是。人所居皆當居前。在 後作者無益也。 Na-tieân ngoân: Nhaân dieäc nhö thò. Nhaân sôû cö giai ñöông cö tieàn, taïi haäu taùc giaû, voâ ích daõ.

那先問王。王飢時乃使人耕地糞地種穀。 飢寧用飯耶。當豫有儲。 Na-tieân vaán vöông: Vöông cô thôøi naõi söû nhaân canh ñòa phaán ñòa chuûng coác, cô ninh duïng phaïn da? Ñöông döï höõu tröø.

王言。不也。當先有儲貯。 Vöông ngoân: Baát daõ. Ñöông tieân höõu tröø tröõ.

那先言。人亦如是。當先作善。有急乃作 善者無益身也。 Na-tieân ngoân: Nhaân dieäc nhö thò. Ñöông tieâ n taùc thieän höõu caáp naõi taùc thieän giaû, voâ ích thaân daõ.

那先問王。譬如王有怨。當臨時出戰鬥。 王能使人教馬教象教人作戰鬥具乎。 242

QUYEÅN TRUNG Na-tieân vaán vöông: Thí nhö vöông höõu oaùn, ñöông laâm thôøi xuaát chieán ñaáu. Vöông naêng söû nhaân giaùo maõ giaùo töôïng giaùo nhaân taùc chieán ñaáu cuï hoà?

王言。不也。當宿有儲貯。臨時便可戰 鬥。臨時教馬教象教人無益也。 Vöông ngoân: Baát daõ. Ñöông tuùc höõu tröø tröõ, laâm thôøi tieän khaû chieán ñaáu. Laâm thôøi giaùo maõ, giaùo töôïng, giaùo nhaân voâ ích daõ.

那先言。佛經說言。人當先自念身作善。 在後作善無益也。 Na-tieân ngoân: Phaät kinh thuyeát ngoân: Nhaân ñöông tieân töï nieäm, thaân taùc thieän, taïi haäu taùc thieän voâ ích daõ.

那先言。王莫棄大道就邪道。無效愚人棄 善作惡。後坐啼哭無所益也。人家棄捐忠 正就於不正。臨死時悔在後。 Na-tieân ngoân: Vöông maïc khí ñaïi ñaïo töïu taø ñaïo, voâ hieäu ngu nhaân khí thieän taùc aùc. Haäu toïa ñeà khoác voâ sôû ích daõ. Nhaân gia khí quyeân trung chaùnh, töïu ö baát chaùnh, laâm töû thôøi hoái taïi haäu.

王言。善哉善哉。 Vöông ngoân: Thieän tai, thieän tai.

王復問那先。卿曹諸沙門言。世間火不如 泥犁中火熱也。卿曹復言。持小石著世間 火中。至暮不消也。卿曹復言。極取大石 著泥犁火中即消盡。是故我不信也。卿曹 243

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN

復言。人作惡死在泥犁中。數千萬歲其人 不消死。是故我重不信是語也。 Vöông phuïc vaán Na-tieân: Khanh taøo chö sa-moân ngoân theá gian hoûa baát nhö Neâ-leâ trung hoûa nhieät daõ. Khanh taøo phuïc ngoân: Trì tieåu thaïch tröôùc theá gian hoûa trung chí moä baát tieâu daõ.

Khanh taøo phuïc ngoân: Cöïc thuû ñaïi thaïch tröôùc Neâ-leâ hoûa trung töùc tieâu taän. Thò coá ngaõ baát tín daõ. Khanh taøo phuïc ngoân: Nhaân taùc aùc töû taïi Neâ-leâ trung soå thieân vaïn tueá, kyø nhaân baát tieâu töû, thò coá ngaõ truøng baát tín thò ngöõ daõ.

那先問王。王寧聞見水中有雌蟒，雌蛟， 雌鱉，雌蟹懷子以沙石為食不。 Na-tieân vaán vöông: Vöông ninh vaên kieán thuûy trung höõu thö maõng, thö giao, thö mieát, thö giaûi hoaøi töû dó sa thaïch vi thöïc phuû?

王言。然。皆以是為食。 Vöông ngoân: Nhieân. Giai dó thò vi thöïc.

那先問王。沙石在腹中寧消不。 Na-tieân vaán vöông: Sa thaïch taïi phuùc trung ninh tieâu phuû?

王言。然皆消。 Vöông ngoân: Nhieân, giai tieâu.

那先言。其腹中懷子寧復消不。 Na-tieân ngoân: Kyø phuùc trung hoaøi töû ninh phuïc tieâu phuû?

王言。不消也。 Vöông ngoân: Baát tieâu daõ.

那先言。何以故不消。 Na-tieân ngoân: Haø dó coá baát tieâu?

244

QUYEÅN TRUNG

王言。相祿獨當然故不消。 Vöông ngoân: Töông loäc ñoäc ñöông nhieân coá baát tieâu.

那先言。泥犁中人亦如是。數千萬歲不消 死者。其人所作罪過未盡故不消死。 Na-tieân ngoân: Neâ-leâ trung nhaân dieäc nhö thò. Soå thieân vaïn tueá baát tieâu töû giaû. Kyø nhaân sôû taùc toäi quaù vò taän, coá baát tieâu töû.

那先問王言。雌師子雌虎雌狗雌貓懷子。 皆肉食噉骨入腹中時寧消不。 Na-tieân vaán vöông ngoân: Thö sö töû, thö hoå, thö caåu, thö mieâu hoaøi töû, giai nhuïc thöïc ñaïm coát nhaäp phuùc trung thôøi ninh tieâu phuû.

王言。皆消盡。 Vöông ngoân: Giai tieâu taän.

那先問王言。其腹懷子寧復消不。 Na-tieân vaán vöông ngoân: Kyø phuùc hoaøi töû ninh phuïc tieâu phuû?

王言。不消也。 Vöông ngoân: Baát tieâu daõ.

那先言。用何故不消。 Na-tieân ngoân: Duïng haø coá baát tieâu?

王言。獨用祿相故不消也。 Vöông ngoân: Ñoäc duïng loäc töông coá baát tieâu daõ.

那先言。泥犁中人亦如是。數千萬歲不消 死者。泥犁中人所作過惡未解故不消死。 245

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN Na-tieân ngoân: Neâ-leâ trung nhaân dieäc nhö thò. Soå thieân vaïn tueá baát tieâu töû giaû. Neâ-leâ trung nhaân sôû taùc quaù aùc vò giaûi coá baát tieâu töû.

那先問王言。雌牛雌馬雌驢雌麋雌鹿懷 子。皆食草芻為餐不。 Na-tieân vaán vöông ngoân: Thö ngöu, thö maõ, thö loâ, thö my, thö loäc hoaøi töû giai thöïc thaûo soâ vi xan phuû?

王言。然。皆以是為食。 Vöông ngoân: Nhieân, giai dó thò vi thöïc.

那先言。其芻草寧於腹中消盡不。 Na-tieân ngoân: Kyø soâ thaûo ninh ö phuùc trung tieâu taän phuû?

王言。皆消盡。 Vöông ngoân: Giai tieâu taän.

那先言。其腹中子寧消盡不。 Na-tieân ngoân: Kyø phuùc trung töû ninh tieâu taän phuû?

王言。不消盡也。 Vöông ngoân: Baát tieâu taän daõ.

那先言。何故不消盡。 Na-tieân ngoân: Haø coá baát tieâu taän?

王言。獨以相祿當然故使不消盡。 Vöông ngoân: Ñoäc dó töông loäc ñöông nhieân coá söû baát tieâu taän.

那先言。泥犁中人亦如是。是罪過未盡故 不消死。 Na-tieân ngoân: Neâ-leâ trung nhaân dieäc nhö thò. Thò toäi quaù vò taän coá baát tieâu töû.

246

QUYEÅN TRUNG

那先問王言。夫人及長者富家女。飲食皆 美恣意食。食於腹中寧消不。 Na-tieân vaán vöông ngoân: Phu nhaân caäp tröôûng giaû phuù gia nöõ aåm thöïc giai myõ tö yù thöïc, thöïc ö phuùc trung ninh tieâu phuû.

王言。皆消。 Vöông ngoân: Giai tieâu.

那先問王言。腹中懷子寧消不。 Na-tieân vaán vöông ngoân: Phuùc trung hoaøi töû ninh tieâu phuû?

王言。不消也。 Vöông ngoân: Baát tieâu daõ.

那先言。何以故不消。 Na-tieân ngoân: Haø dó coá baát tieâu?

王言。獨相祿故使不消也。 Vöông ngoân: Ñoäc töông loäc coá söû baát tieâu daõ.

那先言。泥犁中人亦如是。所以數千歲不 消死者。用先世作惡故未解故不消死。 Na-tieân ngoân: Neâ-leâ trung nhaân dieäc nhö thò. Sôû dó soå thieân tueá baát tieâu töû giaû, duïng tieân theá taùc aùc coá vò giaûi, coá baát tieâu töû.

那先言。人在泥犁中長在泥犁中老過盡乃 當死。 Na-tieân ngoân: Nhaân taïi Neâ-leâ trung, tröôûng taïi Neâ-leâ trung, laõo quaù taän naõi ñöông töû.

王言。善哉。 247

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN Vöông ngoân: Thieän tai.

王復問那先。卿曹諸沙門言。天下地皆在 水上。水在風上。風在空上。我不信是 也。 Vöông phuïc vaán Na-tieân: Khanh taøo chö sa-moân ngoân Thieân haï ñòa giai taïi thuûy thöôïng, thuûy taïi phong thöôïng, phong taïi khoâng thöôïng. Ngaõ baát tín thò daõ.

那先便前取王書水適以三指撮舉之問王 言。是中水為風所持不。 Na-tieân tieän tieàn thuû vöông thô thuûy thích dó tam chæ toaùt cöû chi vaán vöông ngoân: Thò trung thuûy vi phong sôû trì phuû.

王言。然。為風所持。 Vöông ngoân: Nhieân. Vi phong sôû trì.

那先言。風持水亦如是。 Na-tieân ngoân: Phong trì thuûy dieäc nhö thò.

王言。善哉。 Vöông ngoân: Thieän tai.

王復問那先言。泥洹道皆過去無所復有 耶。 Vöông phuïc vaán Na-tieân ngoân: Neâ-hoaøn ñaïo giai quaù khöù voâ sôû phuïc höõu da?

那先言。泥洹道無所復有也。 Na-tieân ngoân: Neâ-hoaøn ñaïo voâ sôû phuïc höõu daõ.

248

QUYEÅN TRUNG

那先言。愚癡之人徑來索內外身愛。坐是 故不能得度脫於老病死。 Na-tieân ngoân: Ngu si chi nhaân kính lai saùch noäi ngoaïi thaân aùi toïa thò coá baát naêng ñaéc ñoä thoaùt ö laõo beänh töû.

那先言。智者學道人內外身不著也。人無 有恩愛無有恩愛者無貪欲。無貪欲者無有 胞胎。無有胞胎者不生不老。不生不老不 病不死。不病不憂不哭。不憂不哭不內心 痛。便得泥洹道。 Na-tieân ngoân: Trí giaû hoïc ñaïo nhaân noäi ngoaïi thaân baát tröôùc daõ. Nhaân voâ höõu aân aùi, voâ höõu aân aùi giaû, voâ tham duïc. Voâ tham duïc giaû voâ höõu baøo thai. Voâ höõu baøo thai giaû baát sanh baát laõo, baát sanh baát laõo baát beänh baát töû, baát beänh baát öu baát khoác, baát öu baát khoác baát noäi taâm thoáng, tieän ñaéc Neâ-hoaøn ñaïo.

王言。善哉。 Vöông ngoân: Thieän tai.

王復問那先言。諸學道者悉能得泥洹道 不。 Vöông phuïc vaán Na-tieân ngoân: Chö hoïc ñaïo giaû taát naêng ñaéc Neâ-hoaøn ñaïo phuû?

那先言。不能悉得泥洹道也。正向善道者 學知正事。當所奉行者奉行之。不當奉行 249

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN

者遠棄之當所念者念。不當所念者棄之。 人如是者得泥洹道。 Na-tieân ngoân: Baát naêng taát ñaéc Neâ-hoaøn ñaïo daõ. Chaùnh höôùng thieän ñaïo giaû, hoïc tri chaùnh söï, ñöông sôû phuïng haønh giaû, phuïng haønh chi, baát ñöông phuïng haønh giaû, vieãn khí chi. Ñöông sôû nieäm giaû, nieäm. Baát ñöông sôû nieäm giaû, khí chi.

Nhaân nhö thò giaû, ñaéc Neâ-hoaøn ñaïo.

王言。善哉。 Vöông ngoân: Thieän tai.

王復問那先。人不得泥洹道者。寧知泥洹 道為快不。 Vöông phuïc vaán Na-tieân: Nhaân baát ñaéc Neâ-hoaøn ñaïo giaû ninh tri Neâ-hoaøn ñaïo vi khoaùi phuû?

那先言。然。雖未得泥洹道。由知泥洹道 為快也。 Na-tieân ngoân: Nhieân. Tuy vò ñaéc Neâ-hoaøn ñaïo. Do tri Neâ-hoaøn ñaïo vi khoaùi daõ.

王言。人未得泥洹道者。何以知為快耶。 Vöông ngoân: Nhaân vò ñaéc Neâ-hoaøn ñaïo giaû, haø dó tri vi khoaùi da?

那先問王言。人生未嘗截手足為痛處。 Na-tieân vaán vöông ngoân: Nhaân sanh vò thöôøng tieät thuû tuùc vi thoáng xöù?

王言。人雖未嘗更截手足。由知為痛也。 Vöông ngoân: Nhaân tuy vò thöôøng caùnh tieät thuû tuùc do tri vi thoáng daõ.

250

QUYEÅN TRUNG

那先言。何用知為痛也。 Na-tieân ngoân: Haø duïng tri vi thoáng daõ?

王言。其人截手足時呻呼用是知為痛。 Vöông ngoân: Kyø nhaân tieät thuû tuùc thôøi, thaân hoâ duïng thò tri vi thoáng.

那先言。人亦如是。前得泥洹道者轉相語 泥洹道快。用是故信之。 Na-tieân ngoân: Nhaân dieäc nhö thò. Tieàn ñaéc Neâ-hoaøn ñaïo giaû chuyeån töông ngöù Neâ-hoaøn ñaïo khoaùi, duïng thò coá tín chi.

王言。善哉。 Vöông ngoân: Thieän tai.

王復問那先。那先寧曾見佛不。 Vöông phuïc vaán Na-tieân: Na-tieân ninh taèng kieán Phaät phuû?

那先言。未曾見也。 Na-tieân ngoân: Vò taèng kieán daõ.

王言。那先諸師寧曾見佛不。 Vöông ngoân: Na-tieân chö sö ninh taèng kieán Phaät phuû.

那先言。諸師亦不見佛也。 Na-tieân ngoân: Chö sö dieäc baát kieán Phaät daõ.

如使那先及諸師不見佛者，定為無有佛 也。 Nhö söû Na-tieân caäp chö sö baát kieán Phaät giaû, ñònh vi voâ höõu Phaät daõ.

251

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN

那先問王言。王見五百水所合聚處不。 Na-tieân vaán vöông ngoân: Vöông kieán nguõ baùch thuûy sôû hieäp tuï xöù phuû?

王言。我不見也。 Vöông ngoân: Ngaõ baát kieán daõ.

那先言。王父及太父皆見是水不。 Na-tieân ngoân: Vöông phuï caäp thaùi phuï giai kieán thò thuûy phuû?

王言。皆不見也。 Vöông ngoân: Giai baát kieán daõ.

那先言。王父及太父皆不見此五百水合聚 處。天下定為無此五百水所聚處耶。 Na-tieân ngoân: Vöông phuï caäp thaùi phuï giai baát kieán thöû nguõ baùch thuûy hieäp tuï xöù, thieân haï ñònh vi voâ thöû nguõ baùch thuûy sôû tuï xöù da?

王言。雖我父及太父皆不見此水者。實有 此水。 Vöông ngoân: Tuy ngaõ phuï caäp thaùi phuï giai baát kieán thöû thuûy giaû, thaät höõu thöû thuûy.

那先言。雖我諸師不見佛者。其實有佛。 Na-tieân ngoân: Tuy ngaõ chö sö baát kieán Phaät giaû, kyø thaät höõu Phaät.

王言。善哉。 Vöông ngoân: Thieän tai.

世道者常在不滅。 Theá ñaïo giaû thöôøng taïi baát dieät.

252

QUYEÅN TRUNG

王言。善哉。 Vöông ngoân: Thieän tai.

王言。如人得道後世不復生者後寧復更苦 不。 Vöông ngoân: Nhö nhaân ñaéc ñaïo, haäu theá baát phuïc sanh giaû, haäu ninh phuïc caùnh khoå phuû?

那先言。或有更苦者，或有不更苦者。 Na-tieân ngoân: Hoaëc höõu caùnh khoå giaû, hoaëc höõu baát caùnh khoå giaû.

王言。更苦不更苦云何。 Vöông ngoân: Caùnh khoå baát caùnh khoå vaân haø?

那先言。身更苦耳心意不更苦。 Na-tieân ngoân: Thaân caùnh khoå nhó, taâm yù baát caùnh khoå.

王言。身更苦，心意不更苦云何。 Vöông ngoân: Thaân caùnh khoå, taâm yù baát caùnh khoå vaân haø?

那先言。身所以更苦者。其身見在故更苦 心意棄捐諸惡，無有諸欲。是故不復更 苦。 Na-tieân ngoân: Thaân sôû dó caùnh khoå giaû, kyø thaân kieán taïi coá caùnh khoå. Taâm yù khí quyeân chö aùc, voâ höõu chö duïc, thò coá baát phuïc caùnh khoå.

王言。假令得道人不能得離身苦者，是為 未得泥洹道耶。 253

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN Vöông ngoân: Giaû linh ñaéc ñaïo nhaân baát naêng ñaéc ly thaân khoå giaû, thò vi vò ñaéc Neâ-hoaøn ñaïo da?

那先言。人得道已無所恩愛身苦意安何用 為得道。 Na-tieân ngoân: Nhaân ñaéc ñaïo dó voâ sôû aân aùi, thaân khoå yù an, haø duïng vi ñaéc ñaïo?

王言。假令人得道已成當復何留。 Vöông ngoân: Giaû linh nhaân ñaéc ñaïo dó thaønh, ñöông phuïc haø löu?

那先言。譬如果物未熟不強熟也。已熟亦 無所復待。 Na-tieân ngoân: Thí nhö quaû vaät vò thuïc baát cöôõng thuïc daõ. Dó thuïc dieäc voâ sôû phuïc ñaõi.

那先言。王屬所道者舍犁曰所說舍犁曰在 時言。我亦不求死我亦不求生我但須時可 時至便去。 Na-tieân ngoân: Vöông chuùc sôû ñaïo giaû, xaù leâ vieát sôû thuyeát xaù leâ vieát taïi thôøi ngoân. Ngaõ dieäc baát caàu töû, ngaõ dieäc baát caàu sanh, ngaõ ñaûn tu thôøi khaû thôøi chí tieän khöù.

王言。善哉善哉。 Vöông ngoân: Thieän tai, thieän tai.

254

QUYEÅN HAÏ

那先比丘經 NA TIEÂN TYØ-KHEO KINH

卷下 QUYEÅN HAÏ

失譯人名 Thaát dòch nhaân danh

王復問言。無有復勝佛者耶。 Vöông phuïc vaán ngoân: Voâ höõu phuïc thaéng Phaät giaû da?

那先言。然。無有勝佛者。 Na-tieân ngoân: Voâ höõu thaéng Phaät giaû.

王復問。何以知為無有勝佛者。 Vöông phuïc vaán: Haø dó tri vi voâ höõu thaéng Phaät giaû?

那先問王言。如人未曾入大海中。寧知海 水為大不。有五河，河有五百小河，流入 255

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN

大河。一者名恒。二者名信他。三者名私 他。四者名 叉。五者名施披夷。爾五河 水晝夜流入海。海水亦不增不減。 Na-tieân vaán vöông ngoân: Nhö nhaân vò taèng nhaäp ñaïi haûi trung, ninh tri haûi thuûy vi ñaïi phuû? Höõu nguõ haø, haø höõu nguõ baùch tieåu haø löu nhaäp ñaïi haø. Nhaát giaû danh Haèng, nhò giaû danh Tín-tha, tam giaû danh Tö-tha, töù giaû danh Teå-xoa, nguõ giaû danh Thi-phi-di. Nhó nguõ haø thuûy truù daï löu nhaäp haûi, haûi thuûy dieäc baát taêng baát giaûm.

那先言。王寧能聞知不。 Na-tieân ngoân: Vöông ninh naêng vaên tri phuû?

王言。實知。 Vöông ngoân: Thaät tri.

那先言。以得道人共道說無有能勝佛者。 是故我信之。 Na-tieân ngoân: Dó ñaéc ñaïo nhaân coäng ñaïo thuyeát voâ höõu naêng thaéng Phaät giaû. Thò coá ngaõ tín chi.

王言。善哉。 Vöông ngoân: Thieän tai.

王復問那先。何用知無有能勝佛者。 Vöông phuïc vaán Na-tieân: Haø duïng tri voâ höõu naêng thaéng Phaät giaû?

那先問王。造作書師者為誰。 Na-tieân vaán vöông: Taïo taùc thô sö giaû vi thuøy?

256

QUYEÅN HAÏ

王言。造書師者名質。 Vöông ngoân: Taïo thô sö giaû danh Chaát.

那先言。王寧曾見質不。 Na-tieân ngoân: Vöông ninh taèng kieán Chaát phuû?

王言。質以死久遠未曾見。 Vöông ngoân: Chaát dó töû cöûu vieãn vò taèng kieán.

那先言。王未曾見質。何用知質為造書 師。 Na-tieân ngoân: Vöông vò taèng kieán Chaát, haø duïng tri Chaát vi taïo thô sö?

王言。持古時書字轉相教告。用是故我知 名為質。 Vöông ngoân: Trì coå thôøi thô töï chuyeån töông giaùo caùo duïng thò coá ngaõ tri danh vi Chaát.

那先言。用是故我曹見佛經戒。如見佛無 異。佛所說經道甚深快。人知佛經戒已後 便轉相教。用是故我知為無有能勝佛者。 Na-tieân ngoân: Duïng thò coá ngaõ taèng kieán Phaät kinh giôùi nhö kieán Phaät voâ dò. Phaät sôû thuyeát kinh ñaïo thaäm thaâm khoaùi, nhaân tri Phaät kinh giôùi dó haäu tieän chuyeån töông giaùo, duïng thò coá ngaõ tri vi voâ höõu naêng thaéng Phaät giaû.

王復問那先。自見佛經道可久行之。 Vöông phuïc vaán Na-tieân: Töï kieán Phaät kinh ñaïo khaû cöûu haønh chi?

257

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN

那先言。佛所施教禁經戒甚快。當奉行之 至老。 Na-tieân ngoân: Phaät sôû thi giaùo caám kinh giôùi thaäm khoaùi, ñöông phuïng haønh chi chí laõo.

王言。善哉。 Vöông ngoân: Thieän tai.

王復問那先人死已後身不隨後世生耶。 Vöông phuïc vaán Na-tieân: Nhaân töû dó haäu thaân baát tuøy haäu theá sanh da?

那先言。人死已後更受新身故身不隨。 Na-tieân ngoân: Nhaân töû dó haäu caùnh thoï taân thaân, coá thaân baát tuøy.

那先言。譬如燈中炷更相然。故炷續在新 炷更然。人身如是。故身不行更受新身。 Na-tieân ngoân: Thí nhö ñaêng trung chuù caùnh töông nhieân, coá chuù tuïc taïi, taân chuù caùnh nhieân. Nhaân thaân nhö thò. Coá thaân baát haønh caùnh thoï taân thaân.

那先問王。王小時從師學書讀經不。 Na-tieân vaán vöông: Vöông tieåu thôøi tuøng sö hoïc thô tuïc kinh phuû?

王言。然。我續念之。 Vöông ngoân: Nhieân. Ngaõ tuïc nieäm chi.

那先問王。王所從師受經書。師寧復知。 本經書耶。悉舊得其本經書。 258

QUYEÅN HAÏ Na-tieân vaán vöông: Vöông sôû tuøng sö thoï kinh thô, sö ninh phuïc tri boån kinh thô da? Taát cöïu ñaéc kyø boån kinh thô.

王言。不也。師續自知本經書耳。 Vöông ngoân: Baát daõ. Sö tuïc töï tri boån kinh thô nhó.

那先言。人身如此。置故更受新身。 Na-tieân ngoân: Nhaân thaân nhö thöû. Trí coá caùnh thoï taân thaân.

王言。善哉。 Vöông ngoân: Thieän tai.

王復問那先。審為有智無。 Vöông phuïc vaán Na-tieân: Thaåm vi höõu trí voâ?

那先言。無有智。 Na-tieân ngoân: Voâ höõu trí.

那先言。譬如人盜他人果蓏。盜者寧有過 無。 Na-tieân ngoân: Thí nhö nhaân ñaïo tha nhaân quaû loõa. Ñaïo giaû ninh höõu quaù voâ?

王言。有過。 Vöông ngoân: Höõu quaù.

那先言。初種栽時上無果蓏。何緣盜者當 有過。 Na-tieân ngoân: Sô chuûng taøi thôøi thöôïng voâ quaû loõa haø duyeân ñaïo giaû ñöông höõu quaù?

259

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN

王言。設不種栽何緣有果。是故盜者無 狀。 Vöông ngoân: Thieát baát chuûng taøi haø duyeân höõu quaû? Thò coá ñaïo giaû voâ traïng.

那先言。人亦如是。用今世作善惡。生於 後世更受新身。 Na-tieân ngoân: Nhaân dieäc nhö thò. Duïng kim theá taùc thieän aùc sanh ö haäu theá, caùnh thoï taân thaân.

王言。人用是故身行作善惡。更新善惡所 在。 Vöông ngoân: Nhaân duïng thò coá thaân, haønh taùc thieän aùc, caùnh taân thieän aùc sôû taïi?

那先言。人諸所作善惡隨人。如影隨身。 人死但亡其身。不亡其行。譬如然火夜 書。火滅其字續在。火至復成之。今世所 作行後世成。如受之如是。 Na-tieân ngoân: Nhaân chö sôû taùc thieän aùc tuøy nhaân nhö aûnh tuøy thaân. Nhaân töû ñaûn vong kyø thaân baát vong kyø haønh. Thí nhö nhieân hoûa daï thô, hoûa dieät kyø töï tuïc taïi. Hoûa chí phuïc thaønh chi, kim theá sôû taùc haønh haäu theá thaønh nhö thoï chi nhö thò.

王言。善哉。 Vöông ngoân: Thieän tai.

王言那先。寧能分別指視善惡所在不耶。 260

QUYEÅN HAÏ Vöông ngoân Na-tieân: Ninh naêng phaân bieät chæ thò thieän aùc sôû taïi phuû da?

那先言。不可得知善惡所在。 Na-tieân ngoân: Baát khaû ñaéc tri thieän aùc sôû taïi.

那先問王。樹木未有果時言寧能分別指視 言其枝間無有果。寧可豫知之不耶。 Na-tieân vaán vöông: Thoï moäc vò höõu quaû thôøi, ngoân ninh naêng phaân bieät chæ thò ngoân kyø chi gian voâ höõu quaû, ninh khaû döï tri chi baát da?

王言。不可知。 Vöông ngoân: Baát khaû tri.

那先言。人未得道不能豫知善惡所在。 Na-tieân ngoân: Nhaân vò ñaéc ñaïo baát naêng döï tri thieän aùc sôû taïi.

王言。善哉。 Vöông ngoân: Thieän tai.

王復問人當於後世生者。寧能自知不。 Vöông phuïc vaán: Nhaân ñöông ö haäu theá sanh giaû, ninh naêng töï tri phuû?

那先言。其當生者自知。 Na-tieân ngoân: Kyø ñöông sanh giaû töï tri.

王言。何用知之。 Vöông ngoân: Haø duïng tri chi?

那先言。譬如田家耕種天雨時節。其人寧 豫知當得穀不。 261

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN Na-tieân ngoân: Thí nhö ñieàn gia canh chuûng. Thieân vuõ thôøi tieát.

Kyø nhaân ninh döï tri ñöông ñaéc coác phuû.

王言。然。猶知當得穀多。 Vöông ngoân: Nhieân. Do tri ñöông ñaéc coác ña.

那先言。人亦如是。人當於後世生豫自 知。 Na-tieân ngoân: Nhaân dieäc nhö thò. Nhaân ñöông ö haäu theá sanh döï töï tri.

王言。善哉。 Vöông ngoân: Thieän tai.

王復問那先。審有泥洹無。 Vöông phuïc vaán Na-tieân: Thaåm höõu Neâ-hoaøn voâ?

那先言。審有。 Na-tieân ngoân: Thaåm höõu.

王言。那先寧能指示我佛在某處不。 Vöông ngoân Na-tieân: Ninh naêng chæ thò ngaõ Phaät taïi moã xöù phuû?

那先言。不能指示佛在某處。佛以般泥洹 去不可得指示指示見處。 Na-tieân ngoân: Baát naêng chæ thò Phaät taïi moã xöù. Phaät dó baùt Neâ-hoaøn khöù baát khaû ñaéc chæ thò. Chæ thò kieán xöù.

那先言。譬如人然大火。以即滅其火。火 寧可復指示知光所在不。 262

QUYEÅN HAÏ Na-tieân ngoân: Thí nhö nhaân nhieân ñaïi hoûa dó töùc dieät kyø hoûa.

Hoûa ninh khaû phuïc chæ thò tri quang sôû taïi phuû?

王言。不可知處。 Vöông ngoân: Baát khaû tri xöù.

那先言。佛以般泥洹去不可復知處。 Na-tieân ngoân: Phaät dó baùt Neâ-hoaøn khöù, baát khaû phuïc tri xöù.

王言。善哉。 Vöông ngoân: Thieän tai.

王復問那先。沙門寧。自愛其身不。 Vöông phuïc vaán Na-tieân: Sa-moân ninh töï aùi kyø thaân phuû?

那先言。沙門不自愛其身。 Na-tieân ngoân: Sa-moân baát töï aùi kyø thaân.

王言。如令沙門不自愛其身者。何以故。 自消息臥欲得安溫軟。飲食欲得美善自護 視何以故。 Vöông ngoân: Nhö linh sa-moân baát töï aùi kyø thaân daõ, haø dó coá töï tieâu töùc ngoïa duïc ñaéc an oån nhuyeãn, aåm thöïc duïc ñaéc myõ thieän töï hoä, thò haø dó coá?

那先問王言。寧曾入戰鬥中不。 Na-tieân vaán vöông ngoân: Ninh taèng nhaäp chieán traän trung phuû?

王言。然。我曾入戰鬥中。 Vöông ngoân: Ninh. Ngaõ taèng nhaäp chieán traän trung.

那先言。在戰鬥中曾為刀刃箭所中不。 263

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN Na-tieân ngoân: Taïi chieán traän trung taèng höõu ñao nhaän tieãn sôû truùng phuû?

王言。我曾頗為刀刃所中。 Vöông ngoân: Ngaõ taèng phaû vò ñao nhaän sôû truùng.

那先問王。刀刃矛箭瘡柰何。 Na-tieân vaán vöông: Ñao nhaän maâu tieãn thöông naïi haø?

王言。我以膏藥綿絮裹耳。 Vöông ngoân: Ngaõ dó cao döôïc caåm nhöù lyù nhó.

那先問王言。王為愛瘡故以膏藥綿絮裹 耶。 Na-tieân vaán vöông ngoân: Vöông vò aùi thöông coá dó cao döôïc mieân nhöù lyù da?

王言。我不愛瘡。 Vöông ngoân: Ngaõ baát aùi thöông.

那先言。殊不愛瘡者。何以持膏藥綿絮裹 以護之。 Na-tieân ngoân: Thuø baát aùi thöông giaû, haø dó trì cao döôïc mieân nhöù lyù nhó hoä chi?

王言。我欲使疾愈耳。不愛其瘡。 Vöông ngoân: Ngaõ duïc söû taät duõ nhó, baát aùi kyø thöông.

那先言。沙門亦如是。不愛其身。雖飲食 心不樂。不用作美。不用作好。不用作肌 色。趣欲支身體奉行佛經戒耳。佛經說 264

QUYEÅN HAÏ

言。人有九孔。為九矛瘡。諸孔皆臭處不 淨。 Na-tieân ngoân: Sa-moân dieäc nhö thò. Baát aùi kyø thaân. Tuy aåm thöïc taâm baát laïc, baát duïng taùc myõ, baát duïng taùc haûo, baát duïng taùc cô saéc, thuù duïc chi thaân theå phuïng haønh Phaät kinh giôùi nhó. Phaät kinh thuyeát ngoân: Nhaân höõu cöûu khoång vi cöûu maâu thöông. Chö khoång giai xuù xöù baát tònh.

王言。善哉。 Vöông ngoân: Thieän tai.

王復問那先。佛為審有三十二相八十種好 身皆金色有光影耶。 Vöông phuïc vaán Na-tieân: Phaät vi thaåm höõu tam thaäp nhò töôùng, baùt thaäp chuûng haûo, thaân giai kim saéc, höõu quang aûnh da?

那先言。佛審有三十二相八十種好皆有金 色有光影。 Na-tieân ngoân: Phaät thaåm höõu tam thaäp nhò töôùng, baùt thaäp chuûng haûo, giai höõu kim saéc, höõu quang aûnh.

王言。佛父母寧復有三十二相八十種好身 皆金色有光影耶。 Vöông ngoân: Phaät phuï maãu ninh phuïc höõu tam thaäp nhò töôùng, baùt thaäp chuûng haûo, thaân giai kim saéc, höõu quang aûnh da?

那先言。佛父母無是相。 Na-tieân ngoân: Phaät phuï maãu voâ thò töôùng.

265

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN

王言。如使父母無是相者。佛亦無是相。 Vöông ngoân: Nhö söû phuï maãu voâ thò töôùng giaû, Phaät dieäc voâ thò töôùng.

王復言。人生子像其種類。父母無有是相 者。佛定無是相。 Vöông phuïc ngoân: Nhaân sanh töû töôïng kyø chuûng loaïi phuï maãu voâ höõu thò töôùng giaû, Phaät ñònh voâ thò töôùng.

那先言。佛父母雖無是三十二相八十種好 身金色者。佛審有是相。 Na-tieân ngoân: Phaät phuï maãu tuy voâ thò tam thaäp nhò töôùng, baùt thaäp chuûng haûo, thaân kim saéc giaû, Phaät thaåm höõu thò töôùng.

那先問王。王曾見蓮華不。 Na-tieân vaán vöông: Vöông taèng kieán lieân hoa phuû?

王言。我見之。 Vöông ngoân: Ngaõ kieán chi.

那先言。此蓮華生於地。長於泥水之中。 色甚香好寧復像類泥水色不。 Na-tieân ngoân: Thöû lieân hoa sanh ö ñòa, tröôûng ö neâ thuûy chi trung, saéc thaäm höông haûo, ninh phuïc töôïng loaïi neâ thuûy saéc phuû?

王言。不像類地泥水色。 Vöông ngoân: Baát töôïng loaïi ñòa neâ thuûy saéc.

266

QUYEÅN HAÏ

那先言。雖佛父母無是諸相者。佛審有是 諸相。佛生於世間長於世間。而不像世間 之事。 Na-tieân ngoân: Tuy Phaät phuï maãu voâ thò chö töôùng giaû, Phaät thaåm höõu thò chö töôùng. Phaät sanh ö theá gian, tröôûng ö theá gian, nhi baát töôïng theá gian chi söï.

王言。善哉。 Vöông ngoân: Thieän tai.

王復問那先。佛審如第七天王梵所行。不 與婦女交會不。 Vöông phuïc vaán Na-tieân: Phaät thaåm nhö ñeä thaát Thieân vöông phaïm sôû haønh, baát döõ phuï nöõ giao hoäi phuû?

那先言。然。審離於婦女。淨潔無瑕穢。 Na-tieân ngoân: Nhieân. Thaåm ly ö phuï nöõ tònh khieát voâ haø ueá.

王言。假令佛如第七天王所行者。佛為第 七天王梵弟子。 Vöông ngoân: Giaû linh Phaät nhö ñeä thaát thieân vöông sôû haønh giaû. Phaät vi ñeä thaát thieân vöông phaïm ñeä töû.

那先問王。第七天王者有念無念。 Na-tieân vaán vöông: Ñeä thaát thieân vöông giaû höõ u nieäm voâ nieäm?

王言。第七天王梵有念。 Vöông ngoân: Ñeä thaát thieân vöông phaïm höõu nieäm.

267

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN

那先言。是故第七天王梵及上諸天皆為佛 弟子。 Na-tieân ngoân: Thò coá ñeä thaát thieân vöông phaïm caäp thöôïng chö thieân giai vi Phaät ñeä töû.

那先問王言。鳥鳴聲何等類。 Na-tieân vaán vöông ngoân: Ñieåu minh thanh haø ñaúng loaïi?

王言。鳥鳴聲如鴈聲。 Vöông ngoân: Ñieåu minh thanh nhö nhaïn thanh.

那先言。如是鳥為是鴈。弟子各自異類。 佛亦如是。非第七天王梵弟子。 Na-tieân ngoân: Nhö thò ñieåu thò vi nhaïn, ñeä töû caùc töï dò loaïi.

Phaät dieäc nhö thò. Phi ñeä thaát thieân vöông phaïm ñeä töû.

王言。善哉。 Vöông ngoân: Thieän tai.

王復問那先。佛寧悉學知奉行經戒不。 Vöông phuïc vaán Na-tieân: Phaät ninh taát hoïc tri phuïng haønh kinh giôùi phuû.

那先言。佛悉學知奉行經戒。 Na-tieân ngoân: Phaät taát hoïc tri phuïng haønh kinh giôùi.

王言。佛從誰師受經戒。 Vöông ngoân: Phaät tuøng thuøy sö thoï kinh giôùi?

268

QUYEÅN HAÏ

那先言。佛無師。佛得道時便悉自知諸經 道。佛不如諸弟子學知佛所教。諸弟子皆 當奉行至老。 Na-tieân ngoân: Phaät voâ sö. Phaät ñaéc ñaïo thôøi tieän taát töï tri chö kinh ñaïo. Phaät baát nhö chö ñeä töû hoïc tri Phaät sôû giaùo. Chö ñeä töû giai ñöông phuïng haønh chí laõo.

王言。善哉。 Vöông ngoân: Thieän tai.

王復問那先。人父母死時悲啼哭淚出。人 有聞佛經。亦復悲啼淚出。俱淚出寧有別 異不。 Vöông phuïc vaán Na-tieân: Nhaân phuï maãu töû thôøi bi ñeà khoác leä xuaát, nhaân höõu vaên Phaät kinh dieäc phuïc bi ñeà leä xuaát. Caâu leä xuaát ninh höõu bieät dò phuû?

那先言。人有父母啼泣皆感思愛恩念愁憂 苦痛。此曹憂者愚癡憂耳。其有聞佛經道 淚出者。皆有慈哀之心。念世間勤苦。是 故淚出。其得福甚大。 Na-tieân ngoân: Nhaân höõu phuï maãu ñeà khaáp giai caûm tö aùi, aân nieäm, saàu öu khoå thoáng, thöû taøo öu giaû ngu si öu nhó. Kyø höõu vaên Phaät kinh ñaïo leä xuaát giaû giai höõu töø ai chi taâm, nieäm theá gian caàn khoå, thò coá leä xuaát, kyø ñaéc phöôùc thaäm ñaïi.

王言。善哉。 Vöông ngoân: Thieän tai.

269

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN

王復問那先。以得度脫者。未得度脫者。 有何等別異。 Vöông phuïc vaán Na-tieân: Dó ñaéc ñoä thoaùt giaû, vò ñaéc ñoä thoaùt giaû, höõu haø ñaúng bieät dò?

那先言。人未得度脫者。有貪欲之心。人 得度脫者。無有貪欲之心。但欲趣得飯食 支命耳。 Na-tieân ngoân: Nhaân vò ñaéc ñoä thoaùt giaû höõu tham duïc chi taâm.

Nhaân ñaéc ñoä thoaùt giaû voâ höõu tham duïc chi taâ m. Ñaûn duïc thuù ñaéc phaïn thöïc chi maïng nhó.

王言。我見世間人。皆欲快身欲得美食無 有厭足。 Vöông ngoân: Ngaõ kieán theá gian nhaân giai duïc khoaùi thaân, duïc ñaéc myõ thöïc, voâ höõu yeåm tuùc.

那先言。人未得度脫者。飯食用作榮樂 好。人得度脫者。雖飯食不以為樂不以為 甘。趣欲支命。 Na-tieân ngoân: Nhaân vò ñaéc ñoä thoaùt giaû, phaïn thöïc duïng taùc vinh laïc haûo. Nhaân ñaéc ñoä thoaùt giaû tuy phaïn thöïc baát dó vi laïc, baát dó vi cam, thuù duïc chi maïng.

王言。善哉。 Vöông ngoân: Thieän tai.

270

QUYEÅN HAÏ

王復問那先。人家有所作。念久遠之事 不。 Vöông phuïc vaán Na-tieân: Nhaân gia höõu sôû taùc, nieäm cöûu vieãn chi söï phuû?

那先言。人愁憂時。皆念久遠之事。 Na-tieân ngoân: Nhaân saàu öu thôøi, giai nieäm cöûu vieãn chi söï.

王言。用何等念之。用志念耶。用念念 耶。 Vöông ngoân: Duïng haø ñaúng nieäm chi? Duïng chí nieäm da?

Duïng nieäm nieäm da?

那先問王言。寧曾有所學知以後念之不。 Na-tieân vaán vöông ngoân: Ninh taèng höõu sôû hoïc tri, dó haäu nieäm chi phuû?

王言。然我曾有所學知。以後復忽忘之。 Vöông ngoân: Nhieân. Ngaõ taèng höõu sôû hoïc tri, dó haäu phuïc hoát vong chi.

那先言。王是時無忘耶。而忘之乎。 Na-tieân ngoân: Vöông thò thôøi voâ vong da? Nhi vong chi hoà?

王言。我時妄念。 Vöông ngoân: Ngaõ thôøi voïng nieäm.

那先言。可差王為有象。 Na-tieân ngoân: Khaû sai vöông vi höõu töôïng.

271

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN

王復問那先。人有所作皆念。如甫始有所 作。今見在所作皆用念知耶。 Vöông phuïc vaán Na-tieân: Nhaân höõu sôû taùc giai nieäm nhö phuû thuûy höõu sôû taùc. Kim kieán taïi sôû taùc giai duïng nieäm tri da?

那先言。已去之事皆用念知之。今見在之 事亦用念知之。 Na-tieân ngoân: Dó khöù chi söï giai duïng nieäm tri chi. Kim kieán taïi chi söï dieäc duïng nieäm tri chi.

王言。如是人但念去事。不能復念新事。 Vöông ngoân: Nhö thò nhaân ñaûn nieäm khöù söï, baát naêng phuïc nieäm taân söï.

那先言。假令新者有所作不可念者亦如 是。 Na-tieân ngoân: Giaû linh taân giaû höõu sôû taùc baá t khaû nieäm giaû dieäc nhö thò.

王言。人新學書技巧為唐捐耶。 Vöông ngoân: Nhaân taân hoïc thô kyû xaûo vi ñöôøng quyeân da?

那先言。人新學書畫者有念。故令弟子學 者有知。是故有念耳。 Na-tieân ngoân: Nhaân taân hoïc thô hoïa giaû, höõu nieäm, coá linh ñeä töû hoïc giaû höõu tri. Thò coá höõu nieäm nhó.

王言。善哉。 Vöông ngoân: Thieän tai.

272

QUYEÅN HAÏ

王復問那先。人用幾事生念耶。 Vöông phuïc vaán Na-tieân: Nhaân duïng kyû söï sanh nieäm da?

那先言。人凡有十六事生念。一者久遠所 作生念。二者新有所學生念。三者若有大 事生念。四者思善生念。五者曾所更苦生 念。六者自思惟生念。七者曾雜所作生 念。八者教人生念。九者像生念。十者曾 有所忘生念。十一者因識生念。十二者校 計生念。十三者負債生念。十四者一心生 念。十五者讀書生念。十六者曾有所寄更 見生念。為十六事生。 Na-tieân ngoân: Nhaân phaøm höõu thaäp luïc söï sanh nieäm. Nhaát giaû cöûu vieãn sôû taùc sanh nieäm. Nhò giaû taân höõu sôû hoïc sanh nieäm. Tam giaû nhöôïc höõu ñaïi söï sanh nieäm. Töù giaû tö thieän sanh nieäm. Nguõ giaû taèng sôû caùnh khoå sanh nieäm. Luïc giaû töï tö duy sanh nieäm. Thaát giaû taèng taïp sôû taùc sanh nieäm. Baùt giaû giaùo nhaân sanh nieäm. Cöûu giaû töôïng sanh nieäm. Thaäp giaû taèng höõu sôû vong sanh nieäm. Thaäp nhaát giaû nhaân thöùc sanh nieäm. Thaäp nhò giaû hieäu keá sanh nieäm. Thaäp tam giaû phuï traùi sanh nieäm. Thaäp töù giaû nhaát taâm sanh nieäm. Thaäp nguõ giaû ñoäc thô sanh nieäm. Thaäp luïc giaû taèng höõu sôû kyù, caùnh kieán sanh nieäm. Vi thaäp luïc söï sanh.

一。王復問那先。何等為念久者。 Nhaát -Vöông phuïc vaán Na-tieân: Haø ñaúng vi nieäm cöûu giaû.

273

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN

那先言。佛弟子阿難女弟子優婆夷鳩讎單 罷。念億世宿念時事。及餘道人皆能念去 世之事。如阿難女弟輩甚衆多。念此以便 生念。 Na-tieân ngoân: Phaät ñeä töû A-nan, nöõ ñeä töû öu-baø-di Cöu-thuøñan-baõi nieäm öùc theá tuùc nieäm thôøi söï caäp dö ñaïo nhaân giai naêng nieäm khöù theá chi söï. Nhö A-nan nöõ ñeä boái thaäm chuùng ña, nieäm thöû dó tieän sanh nieäm.

二。王復問。何等為新所學生念者。 Nhò -Vöông phuïc vaán: Haø ñaúng vi taân sôû hoïc sanh nieäm giaû.

那先言。如人曾學知校計。後復忘之。見 人校計便更生念。 Na-tieân ngoân: Nhö nhaân taèng hoïc tri hieäu keá haäu phuïc vong chi, kieán nhaân hieäu keá tieän caùnh sanh nieäm.

三。王復問那先。何等為大事生念者。 Tam –Vöông phuïc vaán Na-tieân: Haø ñaúng vi ñaïi söï sanh nieäm giaû?

那先言。譬如太子立為王。自念為王豪 貴。是為大事生念。 Na-tieân ngoân: Thí nhö thaùi töû laäp vi vöông, töï nieäm vi vöông haøo quyù, thò vi ñaïi söï sanh nieäm.

四。王復問那先。何等為思善生念者。 Töù –Vöông phuïc vaán Na-tieân: Haø ñaúng vi tö thieän sanh nieäm giaû?

274

QUYEÅN HAÏ

那先言。譬如為人所請呼極善意賓遇待 之。其人自念言。昔日為某所請呼善意待 人。是為思善生念。 Na-tieân ngoân: Thí nhö vò nhaân sôû thænh hoâ cöïc thieän yù taân ngoä ñaõi chi. Kyø nhaân töï nieäm ngoân: Tích nhaät vò moã sôû thænh hoâ thieän yù ñaõi nhaân. Thò vi tö thieän sanh nieäm.

五。王復問那先。何等為更苦生念。 Nguõ –Vöông phuïc vaán Na-tieân: Haø ñaúng vi caùnh khoå sanh nieäm?

那先言。譬如人曾為人所撾捶閉繫牢獄。 是為更苦生念。 Na-tieân ngoân: Thí nhö nhaân taèng vò nhaân sôû qua chuùy beá heä lao nguïc. Thò vi caùnh khoå sanh nieäm.

六。王復問那先言。何等為自思惟生念 者。 Luïc –Vöông phuïc vaán Na-tieân ngoân: Haø ñaúng vi töï tö duy sanh nieäm giaû?

那先言。譬如曾有所見。若家室宗親及畜 生。是為自思惟生念。 Na-tieân ngoân: Thí nhö taèng höõu sôû kieán. Nhöôïc gia thaát toâng thaân caäp suùc sanh. Thò vi töï tö duy sanh nieäm.

七。王復問那先言。何等為曾雜所作生念 者。 275

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN Thaát –Vöông phuïc vaán Na-tieân ngoân: Haø ñaúng vi taèng taïp sôû taùc sanh nieäm giaû?

那先言。譬如人名萬物字類色香臭甜苦。 念此語事是為雜生念。 Na-tieân ngoân: Thí nhö nhaân danh, vaïn vaät töï loaïi, saéc, höông, xuù, ñieàm, khoå, nieäm thöû ngöõ söï, thò vi taïp sanh nieäm.

八。王復問那先言。何等為教人生念者。 Baùt –Vöông phuïc vaán Na-tieân ngoân: Haø ñaúng vi giaùo nhaân sanh nieäm giaû?

那先言。人自喜忘邊人或有者或忘者。忘 為教人生念。 Na-tieân ngoân: Nhaân töï hyû vong bieân nhaân, hoaëc höõu giaû hoaëc vong giaû. Vong vi giaùo nhaân sanh nieäm.

九。王復問那先言。何等為像生念者。 Cöûu –Vöông phuïc vaán Na-tieân ngoân: Haø ñaúng vi töôïng sanh nieäm giaû?

那先言。人牛馬各自有像類。是為像生 念。 Na-tieân ngoân: Nhaân ngöu maõ caùc töï höõu töôïng loaïi. Thò vi töôïng sanh nieäm.

十。王復問那先。何等為曾所忘生念者。 Thaäp –Vöông phuïc vaán Na-tieân: Haø ñaúng vi taèng sôû vong sanh nieäm giaû?

276

QUYEÅN HAÏ

那先言。譬如人卒有所忘。數數獨念得 之。是為曾所忘生念。 Na-tieân ngoân: Thí nhö nhaân thoát höõu sôû vong, soå soå ñoäc nieäm ñaéc chi, thò vi taèng sôû vong sanh nieäm.

十一。王復問那先。何等為因識生念者。 Thaäp nhaát –Vöông phuïc vaán Na-tieân: Haø ñaúng vi nhaân thöùc sanh nieäm giaû?

那先言。學書者能求其字。是為因識生 念。 Na-tieân ngoân: Hoïc thô giaû naêng caàu kyø töï, thò vi nhaân thöùc sanh nieäm.

十二。王復問那先。何等為校計生念者。 Thaäp nhò –Vöông phuïc vaán Na-tieân: Haø ñaúng vi hieäu keá sanh nieäm giaû?

那先言。如人共校計成就悉知策術分明。 是為校計生念。 Na-tieân ngoân: Nhö nhaân coäng hieäu keá thaønh töïu, taát tri saùch thuaät phaân minh. Thò vi hieäu keá sanh nieäm.

十三。王復問那先。何等為負債生念者。 Thaäp tam –Vöông phuïc vaán Na-tieân: Haø ñaúng vi phuï traùi sanh nieäm giaû?

那先言。譬如顧鼓所當債歸。是為債局生 念。 277

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN Na-tieân ngoân: Thí nhö coá coå sôû ñöông traùi quy, thò vi traùi cuïc sanh nieäm.

十四。王復問那先。何等為一心生念者。 Thaäp töù –Vöông phuïc vaán Na-tieân: Haø ñaúng vi nhaát taâm sanh nieäm giaû?

那先言。沙門一其心。自念所從來生千億 世時事。是我為一其心生念。 Na-tieân ngoân: Sa-moân nhaát kyø taâm töï nieäm sôû tuøng lai sanh thieân öùc theá thôøi söï, thò ngaõ vi nhaát kyø taâm sanh nieäm.

十五。王復問那先。何等為讀書生念者。 Thaäp nguõ –Vöông phuïc vaán Na-tieân: Haø ñaúng vi ñoäc thô sanh nieäm giaû?

那先言。帝王有久古之書。念言某帝某年 時書也。是為讀書生念。 Na-tieân ngoân: Ñeá vöông höõu cöûu coå chi thô, nieäm ngoân: moã ñeá, moã nieân, thôøi thô daõ. Thò vi ñoäc thô sanh nieäm.

十六。王復問那先。何等為曾有所寄更見 生念者。 Thaäp luïc –Vöông phuïc vaán Na-tieân: Haø ñaúng vi taèng höõu sôû kyù caùnh kieán sanh nieäm giaû?

那先言。若人有所寄。更眼見之便生念。 是為所寄生念。 Na-tieân ngoân: Nhöôïc nhaân höõu sôû kyù, caùnh nhaõn kieán chi tieän sanh nieäm, thò vi sôû kyù sanh nieäm.

278

QUYEÅN HAÏ

王言。善哉。 Vöông ngoân: Thieän tai.

王復問那先。佛寧悉知去事甫始當來事 耶。 Vöông phuïc vaán Na-tieân: Phaät ninh taát tri khöù söï phuû thuûy ñöông lai söï da?

那先言。然。佛悉知之。 Na-tieân ngoân: Nhieân. Phaät taát tri chi.

王言。假令佛悉知諸事者。何故不一時教 諸弟子。何故稍稍教之。 Vöông ngoân: Giaû linh Phaät taát tri chö söï giaû, haø coá baát nhaát thôøi giaùo chö ñeä töû? Haø coá saûo saûo giaùo chi?

那先問王。國中寧有醫師無。 Na-tieân vaán vöông: Quoác trung ninh höõu y sö voâ?

王言。有醫師。 Vöông ngoân: Höõu y sö.

寧能悉知天下諸藥不。 Ninh naêng taát tri thieân haï chö döôïc phuû?

王言。能悉識知諸藥。 Vöông ngoân: Naêng taát thöùc tri chö döôïc.

那先問王。其醫師治病。為一時與藥。稍 稍與之。 279

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN Na-tieân vaán vöông: Kyø y sö trò beänh vi nhaát thôøi döõ döôïc saûo saûo döõ chi?

王言。人未病。不可豫與藥。應病乃與藥 耳。 Vöông ngoân: Nhaân vò beänh baát khaû döï döõ döôïc. Öng beänh naõi döõ döôïc nhó.

那先言。佛雖悉知去來見在之事。亦不可 一時悉教天下人。當稍稍授經戒令奉行之 耳。 Na-tieân ngoân: Phaät tuy taát tri khöù lai kieán taïi chi söï, dieäc baát khaû nhaát thôøi taát giaùo thieân haï nhaân, ñöông saûo saûo thoï kinh giôùi, linh phuïng haønh chi nhó.

王言。善哉。 Vöông ngoân: Thieän tai.

王復問那先。卿曹沙門言。人在世間作 惡。至百歲臨欲死時念佛。死後者皆得生 天上。我不信是語。 Vöông phuïc vaán Na-tieân: Khanh taøo sa-moân ngoân: Nhaân taïi theá gian taùc aùc, chí baùch tueá laâm duïc töû thôøi nieäm Phaät. Töû haäu giaû giai ñaéc sanh thieân thöôïng. Ngaõ baát tín thò ngöõ.

復言殺一生死即當入泥犁中。我不信是 語。 Phuïc ngoân: Saùt nhaát sanh, töû töùc ñöông nhaäp Neâ-leâ trung.

Ngaõ baát tín thò ngöõ.

280

QUYEÅN HAÏ

那先問王。如人持小石置水上。石浮耶沒 耶。 Na-tieân vaán vöông: Nhö nhaân trì tieåu thaïch trí thuûy thöôïng, thaïch phuø da, moät da?

王言。其石沒。 Vöông ngoân: Kyø thaïch moät.

那先言。如令持百枚大石置船上。其船寧 沒不。 Na-tieân ngoân: Nhö linh trì baùch mai ñaïi thaïch trí thuyeàn thöôïng. Kyø thuyeàn ninh moät phuû?

王言。不沒。 Vöông ngoân: Baát moät.

那先言。船中百枚大石因船故不得沒。人 雖有本惡。一時念佛。用是故不入泥犁 中。便得生天上。其小石沒者如人作惡。 不知佛經死後便入泥犁中。 Na-tieân ngoân: Thuyeàn trung baùch mai ñaïi thaïch nhaân thuyeàn coá baát ñaéc moät. Nhaân tuy höõu boån aùc nhaát thôøi nieäm Phaät duïng thò coá baát nhaäp Neâ-leâ trung, tieän ñaéc sanh thieân thöôïng.

Kyø tieåu thaïch moät giaû, nhö nhaân taùc aùc baát tri Phaät kinh. Töû haäu tieän nhaäp Neâ-leâ trung.

王言。善哉。 Vöông ngoân: Thieän tai.

281

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN

王復問那先。卿曹用何等故行學道作沙 門。 Vöông phuïc vaán Na-tieân: Khanh taøo duïng haø ñaúng coá haønh hoïc ñaïo taùc sa-moân?

那先言。我以過去苦現在苦當來苦。欲棄 是諸苦。不欲復受更。故行學道作沙門。 Na-tieân ngoân: Ngaõ dó quaù khöù khoå, hieän taïi khoå, ñöông lai khoå, duïc khí thò chö khoå, baát duïc phuïc thoï caùnh, coá haønh hoïc ñaïo taùc sa-moân.

王復問那先。苦乃在後世。何為豫學道作 沙門。 Vöông phuïc vaán Na-tieân: Khoå naõi taïi haäu theá, haø vi döï hoïc ñaïo taùc sa-moân?

那先問王。王寧有敵國怨家欲相攻擊不。 Na-tieân vaán vöông: Vöông ninh höõu ñòch quoác oaùn gia duïc töông coâng kích phuû?

王言。然。有敵國怨家。常欲相攻擊也。 Vöông ngoân: Nhieân. Höõu ñòch quoác oaùn gia thöôøng duïc töông coâng kích daõ.

那先問王。敵主臨來時。王乃作鬥具備守 掘塹耶。當豫作之乎。 Na-tieân vaán vöông: Ñòch chuùa laâm lai thôøi, vöông naõi taùc ñaáu cuï bò, thuû quaät tieän da? Ñöông döï taùc chi hoà?

王言。當豫有儲待。 282

QUYEÅN HAÏ Vöông ngoân: Ñöông döï höõu tröø ñaõi.

那先問王。用何等故豫作儲待。 Na-tieân vaán vöông: Haø duïng ñaúng coá döï taùc tröø ñaõi?

王言。備敵來無時故。 Vöông ngoân: Bò ñòch lai voâ thôøi coá.

那先問王。敵尚未來何故豫備之。 Na-tieân vaán vöông: Ñòch thöôïng vò lai, haø coá döï bò chi?

那先復問王。飢乃田種渴乃掘井耶。 Na-tieân phuïc vaán vöông: Cô naõi ñieàn chuûng, khaùt naõi quaät tónh da?

王言。皆當豫作之。 Vöông ngoân: Giai ñöông döï taùc chi.

那先言。尚未飢渴。何故豫作調度。 Na-tieân ngoân: Thöôïng vò cô khaùt, haø coá döï taùc ñieàu ñoä?

王言。善哉。 Vöông ngoân: Thieän tai.

王復問那先。第七梵天去是幾所。 Vöông phuïc vaán Na-tieân: Ñeä thaát Phaïm thieân khöù thò kyû sôû?

那先言。甚遠。令石大如王殿。從第七梵 天上墮之。六月日乃墮此間地耳。 Na-tieân ngoân: Thaäm vieãn. Linh thaïch ñaïi nhö vöông ñieän, tuøng ñeä thaát Phaïm thieân thöôïng ñoïa chi, luïc ngoaït nhaät naõi ñoïa thöû gian ñòa nhó.

283

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN

王言。卿曹諸沙門言。得羅漢道。如人屈 伸臂頃。以飛上第七梵天上。 Vöông ngoân: Khanh taøo chö sa-moân ngoân ñaéc La-haùn ñaïo, nhö nhaân khuaát thaân tyù khoaûnh dó phi thöôïng ñeä thaát Phaïm thieân thöôïng.

王言。我不信是。行數千萬億里。何以疾 乃爾耶。 Vöông ngoân: Ngaõ baát tín thò, haønh soå thieân vaïn öùc lyù, haø dó taät naõi nhó da?

那先問王。王本生何國。 Na-tieân vaán vöông: Vöông boån sanh haø quoác?

王言。我本生大秦國。國名阿荔散。 Vöông ngoân: Ngaõ boån sanh Ñaïi Taàn quoác, quoác danh A-leä-taùn.

那先問王。阿荔散去是間幾里。 Na-tieân vaán vöông: A-leä-taùn khöù thò gian kyû lyù?

王言。去二千由旬合八萬里。 Vöông ngoân: Khöù nhò thieân do-tuaàn hieäp baùt vaïn lyù.

那先問王。頗曾於此遙念本國中事不。 Na-tieân vaán vöông: Phaû taèng ö thöû dieâu nieäm boån quoác trung söï phuû?

王言。然。恒念本國中事耳。 Vöông ngoân: Nhieân. Haèng nieäm boån quoác trung söï nhó.

284

QUYEÅN HAÏ

那先言。王試復更念本國中事。曾有所作 為者。 Na-tieân ngoân: Vöông thí phuïc caùnh nieäm boån quoác trung söï, taèng höõu sôû taùc vi giaû?

王言。我即念已。 Vöông ngoân: Ngaõ töùc nieäm dó.

那先言。王行八萬里。反復何以疾。 Na-tieân ngoân: Vöông haønh baùt vaïn lyù phaûn phuïc haø dó taät?

王言。善哉。 Vöông ngoân: Thieän tai.

王復問那先若有兩人於此俱時死。一人上 生第七梵天。一人生罽賓。去是七百二十 里。誰為先到者。 Vöông phuïc vaán Na-tieân: Nhöôïc höõu löôõng nhaân ö thöû caâu thôøi töû. Nhaát nhaân thöôïng sanh ñeä thaát Phaïm thieân, nhaát nhaân sanh Keá Taân, khöù thò thaát baùch nhò thieân lyù. Thuøy vi tieân ñaùo giaû?

那先言。兩人俱時到耳。 Na-tieân ngoân: Löôõng nhaân caâu thôøi ñaùo nhó.

王言。相去遠近大多何以俱至。 Vöông ngoân: Töông khöù vieãn caän ñaïi ña, haø dó caâu chí?

那先問王。試念阿荔國。 Na-tieân vaán vöông: Thí nieäm A-leä quoác.

285

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN

王言。我已念之。 Vöông ngoân: Ngaõ dó nieäm chi.

那先復言。王試復念罽賓。 Na-tieân phuïc ngoân: Vöông thí phuïc nieäm Keá Taân.

王言。我已念之。 Vöông ngoân: Ngaõ dó nieäm chi.

那先問王念是兩國何所疾者。 Na-tieân vaán vöông: Nieäm thò löôõng quoác haø sôû taät giaû?

王言。俱等耳。 Vöông ngoân: Caâu ñaúng nhó.

那先言。兩人俱死。一人生第七梵天上。 一人生罽賓。亦等耳。 Na-tieân ngoân: Löôõng nhaân caâu töû, nhaát nhaân sanh ñeä thaát Phaïm thieân thöôïng, nhaát nhaân sanh Keá Taân dieäc ñaúng nhó.

那先問王。若有一雙飛鳥。一鳥於大樹上 止。一鳥於小卑樹上止。兩鳥俱止。誰影 先在地者。 Na-tieân vaán vöông: Nhöôïc höõu nhaát song phi ñieåu, nhaát ñieåu ö ñaïi thoï thöôïng chæ, nhaát ñieåu ö tieåu ty thoï thöôïng chæ, löôõng ñieåu caâu chæ, thuøy aûnh tieân taïi ñòa giaû?

王言。其影俱到地耳。 Vöông ngoân: Kyø aûnh caâu ñaùo ñòa nhó.

286

QUYEÅN HAÏ

那先言。兩人俱死。一人生第七梵天上。 一人生罽賓。亦俱時至耳。 Na-tieân ngoân: Löôõng nhaân caâu töû, nhaát nhaân sanh ñeä thaát Phaïm thieân thöôïng, nhaát nhaân sanh Keá Taân, dieäc caâu thôøi chí nhó.

王言。善哉。 Vöông ngoân: Thieän tai.

王復問那先。人用幾事學知道。 Vöông phuïc vaán Na-tieân: Nhaân duïng kyû söï hoïc tri ñaïo?

那先言。用七事學知道。何等為七。一者 念善惡之事。二者精進。三者樂道。四者 伏意為善。五者念道。六者一心。七者適 遇無所憎愛。 Na-tieân ngoân: Duïng thaát söï hoïc tri ñaïo. Haø ñaúng vi thaát?

Nhaát giaû nieäm thieän aùc chi söï, nhò giaû tinh taán, tam giaû laïc ñaïo, töù giaû phuïc yù vi thieän, nguõ giaû nieäm ñaïo, luïc giaû nhaát taâm, thaát giaû thích ngoä voâ sôû taéng aùi.

王復問那先。人用此七事學知道耶。 Vöông phuïc vaán Na-tieân: Nhaân duïng thöû thaát söï hoïc tri ñaïo da?

那先言。不悉用七事學知道。智者持智別 知善惡。用是一事別知耳。 Na-tieân ngoân: Baát taát duïng thaát söï hoïc tri ñaïo. Trí giaû trì trí bieät tri thieän aùc, duïng thò nhaát söï bieät tri nhó.

287

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN

王復問那先。假令用一事知者何為說七 事。 Vöông phuïc vaán Na-tieân: Giaû linh duïng nhaát söï tri giaû, haø ñaúng thuyeát thaát söï?

那先問王。如人持刀著鞘中倚壁。刀寧能 自有所割截不。 Na-tieân vaán vöông: Nhö nhaân trì ñao tröôùc sao trung yû bích. Ñao ninh naêng töï höõu sôû caùt tieät phuû?

王言。不能有所割截。 Vöông ngoân: Baát naêng höõu sôû caùt tieät.

那先言。人心雖明。會當得是六事共成智 耳。 Na-tieân ngoân: Nhaân taâm tuy minh, hoäi ñöông ñaéc thò luïc söï coäng thaønh trí nhó.

王言。善哉。 Vöông ngoân: Thieän tai.

王復問那先。人家作善得福大耶。作惡得 殃大耶。 Vöông phuïc vaán Na-tieân: Nhaân gia taùc thieän ñaéc phöôùc ñaïi da?

Taùc aùc ñaéc öông ñaïi da?

那先言。人作善得福大。作惡得殃小。人 家作惡日自悔過。是故其過日小。人家作 善日夜自念歡喜。是故得福大。 288

QUYEÅN HAÏ Na-tieân ngoân: Nhaân taùc thieän ñaéc phöôùc ñaïi, taùc aùc ñaéc öông tieåu. Nhaân gia taùc aùc, nhaät töï hoái quaù, thò coá kyø aùc nhaät tieåu.

Nhaân gia taùc thieän, nhaät daï töï nieäm hoan hyû, thò coá ñaéc phöôùc ñaïi.

那先言。昔者佛在時其國中有人杌無手足 而取蓮華持上佛。佛即告諸比丘言。此杌 手 足 兒 ，卻 後 九 十一 劫 ，不復 墮 入 泥 犁 中，畜生薜荔道中。得生天上。天上壽終 復還作人。是故我知人作小善得福大。作 惡其人自悔過日消滅而盡。是故我知人作 過其殃小。 Na-tieân ngoân: Tích giaû Phaät taïi thôøi, kyø quoác trung höõu nhaân ngoät voâ thuû tuùc, nhi thuû lieân hoa trì thöôïng Phaät, Phaät töùc caùo chö tyø-kheo ngoân: Thöû ngoät thuû tuùc nhi khöôùc haäu cöûu thaäp nhaát kieáp, baát phuïc ñoïa nhaäp Neâ-leâ trung, suùc sanh beä-leä ñaïo trung, ñaéc sanh thieân thöôïng. Thieân thöôïng thoï chung, phuïc hoaøn taùc nhaân. Thò coá ngaõ tri, nhaân taùc tieå u thieän ñaéc ñaïi phöôùc. Taùc aùc kyø nhaân töï hoái quaù, nhaät tieâu dieät nhi taän. Thò coá ngaõ tri nhaân taùc quaù kyø öông tieåu.

王言。善哉。 Vöông ngoân: Thieän tai.

王復問那先。智者作惡愚人作惡。此兩人 殃咎誰得多者。 Vöông phuïc vaán Na-tieân: Trí giaû taùc aùc, ngu giaû taùc aùc, thöû löôõng nhaân öông cöûu thuøy ñaéc ña giaû?

289

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN

那先言。愚人作惡得殃大。智人作惡得殃 小。 Na-tieân ngoân: Ngu nhaân taùc aùc ñaéc öông ñaïi. Trí giaû taùc aùc ñaéc öông tieåu.

王言。不如那先言。 Vöông ngoân: Baát nhö Na-tieân ngoân.

王言。我國治法，大臣有過則罪之重。愚 民有過則罪之輕。是故智者作惡得殃大。 愚者作惡得殃小。 Vöông ngoân: Ngaõ quoác trò phaùp, ñaïi thaàn höõu quaù taéc toäi chi troïng, ngu daân höõu quaù taéc toäi chi khinh. Thò coá trí giaû taùc aùc ñaéc öông ñaïi. Ngu giaû taùc aùc ñaéc öông tieåu.

那先問王。譬如燒鐵在地。一人知為燒 鐵。一人不知。兩人俱前取燒鐵誰爛手大 者耶。 Na-tieân vaán vöông: Thí nhö thieâu thieát taïi ñòa. Nhaát nhaân tri vi thieâu thieát. Nhaát nhaân baát tri. Löôõng nhaân caâu tieàn thuû thieâu thieát thuøy laïn thuû ñaïi giaû da?

王言。不知者爛手大。 Vöông ngoân: Baát tri giaû laïn thuû ñaïi.

那先言。愚者作惡不能自悔故其殃大。智 者作惡知不當所為。日自悔過故其殃少。 290

QUYEÅN HAÏ Na-tieân ngoân: Ngu giaû taùc aùc baát naêng töï hoái, coá kyø öông ñaïi.

Trí giaû taùc aùc tri baát ñöông sôû vi, nhaät töï hoái quaù, coá kyø öông tieåu.

王言。善哉。 Vöông ngoân: Thieän tai.

王復問那先。人有能持此身飛行上至第七 梵 天 上 ，及 至 鬱 單越 地 ，及所 欲 至 處 者 不。 Vöông phuïc vaán Na-tieân: Nhaân höõu naêng trì thöû thaân phi haønh, thöôïng chí ñeä thaát Phaïm thieân thöôïng, caäp chí Uaátñan-vieät ñòa, caäp sôû duïc chí xöù giaû phuû?

那先言。能。 Na-tieân ngoân: Naêng.

王言。奈何持此身上第七梵天及鬱單越地 及所欲至處乎。 Vöông ngoân: Naïi haø trì thöû thaân thöôùng ñeä thaát Phaïm thieân, caäp Uaát-ñan-vieät ñòa, caäp sôû duïc chí xöù hoà?

那先問王。王寧自念少小時，跳戲一丈地 不。 Na-tieân vaán vöông: Vöông ninh töï nieäm thieáu tieåu thôøi, khieâu hyù nhaát tröôïng ñòa phuû?

王言。我年少時，意念欲跳便跳一丈餘 地。 291

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN Vöông ngoân: Ngaõ nieân thieáu thôøi, yù nieäm duïc khieáu, tieän khieáu nhaát tröôïng dö ñòa.

那先言。得道之人，意欲跳至第七梵天 上，及至鬱單越地者亦爾。 Na-tieân ngoân: Ñaéc ñaïo chi nhaân, yù duïc khieáu chí ñeä thaát Phaïm thieân thöôïng, caäp chí Uaát-ñan-vieät ñòa giaû dieäc nhó.

王言。善哉。 Vöông ngoân: Thieän tai.

王復問那先。卿曹諸沙門言。有骨長四千 里。何等身骨乃長四千里。 Vöông phuïc vaán Na-tieân: Khanh taøo chö sa-moân ngoân: Höõu coát tröôøng töù thieân lyù, haø ñaúng thaân coát naõi tröôøng töù thieân lyù?

那先問王。曾聞大海中有大魚名質。身長 二萬八千里者不。 Na-tieân vaán vöông: Taèng vaên ñaïi haûi trung höõu ñaïi ngö danh chaát, thaân tröôøng nhò vaïn baùt thieân lyù giaû phuû?

王言。然有是。我曹聞之。 Vöông ngoân: Nhieân, höõu thò. Ngaõ taøo vaên chi.

那先言。如是二萬八千里魚。其脅骨長四 千里。王怪之為。 Na-tieân ngoân: Nhö thò nhò vaïn baùt thieân lyù ngö, kyø hieáp coát tröôøng töù thieân lyù, vöông quaùi chi vi.

王復問那先。卿曹諸沙門說言。我能斷喘 息之事。王言。奈何斷喘息氣耶。 292

QUYEÅN HAÏ Vöông phuïc vaán Na-tieân: Khanh taøo chö sa-moân thuyeát ngoân: Ngaõ naêng ñoaïn suyeån töùc chi söï. Vöông ngoân: Naïi haø ñoaïn suyeån töùc khí da?

那先問王。寧曾聞志不。 Na-tieân vaán vöông: Ninh taèng vaên chí phuû?

王言。我聞之。 Vöông ngoân: Ngaõ vaên chi.

那先言。王以為志在人身中耶。 Na-tieân ngoân: Vöông dó vi chí taïi nhaân thaân trung da?

王言。我以為志在人身中。 Vöông ngoân: Ngaõ dó vi chí taïi nhaân thaân trung.

那先言。王以為愚人不能制其身口者。不 能持經戒者。如此曹人亦不樂其身。 Na-tieân ngoân: Vöông dó vi ngu nhaân baát naêng cheá kyø thaân khaåu giaû, baát naêng trì kinh giôùi giaû. Nhö thöû taøo nhaân dieäc baát laïc kyø thaân.

那先言。其學道人。能制身口能持經戒能 一其心。得四禪便能不復喘息耳。 Na-tieân ngoân: Kyø hoïc ñaïo nhaân naêng cheá thaân khaåu, naêng trì kinh giôùi, naêng nhaát kyø taâm, ñaéc töù thieàn, tieän naêng baát phuïc suyeån töùc nhó.

王言。善哉。 Vöông ngoân: Thieän tai.

293

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN

王問那先。為呼言海海為是水名為海耶。 用他事故言海。 Vöông vaán Na-tieân: Vi hoâ ngoân haûi, haûi vi thò thuûy, danh vi haûi da? Duïng tha söï coá ngoân haûi.

那先言。人所以呼為海者。水與鹽參各 半。是故為海耳。 Na-tieân ngoân: Nhaân sôû dó hoâ vi haûi giaû, thuûy döõ dieâm tham caùc baùn, thò coá vi haûi nhó.

王復問那先。何以故海悉鹹如鹽味。 Vöông phuïc vaán Na-tieân: Haø dó coá haûi taát haøm nhö dieâm vò?

那先言。所以海水鹹者。淡畜以來久遠及 魚鱉蟲多共清便水中。是故令鹹耳。 Na-tieân ngoân: Sôû dó haûi thuûy haøm giaû, ñaïm suùc dó lai, cöûu vieãn caäp ngö mieát truøng ña coäng thanh tieän thuûy trung. Thò coá linh haøm nhó.

王言。善哉。 Vöông ngoân: Thieän tai.

王復問那先。人得道以，寧能悉思惟深奧 衆事不。 Vöông phuïc vaán Na-tieân: Nhaân ñaéc ñaïo dó, ninh naêng taát tö duy thaâm aùo chuùng söï phuû?

那先言。然。人得道以能悉思惟深奧之 事。 294

QUYEÅN HAÏ Na-tieân ngoân: Nhieân. Nhaân ñaéc ñaïo dó naêng taát tö duy thaâm aùo chi söï.

那先言。佛經最深奧知衆事。不可稱量衆 事。皆智平斷之。 Na-tieân ngoân: Phaät kinh toái thaâm aùo tri chuùng söï, baát khaû xöùng löôïng chuùng söï, giai trí bình ñoaïn chi.

王言。善哉。 Vöông ngoân: Thieän tai.

王復問那先。人神智自然。此三事寧同各 異。 Vöông phuïc vaán Na-tieân: Nhaân thaàn trí töï nhieân, thöû tam söï ninh ñoàng caùc dò?

那先言。人神者主覺。智者曉道。自然者 虛空。無有人。 Na-tieân ngoân: Nhaân thaàn giaû chuû giaùc, trí giaû hieåu ñaïo, töï nhieân giaû hö khoâng. Voâ höõu nhaân.

王復問那先言。得人何等為得人者。眼視 色耳聽聲鼻聞香口知味身知麤軟意知善惡 之事。何所為得人者。 Vöông phuïc vaán Na-tieân ngoân: Ñaéc nhaân haø ñaúng vi ñaéc nhaân giaû? Nhaõn thò saéc, nhó thính thanh, tæ vaên höông, khaåu tri vò, thaân tri thoâ nhuyeãn, yù tri thieän aùc chi söï, haø sôû vi ñaéc nhaân giaû?

295

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN

那先問王。如令人能目自視。脫瞳子去之 視寧廣遠不。裂大其耳聽聲寧廣遠不。決 鼻令大。其聞香寧多不。開口令大。知味 寧多不。剝割肌膚。寧令信知麤軟不。拔 去其志。盛念寧多不。 Na-tieân vaán vöông: Nhö linh nhaân naêng muïc töï thò, thoaùt ñoàng töû khöù chi thò, ninh quaûng vieãn phuû? Lieät ñaïi kyø nhó, thính thanh ninh quaûng vieãn phuû? Quyeát tæ linh ñaïi, kyø vaên höông ninh ña phuû? Khai khaåu linh ñaïi, tri vò ninh ña phuû?

Baùc caùt cô phu ninh linh tín tri thoâ nhuyeãn phuû? Baït khöù kyø chí, thaïnh nieäm ninh ña phuû?

王言。不也。 Vöông ngoân: Baát daõ.

那先言。佛在所作甚難。佛所如甚妙。 Na-tieân ngoân: Phaät taïi sôû taùc thaäm nan. Phaät sôû tri thaäm dieäu.

王復問那先。所作何等甚難。何等甚妙。 Vöông phuïc vaán Na-tieân: Sôû taùc haø ñaúng thaäm nan? Haø ñaúng thaäm dieäu?

那先言。佛言能知人腹中。目所見事悉能 解之。能解目事，能解耳事，能解鼻事， 能解口事，能解身事，能解敗事，能解疑 事，能解所念事，能解神事。 Na-tieân ngoân: Phaät ngoân: Naêng tri nhaân phuùc trung, muïc sôû kieán söï taát naêng giaûi chi, naêng giaûi muïc söï, naêng giaûi nhó söï,

296

QUYEÅN HAÏ naêng giaûi tæ söï, naêng giaûi khaåu söï, naêng giaûi thaân söï, naêng giaûi baïi söï, naêng giaûi nghi söï, naêng giaûi sôû nieäm söï, naêng giaûi thaàn söï.

那先言。人取海水含之。寧能別知口中水 是泉水是某流水是某河水。 Na-tieân ngoân: Nhaân thuû haûi thuûy haøm chi, ninh naêng bieät tri khaåu trung thuûy, thò tuyeàn thuûy, thò moã löu thuûy, thò moã haø thuûy?

王言。衆水皆合為一。難各別知。 Vöông ngoân: Chuùng thuûy giai hieäp vi nhaát, nan caùc bieät tri.

那先言。佛所作為難皆能別知是諸水味。 今海水見目前之事。王尚不能別知，今人 神不見人身中，有六事不可見。 Na-tieân ngoân: Phaät sôû taùc vi nan, giai naêng bieät tri thò chi thuûy vò. Kim haûi thuûy kieán muïc tieàn chi söï, vöông thöôïng baát naêng bieät tri, kim nhaân thaàn baát kieán nhaân thaân trung, höõu luïc söï baát khaû kieán.

那先言。是故佛解之從心念至目所見。從 心念至耳所聽。從心念至鼻所嗅。從心念 至口知味。從心念至身知苦樂寒溫麤堅。 從心念有所向。佛悉知分別解之。 Na-tieân ngoân: Thò coá Phaät giaûi chi tuøng taâm nieäm chí muïc sôû kieán, tuøng taâm nieäm chí nhó sôû thính, tuøng taâm nieäm chí tæ sôû xuù, tuøng taâm nieäm chí khaåu tri vò, tuøng taâm nieäm chí thaân tri

297

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN khoå laïc haøn oân thoâ kieân, tuøng taâm nieäm höõu sôû höôùng, Phaät taát tri phaân bieät giaûi chi.

王言。善哉。 Vöông ngoân: Thieän tai.

那先言。夜已半我欲去。 Na-tieân ngoân: Daï dó baùn, ngaõ duïc khöù.

王即敕傍臣取四端㲲布搵。置麻油中持以 為炬。當送那先歸。恭事那先如事我身。 Vöông töùc saéc baøng thaàn thuû töù ñoan ñieäp boá oân, trí ma du trung, trì dó vi cöï, ñöông toáng Na-tieân quy. Cung söï Na-tieân nhö söï ngaõ thaân.

傍臣皆言。受教。 Baøng thaàn giai ngoân: Thoï giaùo.

王言。得師如那先，作弟子如我，可得道 疾。王諸所問那先輒事事答之。王大歡 喜。 Vöông ngoân: Ñaéc sö nhö Na-tieân, taùc ñeä töû nhö ngaõ, khaû ñaéc ñaïo taät. Vöông chö sôû vaán Na-tieân, trieáp söï söï ñaùp chi. Vöông ñaïi hoan hyû.

王即出中藏好衣值十萬已上那先。 Vöông töùc xuaát trung taïng haûo y trò thaäp vaï n dó thöôûng Natieân.

298

QUYEÅN HAÏ

王語那先。從今已去，願那先日與八百沙 門。共於宮中飯食及欲所得。皆從王取 之。 Vöông ngöù Na-tieân: Tuøng kim dó khöù, nguyeän Na-tieân nhaät döõ baùt baù sa-moân coäng ö cung trung phaïn thöïc caäp duïc sôû ñaéc, giai tuøng vöông thuû chi.

那先報王我為道人略無所欲。 Na-tieân baùo vöông: Ngaõ vi ñaïo nhaân löôïc voâ sôû duïc.

王言。那先當自護。亦當護我身。 Vöông ngoân: Na-tieân ñöông töï hoä, dieäc ñöông hoä ngaõ thaân.

那先言。何等當自護，及護王身。 Na-tieân ngoân: Haø ñaúng ñöông töï hoä, caäp hoä vöông thaân?

王報言恐人論議呼王為慳。那先為王解諸 狐疑。而不能賜與。恐或人言那先不能解 王狐疑，故王不賞賜。 Vöông baùo ngoân: Khuûng nhaân luaän nghò hoâ vöông vi xan. Natieân vò vöông giaûi chö hoà nghi, nhi baát naêng töù döõ. Khuûng hoaëc nhaân ngoân: Na-tieân baát naêng giaûi vöông hoà nghi, coá vöông baát thöôûng töù.

王言。那先受者，當令我得其福，那先亦 當護其名。 Vöông ngoân: Na-tieân thoï giaû, ñöông linh ngaõ ñaéc kyø phöôùc, Na-tieân dieäc ñöông hoä kyø danh.

299

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN

王言。譬如師子在金檻中，猶為拘閉，常 有欲望去心。今我雖為國王，在宮省中其 意不樂。欲棄國去而行學道。 Vöông ngoân: Thí nhö sö töû taïi kim haïm trung, du vi caâu beá, thöôøng höõu duïc voïng khöù taâm. Kim ngaõ tuy vi quoác vöông, taïi cung tónh trung, kyø yù baát laïc, duïc khí quoác khöù nhi haønh hoïc ñaïo.

王語竟。那先便起歸佛寺。那先適去王竊 自念。我問那先為何等事。那先為解我何 等事。王自念。我所問那先莫不解我意 者。 Vöông ngöù caùnh, Na-tieân tieän khôûi quy Phaät töï. Na-tieân thích khöù, vöông thieát töï nieäm: Ngaõ vaán Na-tieân vi haø ñaúng söï? Natieân vò giaûi ngaõ haø ñaúng söï? Vöông töï nieäm: Ngaõ sôû vaán, Natieân maïc baát giaûi ngaõ yù giaû.

那先歸佛寺，亦自念。王問我何等事。我 亦報王何等事。那先自念。王所問者我亦 悉為解之。 Na-tieân quy Phaät töï, dieäc töï nieäm: Vöông vaán ngaõ haø ñaúng söï?

Ngaõ dieäc baùo vöông haø ñaúng söï? Na-tieân töï nieäm: Vöông sôû vaán giaû, ngaõ dieäc taát vò giaûi chi.

念此事至天明。 Nieäm thöû söï chí thieân minh.

300

QUYEÅN HAÏ

明日，那先被袈裟持缽直入宮上殿坐。王 前為那先作禮已乃卻坐。 Minh nhaät, Na-tieân bò ca-sa trì baùt tröïc nhaäp cung thöôïng ñieän toïa. Vöông tieàn vò Na-tieân taùc leã dó naõi khöôùc toïa.

王白那先。那先適去我自念。問那先何等 語。那先報我何等語。我復自念。所問那 先。那先莫不解我意者。我念是語。歡喜 安臥至明。 Vöông baïch Na-tieân: Na-tieân thích khöù ngaõ töï nieäm: Vaán Natieân haø ñaúng ngöõ, Na-tieân baùo ngaõ haø ñaúng ngöõ. Ngaõ phuïc töï nieäm: Sôû vaán Na-tieân, Na-tieân maïc baát giaûi ngaõ yù giaû. Ngaõ nieäm thò ngöõ, hoan hyû an ngoïa chí minh.

那先言。我行歸舍亦自念。王為問我何等 事。我亦為王說何等事。我復自念。王所 問我輒為解之。用是故歡喜至明。 Na-tieân ngoân: Ngaõ haønh quy xaù dieäc töï nieäm: Vöông vi vaán ngaõ haø ñaúng söï, ngaõ dieäc vò vöông thuyeát haø ñaúng söï? Ngaõ phuïc töï nieäm: Vöông sôû vaán ngaõ, trieáp vi giaûi chi. Duïng thò coá hoan hyû chí minh.

語竟那先欲去。王便起為那先作禮。 Ngöõ caùnh, Na-tieân duïc khöù, vöông tieän khôûi vò Na-tieân taùc leã.

那先比丘經 Na-tieân Tyø-kheo Kinh

CHUNG 301

ÑOAØN TRUNG COØN - NGUYEÃN MINH TIEÁN dòch vaø chuù giaûi NGUYEÃN MINH HIEÅN hieäu ñính

KINH TYØ-KHEO NA-TIEÂN HAÙN – VIEÄT

LÔØI NOÙI ÑAÀU Kinh Tyø-kheo Na-tieân coøn coù teân laø Kinh Di-lan-ñaø vaán ñaïo, laø moät quyeån kinh raát coù giaù trò trong Phaät hoïc. Thaät ra ñaây khoâng phaûi laø kinh do Phaät thuyeát, maø laø moät taäp saùch ñöôïc soaïn ra veà sau naøy, khoaûng theá kyû thöù nhaát hoaëc thöù hai Döông lòch.1 Saùch naøy ñaõ ñöôïc dòch ra nhieàu thöù tieáng. Baûn chöõ Haùn laáy töïa laø Na-tieân tyø-kheo kinh, xuaát hieän vaøo khoaûng ñôøi Ñoâng Taán, ñaõ maát teân ngöôøi dòch. Baûn tieáng Phaïn laáy töïa laø Milinda-panha, töùc laø Vua Di-lan-ñaø hoûi ñaïo. Caû hai baûn naøy ñeàu ñaõ ñöôïc dòch sang tieáng Phaùp.

Tröôùc ñaây, cö só Ñoaøn Trung Coøn coù dòch saùch naøy sang tieáng Vieät, söû duïng hai baûn tieáng Phaùp noùi treân. Hieän nay chuùng toâi khoâng coù 2 baûn tieáng Phaùp maø oâng ñaõ söû duïng, nhöng khi thöïc hieän vieäc dòch kinh naøy töø baûn chöõ Haùn, chuùng toâi ñaõ söû duïng baûn dòch cuûa oâng nhö moät nguoàn tham khaûo. Chuùng toâi cuõng coá gaéng trình baøy caû baûn chöõ Haùn ôû ñaây ñeå quyù vò tieän vieäc ñoái chieáu, tham khaûo.

Veà maët vaên baûn, kinh Tyø-kheo Na-tieân ñöôïc ñöa vaøo Ñaïi taïng kinh, hieän coøn thaáy coù 2 baûn. Baûn ñaùnh soá 1670B (phaân laøm 3 quyeån: Thöôïng, Trung, Haï) vaø baûn ñaùnh soá 1670A (phaân laøm 2 quyeån: Thöôïng, Haï). Tuy nhieân, raát may laø noäi dung hai baûn khoâng khaùc bieät nhieàu. Baûn 1670A ngaén hôn, neân khoâng coù moät soá ñoaïn thaáy ghi trong baû n 1670B, vaø coù moät soá ñoaïn haønh vaên coù khaùc bieät, nhöng khoâng coù söï khaùc

1

Nhieàu ngöôøi cho raèng baûn tieáng Phaïn ñaõ coù töø theá kyû thöù nhaát. OÂng Ñoaøn Trung Coøn cho raèng taùc giaû taäp saùch naøy laø Boà-taùt Long Thoï nhöng khoâng bieát caên cöù vaøo ñaâu. Neáu ñuùng thì laø vaøo theá kyû thöù hai.

5

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN bieät naøo gôïi neân nghi vaán veà maët nghóa kinh. Vì theá, chuùng toâi quyeát ñònh choïn söû duïng baûn 1670B, laø baûn coù noäi dung ñaày ñuû hôn. Veà caùc tieåu muïc trong baûn dòch laø do chuùng toâi caên cöù vaøo noäi dung maø phaân ra vaø ñaët theâm caùc tieâu ñeà ñeå ñoäc giaû tieän vieäc theo doõi.

Trong khi chuyeån dòch sang tieáng Vieät, chuùng toâi coù tham khaûo caû 2 baûn, nhöng chæ in keøm theo ñaây baûn 1670B ñöôïc giöõ nguyeân veïn, khoâng thöïc hieän baát cöù söï chænh söûa naøo. Do loái vaên coå,1 ñoäc giaû coù theå seõ thaáy caâu vaên coù phaàn röôøm raø, thieáu gaõy goïn vaø hôi toái nghóa. °°° Taùc phaåm naøy coù veû nhö ñöôïc ghi cheùp laïi töø nhöõng gì ñaõ ñöôïc truyeàn mieäng vaøo thôøi ñoù. Vì vaäy, chuùng ta khoâng laáy laøm laï khi veà sau coù nhieàu dò baûn khaùc bieät nhau. Tuy nhieân, ñieàu quan troïng raát ñaùng möøng laø nhöõng noäi dung coát loõi ñeàu ñöôïc baûo toàn nguyeân veïn.

Toaøn boä noäi dung saùch trình baøy laïi cuoäc ñoá i thoaïi giöõa moät vò cao taêng laø tyø-kheo Na-tieân vaø vò quoác vöông uy duõng thôøi baáy giôø laø vua Di-lan-ñaø. Ngoaøi phaàn ñaàu cuûa kinh coù leõ do nhöõng ngöôøi sau naøy ghi laïi ñaõ theâm vaøo theo truyeàn thuyeát hoaëc theo suy nghó cuûa rieâng mình, coøn phaàn noäi dung chính raát maïch laïc cuûa kinh laø nhöõng kieán giaûi tinh teá cuûa moät vò cao taêng, ñöôïc trình baøy raát sinh ñoäng vaø roõ raøng, ñaày aán töôïng. Ngöôøi hoïc Phaät coù theå tìm thaáy ôû ñaây gaàn nhö troïn veïn taát caû nhöõng vaán ñeà maø mình quan taâm.

1

Hoaëc cuõng coù theå laø do nhöõng sai soùt nhaát ñònh qua nhieàu laàn sao cheùp, in aán.

6

LÔØI NOÙI ÑAÀU Tuy nhieân, ñaây khoâng phaûi ñôn thuaàn chæ laø moät söï trích giaûng giaùo lyù töø kinh ñieån chính thoáng. Heát thaûy noäi dung ñöôïc ñeà caäp ñeán trong taäp saùch naøy ñeàu ñöôïc theå hieän moät caùch voâ cuøng saùng taïo, linh hoaït, vôùi raát nhieàu ví duï thích hôïp luoân luoân ñi keøm theo moãi vaán ñeà, laøm cho vaá n ñeà trôû neân roõ raøng, deã hieåu hôn vaø ñoàng thôøi taïo ra söùc thuyeát phuïc ñoái vôùi ngöôøi ñoïc. Hôn theá nöõa, neáu chuùng ta taïm khoâng xeùt ñeán caùch haønh vaên – vaø ñieàu naøy laø taát nhieân ñoái vôùi haàu heát caùc vaên baûn coå –, thì nhöõng tình tieát, döõ kieän, hình aûnh ñöôïc söû duïng ñeå trình baøy caùc vaán ñeà giaùo lyù ôû ñaây quaû thaät ñaõ ñaït ñeán moät trình ñoä ngheä thuaät bieåu hieän raát cao, xöùng ñaùng laø moät taùc phaåm ngheä thuaät giaù trò.

Trong khi chuyeån dòch sang tieáng Vieät, tuy chuùng toâi ñaõ heát söùc thaän troïng ñoái chieáu, tham khaûo taát caû nhöõng nguoàn tö lieäu coù theå coù, cuõng nhö tham khaûo yù kieán cuûa caùc baäc toân tuùc, tröôûng thöôïng, nhöng do baûn Haùn vaên khoâng phaûi laø moät vaên baûn hoaøn chænh, vaø trình ñoä, naêng löïc ngöôøi dòch cuõng coù phaàn giôùi haïn, neân vieäc sai soùt taát nhieân khoâng theå naøo traùnh khoûi. Kính mong caùc baäc cao minh roäng loøng chæ giaùo.

Nguyeãn Minh Tieán

7

KINH TYØ-KHEO NA-TIEÂN

(Baûn Haùn vaên dòch töø tieáng Phaïn, khuyeát danh ngöôøi dòch)

QUYEÅN THÖÔÏNG I. DUYEÂN KHÔÛI Coù moät luùc, Phaät ôû thaønh Xaù-veä, trong vöôøn Kyø thoï Caáp Coâ Ñoäc. Baáy giôø, chö vò taêng ni, nam nöõ cö só, chö thieân coõi trôøi, caùc vò quoác vöông, ñaïi thaàn, tröôûng giaû, daân chuùng... cuøng ñeán nghe Phaät thuyeát kinh, coù ñeán hôn möôøi ngaøn ngöôøi. Ñöùc Phaät töï nghó: “Hoâm nay chuùng hoäi tuï taäp ñoâng ñaûo huyeân naùo.” Ngaøi thaáy trong thaân khoâng ñöôïc an oån, yù muoán lìa xa chuùng hoäi ñeán choã thanh vaéng ñeå ngoài suy töôûng veà ñaïo.

Phaät lieàn lìa boû chuùng hoäi, ñeán choã nuùi cao, döôùi moät coäi caây lôùn maø ngoài suy töôûng ñaïo thanh tònh.

Caùch choã coäi caây aáy khoâng xa, coù moät baày voi hôn 500 con.

Trong aáy coù moät con voi chuùa teân laø Hieàn Thieän, voán raát khoân ngoan, bieát phaân bieät caùc vieäc thieän, aùc. Cuõng gioáng nhö loaøi ngöôøi, baày voi ñoâng ñaûo aáy quaây quaàn chung quanh voi chuùa, coù voi giaø, voi lôùn, voi nhoû... ñuû haïng.

Khi aáy voi chuùa khaùt, muoán tìm ñeán choã coù nöôùc maø uoáng. Ñaùm voi con lieàn chaïy tröôùc, xuoáng nöôùc uoáng vaø ñuøa nghòch khuaáy ñuïc leân, neân voi chuùa chaúng coù nöôùc trong maø uoáng.

Voi chuùa ñoùi loøng, muoán ñi aên coû. Ñaùm voi con laïi chaïy tröôùc, aên heát coû non, roài ñuøa nghòch, giaãm ñaïp. Voi chuùa khoâng coøn coû saïch ñeå aên.

9

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN Khi aáy voi chuùa töï nghó raèng: “Naïn lôùn cuûa ta chính laø baày voi ñoâng ñaûo naøy. Chuùng khuaáy nöôùc, giaãm coû, khieán ta chaúng coù nöôùc trong maø uoáng, chaúng coù coû saïch maø aên. Neáu ta lìa boû baày voi naøy, moät mình ñeán nôi yeân vaéng, chaúng thích yù laém sao?”

Nghó vaäy roài lieàn rôøi boû baày voi, ñi vaøo nuùi, tìm ñeán choã coäi caây cao, nhìn thaáy ñöùc Phaät ñang toïa thieàn nôi ñoù. Voi chuùa laáy laøm möøng rôõ, ñeán tröôùc ñöùc Phaät maø cuùi moïp xuoáng laïy, roài ñöùng haàu sang moät beân.

Khi aáy, ñöùc Phaät töï nghó: “Ta rôøi boû chuùng hoäi ñoâng ñaûo maø ñeán ñaây. Voi chuùa cuõng rôøi boû baày voi maø ñeán ñaây. YÙ nghóa thaät gioáng nhö nhau.” Phaät lieàn vì voi chuùa maø thuyeát kinh. Phaät laø baäc toân quyù nhaát trong loaøi ngöôøi. Voi chuùa laø toân quyù nhaát trong loaøi voi.

Phaät noùi: “Taâm ta vôùi taâm voi chuùa nay thaät hoøa hieäp nhau, cuøng vui nôi choã coäi caây yeân vaéng naøy.” Voi chuùa nghe Phaät thuyeát kinh roài, trong taâm coù choã khai ngoä, hieåu roõ ñöôïc yù Phaät. Voi duøng voøi laáy nöôùc röôùi nôi choã ñaát quanh Phaät, laïi duøng voøi nhoå coû saïch, duøng chaân giaãm ñaát cho baèng phaúng.

Voi chuùa sôùm chieàu lo vieäc phuïng söï. Ít laâ u sau, Phaät nhaäp Nieát-baøn. Voi chuùa khoâng bieát Phaät ôû ñaâu, ñi quanh tìm hoaøi chaúng ñöôïc, saàu khoå than khoùc, trong loøng khoâng vui, chaúng chòu aên uoáng gì. °°° Xöù aáy coù moät ngoâi chuøa treân nuùi teân laø Ca-la-hoaøn, coù 500 vò sa-moân cuøng tu taäp ôû ñoù, taát caû ñeàu ñaõ ñaéc quaû A-lahaùn. Moãi thaùng coù 6 ngaøy caùc thaày tuïng kinh töø ñaàu hoâm ñeán saùng.

Voi chuùa cuõng ôû treân nuùi gaàn chuøa aáy. Voi bieát chuøa coù leä thöôøng tuïng kinh moãi thaùng 6 ngaøy neân luoân ñeán nghe kinh.

10

XUAÁT SANH Caùc vò sa-moân cuõng bieát voi chuùa muoán nghe kinh, moãi khi saép tuïng kinh ñeàu coù yù chôø voi ñeán nghe roài môùi baét ñaàu tuïng.

Voi chuùa nghe kinh cho ñeán saùng, chaúng nguû, chaúng naèm, cuõng chaúng heà xao ñoäng. Nghe kinh nhö theá nhieàu ngaøy, sau ñoù maïng chung.

Boû thaân voi roài, ñöôïc sanh laøm ngöôøi trong moät nhaø baøla-moân, nhöng chaúng ñöôïc nghe kinh Phaät, cuõng chaúng ñöôïc gaëp caùc thaày sa-moân. Khi lôùn khoân laïi boû nhaø leân nuùi cao, hoïc theo ñaïo baø-la-moân. ÔÛ gaàn ñoù laïi cuõng coù moät thaày baø-la-moân khaùc ñeán tu taäp.

Hai ngöôøi thöôøng qua laïi cuøng ñaøm ñaïo, hoïc hoûi nhau.

Baáy giôø, moät trong hai ngöôøi phaùt nguyeän raèng: “Ta chaùn boû caûnh quan töôùc theá gian, nhöõng buoàn khoå, giaø, beänh, cheát, sau laïi phaûi ñoïa vaøo ñòa nguïc, suùc sanh, ngaï quyû, nhöõng caûnh baàn cuøng, neân ta nguyeän caïo ñaàu maëc aùo caø-sa laøm sa-moân hoïc ñaïo voâ vi maø cöùu nhaân ñoä theá.”

Ngöôøi kia laïi phaùt nguyeän raèng: “Ta nguyeän seõ laøm baäc quoác vöông coù söùc maïnh, uy löïc, khieán heát thaûy nhaân daân trong thieân haï ñeàu nghe theo söï giaùo hoùa, daïy doã cuûa ta.”

Caû hai phaùt nguyeän nhö theá roài, veà sau khi maïng chung ñeàu ñöôïc sanh ra trôû laïi laøm thaân ngöôøi, öùng theo lôøi ñaõ nguyeän.

II. XUAÁT SANH Ngöôøi phaùt nguyeän tu ñaïo ñoä theá, sanh veà xöù Keá Taân1 beân Thieân Truùc.1 Khi chaøo ñôøi, thaân ñaõ mang saün aùo caø-sa. Sôû dó 1

Tieáng Phaïn laø Kasmir.

11

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN coù aùo caø-sa mang treân ngöôøi maø sanh ra, laø do lôøi phaùt nguyeän hoïc ñaïo ngaøy tröôùc ñöôïc öùng nghieäm. Khi sanh ñöùa beù naøy, trong nhaø laïi coù moät con voi cuõng sanh ra cuøng ngaøy.

Tieáng Thieân Truùc goïi con voi laø Na, vì theá, cha meï lieàn ñaët teân cho caäu beù laø Na-tieân.2 Na-tieân lôùn leân ñöôïc chöøng möôøi laêm, möôøi saùu tuoåi, coù ngöôøi caäu teân laø Laâu-haùn,3 voán laø moät vò sa-moân taøi ñöùc hôn ngöôøi. Vò naøy coù maét nhìn thaáu ñöôïc khaép nôi, tai nghe thaáu ñöôïc khaép choán, chöùng ñaéc thaàn thoâng bieán hoùa, coù theå thaáu bieát ñöôïc suy nghó trong taâm yù cuûa heát thaûy moïi ngöôøi. Natieân ñeán thaêm caäu, thöa raèng: “YÙ con muoán hoïc theo ñaïo Phaät, xuaát gia maëc caø-sa laøm sa-moân. Nay muoán laøm ñeä töû cuûa caäu, coù theå vì con maø ñoä cho xuaát gia laøm sa-moân chaêng?”

Laâu-haùn roõ bieát chuyeän tieàn thaân tröôùc ñaây cuûa Na-tieân neân traân troïng laém, lieàn ñoàng yù cho xuaát gia, thoï giôùi laøm sadi.4 Na-tieân vöøa xuaát gia, ngay trong ngaøy thoï möôøi giôùi cuûa sa-di, tuïng ñoïc kinh ñieån, suy nghó hieåu thaáu yù nghóa lieàn chöùng ñaéc töù thieàn, töï nhieân roõ bieát heát thaûy caùc kinh, chæ coù ñieàu chöa ñöôïc thoï ñaïi giôùi cuûa baäc sa-moân maø thoâi.

Baáy giôø, trong xöù aáy coù ngoâi chuøa teân laø Hoø a Thieàn,5 coù 500 vò taêng tu taäp, thaûy ñeàu ñaõ ñaéc quaû A-la-haùn. Trong soá aáy, coù moät vò cao troåi hôn heát teân laø AÙt-pha-vieát,6 coù theå roõ bieát chuyeän quaù khöù cuõng nhö hieän taïi vaø vò lai treân khaép coõi ñôøi.

1

Töùc laø AÁn Ñoä.

Tieáng Phaïn laø Nagasena.

3 Tieáng Phaïn laø Rohana.

4 Vì chöa ñuû 20 tuoåi thì chöa ñöôïc thoï giôùi cuï tuùc laøm tyø-kheo.

5 Tieáng Phaïn laø Vattaniya, cuõng ñoïc laø Hoä Taân.

6 Tieáng Phaïn laø Assagutta, cuõng ñoïc laø AÙt-baù-nhöït.

2

12

CHÖÙNG ÑAÏO Khi Na-tieân troøn 20 tuoåi, thoï ñaïi giôùi thaønh sa-moân, lieàn ñeán vieáng choã AÙt-pha-vieát nôi chuøa Hoøa Thieàn.

III. CHÖÙNG ÑAÏO Baáy giôø nhaèm ngaøy raèm, 500 vò A-la-haùn ôû ñoù ñeàu tuï hoäi laïi ñeå thuyeát giôùi. 1 Taát caû caùc vò ñeàu vaøo trong giaûng ñöôøng lôùn, Na-tieân ñeán ñoù roài cuõng theo vaøo. Khi ñaïi chuùng ñeàu ñaõ ngoài yeân, AÙt-pha-vieát quaùn saùt taâm nieäm cuûa moïi ngöôøi, bieát laø ai naáy ñeàu ñaõ ñaéc quaû A-la-haùn, duy chæ coù moät mình Natieân laø chöa.

Khi aáy, AÙt-pha-vieát lieàn laáy moät thí duï trong kinh maø thuyeát raèng: “Nhö khi saøng gaïo laáy gaïo traéng, neáu coù gaïo ñen taát laø khoâng toát, phaûi löïa ra. Nay trong hoäi naøy, taát caû ñeàu laø traéng, chæ rieâng Na-tieân laø ñen, vì chöa ñaéc quaû A-la-haùn vaäy.”

Na-tieân nghe AÙt-pha-vieát thuyeát thí duï trong kinh nhö theá, laáy laøm buoàn raàu, lieàn ñöùng daäy leã baùi 500 vò sa-moân roài rôøi khoûi giaûng ñöôøng.

Na-tieân böôùc ra ngoaøi, töï suy nghó raèng: “Leõ ra ta khoâng neân vaøo ngoài trong phaùp hoäi aáy. Chæ coù mình ta laø chöa ñöôïc ñaïo giaûi thoaùt, coøn laïi heát thaûy moïi ngöôøi ñeàu ñaõ ñöôïc giaûi thoaùt. Ví nhö trong baày sö töû laïi coù xen vaøo moät con choàn. Ta nay ôû giöõa caùc vò A-la-haùn laïi cuõng chaúng khaùc naøo nhö theá.

Töø nay veà sau, neáu ta chöa ñöôïc ñaïo giaûi thoaùt, quyeát khoâng trôû laïi ngoài chung trong chuùng hoäi.”

1

Töùc laø nghi thöùc boá-taùt, moãi thaùng 2 kyø chö taêng hoäi laïi maø nghe ñoïc giôùi luaät, ñoàng thôøi töï xeùt mình xem coù sai phaïm ñieàu gì khoâng.ï

13

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN AÙt-pha-vieát roõ bieát yù nghó aáy, lieàn goïi Na-tieân ñeán tröôùc maët, laáy tay xoa ñaàu Na-tieân maø noùi raèng: “Ngaøy con ñaéc ñaïo cuõng seõ khoâng bao laâu nöõa. Con khoâng neân aâu saàu.”

Nhaân ñoù, AÙt-pha-vieát lieàn löu giöõ Na-tieân ôû laïi.

Na-tieân laïi coù moät vò thaày nöõa ñaõ hôn taùm möôi tuoåi, teân laø Ca-duy-vieát. Trong vuøng coù vò cö só thí chuû lôùn thöôøng ngaøy vaãn cuùng döôøng thöùc aên cho ñeä töû cuûa ngaøi Ca-duy-vieát. Natieân thay thaày mang bình baùt ñi xin côm, ngaøi lieàn daïy phaûi ngaäm nöôùc trong mieäng1 maø ñeán nhaø vò cö só thí chuû lôùn aáy xin côm.

Vò cö só thaáy Na-tieân tuoåi nhoû maø hình dung, coát caùch ñoan chaùnh khaùc ngöôøi, bieát laø baäc coù trí tueä, laïi ñaõ ñöôïc nghe danh Na-tieân laø ngöôøi saùng suoát coù theå thuyeát giaûng kinh ñaïo.

Na-tieân vaøo nhaø roài, vò cö só lieàn ñöùng daäy ñeá n tröôùc maët leã baùi, chaép tay cung kính thöa raèng: “Toâi cuùng döôøng cho caùc vò sa-moân ñaõ laâu, chöa töøng coù vò naøo vì toâi maø thuyeát giaûng nghóa kinh. Nguyeän hoâm nay ñöôïc ngaøi vì toâi maø thuyeát giaûng, tröø boû söï ngu si meâ muoäi cuûa toâi.”

Na-tieân töï nghó: “Ta vaâng lôøi thaày, ngaäm nöôùc trong mieäng khoâng ñöôïc noùi. Nay neáu môû mieäng ra, töùc traùi lôøi thaày, bieát laøm sao baây giôø?”

Laïi nghó raèng: “Vò cö só ñaây coù taøi, coù chí, nhö ñöôïc nghe ta thuyeát kinh aét seõ ñöôïc ñaïo.” Nghó vaäy roài lieàn nhoå nöôùc trong mieäng ra maø thuyeát kinh raèng: “Ngöôøi ñôøi bieát boá thí, laøm vieäc thieän, giöõ theo giôùi luaät, hieän thôøi ñöôïc söï an oån, ñôøi sau ñöôïc sinh veà coõi trôøi. Nhö sanh trong coõi ngöôøi, cuõng ñöôïc giaøu sang trí tueä, sau laïi khoâng phaûi ñoïa vaøo ba neûo aùc laø ñòa nguïc, ngaï quyû, suùc sanh.

1

Ngaäm nöôùc trong mieäng laø ñeå trong khi ñi, veà khoâng ñöôïc môû mieäng noùi.

14

CHÖÙNG ÑAÏO Ngöôøi khoâng hoïc theo kinh, khoâng giöõ giôùi, hieän thôøi phaûi chòu khoå, ñôøi sau laïi phaûi ñoïa vaøo ba neûo aùc, khoâng coù luùc ra.”

Vò cö só nghe thuyeát kinh lieàn sanh taâm hoan hyû. Na-tieân bieát cö só ñaõ sanh taâm hoan hyû, lieàn tieáp tuïc thuyeát kinh nghóa saâu xa vi dieäu raèng: “Heát thaûy vaïn vaät treân theá gian naøy roài ñeàu phaûi troâi qua ñi, khoâng coù gì thöôø ng taïi caû, vì theá heát thaûy ñeàu laø khoå, cho ñeán thaân ngöôøi cuõng vaäy. Ngöôøi theá gian ñeàu noùi raèng: ‘Ñaây laø thaân cuûa ta...’1 Nghó nhö vaäy, neân khoâng theå töï taïi, ñöôïc ñaïo Nieát-baøn. Choã vui veû thaät söï toái thöôïng chính laø Nieát-baøn khoâng sanh, khoâng giaø, khoâng beänh, khoâng cheát, khoâng saàu, khoâng öu, heát thaûy caùc vieäc aùc ñeàu tieâu dieät...”

Na-tieân thuyeát kinh xong, vò cö só aáy lieàn ñaéc quaû Tu-ñaøhoaøn.2 Töï thaân Na-tieân cuõng ñaéc quaû Tu-ñaø-hoaøn.

Vò cö só heát söùc vui möøng, lieàn mang thöùc aên ngon ra cuùng döôøng cho Na-tieân. Na-tieân noùi: “Haõy cuùng döôøng vaøo baùt cuûa thaày toâi tröôùc ñaõ.”

Na-tieân duøng côm xong, mang côm veà cho thaày. Thaày nhìn baùt côm, noùi raèng: “Hoâm nay ñi khaát thöïc ñeán choã coù ñoà aên ngon, phaïm vaøo quy öôùc cuûa chuùng taêng, phaûi truïc xuaát ngöôi khoûi chuùng.”

Na-tieân nghe noùi buoàn raàu khoâng vui. Thaày Ca-duy-vieát cho trieäu taäp chuùng taêng nhoùm hoïp, noùi raèng: “Na-tieân phaïm vaøo quy öôùc cuûa chuùng taêng, chuùng ta neân truïc xuaát ñi, khoâng theå cho ôû chung trong chuùng.”

1

Töùc laø ngaõ chaáp.

Quaû vò thöù nhaát, ñaàu tieân trong boán thaùnh quaû laø Tu-ñaø-hoaøn, Tö-ñaø-haøm, Ana-haøm vaø A-la-haùn.

2

15

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN Khi aáy, ngaøi AÙt-pha-vieát lieàn noùi thí duï raèng: “Nhö coù ngöôøi baén moät muõi teân maø truùng hai ñích. Ngöôøi ñöôïc nhö theá khoâng neân truïc xuaát. Na-tieân thuyeát phaùp, töï mình ñaéc quaû, laïi khieán cho cö só kia cuõng ñaéc quaû, khoâng neân truïc xuaát.”

Ca-duy-vieát noùi: “Chính vì moät muõi teân baén truùng hai ñích, laïi phaïm quy öôùc cuûa chuùng taêng, neân khoâng theå giöõ laïi.

Ngöôøi khaùc taát khoâng theå naøo ñaéc quaû nhö Na-tieân, neân phaûi ngöøa döùt vieäc sau naøy, keûo coù nhöõng ngöôøi khaùc laïi baét chöôùc laøm theo.”

Khi aáy caû chuùng hoäi ñeàu ngoài yeân khoâng ai noùi gì. Nhö vaäy nghóa laø thuaän theo lôøi thaày AÙt-pha-vieát maø truïc xuaát Natieân.

Na-tieân lieàn leã baùi thaày, roài leã baùi khaép chuù ng taêng. Leã xong, ra ñi vaøo taän choán röøng saâu, ngoài döôùi moät goác caây, ngaøy ñeâm suy töôûng ñaïo phaùp. Khoâng bao laâu lieàn chöùng quaû A-la-haùn, coù theå bay treân khoâng, nhìn roõ khaép nôi, nghe thaáu khaép choán, laïi coù theå bieát ñöôïc taâm nieäm cuûa ngöôøi khaùc vaø nhöõng chuyeän quaù khöù, vò lai. Ñaéc quaû A-la-haùn roài, Na-tieân lieàn quay veà chuøa Hoøa Thieàn caàu xin ñöôïc saùm hoái vôùi taát caû chuùng tyø-kheo taêng.

Chuùng taêng nhaän cho söï saùm hoái aáy roài, Na-tieân lieàn leã baùi töø bieät ra ñi.

IV. ÑOÄ SANH Na-tieân töø ñoù ra ñi, du hoùa khaép nôi, vì ngöôø i maø thuyeát giaûng kinh phaùp, daïy ngöôøi laøm vieäc thieän. Nhöõng ngöôøi ñöôïc

16

ÑOÄ SANH ngaøi giaùo hoùa, coù keû phaùt taâm thoï trì Naêm giôùi,1 coù ngöôøi ñaéc quaû Tu-ñaø-hoaøn, coù ngöôøi ñaéc quaû Tö-ñaø-haøm, coù ngöôøi ñaéc quaû A-na-haøm, hoaëc cuõng coù ngöôøi xuaát gia laøm sa-moân, ñaéc quaû A-la-haùn.2 Cho ñeán caùc vò Thieân vöông, Ñeá-thích coõi trôøi cuõng thöôøng hieän xuoáng nghe ngaøi thuyeát phaùp. Thanh danh cuûa ngaøi vang löøng khaép choán, ngaøi ñi ñeán ñaâu, ai naáy ñöôïc gaëp ngaøi ñeàu sanh taâm hoan hyû, ñöôïc nhieàu phöôùc baùu, cho ñeán caùc loaøi roàng, quyû thaàn cuõng ñöôïc nhôø söùc teá ñoä.

Sau ngaøi ñeán xöù Xaù-kieät 3 ôû Thieân Truùc, nguï trong chuøa Tieát-trì-ca.4 Nôi aáy, ngaøi gaëp laïi ngöôøi quen cuõ töø kieáp tröôùc, nay sanh ra ôû moät vuøng ven bieån, laøm thaùi töû con vua, teân laø Di-lan-ñaø.5 °°° Di-lan-ñaø tuoåi coøn nhoû ñaõ thích ñoïc kinh saùch, hoïc qua caùc ñaïo khaùc bieät6 ñeàu coù theå phaân bieät hieåu roõ, thöôøng chaát vaán caùc thaày tu ñaïo khaùc, khoâng ai coù theå ñoái ñaùp hôn ñöôïc.

Khi vua cha baêng haø, Di-lan-ñaø noái ngoâi laøm quoác vöông, laáy chaùnh phaùp trò quoác. Vua laø ngöôøi taøi cao, coù trí tueä, hieåu thaáu vieäc ñôøi, coù theå luaän baøn vieäc quaù khöù, hieän taïi, vò lai 1

Naêm giôùi, töùc laø Nguõ giôùi: Khoâng saùt sanh, khoâng troäm caép, khoâng taø daâm, khoâng noùi doái, khoâng uoáng röôïu. Ñaây laø naêm giôùi caên baûn cuûa ngöôøi Phaät töû taïi gia.

2 Ñaây laø boán Thaùnh quaû cuûa Tieåu thöøa. Trong ñoù quaû A-la-haùn laø cao nhaát.

3 Tieáng Phaïn laø Sāgalā, naèm ôû Panjab (Ñaïi Taàn) thuoäc mieàn Taây baéc Thieân Truùc.

4 Tieáng Phaïn laø Sankkheyya, cuõng ñoïc laø San-kheá-da.

5 Ñaây chính laø vò baø-la-moân cuøng tu vôùi ngaøi Na-tieân, phaùt nguyeän sanh laøm quoác vöông ñaõ noùi ñeán ôû ñoaïn tröôùc.

6 Nguyeân vaên laø “dò ñaïo”, yù muoán noùi caùc ngoaïi ñaïo thôøi baáy giôø, khoâng phaûi ñaïo Phaät.

17

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN ñeàu thoâng suoát, laïi gioûi vieäc chieán traän, nhieàu möu trí, khoâng vieäc gì laø khoâng roõ bieát. 1 Moät hoâm, vua ra ngoaøi thaønh daïo chôi, daãn theo caû quaàn thaàn binh töôùng. Baáy giôø, loøng vua cao ngaïo, töï nghó raèng: “Ta nay laøm vua, coù theå hieåu thaáu heát thaûy kinh ñieån cuûa caùc ñaïo, khoâng coøn ai coù theå ñoái ñaùp hôn ñöôïc ta.”

Nghó vaäy roài, vua lieàn baûo quaàn thaàn raèng: “Baây giôø coøn sôùm laém, trôû vaøo thaønh cuõng khoâng coù vieäc chi laøm. Caùc ngöôi xem gaàn ñaây coù vò ñaïo nhaân naøo coù theå cuøng ta ñoái ñaùp nghóa lyù kinh ñaïo hay chaêng?”

Coù vò caän thaàn teân laø Trieâm-di-lî Voïng-quaàn 2 taâu leân raèng: “Taâu ñaïi vöông, gaàn ñaây coù vò sa-moân teâ n laø Giaû-hoøa-la,3 thoâng thaïo kinh nghóa, coù theå cuøng ñaïi vöông ñoái ñaùp.”

Vua lieàn sai Trieâm-di-lî ñi thænh tröôûng laõo Giaû-hoøa-la ñeán. Trieâm-di-lî ñeán choã tröôûng laõo, thöa raèng: “Ñaïi vöông muoán ñöôïc gaëp ngaøi.” Giaû-hoøa-la ñaùp: “Ñaïi vöông muoán gaëp, neân töï ñi ñeán ñaây, ta khoâng ñeán choã oâng aáy.”

Trieâm-di-lî trôû veà taâu leân vua nhö vaäy. Vua lieàn leân xe, cuøng vôùi 500 quaân cöôõi ngöïa thaúng ñeán choã ngoâi chuøa cuûa tröôûng laõo Giaû-hoøa-la. Gaëp nhau chaøo hoûi xong, vua lieàn hoûi: “Ngaøi vì sao töø boû nhaø cöûa, vôï con, xuaát gia laøm sa-moân? Ngaøi caàu ñöôïc ñaïo lyù gì?”

Giaû-hoøa-la ñaùp raèng: “Ta hoïc theo ñaïo Phaät, laøm vieäc chaân chaùnh, ñôøi naøy ñöôïc phöôùc baùu, ñôøi sau laïi cuõng ñöôïc nhieàu phöôùc baùu. Vì theá maø caïo toùc xuaát gia laø m sa-moân.”

1

Trong baûn chöõ Haùn, tröôùc ñoaïn naøy coù moät ñoaïn maø xeùt veà nghóa laø bò thöøa, thaäm chí khoâng hôïp lyù, neân chuùng toâi ñaõ boû qua khoâng dòch.

2 Tieáng Phaïn laø Devāmantiya, cuõng ñoïc laø Ñeà-hoa-maêng-ti-da, cuõng goïi taét laø Trieâm-di-lî.

3 Tieáng Phaïn laø Āyupāla.

18

ÑOÄ SANH Vua laïi hoûi: “Nhö coù ngöôøi cö só taïi gia, coù vôï con, laøm vieäc chaân chaùnh thì ñôøi naøy coù ñöôïc phöôùc baùu chaêng? Ñôøi sau coù ñöôïc phöôùc baùu chaêng?”

Giaû-hoøa-la ñaùp: “Duø laø cö só taïi gia, coù vôï con, neáu bieát laøm vieäc chaân chaùnh thì ñôøi naøy cuõng ñöôïc phöôùc baùu, ñôøi sau cuõng ñöôïc phöôùc baùu.”

Vua lieàn hoûi: “Nhö ngöôøi taïi gia coù vôï con, laøm vieäc chaân chaùnh, ñôøi naøy cuõng ñöôïc phöôùc baùu, ñôøi sau cuõng ñöôïc phöôùc baùu. Theá thì ngaøi ñaâu caàn phaûi caïo toùc, xuaát gia laøm sa-moân?”

Giaû-hoøa-la laëng thinh khoâng ñaùp laïi.

Quaàn thaàn quanh vua lieàn noùi raèng: “Vò sa-moân naøy saùng suoát trí tueä, cuõng khoâng ñuû ñoái ñaùp vôùi ñaïi vöông.” Roài hoï ñeàu ñöa naém tay leân cao maø hoâ to raèng: “Ñaïi vöông thaéng roài! Ñaïi vöông thaéng roài!”

Tröôûng laõo Giaû-hoøa-la laëng thinh nhaän thua cuoäc.

Vua ñöa maét nhìn caùc vò cö só1 quanh ñoù, thaáy saéc maët hoï thaûn nhieân khoâng toû veû gì laø xaáu hoå. Vua lieàn nghó raèng: “Boïn cö só ôû ñaây chaúng laáy gì laøm xaáu hoå khi thaáy vò sa-moân naøy thua cuoäc. Nhö vaäy chaéc haún laø coøn coù sa-moân khaùc trí tueä saùng suoát hôn, coù theå cuøng ta ñoái ñaùp nghóa lyù.”

Vua lieàn quay sang hoûi caän thaàn Trieâm-di-lî: “Coøn coù vò sa-moân naøo trí tueä saùng suoát hôn, coù theå cuøng ta ñoái ñaùp chaêng?”

Trieâm-di-lî thöa raèng: “Taâu ñaïi vöông! Coù vò sa-moân teân laø Na-tieân, trí tueä saâu roäng, hieåu thaáu choã yeáu nghóa trong kinh ñieån, coù theå cuøng ñaïi vöông ñoái ñaùp.”

Vua hoûi laïi: “Quaû thaät coù theå cuøng ta ñoái ñaùp chaêng?”

1

Ñaây laø chuùng cö só ñang ôû nôi chuøa cuûa tröôûng laõo Giaû-hoøa-la.

19

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN Trieâm-di-lî ñaùp: “Taát nhieân laø ñöôïc. Vò aáy coù theå cuøng chö thieân coõi trôøi ñoái ñaùp, huoáng chi laø ôû coõi ngöôøi.”

Vua lieàn laäp töùc sai Trieâm-di-lî ñi thænh Na-tieân ñeán.

Trieâm-di-lî tìm ñeán nôi, thöa raèng: “Ñaïi vöông muoán ñöôïc gaëp ngaøi.” Na-tieân lieàn cuøng caùc vò ñeä töû ñi theo, thaúng ñeán choã vua.

V. HOÄI NGOÄ Vua tuy chöa töøng ñöôïc gaëp Na-tieân tröôùc ñoù, nhöng Natieân phong thaùi khaùc thöôøng, noåi baät leân trong caû nhoùm ñoâng ngöôøi, vua töø xa nhìn thaáy ñaõ coù theå ngaàm ñoaùn bieát ai laø Natieân.

Vua laïi töï nghó raèng: “Ta xöa nay ñaõ töøng gaëp qua raát nhieàu haïng ngöôøi, ñaõ töøng ñeán döï raát nhieàu cuoäc thuyeát giaûng, nhöng chöa töøng töï thaáy sôï seät, lo laéng nhö giôø ñaây saép ñoái maët vôùi Na-tieân. Hoâm nay Na-tieân nhaát ñònh laø seõ thaéng ta roài, neân trong loøng ta môùi boàn choàn khoâng an oån nhö vaäy.”

Khi aáy, Trieâm-di-lî ñeán tröôùc taâu raèng: “Na-tieân ñaõ ñeán.”

Na-tieân ñeán roài, vua hoûi: “Ngöôøi naøo laø Na-tieân?”

Trieâm-di-lî lieàn giôùi thieäu vôùi vua. Vua vui möøng noùi: “Quaû laø ñuùng nhö ta ñaõ nhaän bieát tröôùc.”

Hai beân gaëp nhau chaøo hoûi xong, vua laáy laøm hoan hyû môøi Na-tieân cuøng ngoài. Na-tieân baûo vua raèng: “Kinh Phaät coù daïy: Moái lôïi lôùn nhaát cuûa ngöôøi ta laø ñöôïc an oån. Söï giaøu sang lôùn nhaát cuûa ngöôøi ta laø bieát ñuû. Nieàm vui lôùn nhaát cuûa ngöôøi ta laø ñaït ñeán Nieát-baøn.” °°°

20

HOÄI NGOÄ Vua hoûi Na-tieân: “Baïch ñaïi ñöùc, teân ngaøi laø gì?”

Na-tieân ñaùp: “Cha meï ñaët teân cho baàn taêng laø Na-tieân, nhaân ñoù moïi ngöôøi ñeàu goïi laø Na-tieân. Nhöng cho duø cha meï coù ñaët cho laø Duy-tieân, Thuû-la-tieân hay Duy-ca-tieân... cuõng chæ laø moät phöông tieän duøng ñeå nhaän bieát, phaân bieät maø thoâi. Teân goïi cuûa moïi ngöôøi ôû theá gian cuõng ñeàu chæ coù yù nghóa nhö vaäy.”

Vua lieàn hoûi: “Neáu ñaïi ñöùc noùi theá, xin hoûi teân goïi Na-tieân aáy thaät ra laø chæ vaøo caùi gì? Caùi ñaàu laø Na-tieân chaêng?”

Na-tieân ñaùp: “Khoâng phaûi, ñaàu chaúng phaûi laø Na-tieân.”

Vua laïi hoûi: “Maét, tai, muõi, löôõi1 laø Na-tieân chaêng?”

Na-tieân ñaùp: “Maét, tai, muõi, löôõi chaúng phaûi laø Na-tieân.”

Vua laïi hoûi: “Theá thì coå, gaùy, vai, caùnh tay, tay chaân, ñoù laø Na-tieân chaêng?”

Na-tieân ñaùp: “Khoâng phaûi Na-tieân.”

Vua laïi hoûi: “Theá thì nhö baép ñuøi, baøn chaân... phaûi laø Natieân chaêng?”

Na-tieân ñaùp: “Khoâng phaûi Na-tieân.”

Vua hoûi: “Vaäy hình saéc nhìn thaáy ñoù coù phaûi laø Na-tieân chaêng?”

Na-tieân ñaùp: “Khoâng phaûi Na-tieân.”

Vua hoûi: “Nhö vaäy söï caûm thoï vui, khoå laø Na-tieân chaêng?”

Na-tieân ñaùp: “Khoâng phaûi Na-tieân.”

1

Baûn Haùn vaên duøng “nhaõn, nhó, tæ, khaåu”. Tuy nhieân, trong suoát baûn kinh naøy, vò trí cuûa chöõ “khaåu” thaät ra laø chæ ñeán löôõi, cô quan vò giaùc, chöù khoâng phaûi mieäng. Coù leõ ñaây laø söï khaùc bieät do caùch duøng töø quaù coå, hoaëc do sai leäch khi sao cheùp.

21

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN Vua laïi hoûi: “Vaäy phaân bieät thieän aùc, ñoù laø Na-tieân chaêng?”

Na-tieân ñaùp: “Khoâng phaûi Na-tieân.”

Vua laïi hoûi: “Nhö vaäy, thaân xaùc laø Na-tieân chaêng?”

Na-tieân ñaùp: “Khoâng phaûi Na-tieân.”

Vua hoûi: “Vaäy heát thaûy caùc cô quan trong noäi taïng laø Natieân chaêng?”

Na-tieân ñaùp: “Khoâng phaûi Na-tieân.”1 Vua laïi hoûi: “Nhö vaäy, hôïp caû naêm ñieàu laø hình saéc, caûm thoï khoå vui, thieän aùc, thaân, taâm,2 ñoù laø Na-tieân chaêng?”

Na-tieân ñaùp: “Khoâng phaûi Na-tieân.”

Vua hoûi: “Giaû söû nhö khoâng coù naêm ñieàu aáy, coù theå ñoù laø Na-tieân chaêng?”3 Na-tieân ñaùp: “Khoâng phaûi Na-tieân.”

Vua laïi hoûi: “Nhö vaäy aâm thanh, tieáng voïng, cho ñeán hôi thôû ra vaøo, coù phaûi laø Na-tieân chaêng?”4 Na-tieân ñaùp: “Khoâng phaûi Na-tieân.”

Vua lieàn hoûi: “Nhö theá, thaät ra ñaâu môùi laø Na-tieân?”

1

Moät caùch chi ly, nhaø vua ñaõ phaân tích gaàn nhö taát caû nhöõng yeáu toá töø vaät theå ñeán tinh thaàn maø ngöôøi ñôøi voïng chaáp laø “caùi ta”.

2 Ñeán ñaây, theo caùch hieåu cuûa mình, vua muoán ñuùc keát nhöõng caâu hoûi tröôùc vaøo naêm yeáu toá laø saéc (hình saéc), thoï (caûm thoï khoå vui...), töôûng (thieän aùc), haønh (thaân), thöùc (taâm). Naêm yeáu toá naøy theo Phaät giaùo chính laø Naêm uaån, hôïp thaønh caùi “ta” giaû taïm.

3 Vua muoán xaùc ñònh xem lìa khoûi Naêm uaån thaät ra coù coøn coù caùi goïi laø “ta” hay khoâng.

4 Ñeán ñaây, vua ñöa ra nhöõng yeáu toá cuoái cuøng maø ngaøi nghó laø cho thaáy söï hieän höõu cuûa moät con ngöôøi.

22

HOÄI NGOÄ Na-tieân khoâng ñaùp, hoûi laïi vua raèng: “Ñaïi vöông goïi teân chieác xe, thaät ra ñaâu môùi laø xe? Caùi truïc xe laø xe chaêng?”

Vua ñaùp: “Truïc xe chaúng phaûi laø xe.”

Na-tieân hoûi: “Vaäy vaønh baùnh xe laø xe chaêng?”

Vua ñaùp: “Vaønh baùnh xe cuõng chaúng phaûi laø xe?”

Na-tieân laïi hoûi: “Vaäy nan baùnh xe laø xe chaêng?”

Vua ñaùp: “Nan baùnh xe chaúng phaûi laø xe.”

Na-tieân hoûi: “Vaäy baùnh xe laø xe chaêng?”

Vua ñaùp: “Baùnh xe cuõng chaúng phaûi laø xe.”1 Na-tieân hoûi: “Vaäy caøng xe laø xe chaêng?”

Vua ñaùp: “Caøng xe chaúng phaûi laø xe.”

Na-tieân hoûi: “Vaäy caùi aùch2 coù phaûi laø xe chaêng?”

Vua ñaùp: “AÙch chaúng phaûi laø xe.”

Na-tieân laïi hoûi: “Choã ngoài coù phaûi laø xe chaêng?”

Vua ñaùp: “Choã ngoài chaúng phaûi laø xe.”

Na-tieân hoûi tieáp: “Choã gaùc chaân coù phaûi laø xe chaêng?”

Vua ñaùp: “Choã gaùc chaân chaúng phaûi laø xe.”

Na-tieân hoûi: “Vaäy mui xe laø xe chaêng?”

Vua ñaùp: “Mui xe chaúng phaûi laø xe.”

Na-tieân laïi hoûi: “Vaäy hôïp ñuû taát caû caùc moùn aáy laïi laø xe chaêng?”

1

Töø caùc boä phaän cuûa baùnh xe roài ñeán caû baùnh xe, vaø cöù tieáp tuïc nhö theá.

Cuõng töông töï nhö caùch hoûi cuûa vua, ñaïi ñöùc Na-tieân ñöa ra töøng chi tieát roài quy keát daàn ñeán toång theå.

2 AÙch: phaàn noái giöõa hai thanh caøng xe ñeå boø hoaëc ngöïa tyø vaøo ñoù maø keùo xe ñi.

23

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN Vua ñaùp: “Duø hôïp ñuû taát caû caùc moùn aáy laïi cuõng khoâng phaûi laø xe.”1 Na-tieân hoûi: “Giaû söû nhö khoâng hôïp taát caû caùc moùn aáy laïi, vaäy laø xe chaêng?”

Vua ñaùp: “Khoâng hôïp caùc moùn aáy laïi, cuõng khoâng phaûi laø xe.”2 Na-tieân hoûi: “Vaäy aâm thanh phaùt ra laø xe ñoù chaêng?”3 Vua ñaùp: “AÂm thanh cuõng chaúng phaûi laø xe.”

Na-tieân lieàn hoûi: “Noùi nhö vaäy thì thaät ra ñaâu môùi laø xe?”

Vua laëng thinh khoâng ñaùp ñöôïc. Ñaïi ñöùc Na-tieân baáy giôø môùi thong thaû noùi: “Kinh Phaät daïy raèng, neáu hôïp taát caû caùc yeáu toá aáy laïi maø laøm xe,4 ngöôøi ta seõ coù caùi vaät ñöôïc goïi laø xe. Con ngöôøi cuõng vaäy. Nhö hoøa hôïp taát caû caùc yeáu toá ñaàu, maët, tai, muõi, löôõi, coå, gaùy, vai, tay chaân, xöông, thòt, noäi taïng, nhan saéc, aâm thanh, tieáng voïng, hôi thôû ra vaøo, caûm thoï khoå vui, phaân bieät thieän aùc... seõ hình thaønh moät thöïc theå ñöôïc goïi laø con ngöôøi.”5 Vua hieåu ra, taùn thaùn raèng: “Hay thay, hay thay!”

1

Vì ôû ñaây coøn thieáu yeáu toá lieân keát. Duø coù ñuû caùc boä phaän nhöng phaûi ñöôïc lieân keát ñuùng theo moät phöông thöùc nhaát ñònh môùi coù theå hình thaønh neân thöïc theå ñöôïc goïi laø “xe”. Neáu khoâng, ñoù chæ laø moät ñoáng vaät lieäu.

2 Tuy ví duï ngaøi Na-tieân ñöa ra khoâng hoaøn toaøn töông öùng vôùi vaán ñeà con ngöôøi, nhöng laïi hoaøn toaøn chính xaùc trong vieäc laøm roõ khaùi nieäm “teân goïi”.

3 Cuõng nhö caùch hoûi cuûa vua, ñeán ñaây ñaïi ñöùc Na-tieân ñöa ra yeáu toá cuoái cuøng cho chuùng ta thaáy söï hieän höõu cuûa caùi goïi laø “xe”.

4 Töùc laø keát hôïp theo ñuùng phöông thöùc nhaát ñònh.

5 Qua ví duï naøy, ñaïi ñöùc Na-tieân ñaõ giuùp vua phaân bieät ñöôïc giöõa “teân goïi” voán chæ laø moät khaùi nieäm, vôùi thöïc theå söï vaät ñöôïc goïi teân. Ñaây laø moät böôùc khôûi ñaàu raát quan troïng, vì neáu khoâng ñaït ñöôïc söï phaân bieät naøy, con ngöôøi seõ maõi maõi bò troùi buoäc trong caùc khaùi nieäm danh xöng maø khoâng bao giôø ñaït ñöôïc ñeán söï caûm nhaän chaân thaät veà thöïc theå.

24

HOÄI NGOÄ °°° Vua laïi hoûi: “Baïch ñaïi ñöùc, ngaøi coù theå cuøng vôùi traãm ñoái ñaùp veà nghóa lyù trong kinh ñieån hay chaêng?” Ñaïi ñöùc Na-tieân ñaùp: “Neáu nhö ñaïi vöông theo caùch noùi chuyeän cuûa baäc trí giaû maø cuøng baàn taêng vaán ñaùp thì coù theå ñöôïc. Baèng nhö theo caùch noùi chuyeän cuûa haøng vöông giaû kieâu ngaïo thì khoâng theå ñöôïc.”

Vua hoûi: “Caùch noùi chuyeän cuûa baäc trí giaû laø nhö theá naøo?”

Na-tieân ñaùp: “Baäc trí giaû khi noùi chuyeän thì chaát vaán laãn nhau ñeán cuøng cöïc, giaûi thích cho nhau ñeå cuøng hieåu ñöôïc vaán ñeà, khi tranh luaän saün loøng chaáp nhaän coù hôn coù keùm, coù thaéng coù baïi, coù ñuùng coù sai, töï bieát nhaän ra lyù leõ ñuùng ñaén nhaát, saùng suoát nhaát. Baäc trí giaû khoâng heà coù söï giaän döõ, noùng naûy khi tranh luaän. Caùch noùi chuyeän cuûa baäc trí giaû laø nhö theá.”

Vua laïi hoûi: “Coøn caùch noùi chuyeän cuûa haøng vöông giaû kieâu ngaïo laø nhö theá naøo?”

Na-tieân ñaùp: “Haøng vöông giaû kieâu ngaïo khi noùi chuyeän thì hoaøn toaøn theo yù mình, chaúng caàn bieát ñeán luaät leä. Neáu khoâng theo vôùi yù mình, taát seõ duøng söùc maïnh maø ñaøn aùp, tröøng phaït. Caùch noùi chuyeän cuûa haøng vöông giaû kieâu ngaïo laø nhö theá.”

Vua lieàn noùi: “Vaäy traãm xin choïn caùch noùi chuyeän cuûa baäc trí giaû, khoâng theo caùch noùi chuyeän cuûa haøng vöông giaû. Xin ñaïi ñöùc cuõng ñöøng neân nghó laø mình ñang noùi chuyeän vôùi moät vò vua chuùa quyeàn uy. Haõy xem nhö laø ngaøi ñang noùi chuyeän vôùi caùc vò sa-moân, vôùi caùc vò ñeä töû, hoaëc vôùi haøng cö só hoïc ñaïo, hoaëc nhö ñang daïy doã cho haøng sa-moân vaäy. Xin ñöøng sanh taâm lo sôï, xin laáy taâm chaân chaùnh maø chæ baøy cho traãm.”

25

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN Ñaïi ñöùc Na-tieân khen raèng: “Thaät toát ñeïp bieát bao.” °°° Vua lieàn noùi: “Baïch ñaïi ñöùc, traãm coù ñieàu muoán hoûi.”

Na-tieân ñaùp: “Xin ñaïi vöông cöù hoûi.”

Vua noùi: “Traãm ñaõ hoûi roài.”

Na-tieân ñaùp: “Baàn taêng ñaõ ñaùp roài.”

Vua hoûi: “Ngaøi ñaùp ñieàu gì vaäy?”

Na-tieân hoûi: “Ñaïi vöông hoûi baàn taêng ñieàu gì vaäy?”

Vua noùi: “Traãm khoâng coù choã hoûi.”

Na-tieân noùi: “Baàn taêng cuõng khoâng coù choã ñaùp.”1 °°° Khi aáy, vua töï suy nghó raèng: “Vò sa-moân naøy quaû thaät laø baäc ñaïi trí tueä, saùng suoát voâ cuøng. Giôø ñaây ta coøn raát nhieàu ñieàu muoán hoûi ngaøi, hay laø ngaøy mai ta seõ cho thænh ngaøi vaøo cung cho roäng thì giôø ñoái ñaùp vaäy.”

Vua ñem yù aáy noùi vôùi vieân caän thaàn Trieâm-di-lî. Ngöôøi naøy lieàn thöa vôùi ñaïi ñöùc Na-tieân raèng: “Hoâm nay trôøi saép toái, ñaïi vöông phaûi veà cung. Ngaøy mai, ñaïi vöông muoán thænh ngaøi vaøo cung ñeå cuøng nhau ñoái ñaùp.”

Na-tieân nhaän lôøi, noùi raèng: “Nhö vaäy hay laém.”

Vua leân xe veà cung. Giöõa ñöôøng, luùc naøo cuõng nghó ñeán Na-tieân, laåm baåm goïi thaàm teân ngaøi trong mieäng: “Na-tieân, Na-tieân...” Cöù suy töôûng nhö vaäy maõi cho ñeán saùng hoâm sau.

1

Ñoaïn naøy mang ñaäm tinh thaàn Ñaïi thöøa, thaät ra khoâng phuø hôïp laém vôùi vaên nghóa toaøn kinh. Coù leõ laø do ngöôøi sau theâm vaøo.

26

THÆNH VAÁN VI.

THÆNH VAÁN

Saùng hoâm sau, Trieâm-di-lî vôùi quaàn thaàn cuøng taâu hoûi vua raèng: “Coù neân ñi thænh ñaïi ñöùc Na-tieân chaêng?”

Vua ñaùp: “Neân ñi ngay ñi.”

Trieâm-di-lî laïi hoûi: “Ñeán thænh ñaïi ñöùc, neân ñeå cho bao nhieâu vò sa-moân cuøng ñi?”

Vua noùi: “Vieäc aáy cöù tuøy yù ñaïi ñöùc.”

Khi aáy coù vieân quan giöõ kho cuûa vua teân laø Xan 1 ñang ñöùng caïnh ñoù, lieàn taâu vua raèng: “Xin ñeå cho möôøi vò sa-moân cuøng ñi.”

Vua noùi: “Vieäc aáy ñeå tuøy yù ñaïi ñöùc Na-tieân.”

Xan laïi noùi: “Coù theå ñeå cho möôøi vò sa-moân ñi theo ñöôïc chaêng?”

Vua noùi: “Cöù ñeå tuøy yù ñaïi ñöùc, ngaøi muoán daãn theo bao nhieâu sa-moân cuõng ñeàu ñöôïc.”

Xan laïi noùi: “Coù leõ neân cho pheùp daãn theo möôøi vò sa-moân thoâi.”2 Vua nghe oâng Xan laõi nhaõi hoaøi chuyeän aáy, lieàn noåi giaän naït raèng: “OÂng thaät laø keo laän heát choã noùi. Thaûo naøo teân oâng laø Xan, quaû ñuùng khoâng sai! OÂng tham tieác cuûa vua khaùc naøo cuûa oâng, khoâng bieát laø traùi yù ta seõ bò toäi cheát hay sao? Thoâi oâng haõy ñi ñi, ta taïm tha toäi cho oâng ñoù. Leõ naøo ta laøm ñeán baäc vöông giaû maø khoâng ñuû söùc ñaõi côm caùc vò sa-moân hay sao?”

1

Tieáng Phaïn laø Sapkadinna, coù nghóa laø tham tieác, keo laän, neân baûn chöõ Haùn dòch laø Xan, töùc laø dòch theo nghóa.

2 Vieân quan giöõ kho naøy tính keo laän, sôï coù nhieàu sa-moân ñi theo seõ phaûi toán keùm vieäc ñaõi côm.

27

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN OÂng Xan nghe vua noùi xaáu hoå ñi ra, khoâng daùm noùi theâm gì nöõa.

Trieâm-di-lî ñeán choã ngaøi Na-tieân, vaøo thöa raèng: “Baïch ñaïi ñöùc, ñaïi vöông thænh ngaøi vaøo cung.”

Na-tieân hoûi: “Nhaø vua cho pheùp ta daãn theo bao nhieâu samoân?”

Trieâm-di-lî ñaùp: “Xin tuøy yù ngaøi, muoán daãn theo bao nhieâu cuõng ñöôïc.”

Na-tieân lieàn cuøng vôùi nhoùm oâng Giaû-hoøa-la vaø taùm möôi vò sa-moân nöõa vaøo cung.

Trieâm-di-lî cuøng ñi, giöõa ñöôøng thöa hoûi ñaïi ñöùc Na-tieân raèng: “Baïch ñaïi ñöùc, hoâm qua noùi chuyeän vôùi nhaø vua, chung quy toâi vaãn khoâng bieát laáy gì laø Na-tieân?” Ñaïi ñöùc Na-tieân quay sang hoûi oâng: “Vaäy theo yù oâng, laáy gì laø Na-tieân?”

Trieâm-di-lî ñaùp: “Theo yù toâi, hôi thôû coù vaøo coù ra, aáy laø Na-tieân.”1 Na-tieân hoûi: “Neáu nhö hôi ngöôøi ñöa ra roài khoâng vaøo laïi, ngöôøi aáy coù soáng khoâng?”

Trieâm-di-lî ñaùp: “Hôi ra maø khoâng vaøo, nhaát ñònh phaûi cheát.”

Na-tieân hoûi: “Nhö ngöôøi thoåi keøn, thoåi saùo hoaëc thoåi löûa, hôi aáy ra roài coù vaøo laïi chaêng?”

Trieâm-di-lî ñaùp: “Thöa khoâng.”

Na-tieân hoûi: “Vaäy nhöõng ngöôøi thoåi keøn, thoåi saùo hoaëc thoåi löûa aáy, hôi ñöa ra roài khoâng vaøo laïi, vì sao khoâng cheát?”

1

Theo yù oâng naøy, hôi thôû ra vaøo chính laø bieåu hieän cuûa söï soáng, neân chaáp laáy ñoù laø baûn ngaõ.

28

THÆNH VAÁN Trieâm-di-lî khoâng ñaùp ñöôïc, thöa raèng: “Nhö chuyeän hôi thôû ra vaøo naøy, söùc toâi thaät khoâng hieåu noåi. Xin ñaïi ñöùc vì toâi maø giaûi thích cho.”

Na-tieân noùi: “Hôi thôû ra vaøo chaúng qua chæ laø moät trong nhieàu hoaït ñoäng cuûa cô theå ñoù thoâi. Nhö trong taâm coù suy nghó gì, nhôø caùi löôõi maø noùi ra thaønh lôøi. AÁy laø hoaït ñoäng cuûa löôõi. Nhö trong yù coù choã nghi ngaïi, trong taâm lieàn suy xeùt, ngaãm nghó, ñoù laø hoaït ñoäng cuûa taâm. Moãi moãi ñeàu hoøa hôïp theo chuû yù cuûa ngöôøi, nhöng taùch bieät ra thì heát thaûy ñeàu laø khoâng, chaúng coù gì laø Na-tieân caû.”

Trieâm-di-lî chôït hieåu ra, lieàn phaùt taâm xin thoï Naêm giôùi, nguyeän laøm ngöôøi cö só tu taïi gia. °°° Na-tieân vaøo cung vua roài, thaúng ñeán choã vua. Vua lieàn leã baùi, thænh ngaøi vaø taùm möôi vò sa-moân cuøng ngoài.

Vua sai doïn caùc moùn aên ngon quyù ñeå cuùng döôøng taát caû.

Vua laïi töï tay tieáp ñaõi ngaøi Na-tieân raát aân caàn.

Khi caùc vò sa-moân ñeàu ñaõ duøng böõa xong, vua laïi cuùng döôøng cho moãi vò moät boä caø-sa vaø moät ñoâi deùp. Rieâng ngaøi Natieân vaø Giaû-hoøa-la moãi ngöôøi ba boä caø-sa vôùi moät ñoâi deùp.

Cuùng döôøng xong, vua noùi vôùi ñaïi ñöùc Na-tieân raèng: “Xin löu möôøi vò ôû laïi, coøn bao nhieâu xin cho veà.”

Na-tieân lieàn giöõ laïi möôøi vò sa-moân, soá coøn laïi cho trôû veà chuøa.

Vua laïi cho goïi taát caû moïi ngöôøi trong haäu cung ñeán ñeå ñöôïc nghe vua vaø ñaïi ñöùc Na-tieân cuøng ñoái ñaùp.

29

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN VII. VAÁN ÑAÙP Vua cho doïn choã ngoài ñoái dieän vôùi ngaøi Na-tieân. Sau ñoù, vua hoûi ñaïi ñöùc Na-tieân: “Baïch ñaïi ñöùc, neân noùi veà nhöõng chuyeän gì tröôùc nhaát?”

Na-tieân ñaùp: “Ñaïi vöông muoán nghe nhöõng ñieàu coát yeáu, neân baøn chuyeän coát yeáu vaäy.”

1. MUÏC ÑÍCH XUAÁT GIA

Vua hoûi: “Theo ngaøi thì chuyeän gì laø coát yeáu nhaát? Vì muoán caàu ñieàu chi maø caùc ngaøi xuaát gia laøm sa-moân?”

Na-tieân ñaùp: “Chuùng toâi xuaát gia laøm sa-moân laø muoán tröø heát nhöõng khoå naõo trong ñôøi naøy, cuõng khoâng muoán ñôøi sau phaûi chòu khoå naõo nöõa. Vì nhöõng muïc ñích aáy, chuùng toâi xuaát gia laøm sa-moân. Chuùng toâi xem ñoù laø ñieàu coát yeáu nhaát, toát ñeïp nhaát vaäy.”

Vua laïi hoûi: “Coù phaûi heát thaûy caùc vò sa-moân ñeàu vì muoán dieät khoå naõo ñôøi naøy vaø ñôøi sau neân môùi xuaát gia laøm sa-moân hay chaêng?”

Na-tieân ñaùp: “Khoâng phaûi vaäy. Thaät ra, nhöõng ngöôøi xuaát gia laøm sa-moân coù boán haïng khaùc nhau.”

Vua hoûi: “Theá naøo laø boán haïng khaùc nhau?”

Na-tieân noùi: “Trong soá nhöõng ngöôøi xuaát gia laøm sa-moân, coù ngöôøi do nôi maéc phaûi nôï naàn neân xuaát gia ñeå traùnh neù; coù ngöôøi vì phaïm pheùp nöôùc neân sôï maø xuaát gia ñeå laån traùnh; coù ngöôøi vì quaù ngheøo khoå neân xuaát gia ñeå ñöôï c coù côm aên, aùo maëc. Ba haïng aáy khoâng phaûi vì muoán dieät khoå naõo maø xuaát gia. Haïng thöù tö laø nhöõng baäc chaân chaùnh xuaát gia. Vì muoán

30

VAÁN ÑAÙP tröø dieät heát khoå naõo ñôøi naøy vaø ñôøi sau, neân môùi xuaát gia laøm sa-moân.”

Vua hoûi: “Nhö ñaïi ñöùc, coù phaûi vì caàu ñaïo maø laøm sa-moân chaêng?”

Na-tieân ñaùp: “Baàn taêng voán xuaát gia khi coøn nhoû tuoåi, nhôø coù kinh ñieån cuûa Phaät, cuøng caùc vò sa-moân ñeàu laø nhöõng baäc cao minh giaùo hoùa cho. Baàn taêng hoïc kinh, thoï giôùi, thaâm nhaäp vaøo trong taâm. Vì theá maø laäp chí nguyeän quyeát tröø döùt khoå naõo trong ñôøi naøy vaø ñôøi sau vaäy.”

Vua taùn thaùn raèng: “Laønh thay! Laønh thay!”

2. TAÙI SANH

Vua laïi thöa hoûi: “Baïch ñaïi ñöùc, coù ngöôøi naøo sau khi cheát khoâng taùi sanh trôû laïi chaêng?” Ñaïi ñöùc Na-tieân ñaùp: “Coù ngöôøi phaûi taùi sanh, nhöng cuõng coù ngöôøi khoâng phaûi taùi sanh.”

Vua hoûi: “Nhöõng ai phaûi taùi sanh? Nhöõng ai khoâng phaûi taùi sanh?”

Na-tieân ñaùp: “Ngöôøi naøo chöa döùt loøng tham muoán aân tình, aùi luyeán thì seõ phaûi taùi sanh. Ngöôøi naøo ñaõ döùt ñöôïc loøng tham muoán aân tình, aùi luyeán thì seõ khoâng phaûi taùi sanh nöõa.”

Vua hoûi: “Nhö ngöôøi heát loøng nieäm töôûng phaùp laønh chaân chaùnh, coù phaûi sanh ra ôû ñôøi sau nöõa chaêng?”

Na-tieân ñaùp: “Ngöôøi naøo heát loøng nieäm töôûng chaùnh phaùp, nieäm töôûng trí tueä laønh, cuøng vôùi caùc ñieàu laønh khaùc nöõa, coù theå nhôø ñoù maø khoâng coøn phaûi sanh ra ôû ñôøi sau.”

Vua laïi hoûi: “Ngöôøi heát loøng nieäm töôûng phaùp laønh chaân chaùnh, so vôùi coù trí tueä, hai ñieàu aáy coù ñoàng nghóa vôùi nhau chaêng?”

31

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN Na-tieân ñaùp: “Khoâng, hai ñieàu aáy coù yù nghóa khaùc nhau.”

Vua hoûi: “Caùc loaøi traâu, ngöïa, gia suùc ... coù trí hay chaêng?”

Na-tieân ñaùp: “Caùc loaøi traâu, ngöïa, gia suùc... moãi loaøi ñeàu töï coù trí, nhöng taâm cuûa chuùng khoâng ñoàng nhau.”

Na-tieân laïi noùi: “Ñaïi vöông töøng thaáy ngöôøi gaët luùa chaêng?

Tay traùi naém laáy boù luùa, tay phaûi caét ñi. Naøy ñaïi vöông, baäc coù trí tueä ñoaïn tuyeät aùi duïc cuõng gioáng nhö ngöôøi caét luùa.”

Vua khen raèng: “Hay thay! Hay thay!”

3. CAÙC ÑIEÀU LAØNH

Vua hoûi: “Baïch ñaïi ñöùc, coøn caùc ñieàu laønh khaùc nöõa laø nhöõng gì?”

Na-tieân ñaùp: “Thaønh tín, hieáu thuaän, tinh taán, nghó nhôù ñieàu laønh, nhaát taâm vaø trí tueä. Ñoù goïi laø caùc ñieàu laønh.”

Vua hoûi: “Theá naøo laø thaønh tín?”

Na-tieân ñaùp: “Thaønh tín laø khoâng coøn nghi ngaïi gì nöõa.

Tin laø coù Phaät, coù kinh ñieån cuûa Phaät, coù caùc vò tyø-kheo taêng, coù caùc vò ñaéc A-la-haùn. Tin laø coù ñôøi nay vaø coøn coù ñôøi sau, tin vaøo vieäc hieáu thuaän vôùi cha meï, tin vaøo vieä c laøm laønh gaëp laønh, laøm aùc gaëp aùc. Vöõng tin ñöôïc nhö vaäy, taâm lieàn ñöôïc thanh tònh, töùc lìa xa ñöôïc naêm ñieàu aùc.

“Nhöõng gì laø naêm ñieàu aùc? Moät laø tham daâm, hai laø saân nhueá, ba laø meâ nguû, boán laø tham ñaém caùc troø vui, naêm laø coøn coù choã nghi.

“Ngöôøi chöa lìa ñöôïc naêm ñieàu aùc aáy thì taâm yù chaúng ñöôïc an ñònh. Lìa ñöôïc naêm ñieàu aùc aáy thì trong taâm lieàn thanh tònh.

32

VAÁN ÑAÙP “Ví nhö vua Giaù-ca-vieät daãn theo ngöôøi, ngöïa vôùi xe coä loäi qua moät doøng nöôùc. Qua khoûi roài, vua khaùt muoán tìm nöôùc uoáng. Vua coù haït chaâu quyù coù theå laøm laéng trong nöôùc ñuïc, lieàn duøng haït chaâu aáy ñaët xuoáng nöôùc, nöôùc ñuïc töùc thôøi laéng trong. Vua lieàn coù nöôùc saïch ñeå uoáng.

“Loøng ngöôøi chaát chöùa ñieàu aùc, ví nhö nöôùc ñuïc. Ñaïo taâm vöôït thoaùt sanh töû cuûa haøng ñeä töû Phaät ví nhö haït chaâu quyù coù theå laøm nöôùc laéng trong. Ngöôøi tröø saïch ñöôïc caùc ñieàu aùc roài, loøng thaønh tín trong saïch saùng rôõ nhö haït chaâu minh nguyeät.”

Vua taùn thaùn raèng: “Laønh thay! Laønh thay!”

Vua laïi hoûi: “Coøn nhö ngöôøi tinh taán thaønh tín laø theá naøo?”

Na-tieân ñaùp: “Haøng ñeä töû tu theo Phaät, töï saùch taán laøm göông cho nhau. Trong soá aáy coù nhöõng ngöôøi tröø heát caùc taâm aùc, coù ngöôøi ñaéc quaû Tu-ñaø-hoaøn, coù ngöôøi ñaéc quaû Tö-ñaø-haøm, coù ngöôøi ñaéc quaû A-na-haøm, coù ngöôøi ñaéc quaû A-la-haùn, laïi coù nhöõng ngöôøi hoïc laøm theo taâm thaønh tín. Heát thaûy nhöõng ngöôøi aáy ñeàu ñöôïc thoaùt khoûi choán theá tuïc.

“Ví nhö coù traän möa raát lôùn treân nuùi cao, neân doøng nöôùc döôùi chaân nuùi daâng cao meânh moâng. Nhöõng ngöôøi ôû hai beân bôø nöôùc ñeàu khoâng bieát möùc saâu caïn theá naøo, neân sôï chaúng daùm loäi qua.

“Baáy giôø coù ngöôøi töø xa ñeán, nhìn doøng nöôùc bieát ñöôïc möùc roäng heïp, saâu caïn, roài töï löôïng söùc mình, lieàn loäi xuoáng nöôùc maø vöôït qua. Nhöõng ngöôøi ôû hai beân bôø nöôùc lieàn baét chöôùc theo ngöôøi aáy, ñeàu loäi qua ñöôïc doøng nöôù c.

“Haøng ñeä töû Phaät cuõng gioáng nhö vaäy, phaùt khôûi taâm thaønh tín vì thaáy nhöõng ngöôøi ñi tröôùc ñöôïc taâm thanh tònh,

33

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN ñaéc caùc quaû Tu-ñaø-hoaøn, Tö-ñaø-haøm, A-na-haøm, A-la-haùn, ñeàu laø nhôø nôi coù thieän taâm vôùi söùc tinh taán.

“Kinh Phaät daïy raèng: Ngöôøi coù taâm thaønh tín, coù theå vöôït ra khoûi theá tuïc. Ngöôøi tu haønh tröôùc phaûi kieàm cheá, ngaên chaën ñöôïc naêm moái tham duïc, töï bieát thaân naøy laø khoå, sau môùi coù theå cöùu ñoä cho ngöôøi khaùc. Heát thaûy ñeàu laø nhôø nôi trí tueä maø thaønh töïu ñaïo ñöùc vaäy.”

Vua taùn thaùn raèng: “Hay thay! Hay thay!”

4. HIEÁU THUAÄN

Vua laïi hoûi: “Baïch ñaïi ñöùc, nhöõng gì ñöôïc goïi laø hieáu thuaän?”1 Na-tieân ñaùp: “Taát caû caùc ñieàu laønh ñeàu laø hieáu thuaän.

Phaøm ba möôi baûy phaùp trôï ñaïo2 ñeàu do nôi hieáu thuaän laøm goác.”

Vua hoûi: “Nhöõng gì laø ba möôi baûy phaùp trôï ñaïo?”

Na-tieân ñaùp: “Ñoù laø Boán phaùp döøng yù, Boán phaùp ñoaïn yù, Boán phaùp thaàn tuùc, Naêm caên, Naêm söùc, Baûy giaùc yù vaø Taùm chaùnh ñaïo.”

“Nhöõng gì goïi laø Boán phaùp döøng yù?”

“Phaät daïy raèng, moät laø quaùn thaân thì thaân döøng, hai laø quaùn beänh khoå thì beänh khoå döøng, ba laø quaù n yù thì yù döøng, 1

Khaùi nieäm hieáu thuaän ôû ñaây ñöôïc môû roäng hôn caùch hieåu thoâng thöôøng chæ lieân quan ñeán oâng baø, cha meï hieän theá... Coù ngöôøi cho raèng coù söï sai leäch veà caùch duøng töø ôû ñaây, nhöng chuùng toâi vaãn giöõ nguyeân, vì quan ñieåm môû roäng chöõ “hieáu” coøn ñöôïc thaáy ôû nhieàu kinh ñieån khaùc, khoâng rieâng gì ôû ñaây.

2 Baûn Haùn vaên goïi laø Tam thaäp thaát phaåm kinh, chính caùch goïi phoå bieán ngaøy nay laø Tam thaäp thaát phaåm trôï ñaïo, töùc laø ba möôi baûy phaùp giuùp ñaït ñeán quaû vò Boà-ñeà.

34

VAÁN ÑAÙP boán laø quaùn phaùp thì phaùp döøng. Nhö vaäy goïi laø Boán phaùp döøng yù.”1 Vua laïi hoûi: “Nhöõng gì laø Boán phaùp ñoaïn yù?”

“Khi ñaõ phaân bieät ñöôïc Boán phaùp döøng yù noùi treân, khoâng coøn khôûi nieäm trôû laïi nöõa, goïi laø Boán phaùp ñoaïn yù. Ñaõ ñöôïc Boán phaùp ñoaïn yù, trong yù nieäm lieàn töï nhieân ñöôïc Boán thaàn tuùc.”

“Nhöõng gì laø Boán thaàn tuùc trong yù nieäm?”

“Moät laø maét coù theå nhìn thaáu khaép nôi, hai laø tai coù theå nghe thaáu khaép nôi, ba laø coù theå bieát ñöôïc choã suy nghó trong taâm ngöôøi khaùc, boán laø coù theå bay ñi treân khoâng. Ñoù laø Boán thaàn tuùc trong yù nieäm.”

Vua hoûi: “Coøn nhöõng gì goïi laø Naêm caên?”

Na-tieân ñaùp: “Moät laø maét thaáy caùc hình saéc ñeïp ñeõ hay xaáu xí, trong yù ñeàu khoâng tham ñaém. Hai laø tai nghe caùc aâm thanh eâm dòu hay lôøi nhuïc maï, trong yù ñeàu khoâng tham ñaém.

Ba laø muõi ngöûi muøi höông thôm tho hay khoù ngöûi, trong yù ñeàu khoâng tham ñaém. Boán laø löôõi neám caùc muøi vò ngon ngoït hay cay ñaéng, trong yù ñeàu khoâng tham ñaém. Naêm laø thaân theå xuùc chaïm eâm dòu, trong yù cuõng khoâng vui thích; thaân theå xuùc chaïm thoâ cöùng, trong yù cuõng khoâng khoù chòu. Nhö vaäy goïi laø Naêm caên.”2 Vua laïi hoûi: “Coøn nhöõng gì goïi laø Naêm söùc?”

Na-tieân ñaùp: “Moät laø cheá ngöï ñöôïc maét, hai laø cheá ngöï ñöôïc tai, ba laø cheá ngöï ñöôïc muõi, boán laø cheá ngöï ñöôïc löôõi, 1

Veà boán phaùp naøy, caùc kinh khaùc ghi laø Töù nieäm xöù, laø boán phaùp quaùn nieäm caên baûn, bao goàm thaân, thuï, taâm vaø phaùp.

2 Caên ôû ñaây ñöôïc hieåu laø caên baûn, nghóa laø nhöõng ñieàu quan troïng, phaûi döïa vaøo ñoù laøm goác.

35

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN naêm laø cheá ngöï ñöôïc thaân. Nhôø ñuû söùc cheá ngöï ñöôïc naêm giaùc quan aáy neân taâm yù khoâng bò sa ñoïa, nhö vaäy goïi laø Naêm söùc.”

Vua hoûi: “Nhöõng gì laø Baûy giaùc yù?”

Na-tieân ñaùp: “Moät laø YÙ giaùc yù, hai laø Phaân bieät giaùc yù, ba laø Tinh taán giaùc yù, boán laø Khaû giaùc yù, naêm laø YÛ giaùc yù, saùu laø Ñònh giaùc yù, baûy laø Hoä giaùc yù. Ñoù laø Baûy giaùc yù.”1 Vua hoûi: “Nhöõng gì goïi laø Taùm moùn ñaïo haïnh?”2 Ñaùp: “Moät laø choã thaáy bieát chaân chaùnh, hai laø suy chaân chaùnh, ba laø lôøi noùi chaân chaùnh, boán laø vieäc laøm chaùnh, naêm laø ñôøi soáng chaân chaùnh, saùu laø tinh taán chaùnh, baûy laø choã nhôù nghó chaân chaùnh, taùm laø ñònh yù chaùnh. Ñoù goïi laø Taùm moùn ñaïo haïnh.3

nghó chaân chaân chaân

“Phaøm ba möôi baûy phaåm trôï ñaïo naøy ñeàu laáy hieáu thuaän laøm goác.

“Nhö ngöôøi mang ñoà naëng ñaët ñeå nôi xa, coù theå vöõng vaøng ñöôïc laø nhôø nôi maët ñaát.4 Caùc loaïi nguõ coác, caây coû treân theá gian naøy, ñeàu sanh töø ñaát maø moïc höôùng leân trôøi.

“Laïi nhö ngöôøi muoán xaây thaønh lôùn, tröôùc phaûi lo vieäc ño ñaïc laøm neàn moùng, roài sau môùi coù theå khôûi coâng xaây döïng.

1

Caùc kinh khaùc ghi laø Baûy giaùc chi, goàm coù Traïch phaùp giaùc chi, Tinh taán giaùc chi, Khinh an giaùc chi, Hyû giaùc chi, Nieäm giaùc chi, Ñònh giaùc chi vaø Xaû giaùc chi.

2 Baùt chuûng ñaïo haïnh, töùc laø Taùm chaùnh ñaïo.

3 Baûn Haùn vaên duøng chöõ tröïc (直) thay vì chöõ chaùnh (正) nhö hieän nay. Chuùng toâi cho raèng chæ laø khaùc bieät veà caùch choïn duøng töø, vì noäi dung naøy vaãn phuø hôïp vôùi Baùt chaùnh ñaïo. Cuõng nhö taát caû nhöõng choã chæ ñeán vò giaùc trong baûn kinh naøy, ñeàu duøng chöõ khaåu (口) thay vì chính xaùc hôn laø chöõ thieät (舌).

4 Ñaát laø choã chòu ñöïng troïng löôïng ñeå vaät coù theå ñöùng vöõng. Nhö ñaát meàm luùn khoâng ñuû söùc chòu, vaät khoâng sao ñöùng vöõng ñöôïc.

36

VAÁN ÑAÙP “Laïi nhö ngöôøi muoán nhaøo loän bieåu dieãn, tröôùc phaûi lo doïn choã ñaát cho saïch vaø baèng phaúng, sau môùi coù theå nhaøo loän treân ñoù. “Ñeä töû Phaät muoán caàu ñaïo, tröôùc phaûi thöïc haønh theo kinh giaùo, trì giôùi, nhôù nghó ñieàu laønh, vì roõ bieát söï caàn khoå neân lieàn lìa boû ñöôïc caùc moái aùi duïc, lieàn suy töôûng nghó nhôù ñeán Taùm chaùnh ñaïo.”

Vua laïi hoûi: “Neân nhôø vaøo nhöõng ñieàu gì ñeå lìa ñöôïc caùc moái aùi duïc?”

Na-tieân ñaùp: “Moät loøng nghó nhôù ñeán ñaïo, aùi duïc töï nhieân dieät maát.”

Vua lieàn taùn thaùn: “Hay thay! Hay thay!”

5. TINH TAÁN

Vua hoûi: “Nhöõng gì goïi laø tinh taán?”

Na-tieân ñaùp: “Giöõ laáy ñieàu laønh ñaõ coù, taêng tieá n ñieàu laønh chöa coù, aáy goïi laø tinh taán.

“Nhö coù böùc töôøng nhaø saép ñoå, nhôø coù truï choáng neân laïi ñöùng vöõng. Tinh taán cuõng gioáng nhö vaäy.1 “Nhö coù vò vua mang quaân ñi ñaùnh. Quaân khoâng ñuû maïnh, vua lieàn sai theâm quaân ñeán trôï löïc, nhôø vaäy ñöôïc chieán thaéng.

“Ngöôøi ta coù laém ñieàu aùc, cuõng nhö luùc quaân kia yeáu ôùt.

Ngöôøi giöõ ñöôïc taâm thieän, tieâu dieät caùc taâm aùc, cuõng nhö vua sai quaân ñeán taêng vieän maø ñöôïc chieán thaéng.

“Giöõ laáy naêm taâm thieän, tröø maát naêm taâm aùc, cuõng nhö chieán ñaáu ñöôïc ñaéc thaéng. Nhö vaäy goïi laø tinh taán taêng tieán ñieàu laønh.”

1

Nghóa laø cuõng coù khaû naêng choáng chòu laïi söï thoaùi hoùa, hö haïi.

37

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN Ñeán ñaây, ngaøi Na-tieân ñoïc keä raèng: Tinh taán giuùp theâm söùc, Ngöôøi ñi troïn ñöôøng laønh.

Vöôït thoaùt ñöôïc theá tuïc, Khoâng coøn phaûi xoay vaàn.

Vua nghe xong, taùn thaùn raèng: “Hay thay! Hay thay!”

6. NHÔÙ NGHÓ ÑIEÀU LAØNH

Vua laïi hoûi: “Sao goïi laø taâm yù luoân nhôù nghó ñieàu laønh?”

Na-tieân ñaùp: “Nhö ngöôøi haùi nhieàu thöù hoa, duøng chæ keát chaët laïi thaønh chuoãi, gioù khoâng thoåi tung ra ñöôïc.

“Thí nhö ngöôøi giöõ kho cuûa vua, bieát phaân bieät roõ ñöôïc trong kho vua coù caùc thöù vaøng baïc, chaâu ngoïc nhieàu ít, toát xaáu theá naøo. Ngöôøi tu haønh muoán ñöôïc ñaïo, taâm yù luoân nhôù nghó ñeán Ba möôi baûy phaåm trôï ñaïo. Nhö vaäy töùc laø nhôù nghó ñeán ñaïo xuaát theá. Ngöôøi coù nhôù nghó ñaïo lyù, nhaân ñoù môùi bieát ñöôïc ñieàu laønh, ñieàu aùc; bieát ñieàu naøo coù theå laøm, ñieàu naøo khoâng theå laøm; phaân bieät ñöôïc toát xaáu, töï suy ngaãm laáy, lieàn boû aùc maø laøm laønh.

“Thí nhö ngöôøi giöõ cöûa cho vua, bieát nhöõng ngöôøi naøo ñöôïc vua kính troïng, nhöõng ngöôøi naøo vua khoâng kính troïng, nhöõng ngöôøi naøo coù lôïi cho vua, nhöõng ngöôøi naøo khoâng coù lôïi cho vua. Ngöôøi aáy bieát nhöõng ai ñöôïc vua kính troïng, nhöõng ai coù theå laøm lôïi cho vua, lieàn cho vaøo. Bieát nhöõng ai vua khoâng kính troïng, nhöõng ai khoâng coù lôïi cho vua, lieàn khoâng cho vaøo.

38

VAÁN ÑAÙP “Ngöôøi tu haønh kieåm soaùt yù nieäm mình cuõng nhö vaäy.

Nhöõng ñieàu laønh thì ñeå cho vaøo, nhöõng ñieàu aùc thì ngaên giöõ laïi. Gìn giöõ yù laønh, cheá phuïc trong taâm cuõng laïi nhö vaäy.” Ñeán ñaây, ngaøi Na-tieân daãn thuyeát lôøi trong kinh raèng: “Ngöôøi tu hoïc phaûi töï kieân cöôøng gìn giöõ phoøng hoä yù nieäm cuûa mình, caûnh giaùc vôùi saùu moùn aùi duïc trong thaân.1 Laøm ñöôïc nhö vaäy môùi coù theå thoaùt ra khoûi voøng theá tuïc.”

Vua taùn thaùn raèng: “Hay thay! Hay thay!”

7. NHAÁT TAÂM

Vua laïi hoûi: “Nhöõng gì coù theå goïi nhaát taâm?”

Na-tieân ñaùp: “Trong caùc ñieàu laønh, chæ rieâng coù nhaát taâm laø cao hôn heát. Neáu ngöôøi coù theå ñaït ñöôïc nhaát taâm, caùc ñieàu thieän khaùc ñeàu tuøy ñoù sanh ra.

“Thí nhö xaây döïng laàu gaùc, muoán vöõng vaøng phaûi coù neàn moùng chòu ñöïng. Heát thaûy caùc ñieàu thieän ñeàu phaûi do nôi nhaát taâm.

“Nhö coù vò vua daãn boán ñaïo quaân ra thaønh chieán ñaáu, coù quaân cöôõi voi, quaân cöôõi ngöïa, quaân duøng xe vaø quaân ñaùnh boä, thaûy ñeàu do vua ñieàu khieån. Heát thaûy kinh ñieån, giôùi luaät cuûa Phaät, cuøng caùc ñieàu laønh khaùc ñeàu tuøy theo nôi nhaát taâm, cuõng nhö caùc ñaïo quaân kia tuøy theo vua vaäy.” Ñeán ñaây, ngaøi Na-tieân daãn kinh thuyeát raèng: “Trong caùc ñieàu laønh, nhaát taâm laø goác. Taát caû nhöõng ngöôøi hoïc ñaïo, tröôùc heát ñeàu phaûi nöông vaøo söï nhaát taâm. Neáu

1

Saùu moùn aùi duïc trong thaân, töùc laø luïc caên (maét, tai, muõi, löôõi, thaân, yù) duyeân theo luïc traàn (saéc, thanh, höông, vò, xuùc, phaùp) maø khôûi taâm tham ñaém.

39

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN khoâng thì vieäc sanh töû töø quaù khöù ñeán nay cöù nhö nöôùc chaûy xuoâi gioøng, tröôùc sau noái nhau khoâng coù luùc döø ng.”

Vua khen raèng: “Hay thay! Hay thay!”

8. TRÍ TUEÄ

Vua laïi hoûi: “Theá naøo laø trí tueä?”

Na-tieân ñaùp: “Baàn taêng tröôùc ñaõ coù noùi. Ngöôøi coù trí tueä coù theå döùt tröø caùc moái nghi, roõ bieát caùc vieäc laønh. Nhö vaäy laø trí tueä.

“Thí nhö caàm ñeøn saùng böôùc vaøo nhaø toái, vöøa böôùc vaøo thì boùng toái lieàn tan bieán, töï thaáy saùng toû. Ngöôøi saùng suoát coù trí tueä, cuõng nhö aùnh ñeøn saùng vaäy.

“Laïi nhö ngöôøi duøng thanh ñao beùn chaët caây. Ngöôøi coù trí tueä coù theå ñoaïn döùt caùc ñieàu aùc, cuõng nhö thanh ñao beùn kia.

“Ngöôøi ta ôû trong theá gian, trí tueä laø cao quyù hôn heát. Ai coù ñöôïc trí tueä, coù theå vöôït thoaùt ñöôïc qua khoûi söï khoå veà sanh töû.”

Vua khen raèng: “Hay thay! Hay thay!”

9. COÂNG NAÊNG CUÛA CAÙC ÑIEÀU LAØNH

Vua laïi hoûi: “Baïch ñaïi ñöùc, töø tröôùc ñeán giôø ngaøi ñaõ thuyeát daïy ñuû caùc ñieàu khaùc nhau trong kinh, phaûi chaêng ñeàu chæ laø vì muoán tröø saïch caùc ñieàu aùc?”

Na-tieân ñaùp: “Ñuùng vaäy! Kinh Phaät thuyeát daïy caùc ñieàu laønh khaùc bieät nhau, thaûy ñeàu laø vì muoán tröø saïch heát thaûy caùc ñieàu aùc.

40

VAÁN ÑAÙP “Nhö vò vua kia daãn boán ñoaøn quaân khaùc nhau1 ra traän chieán ñaáu. Nhöng töø khi phaùt binh, moãi moãi ñeàu chæ vì muoán coâng kích quaân ñòch. Phaät thuyeát trong kinh ñuû caùc ñieàu laønh, cuõng chæ vì muoán coâng kích, tröø boû cho heát caùc ñieàu aùc ñi vaäy.”

Vua taùn thaùn raèng: “Hay thay! Hay thay! Ñaïi ñöùc Na-tieân thuyeát giaûng kinh Phaät nghe thaät raát thoûa chí!”

10. AI TAÙI SANH

Vua laïi hoûi: “Baïch ñaïi ñöùc! Nhö coù noùi, khi ngöôøi ta cheát ñi, theo nôi choã thieän hoaëc aùc ñaõ laøm maø taùi sanh. Vaäy taùi sanh ñoù laø thaân maïng vôùi thaàn thöùc naøy ñi taùi sanh chaêng?

Hay thaân maïng vôùi thaàn thöùc khaùc?”

Na-tieân ñaùp: “Khoâng phaûi thaân maïng vôùi thaàn thöùc naøy, cuõng khoâng lìa khoûi thaân maïng vôùi thaàn thöùc naøy.”

Khi aáy, ngaøi Na-tieân hoûi laïi vua raèng: “Naøy ñaïi vöông, thaân maïng khi coøn aáu thô theo buù söõa meï, vôùi thaân maïng khi ñaõ lôùn khoân, laø moät hay laø khaùc?”

Vua ñaùp: “Thaân maïng khi coøn aáu thô, voán laø khaùc.”

Na-tieân noùi: “Ngöôøi ta khi coøn ôû trong buïng meï, töø luùc môùi vöøa thuï tinh, cho ñeán thaønh baøo thai coù khaùc nhau chaêng?

Cho ñeán hình thaønh ñuû xöông coát, da thòt, coù khaùc nhau chaêng? Töø khi sanh ra, cho ñeán khi tuoåi lôùn, coù khaùc nhau chaêng?

“Nhö moät ngöôøi hoïc vieát, ngöôøi khaùc coù theå thay ngöôøi aáy maø vieát hay chaêng?”

Vua noùi: “Khoâng theå ñöôïc.”

1

Boán ñoaøn quaân khaùc nhau töùc laø quaân cöôõi voi, quaân cöôõi ngöïa, quaân duøng xe vaø quaân ñaùnh boä.

41

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN Na-tieân laïi hoûi: “Nhö moät ngöôøi phaïm phaùp, toäi ñaùng mang ra xöû, ngöôøi voâ toäi chòu thay ñöôïc chaêng?”

Vua ñaùp: “Khoâng theå ñöôïc.” Ñaïi ñöùc Na-tieân ñaõ duøng caùc vieäc nhö treân maø daãn duï, nhöng yù vua vaãn chöa hieåu thaáu neân thöa hoûi: “Baïch ñaïi ñöùc, nhö laïi coù ai hoûi ngaøi vieäc naøy,1 ngaøi giaûng giaûi theá naøo?”

Na-tieân ñaùp: “Thaân cuûa baàn taêng ñaây, töø thuôû thieáu thôøi cho ñeán khi khoân lôùn, voán chæ laø moät thaân ñöôïc lieân tuïc nuoâi lôùn ñoù thoâi.”2 Na-tieân laïi hoûi vua: “Nhö ngöôøi thaép leân ngoïn ñeøn luùc ñaàu hoâm, coù theå giöõ chaùy cho ñeán saùng chaêng?”

Vua ñaùp: “Coù theå ñöôïc.”

Na-tieân laïi hoûi: “Löûa ñaõ thaép leân nôi ngoïn ñeøn aáy, luùc ñaàu hoâm, luùc giöõa ñeâm, cho ñeán luùc gaàn saùng, coù phaûi cuøng moät ngoïn löûa chaêng?”

Vua ñaùp: “Khoâng phaûi.”3 Na-tieân laïi hoûi: “Thaép ñeøn luùc ñaàu hoâm, luùc nöûa ñeâm coù thaép laïi chaêng? Luùc gaàn saùng coù thaép laïi chaêng?”

Vua ñaùp: “Khoâng. Ñaàu hoâm ñaõ thaép ñeøn, löûa aáy nôi tim ñeøn chaùy maõi cho ñeán saùng maø thoâi.”1

1

Töùc laø nhöõng caâu hoûi maø ngaøi Na-tieân tröôùc ñoù vöøa hoûi vua.

Bôûi vì vua cho raèng thaân maïng khi nhoû vôùi khi lôùn laø khaùc nhau, neân ñaïi ñöùc Na-tieân daãn nhieàu thí duï ñeå baùc boû. Vua vaãn chöa hieåu roõ yù ngaøi, neân muoán nghe caâu traû lôøi roõ raøng. Vì vaäy, ngaøi noùi roõ ra ñoù chæ laø hai giai ñoaïn khaùc nhau cuûa cuøng moät thaân maïng.

3 Choã naøy vua ñaõ baét ñaàu luùng tuùng, neân traû lôøi göôïng gaïo. Noùi “khoâng phaûi” laø vì muoán baûo thuû yù töôûng tröôùc ñaây cuûa mình, cho raèng “thaân maïng luùc aáu thôøi vôùi thaân maïng khi khoân lôùn laø khaùc nhau”. Ngaøi Na-tieân sau ñoù kieân trì ñöa ra caùc ví duï khaùc khieán vua phaûi chaáp nhaän töø boû ñònh kieán cuõ.

2

42

VAÁN ÑAÙP Na-tieân noùi: “Thaàn thöùc2 cuûa con ngöôøi tieáp noái maø thay ñoåi cuõng laø nhö theá. Maát ôû nôi naøy, sanh ôû nôi khaùc. Ngöôøi sanh ra voán chæ moät thaàn thöùc aáy cho ñeán luùc giaø cheát, roài sau laïi höôùng ñeán moät ñôøi soáng khaùc. Tieáp noái maø thay ñoåi nhö vaäy, neân thaät khoâng phaûi, maø cuõng khoâng lìa caùi thaàn thöùc tröôùc ñoù. Ngöôøi sau khi cheát roài, thaàn thöùc ñeàu phaûi höôùng ñeán moät ñôøi soáng môùi.

“Ví nhö duøng söõa maø laøm ra bô, phoù-maùt, ñeà hoà... Coù theå naøo laáy nhöõng ñeà-hoà, phoù-maùt, bô... aáy trôû laïi goïi laø söõa chaêng?

Coù ngöôøi noùi nhö vaäy, coù ñuùng chaêng?”

Vua ñaùp: “Lôøi noùi nhö vaäy khoâng ñuùng.”

Na-tieân noùi: “Thaàn thöùc con ngöôøi cuõng nhö söõa kia vaäy.

Töø söõa maø laøm ra bô, phoù-maùt, ñeà-hoà... Thaàn thöùc con ngöôøi cuõng nhö vaäy. Do nôi thaàn thöùc maø thoï sanh, töø sanh ra cho ñeán khoân lôùn, giaø cheát. Sau khi cheát roài laïi taùi sanh. Thaân naøy vöøa maát lieàn thoï thaân khaùc, ví nhö hai vò chuùa teå,3 laïi töông quan vôùi nhau nhö moät.”

Vua khen raèng: “Hay thay! Hay thay!”

11. KHOÂNG COØN TAÙI SANH

Vua laïi hoûi Na-tieân: “Nhö coù ngöôøi khoâng phaûi taùi sanh ôû ñôøi sau, ngöôøi aáy coù theå töï bieát vieäc aáy chaêng?”

1

Khi traû lôøi caâu naøy, vua töï ñaùnh ñoå laäp luaän tröôùc ñoù, raèng “löûa ñaàu hoâm khoâng phaûi löûa luùc nöûa ñeâm”.

2 Nguyeân baûn Haùn vaên duøng töø khoâng nhaát quaùn. Tröôùc duøng thaân maïng (身 命), sau duøng tinh thaàn (精神), sau ñaây nöõa laïi duøng nhaân thaàn (人神), thaät ra ñeàu chæ ñeán thaàn thöùc (神識), laø phaàn chòu aûnh höôûng cuûa nghieäp löïc maø thoï sanh moät ñôøi soáng môùi trong luaân hoài. Vì theá chuùng toâi duøng töø thaàn thöùc ñeå chuyeån dòch cho nhaát quaùn, deã hieåu.

3 YÙ noùi thaàn thöùc laøm chuû trong thaân maïng.

43

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN Na-tieân ñaùp: “Taát nhieân. Ngöôøi aáy coù theå töï bieát ñöôïc.”

Vua hoûi: “Nhôø ñaâu maø bieát?”

Na-tieân ñaùp: “Ngöôøi aáy töï bieát mình khoâng coøn aân tình aùi luyeán, khoâng coøn tham duïc, khoâng coøn caùc ñieàu aùc trong taâm.

Vì theá töï bieát khoâng coøn phaûi taùi sanh ñôøi sau nöõa.”

Na-tieân laïi hoûi vua: “Nhö nhaø noâng kia caøy ruoäng, gieo gioáng, ñeán khi thu hoaïch vaøo chöùa trong kho. Vuï muøa naêm sau ngöôøi aáy khoâng caøy ruoäng, khoâng gieo gioáng, chæ duøng thoùc chöùa trong kho. Ngöôøi nhaø noâng aáy coù mong gì ñöôïc thu hoaïch thoùc môùi chaêng?”

Vua noùi: “Nhaø noâng aáy thaät khoâng theå mong nhö vaäy ñöôïc.”

Na-tieân hoûi: “Nhaø noâng aáy do ñaâu maø bieát seõ khoâng coù thu hoaïch thoùc môùi?”

Vua ñaùp: “Vì nhaø noâng aáy khoâng caøy ruoäng, khoâng gieo gioáng trôû laïi, neân bieát khoâng theå mong gì coù thu hoaïch thoùc môùi.”

Na-tieân noùi: “Ngöôøi tu haønh ñaéc ñaïo cuõng gioáng nhö vaäy.

Töï bieát mình ñaõ döùt boû aân tình, aùi luyeán, vui khoå; khoâng coøn taâm tham muoán, vì vaäy töï bieát laø ñôøi sau khoâng coøn phaûi taùi sanh nöõa.”

12. TRÍ TUEÄ CUÛA NGÖÔØI ÑAÉC ÑAÏO

Vua laïi hoûi: “Ngöôøi ñaõ chaám döùt ñöôïc söï taùi sanh, ngay trong ñôøi naøy coù ñöôïc trí tueä khaùc ngöôøi thöôøng chaêng?”

Na-tieân ñaùp: “Taát nhieân. Ngöôøi aáy coù trí tueä khaùc ngöôøi thöôøng.”

Vua laïi hoûi: “Ngöôøi aáy coù theå saùng suoát hieåu roõ chaêng?”

44

VAÁN ÑAÙP roõ.”

Na-tieân ñaùp: “Taát nhieân, ngöôøi aáy coù theå saùng suoát hieåu

Vua hoûi: “Coù trí tueä vaø saùng suoát hieåu roõ, hai vieäc aáy coù khaùc nhau hay chaêng?”

Na-tieân ñaùp: “Hai vieäc aáy ñeàu nhö nhau.”

Vua hoûi: “Ngöôøi coù trí tueä saùng suoát hieåu roõ, coù theå hieåu bieát heát thaûy moïi vieäc chaêng? Coù nhöõng vieäc gì khoâng theå hieåu thaáu chaêng?”

Na-tieân ñaùp: “Coù ñieàu hieåu thaáu, coù ñieàu khoâng hieåu thaáu.”

Vua hoûi: “Nhöõng gì hieåu thaáu? Nhöõng gì khoâng hieåu thaáu?”

Na-tieân ñaùp: “Nhöõng gì tröôùc ñaây chöa töøng hoïc ñeán, khoâng theå hieåu thaáu. Nhöõng gì ñaõ coù hoïc qua, coù theå hieåu thaáu.

Nhöng ngöôøi coù trí ñeàu hieåu thaáu ñöôïc raèng vaïn vaät thaûy ñeàu troâi qua ñeán choã khoâng khoâng, chaúng tuøy theo yù mình; loøng ngöôøi tham ñaém söï vui thaûy ñeàu laø gieo laáy nhaân cuûa söï khoå, daãn ñeán söï khoå. Ngöôøi coù trí tueä bieát roõ lyù thaønh baïi khoâng thöôøng toàn cuûa söï vaät, vì vaäy maø khaùc vôùi keû taàm thöôøng.”

Vua hoûi: “Nhö ngöôøi coù trí tueä, söï ngu si khi aáy ôû ñaâu?”

Na-tieân ñaùp: “Ngöôøi coù trí tueä, nhöõng ñieàu ngu si töï nhieân dieät maát. Ví nhö ngöôøi caàm ñeøn saùng ñi vaøo nhaø toái, trong nhaø lieàn ñöôïc chieáu saùng, boùng toái töùc thôøi dieät maát. Trí tueä cuõng nhö ñeøn saùng, ngu si nhö boùng toái. Ngöôøi coù trí tueä, heát thaûy caùc ñieàu ngu si taát phaûi bò tieâu dieät.”

Vua laïi hoûi: “Dieät heát ngu si roài, khi aáy trí tueä ôû ñaâu?”

Na-tieân ñaùp: “Ngöôøi sau khi ñaõ duøng trí tueä maø dieät heát ngu si, thì trí tueä aáy cuõng töï maát. Nhöng nhöõng gì maø trí tueä taïo ra vaãn coøn toàn taïi.

45

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN “Ví nhö ngöôøi ñang ñeâm thaép ñeøn ñeå vieát thö. Ñeøn taét roài nhöng laù thö vaãn coøn toàn taïi. Trí tueä cuõng nhö vaäy. Ñaõ thaønh töïu ñöôïc cho ngöôøi roài, trí tueä lieàn maát, nhöng nhöõng ñieàu ñaõ coù ñöôïc vaãn coøn toàn taïi.”

Vua noùi: “Ñaïi ñöùc baûo raèng trí tueä thaønh töïu cho ngöôøi roài töï maát. Xin noùi roõ theâm veà lôøi aáy.”

Na-tieân ñaùp: “Ví nhö ngöôøi muoán phoøng hoûa hoaïn, neân chuaån bò saün 5 thuøng nöôùc lôùn. Khi coù hoûa hoaïn, lieàn duøng nöôùc trong 5 thuøng aáy maø daäp taét löûa. Löûa ñaõ taét roài, ngöôøi aáy coøn coù yù muoán duøng maáy caùi thuøng nöõa hay chaêng?”

Vua ñaùp: “Ngöôøi aáy taát khoâng coøn muoán duøng maáy caùi thuøng nöõa. Löûa ñaõ taét, duøng maáy caùi thuøng aáy maø laøm chi?”

Na-tieân noùi: “Ngöôøi tu hoïc duøng naêm taâm laønh dieät heát caùc ñieàu aùc, cuõng gioáng nhö nhöõng thuøng nöôùc kia daäp taét löûa.”

13. NAÊM TAÂM LAØNH

Vua hoûi: “Nhöõng gì laø naêm taâm laønh?”

Na-tieân ñaùp: “Moät laø tin vaøo ñieàu thieän, ñieàu aùc.1 Hai laø khoâng huûy baùng kinh ñieån, giôùi luaät. Ba laø tinh taán. Boán laø aân caàn nhôù nghó caùc ñieàu laønh. Naêm laø moät loøng nhôù nghó ñeán ñaïo phaùp. Ñoù laø naêm ñieàu laønh. Ngöôøi coù theå laøm theo naêm ñieàu laønh aáy, lieàn ñöôïc trí tueä saùng suoát, hieåu roõ ñöôïc thaân maïng naøy cuõng nhö vaïn vaät ñeàu khoâng thöôøng toàn, hieåu ñöôïc leõ khoå naõo, raèng moïi vieäc ñeàu khoâng theo nhö yù muoán,2 hieåu ñöôïc leõ khoâng coù gì laø sôû höõu caû.

1 2

Nghóa laø tin ôû nhaân quaû, laøm laønh gaëp laønh, laøm aùc gaëp aùc. ÔÛ ñaây chæ söï tham duïc, mong caàu.

46

VAÁN ÑAÙP “Ví nhö vò thaày thuoác mang naêm loaïi thuoác ñeán nhaø ngöôøi beänh. Laáy naêm thöù thuoác aáy cho beänh nhaân uoáng, ñöôïc khoûi beänh. Sau ñoù, thaày thuoác coù coøn muoán duøng caùc loaïi thuoác aáy nöõa chaêng?”

Vua ñaùp: “Beänh ñaõ khoûi, taát nhieân khoâng coøn muoán duøng caùc loaïi thuoác aáy nöõa.”

Na-tieân noùi: “Naêm loaïi thuoác aáy, ví nhö naêm ñieàu laønh, nhö trí tueä. Ngöôøi thaày thuoác aáy cuõng nhö ngöôøi hoïc ñaïo.

Beänh aáy ví nhö caùc ñieàu aùc. Ngu si ví nhö beänh nhaân. Hieåu ñaïo roài, xa lìa coõi theá, nhö beänh nhaân ñöôïc khoûi. Trí tueä ñaõ thaønh töïu, ngöôøi hoïc ñaïo ñaõ vöôït ra khoûi theá tuïc, chöùng ñaéc ñaïo phaùp, trí tueä lieàn töï dieät maát. Ví nhö ngöôøi duõng só chieán ñaáu, nhaém vaøo keû ñòch maø baén ra naêm muõi teân, ñöôïc ñaéc thaéng. Ñaõ chieán thaéng roài, ngöôøi aáy coøn coù muoán ñöôïc laïi naêm muõi teân aáy chaêng?” aáy.”

Vua ñaùp: “Khoâng, khoâng theå muoán ñöôïc laïi naêm muõi teân

Na-tieân noùi: “Naêm muõi teân nhö naêm ñieàu saùng suoát cuûa ngöôøi. Ngöôøi trí nhôø trí maø ñöôïc ñaïo, nhö duõng só kia chieán thaéng keû ñòch. Caùc ñieàu aùc cuõng nhö keû ñòch. Ngöôøi tu giöõ laáy naêm ñieàu laønh, dieät heát caùc ñieàu aùc. Caùc ñieà u aùc ñaõ dieät, trí tueä laønh taát sanh. Ngöôøi tu nhôø nôi trí tueä laønh maø ñöôïc ñoä thoaùt.

47

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN

KINH TYØ-KHEO NA-TIEÂN (Baûn Haùn vaên dòch töø tieáng Phaïn, khuyeát danh ngöôøi dòch)

QUYEÅN TRUNG I. CAÙC VAÁN ÑEÀ VEÀ TAÂM THÖÙC 1. CAÛM XUÙC VAØ SÖÏ KHOÅ, VUI

Vua hoûi: “Baïch ñaïi ñöùc, ngöôøi ta thaáy vui trong loøng, ñieàu aáy laø thieän hay baát thieän? Ngöôøi ta thaáy khoå trong loøng, ñieàu aáy laø thieän hay baát thieän? Phaät coù thuyeát caùc phaùp vui hoaëc khoå chaêng? Nhö khieán cho caùc phaùp höõu vi khoâng phaûi khoå.”

Na-tieân lieàn hoûi vua: “Naøy ñaïi vöông, nhö coù ngöôøi ñoát hoøn saét noùng ñoû, naém trong loøng baøn tay, hoøn saét coù laøm ngöôøi aáy raát khoù chòu chaêng? Laïi trong loøng baøn tay kia naém chaët moät cuïc baêng, cuïc baêng coù laøm ngöôøi aáy raát khoù chòu chaêng?”

Vua ñaùp: “Taát nhieân, caû hai ñeàu coù söùc gaây khoù chòu nhö nhau.”

Na-tieân hoûi vua: “Nhö vaäy, vaät trong hai tay ngöôøi aáy, coù phaûi ñeàu noùng caû chaêng?”

“Khoâng phaûi ñeàu noùng caû.”

“Hay laø ñeàu laïnh caû chaêng?”

“Cuõng khoâng phaûi ñeàu laïnh caû.”

Na-tieân noùi: “Caû hai vaät aáy ñeàu gaây khoù chòu. Baàn taêng ñaõ hai laàn hoûi ñaïi vöông. Neáu caû hai ñeàu noùng, neân noùi laø ñeàu noùng; neáu caû hai ñeàu laïnh, neân noùi laø ñeàu laïnh. Nay vì sao

48

CAÙC VAÁN ÑEÀ VEÀ TAÂM THÖÙC moät laïnh, moät noùng, laïi coù theå noùi laø ñeàu gaây khoù chòu cho ngöôøi?”1 Vua noùi: “Traãm khoâng ñuû trí tueä hieåu roõ vieäc naøy. Xin ñaïi ñöùc vì traãm giaûng giaûi.”

Na-tieân ñaùp: “Kinh Phaät noùi raèng: Coù saùu vieäc khieán cho ngöôøi ta ñaém vaøo söï vui, coù saùu vieäc khieán ngöôøi ta ñaém vaøo söï buoàn, laïi coù saùu vieäc khieán ngöôøi ta khoâng vui, coù saùu vieäc khieán ngöôøi ta khoâng vui cuõng khoâng buoàn.

“Coøn coù saùu vieäc giuùp ngöôøi ta thoaùt ra khoûi söï vui, saùu vieäc giuùp ngöôøi ta thoaùt ra khoûi söï buoàn.”

Vua hoûi: “Nhöõng gì laø saùu vieäc khieán ngöôøi ta chìm ñaém vaøo söï vui?”

Na-tieân ñaùp: “Moät laø maét nhìn thaáy, trong loøng mong moûi coù ñöôïc maõi, vì theá neân vui. Hai laø tai nghe aâm thanh deã chòu, trong loøng mong moûi coù ñöôïc maõi, vì theá neân vui. Ba laø muõi ngöûi höông thôm, trong loøng mong moûi coù ñöôïc maõi, vì theá neân vui. Boán laø löôõi neám vò ngon, trong loøng mong moûi coù ñöôïc maõi, vì theá neân vui. Naêm laø thaân xuùc chaïm eâm aùi, trong loøng mong moûi coù ñöôïc maõi, vì theá neân vui. Saùu laø trong yù ñöôïc vui, trong loøng mong moûi coù ñöôïc maõi, vì theá neân vui.

Nhö vaäy laø saùu vieäc khieán ngöôøi ta chìm ñaém vaøo söï vui.”

Vua laïi hoûi: “Nhöõng gì laø saùu vieäc giuùp ngöôøi ta thoaùt ra khoûi söï vui?”

Na-tieân ñaùp: “Moät laø maét thaáy saéc ñeïp, loøng nghó nhôù raèng chaúng theå ñöôïc nhö vaäy maõi, lieàn sanh taâm döùt boû, töï suy nghó hieåu thaáu leõ voâ thöôøng, nhôø vaäy thoaùt ra khoûi söï vui.

1

ÔÛ ñaây muoán laáy noùng vaø laïnh ñeå so saùnh vôùi söï vui vaø khoå, ñeå cho vua thaáy roõ hai ñieàu aáy ñeàu coù theå gaây haïi cho ngöôøi. Chuù yù raèng vui, khoå ôû ñaây laø ñang noùi trong phaïm truø cuûa thoï caûm.

49

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN “Hai laø tai nghe aâm thanh deã chòu, loøng nghó nhôù raèng chaúng theå ñöôïc nhö vaäy maõi, lieàn sanh taâm döùt boû, nhôø vaäy thoaùt ra khoûi söï vui.

“Ba laø muõi ngöûi höông thôm, loøng nghó nhôù raèng chaúng theå ñöôïc nhö vaäy maõi, lieàn sanh taâm döùt boû, nhôø vaäy thoaùt ra khoûi söï vui.

“Boán laø löôõi neám vò ngon, loøng nghó nhôù raèng chaúng theå ñöôïc nhö vaäy maõi, lieàn sanh taâm döùt boû, nhôø vaäy thoaùt ra khoûi söï vui.

“Naêm laø thaân xuùc chaïm eâm aùi, loøng nghó nhôù raèng chaúng theå ñöôïc nhö vaäy maõi, lieàn sanh taâm döùt boû, nhôø vaäy thoaùt ra khoûi söï vui.

“Saùu laø yù nghó ñeán aùi duïc, loøng nghó nhôù raèng chaúng theå ñöôïc nhö vaäy maõi, lieàn sanh taâm döùt boû, nhôø vaäy neân thoaùt ra khoûi söï vui.

“Nhö vaäy laø saùu vieäc giuùp ngöôøi ta thoaùt ra khoûi söï vui.”

Vua hoûi: “Nhöõng gì laø saùu vieäc khieán ngöôøi ta chìm ñaém vaøo söï buoàn?”

Na-tieân ñaùp: “Moät laø nhöõng ñieàu maét khoâng öa thích maø phaûi nhìn thaáy, neân sanh taâm buoàn. Hai laø nhöõng ñieàu tai khoâng muoán nghe maø phaûi nghe, neân sanh taâm buoàn. Ba laø nhöõng muøi muõi khoâng öa ngöûi maø phaûi ngöûi, neân sanh taâm buoàn. Boán laø nhöõng vò löôõi khoâng öa neám maø phaûi neám, neân sanh taâm buoàn. Naêm laø nhöõng ñieàu thaân khoâng öa thích maø phaûi xuùc chaïm, neân sanh taâm buoàn. Saùu laø nhöõng ñieàu yù khoâng öa thích maø phaûi nghó töôûng, neân sanh taâm buoàn. Nhö vaäy laø saùu vieäc khieán ngöôøi ta chìm ñaém vaøo söï buoàn.”

Vua hoûi: “Nhöõng gì laø saùu vieäc khieán ngöôøi ta khoâng vui?”

50

CAÙC VAÁN ÑEÀ VEÀ TAÂM THÖÙC Na-tieân ñaùp: “Moät laø maét thaáy nhöõng hình saéc xaáu xí, khieán ngöôøi khoâng vui. Hai laø tai nghe nhöõng aâm thanh khoù chòu, khieán ngöôøi khoâng vui. Ba laø muõi ngöûi nhöõng muøi hoâi thoái, khieán ngöôøi khoâng vui. Boán laø löôõi neá m nhöõng vò cay ñaéng, khieán ngöôøi khoâng vui. Naêm laø thaân xuùc chaïm nhöõng vaät thoâ nhaùm, khieán ngöôøi khoâng vui. Saùu laø trong yù oâm aáp nhöõng söï oaùn gheùt, khieán ngöôøi khoâng vui. Nhö vaäy laø saùu vieäc khieán ngöôøi ta khoâng vui.”

Vua laïi hoûi: “Nhöõng gì laø saùu vieäc khieán ngöôøi ta khoâng buoàn cuõng khoâng vui?”

Na-tieân ñaùp: “Moät laø maét thaáy hình saéc, loøng khoâng buoàn, cuõng khoâng vui. Hai laø tai nghe aâm thanh, loøng khoâng buoàn, cuõng khoâng vui. Ba laø muõi ngöûi höông thôm, loøng khoâng buoàn, cuõng khoâng vui. Boán laø löôõi neám muøi vò, loø ng khoâng buoàn, cuõng khoâng vui. Naêm laø thaân coù xuùc chaïm, loøng khoâng buoàn, cuõng khoâng vui. Saùu laø yù coù suy nghó, loøng khoâng buoàn, cuõng khoâng vui. Nhö vaäy laø saùu vieäc khieán ngöôøi ta khoâng buoàn cuõng khoâng vui.”

Vua laïi hoûi: “Nhöõng gì laø saùu vieäc giuùp ngöôøi ta thoaùt ra khoûi söï buoàn raàu?”

Na-tieân ñaùp: “Moät laø maét nhìn thaáy söï cheát, nhaân ñoù suy ngaãm raèng thaân mình vôùi vaïn vaät ñeàu voâ thöôøng. Ngöôøi aáy töï nghó raèng: Ta ñaõ coù ñöôïc yù nghó naøy, laøm sao laïi khoâng ñaéc ñaïo? Nhö vaäy thoaùt ra khoûi söï buoàn raàu.

“Hai laø tai khoâng öa thích nhöõng aâm thanh hay laï. Ngöôøi aáy töï nghó raèng: Ta ñaõ coù ñöôïc yù nghó naøy, laøm sao laïi khoâng ñaéc ñaïo? Nhö vaäy thoaùt ra khoûi söï buoàn raàu.

“Ba laø muõi khoâng öa thích muøi höông thôm. Ngöôøi aáy töï nghó raèng: Ta ñaõ coù ñöôïc yù nghó naøy, laøm sao laïi khoâng ñaéc ñaïo? Nhö vaäy thoaùt ra khoûi söï buoàn raàu.

51

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN “Boán laø löôõi khoâng sôï nhöõng vò nhaït ñaéng. Ngöôøi aáy töï nghó raèng: Ta ñaõ coù ñöôïc yù nghó naøy, laøm sao laïi khoâng ñaéc ñaïo? Nhö vaäy thoaùt ra khoûi söï buoàn raàu.

“Naêm laø thaân khoâng öa nhöõng söï xuùc chaïm meàm maïi.

Ngöôøi aáy töï nghó raèng: Ta ñaõ coù ñöôïc yù nghó naøy, laøm sao laïi khoâng ñaéc ñaïo? Nhö vaäy thoaùt ra khoûi söï buoàn raàu.

“Saùu laø yù khoâng öa thích söï aùi duïc. Ngöôøi aáy töï nghó raèng: Ta ñaõ coù ñöôïc yù nghó naøy, laøm sao laïi khoâng ñaéc ñaïo? Nhö vaäy thoaùt ra khoûi söï buoàn raàu.

“Nhö vaäy laø saùu vieäc giuùp ngöôøi ta thoaùt ra khoûi söï buoàn raàu.”

Vua taùn thaùn raèng: “Hay thay! Hay thay!”

2. SAU KHI CHEÁT

Vua hoûi: “Ngöôøi ta sau khi cheát ñi roài, nhöõng gì seõ sanh trôû laïi ôû ñôøi sau?”

Na-tieân ñaùp: “Laø danh vaø thaân1 sanh trôû laïi ôû ñôøi sau.”

Vua hoûi: “Coù phaûi laø danh vaø thaân cuûa ñôøi naøy sanh trôû laïi chaêng?”

Na-tieân ñaùp: “Khoâng phaûi! Khoâng phaûi danh, cuõng khoâng phaûi thaân cuûa ñôøi naøy sanh trôû laïi. Nhöng do nôi danh vaø thaân cuûa ñôøi naøy taïo taùc caùc vieäc thieän aùc, neân ñôøi sau môùi coù danh vaø thaân theo ñoù sanh ra.”

1

Danh laø teân goïi, ôû ñaây ñöôïc hieåu laø nhöõng khaùi nieäm lieân quan ñeán moät caù nhaân. Thaân laø thaân theå, ôû ñaây ñöôïc hieåu laø nhöõng saéc chaát taïo thaønh ñôøi soáng.

Vì vaäy, danh vaø thaân chính laø bieåu hieän cho söï hieän höõu cuûa moät caù nhaân veà vaät chaát laãn tinh thaàn.

52

CAÙC VAÁN ÑEÀ VEÀ TAÂM THÖÙC Vua hoûi: “Nhö noùi raèng danh vaø thaân cuûa ñôøi naøy laøm caùc vieäc thieän hoaëc aùc, ñôøi sau danh thaân aáy laïi chaúng sanh ra, vaäy ngöôøi coù laøm nhöõng ñieàu cöïc aùc, cuoái cuøng cuõng coù theå ñöôïc thoaùt khoûi, khoâng phaûi chòu laáy nhöõng ñieàu khoå hay sao?”

Na-tieân ñaùp: “Nhö ngöôøi ñôøi nay laøm vieäc thieän, sau khoâng sanh ra nöõa, cuõng noùi laø ñöôïc thoaùt khoûi sao?1 Ngöôøi taïo taùc caùc vieäc thieän aùc khoâng döøng nghæ, vaäy neân khoâng theå thoaùt ñöôïc nghieäp quaû.

“Ví nhö coù ngöôøi haùi troäm quaû xoaøi cuûa ngöôøi khaùc. Ngöôøi chuû baét ñöôïc, giaûi ñeán tröôùc vua khieáu naïi raèng: Ngöôøi naøy haùi troäm xoaøi cuûa toâi.

“Ngöôøi haùi troäm xoaøi lieàn noùi: Toâi khoâng coù haùi troäm xoaøi cuûa oâng naøy. OÂng naøy ngaøy tröôùc chæ coù troàng caây xoaøi con, voán khoâng coù troàng quaû xoaøi. Nay toâi töï tay haùi ñöôïc quaû xoaøi, sao goïi laø troäm? Toâi khoâng coù haùi xoaøi cuûa oâng ta, neân khoâng coù toäi.”

Na-tieân hoûi vua: “Naøy ñaïi vöông, hai ngöôøi tranh nhau nhö theá, ai ñuùng ai sai?”

Vua ñaùp: “Ngöôøi troàng caây xoaøi con laø ñuùng. Keû troäm kia khoâng coù lyù, taát phaûi chòu buoäc toäi.”

Na-tieân hoûi: “Keû troäm vì sao coù toäi?”

Vua ñaùp: “Sôû dó noùi keû aáy coù toäi, laø vì nhaân coù ngöôøi troàng caây xoaøi con ngaøy xöa, môùi thaønh caây cao lôùn, coù quaû nhö ngaøy nay.”

1

Vua chæ neâu vieäc aùc maø hoûi, Na-tieân chæ roõ caû vieäc thieän cuõng vaäy. Ñaõ taïo taùc caùc vieäc thieän aùc, ñeàu phaûi tuøy nghieäp löïc maø thoï sanh dôøi sau, khoâng theå noùi laø thoaùt khoûi ñöôïc.

53

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN Na-tieân noùi: “Vieäc sanh ra cuûa con ngöôøi cuõng gioáng nhö vaäy. Ñôøi naøy, vôùi danh vaø thaân naøy taïo taùc caùc vieäc thieän aùc, tuøy theo ñoù maø thoï sanh ôû ñôøi sau. Taïo caùc vieäc thieän aùc trong ñôøi naøy laø goác vaäy.

“Ví nhö coù ngöôøi gaët troäm luùa ngöôøi khaùc. Chuû ruoäng baét ñöôïc noùi raèng: OÂng gaët troäm luùa cuûa toâi.

“Ngöôøi aáy noùi: Toâi khoâng coù troäm luùa cuûa oâng. OÂng gieo maï xuoáng ruoäng, toâi töï caét luùa maø laáy, laøm sao goïi toâi laø troäm?

“Hai beân tranh caõi, cuøng ñöa nhau ñeán choã vua, trình baøy laïi söï vieäc. Nhö vaäy, ai ñuùng ai sai?”

Vua ñaùp: “Ngöôøi ñaõ gieo maï laø ñuùng, ngöôøi gaët troäm luùa laø khoâng ñuùng?”

Na-tieân hoûi: “Vì sao bieát keû gaët troäm luùa laø khoâng ñuùng?”

Vua noùi: “Vì vieäc gieo maï laø nguyeân nhaân, nhö khoâng coù ngöôøi gieo maï, laøm sao coù ñöôïc boâng luùa?”

Na-tieân noùi: “Vieäc sanh ra cuûa con ngöôøi cuõng gioáng nhö vaäy. Ñôøi naøy, vôùi danh vaø thaân naøy taïo taùc caùc vieäc thieän aùc, tuøy theo ñoù maø thoï sanh ôû ñôøi sau. Taïo caùc vieäc thieän aùc trong ñôøi naøy laø goác vaäy.

“Ví nhö ngaøy ñoâng giaù reùt, coù ngöôøi nhoùm löûa trong nhaø ñeå söôûi aám. Ngöôøi aáy laïi ñeå löûa nhö vaäy maø boû ñi, daàn daàn löûa beùn ra vaùch nhaø, laøm chaùy nhaø, laây sang ñeán caùc nhaø gaàn ñoù.

Chuû nhaø bò haïi baét ngöôøi aáy ñöa ñeán choã vua, taâu raèng: Ngöôøi naøy nhoùm löûa, laøm chaùy nhaø toâi.

“Ngöôøi aáy noùi: Toâi chæ nhoùm moät ñoáng löûa nhoû ñeå söôûi aám maø thoâi. Toâi khoâng coù ñoát nhaø.”

Na-tieân hoûi vua: “Nhö vaäy ai ñuùng, ai sai?”

Vua ñaùp: “Ngöôøi nhoùm löûa aáy sai roài. Vì chính do löûa aáy maø sanh ra ñaùm chaùy.”

54

CAÙC VAÁN ÑEÀ VEÀ TAÂM THÖÙC Na-tieân noùi: “Vieäc sanh ra cuûa con ngöôøi cuõng gioáng nhö vaäy. Ñôøi naøy, vôùi danh vaø thaân naøy taïo taùc caùc vieäc thieän aùc, tuøy theo ñoù maø thoï sanh ôû ñôøi sau. Taïo caùc vieäc thieän aùc trong ñôøi naøy laø goác vaäy.

“Ví nhö coù ngöôøi ñang ñeâm ñoát ñuoác caém treân töôøng ñeå soi saùng maø aên côm. Ñuoác chaùy rôi taøn, beùn löûa ra vaùch, roài thieâu chaùy caû nhaø ngöôøi aáy, laïi lan ra chaùy caû thaønh lôùn.

Nhaân daân trong thaønh cuøng ñeán hoûi ngöôøi aáy raèng: Vì sao oâng ñoát löûa thieâu chaùy caû thaønh naøy?

“Ngöôøi aáy ñaùp: Toâi chæ ñoát leân moät caây ñuoác nhoû ñeå chieáu saùng khi aên côm. Ngoïn löûa lôùn thieâu ñoát caû thaønh naøy khoâng phaûi löûa cuûa toâi.

“Cöù nhö vaäy, ñoâi beân tranh caõi vôùi nhau, cuøng loâi keùo ñeán tröôùc vua trình baøy moïi vieäc.” Ñaïi ñöùc Na-tieân hoûi vua raèng: “Nhö trong chuyeän naøy, ai ñuùng ai sai?”

Vua ñaùp: “Ngöôøi ñoát löûa khoâng ñuùng.”

Na-tieân hoûi: “Laøm sao bieát?”

Vua ñaùp: “Vì chính laø do nôi löûa cuûa ngöôøi aáy sanh ra ñaùm chaùy. Ngöôøi aên côm xong khoâng chòu daäp taét löûa, ñeå cho löûa aáy lan ra laøm chaùy caû thaønh.”

Na-tieân noùi: “Vieäc sanh ra cuûa con ngöôøi cuõng gioáng nhö vaäy. Ñôøi naøy, vôùi danh vaø thaân naøy taïo taùc caùc vieäc thieän aùc, tuøy theo ñoù maø thoï sanh ôû ñôøi sau. Taïo caùc vieäc thieän aùc trong ñôøi naøy laø goác vaäy.

“Ngöôøi ta vì si meâ khoâng bieát, taïo taùc caùc vieäc thieän aùc, neân khoâng theå ñöôïc thoaùt khoûi sanh töû.

“Ví nhö coù ngöôøi mang sính leã ñeán ñính hoân vôùi moät coâ gaùi coøn nhoû tuoåi. Sau coâ gaùi aáy lôùn leân, laïi coù ngöôøi khaùc

55

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN mang leã ñeán cöôùi veà laøm vôï. Ngöôøi ñaõ ñính hoân khi tröôùc lieàn tìm ñeán noùi raèng: Sao oâng cöôùi vôï cuûa toâi?

“Ngöôøi kia ñaùp: OÂng tröôùc kia ñính hoân vôùi moä t coâ gaùi coøn nhoû tuoåi, coøn toâi nay cöôùi moät thieáu nöõ ñaõ khoân lôùn veà laøm vôï.

Vaäy sao noùi laø toâi cöôùi vôï cuûa oâng? xeùt.”

“Hai ngöôøi tranh nhau, cuøng ñöa ñeán choã vua xin phaùn

Na-tieân hoûi: “Naøy ñaïi vöông, chuyeän laø nhö vaäy, ai ñuùng ai sai?”

Vua ñaùp: “Ngöôøi mang sính leã ñính hoân tröôùc laø ñuùng.”

Na-tieân hoûi: “Laøm sao ñaïi vöông bieát laø ñuùng?”

Vua ñaùp: “Chính laø coâ gaùi nhoû tuoåi ngaøy tröôùc, nay lôùn leân cuõng chæ laø moät ngöôøi aáy maø thoâi. Vaäy neân bieát keû mang sính leã ñeán tröôùc laø ñuùng, vì coâ gaùi xem nhö ñaõ laø vôï ngöôøi aáy.”1 Na-tieân noùi: “Vieäc sanh ra cuûa con ngöôøi cuõng gioáng nhö vaäy. Ñôøi naøy, vôùi danh vaø thaân naøy taïo taùc caùc vieäc thieän aùc, tuøy theo ñoù maø thoï sanh ôû ñôøi sau. Taïo caùc vieäc thieän aùc trong ñôøi naøy laø goác vaäy.

“Ví nhö coù ngöôøi mang bình ñeán nhaø ngöôøi nuoâi boø ñeå mua söõa. Mua söõa roài ñi veà, gôûi bình söõa laïi maø noùi vôùi ngöôøi chuû raèng: Ñeå toâi trôû laïi laáy sau. “Ñi veà roài, chaúng bao laâu trôû laïi. Khi aáy söõa ñaõ chuyeån thaønh söõa chua. Ngöôøi aáy noùi vôùi chuû boø raèng: Toâi ñem bình söõa töôi gôûi cho oâng, sao nay oâng laïi laáy bình söõa chua ñöa cho toâi?

“Ngöôøi baùn söõa noùi: AÁy chính laø söõa cuûa oâng, töï noù chuyeån thaønh söõa chua ñoù thoâi.

1

Ñaây laø vua noùi theo taäp tuïc ñöông thôøi khi aáy.

56

CAÙC VAÁN ÑEÀ VEÀ TAÂM THÖÙC “Hai ngöôøi tranh nhau chaúng ai nhöôøng ai, cuøng ñöa ñeán choã vua nhôø phaân xöû.”

Na-tieân hoûi vua: “Trong chuyeän naøy, ñaïi vöông xöû ai ñuùng, ai sai?”

Vua ñaùp: “Ngöôøi baùn söõa laø ñuùng.”

Na-tieân hoûi: “Vì sao ñaïi vöông bieát nhö vaäy?”

Vua ñaùp: “Ngöôøi mua söõa roài ñeå laïi, töï noù hoùa thaønh söõa chua. Ngöôøi baùn söõa ñaâu coù loãi gì?”

Na-tieân noùi: “Vieäc sanh ra cuûa con ngöôøi cuõng gioáng nhö vaäy. Ñôøi naøy, vôùi danh vaø thaân naøy taïo taùc caùc vieäc thieän aùc, tuøy theo ñoù maø thoï sanh ôû ñôøi sau. Taïo caùc vieäc thieän aùc trong ñôøi naøy laø goác vaäy.

3. NGUYEÂN NHAÂN TAÙI SANH

Vua laïi hoûi: “Nhö ñaïi ñöùc coù coøn phaûi sanh ra ôû ñôøi sau nöõa hay chaêng?”

Na-tieân ñaùp: “Ñaïi vöông hoûi laïi ñieàu baàn taêng ñaõ noùi tröôùc ñaây roài vaäy. Nhö baàn taêng coøn coù aân tình aùi luyeán, ñôøi sau aét phaûi taùi sanh. Nhö döùt saïch ñöôïc aân tình aùi luyeán, ñôøi sau khoâng phaûi taùi sanh.

“Ví nhö coù ngöôøi mang heát söùc löïc phuïng söï cho vua. Vua hieåu vieäc aáy, neân ñem raát nhieàu taøi vaät ban thöôûng cho. Ngöôøi aáy ñöôïc thöôûng haäu, caùc moùn aên uoáng, y phuïc ñeàu ñaày ñuû, soáng ñôøi vui veû. Gaëp khi baøn luaän chuyeän troø, ngöôøi aáy noùi raèng: Ta voán coù coâng vôùi vua, vua laïi chöa töøng ban thöôûng cho ta.”

Na-tieân hoûi vua: “Nhö ngöôøi kia, ñaõ ñöôïc ban thöôûng, sau laïi noùi ngöôïc laïi raèng chöa töøng ñöôïc thöôû ng. Lôøi noùi cuûa ngöôøi aáy coù ñuùng hay chaêng?”

57

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN Vua ñaùp: “Lôøi noùi keû aáy thaät khoâng ñuùng.”

Na-tieân noùi: “Vì vaäy, baàn taêng noùi vôùi ñaïi vöông raèng: Nhö baàn taêng coøn coù aân tình aùi luyeán, ñôøi sau aét phaûi taùi sanh. Nhö döùt saïch ñöôïc aân tình aùi luyeán, ñôøi sau khoâng phaûi taùi sanh.”1 Vua taùn thaùn raèng: “Hay thay! Hay thay!”

4. DANH VAØ THAÂN

Vua laïi hoûi: “Vöøa roài ñaïi ñöùc coù daïy veà danh vaø thaân cuûa con ngöôøi. Chaúng hay nhöõng gì laø danh? Nhöõng gì laø thaân?”

Na-tieân ñaùp: “Nhöõng gì ñaïi vöông hieän nhìn thaáy toàn taïi ñaây laø thaân, nhöõng gì trong taâm nghó bieát laø danh.”2 Vua laïi hoûi: “Vì sao danh coù theå sanh ra ôû ñôøi sau maø thaân thì laïi khoâng?”

Na-tieân ñaùp: “Thaân vôùi danh tröôùc sau ñeàu coù töông quan vôùi nhau. Ví nhö phoâi gaø trong tröùng, phaûi coù loøng traéng vaø voû tröùng bao quanh thì sau môùi coù theå nôû thaønh con gaø con.

Danh vaø thaân cuûa ngöôøi ta töông quan vôùi nhau cuõng gioáng nhö vaäy, khoâng theå chia taùch ra ñöôïc.”

Vua taùn thaùn raèng: “Hay thay! Hay thay!”

5. VOØNG TROØN SANH TÖÛ

1

Na-tieân ñöa ra ví duï naøy laø coù yù so saùnh vieäc laäp coâng taát nhieân ñöôïc thöôûng, nhö khoâng laäp coâng töùc khoâng ñöôïc thöôûng. Nhö ngöôøi ñöôïc thöôûng maø sau noùi khoâng, taát khoâng hôïp lyù, cuõng gioáng nhö ngöôøi coøn coù aân tình aùi luyeán maø noùi raèng ñôøi sau khoâng phaûi taùi sanh thì khoâng coù lyù nhö vaäy.

2 Theo caùch hieåu naøy thì thaân khoâng chæ giôùi haïn laø thaân theå, maø laø chæ chung cho nhöõng gì thuoäc veà saéc chaát, vaät theå; coøn danh khoâng phaûi laø teân goïi, maø laø taát caû nhöõng khaùi nieäm, caûm nhaän, voán voâ hình khoâng theå nhìn thaáy ñöôïc.

58

CAÙC VAÁN ÑEÀ VEÀ TAÂM THÖÙC Vua laïi hoûi Na-tieân: “Nhöõng gì laø laâu daøi?”

Na-tieân ñaùp: “Vieäc quaù khöù laø laâu, vieäc töông lai cuõng laø laâu. Nhöõng gì ñang nhìn thaáy trong hieän taïi khoâng laâu.”

Vua noùi: “Hay thay!”

Vua laïi hoûi: “Thaät ra, coù thaät coù söï laâu daøi hay chaêng?”

Na-tieân ñaùp: “Söï laâu daøi aáy, hoaëc coù, hoaëc khoâng.”

Vua hoûi: “Sao goïi laø coù? Sao goïi laø khoâng?”

Na-tieân ñaùp: “Nhöõng ngöôøi ñaõ ñaéc nhaäp Nieát-baøn, khoâng coøn coù söï laâu daøi nöõa.1 Ñoái vôùi nhöõng ai chöa ñaéc ñaïo, coøn löu chuyeån trong voøng sanh töû, taát nhieân coøn coù söï laâu daøi. Trong söï luaân chuyeån laâu daøi aáy, nhöõng ai ñôøi naøy hay laøm vieäc boá thí, hieáu thuaän vôùi cha meï, ñôøi sau chaéc chaén seõ ñöôïc höôûng phöôùc baùo.”

Vua khen raèng: “Hay thay! Hay thay!”

Vua laïi hoûi: “Nhö trong caùc vieäc quaù khöù, töông lai vaø hieän taïi, ba vieäc aáy laáy gì laøm goác?”

Na-tieân ñaùp: “Nhö xeùt caû ba vieäc quaù khöù, töông lai vaø hieän taïi, söï ngu si chính laø goác reã. Ngu si sanh ra, töùc sanh thaàn thöùc. Thaàn thöùc sanh töùc coù sanh ra thaân. Thaân sanh ra danh, danh sanh ra saéc. Saéc sanh ra saùu söï nhaän bieát.2 Saùu söï nhaän bieát aáy laø maét nhaän bieát, tai nhaän bieát, muõi nhaän bieát, löôõi nhaän bieát,3 thaân nhaän bieát vaø yù4 nhaän bieát. Saùu söï nhaän bieát naøy ñeàu höôùng ra beân ngoaøi.

1

Nghóa laø ñaõ vöôït ra ngoaøi giôùi haïn cuûa thôøi gian.

Töùc laø luïc thöùc (六識), nhöng baûn Haùn vaên duøng luïc tri (六知).

3 Baûn Haùn vaên duøng chöõ khaåu (口), nhöng phaûi laø chöõ thieät (舌) môùi hôïp nghóa.

4 Baûn Haùn vaên duøng chöõ taâm (心), nhöng phaûi laø chöõ yù (意) môùi hôïp nghóa.

2

59

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN “Theá naøo laø höôùng theo beân ngoaøi? Maét höôùng theo hình saéc, tai höôùng theo aâm thanh, muõi höôùng theo höông thôm, löôõi höôùng theo muøi vò, thaân höôùng theo xuùc chaïm, yù höôùng theo tham duïc. Ñoù laø saùu söï höôùng theo beân ngoaøi, goïi laø saùu nhaäp. Nhaäp laø hieäp laïi,1 laø bieát khoå, bieát vui.2 Töø khoå vui maø sanh ra aân aùi, laïi theo nôi aân aùi maø sanh ra tham duïc, töø tham duïc sanh ra chaáp höõu, lieàn laøm nhaân sanh ra söï giaø yeáu.

Giaø yeáu laø nhaân sanh ra beänh khoå. Beänh khoå laø nhaân sanh ra söï cheát. Do söï cheát sanh ra buoàn ñau saàu khoå trong taâm.3 “Vaäy neân söï hieäp laïi aáy ñeàu laø khoå naõo, do hieä p laïi maø giaû taïm goïi laø ngöôøi. Ngöôøi do ñaây maø luaân chuyeån maõi trong sanh töû, khoâng coù luùc döøng. Muoán tìm laïi caùi thaân tröôùc ñaây thaät laø khoâng theå ñöôïc.

“Ví nhö ngöôøi troàng luùa, gieo haït xuoáng, sanh leân thaønh caây, ra laù, ñôm boâng, ngaäm haït, cho ñeán khi coù luùa gaët veà.

Naêm sau laïi gieo troàng nöõa, laïi ñöôïc nhieàu luùa nöõa.”

Na-tieân hoûi: “Nhö ngöôøi troàng luùa aáy, naêm naøo cuõng gieo troàng, vaäy coù khi naøo döùt ñoaïn khoâng coù luùa chaêng?”

Vua ñaùp: “Neáu nhö naêm naøo cuõng gieo troàng, taát khoâng coù khi naøo döùt ñoaïn khoâng coù luùa.”

Na-tieân noùi: “Con ngöôøi cuõng vaäy. Luaân chuyeån noái tieáp maø sanh ra, khoâng coù luùc naøo giaùn ñoaïn.

“Ví nhö con gaø sanh ra caùi tröùng, caùi tröùng nôû ra con gaø... noái tieáp maø sanh maõi. Vieäc sanh töû cuûa con ngöôøi cuõng vaäy, neân khoâng coù khi naøo giaùn ñoaïn.”

1

Ñaây laø caên hieäp vôùi traàn, chính laø nguyeân nhaân sanh ra thoï caûm.

Töùc laø thoï caûm.

3 Theo nhöõng yù trình baøy trong ñoaïn naøy, chính laø dieãn ñaït lyù thaäp nhò nhaân duyeân.

2

60

CAÙC VAÁN ÑEÀ VEÀ TAÂM THÖÙC Ñaïi ñöùc Na-tieân nhaân ñoù cuùi xuoáng veõ moät baùnh xe troøn treân maët ñaát, hoûi vua raèng: “Naøy ñaïi vöông, nhö trong caùi baùnh xe naøy, coù choã naøo laø goùc caïnh chaêng?”

Vua ñaùp: “Laø hình troøn, neân khoâng coù goùc caïnh.”

Na-tieân noùi: “Kinh Phaät daïy raèng, vieäc sanh töû cuûa ngöôøi ta cuõng nhö caùi baùnh xe troøn naøy, lieân tuïc xoay voøng, khoâng coù luùc naøo chaám döùt.

“Ngöôøi ta do nôi maét, thaáy ñöôïc caûnh saéc vaïn vaät, nhaân ñoù nhaän bieát. Nhö vaäy laø ba vieäc cuøng hieäp laïi.1 Do söï hieäp laïi aáy sanh ra söï khoå hoaëc vui. Do khoå vui maø sanh aân aùi, do aân aùi sanh ra tham duïc. Do tham duïc sanh ra nguyeân nhaân cuûa chaáp höõu. Do nôi chaáp höõu maø coù sanh maïng. Do sanh maïng maø taïo taùc caùc vieäc thieän aùc. Do taïo taùc caùc vieäc thieän aùc neân phaûi chòu taùi sanh.

“Do nôi tai, nghe ñöôïc aâm thanh, nhaân ñoù nhaän bieát. Nhö vaäy laø ba vieäc cuøng hieäp laïi. Do söï hieäp laïi aáy sanh ra söï khoå hoaëc vui. Do khoå vui maø sanh aân aùi, do aân aù i sanh ra tham duïc. Do tham duïc sanh ra nguyeân nhaân cuûa chaáp höõu. Do nôi chaáp höõu maø coù sanh maïng. Do sanh maïng maø taïo taùc caùc vieäc thieän aùc. Do taïo taùc caùc vieäc thieän aùc neân phaûi chòu taùi sanh.

“Do nôi muõi, ngöûi ñöôïc muøi höông, nhaân ñoù nhaän bieát.

Nhö vaäy laø ba vieäc cuøng hieäp laïi. Do söï hieäp laïi aáy sanh ra söï khoå hoaëc vui. Do khoå vui maø sanh aân aùi, do aân aùi sanh ra tham duïc. Do tham duïc sanh ra nguyeân nhaân cuûa chaáp höõu.

Do nhaân nôi chaáp höõu maø coù sanh maïng. Do sanh maïng maø

1

Suoát ñoaïn naøy giaûng roõ Möôøi taùm giôùi, töùc goàm saùu caên hieäp vôùi saùu traàn sanh ra saùu thöùc.

61

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN taïo taùc caùc vieäc thieän aùc. Do taïo taùc caùc vieäc thieän aùc neân phaûi chòu taùi sanh.

“Do nôi löôõi, neám ñöôïc muøi vò, nhaân ñoù nhaän bieát. Nhö vaäy laø ba vieäc cuøng hieäp laïi. Do söï hieäp laïi aáy sanh ra söï khoå hoaëc vui. Do khoå vui maø sanh aân aùi, do aân aù i sanh ra tham duïc. Do tham duïc sanh ra nguyeân nhaân cuûa chaáp höõu. Do nôi chaáp höõu maø coù sanh maïng. Do sanh maïng maø taïo taùc caùc vieäc thieän aùc. Do taïo taùc caùc vieäc thieän aùc neân phaûi chòu taùi sanh.

“Do nôi thaân, xuùc chaïm caùc thöù meàm maïi hoaëc thoâ nhaùm, nhaân ñoù nhaän bieát. Nhö vaäy laø ba vieäc cuøng hieäp laïi. Do söï hieäp laïi aáy sanh ra söï khoå hoaëc vui. Do khoå vui maø sanh aân aùi, do aân aùi sanh ra tham duïc. Do tham duïc sanh ra nguyeân nhaân cuûa chaáp höõu. Do nôi chaáp höõu maø coù sanh maïng. Do sanh maïng maø taïo taùc caùc vieäc thieän aùc. Do taïo taù c caùc vieäc thieän aùc neân phaûi chòu taùi sanh.

“Do nôi yù, suy nghó caùc vieäc, nhaân ñoù nhaän bieát. Nhö vaäy laø ba vieäc cuøng hieäp laïi. Do söï hieäp laïi aáy sanh ra söï khoå hoaëc vui. Do khoå vui maø sanh aân aùi, do aân aùi sanh ra tham duïc. Do tham duïc sanh ra nguyeân nhaân cuûa chaáp höõu. Do nôi chaáp höõu maø coù sanh maïng. Do sanh maïng maø taïo taùc caùc vieäc thieän aùc.

Do taïo taùc caùc vieäc thieän aùc neân phaûi chòu taùi sanh.

“Ngöôøi ta cöù nhö vaäy, noái tieáp töông tuïc maø sanh ra, khoâng coù luùc döøng laïi.”1 Vua taùn thaùn raèng: “Hay thay!”

6. COÄI NGUOÀN SANH TÖÛ

1

Ñaây laø noùi neáu khoâng bieát tu taäp phaùp xuaát theá.

62

CAÙC VAÁN ÑEÀ VEÀ TAÂM THÖÙC Vua laïi hoûi Na-tieân: “Ñaïi ñöùc coù daïy raèng vieäc sanh töû cuûa con ngöôøi khoâng theå tìm ñeán choã khôûi ñieåm. Khoâng theå tìm ñöôïc, laø yù theá naøo?”

Na-tieân ñaùp: “Nhö coù choã khôûi ñieåm, taát khoâng coøn phaûi sanh ra trôû laïi nöõa.1 Laïi nhö coù choã khôûi ñieåm, taát phaûi naèm trong quaù khöù roài.”

Vua noùi: “Traãm cho raèng khoâng coù choã khôûi ñieåm, taát khoâng sanh ra trôû laïi.2 Nhö thaáy coù choã khôûi ñieåm, taát ôû trong quaù khöù. Nhö vaäy, choã khôûi ñieåm aáy laø khoâng döùt chaêng?”3 Na-tieân ñaùp: “Ñuùng vaäy, taát caû ñeàu laø quaù khöù.”4 Vua laïi hoûi Na-tieân: “Ngöôøi ta trong choã sanh töû, coù theå nhôø nôi nhöõng gì ôû beân ngoaøi maø ñöôïc taêng theâm ích lôïi chaêng?”

Na-tieân hoûi laïi vua: “Ngöôøi vaø heát thaûy caùc ñoäng vaät lôùn nhoû trong theá gian, coù theå nhôø nôi nhöõng gì ôû beân ngoaøi maø ñöôïc taêng theâm ích lôïi chaêng?”

Vua noùi: “Traãm khoâng hoûi ngaøi veà ngöôøi vaø heát thaûy caùc ñoäng vaät lôùn nhoû trong theá gian. Traãm chæ muoán hoûi ngaøi veà choã caên baûn sanh töû cuûa con ngöôøi maø thoâi.”

Na-tieân noùi: “Caây coái sanh ra, do caây non laøm caên baûn.

Caùc loaïi nguõ coác sanh ra, do haït gioáng laøm caên baûn. Trong 1

Xem laïi ví duï veà sanh töû gioáng nhö baùnh xe troøn khoâng coù goùc caïnh, aáy laø khoâng coù khôûi ñieåm.

2 YÙ vua tranh luaän ngöôïc laïi vôùi caâu tröôùc cuûa Na-tieân.

3 Vì Na-tieân cho raèng “coù choã khôûi ñieåm thì khoâng coøn phaûi sanh ra trôû laïi”, neân vua lyù luaän raèng ñoù chæ laø söï keùo daøi khoâng döùt cuûa ñôøi soáng cuõ, maø nhö vaäy thì khoâng hôïp lyù.

4 Choã naøy Na-tieân muoán nhaéc cho vua thaáy tính töông ñoái haïn cuoäc cuûa thôøi gian, nhöõng gì vua ñang tranh luaän, cho raèng laø hieän taïi, nhöng roài cuõng ñi vaøo quaù khöù.

63

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN trôøi ñaát vaïn vaät lôùn nhoû ñeàu tuøy theo chuûng loaïi maø coù caên baûn sanh ra. Ñoái vôùi con ngöôøi thì coù saùu moái tình aân aùi laøm caên baûn.1 “Ngöôøi coù maét, coù thaáy hình saéc, coù nhaän bieát; coù tai, coù nghe aâm thanh, coù nhaän bieát; coù muõi, coù ngöûi höông, coù nhaän bieát; coù löôõi, coù neám vò, coù nhaän bieát; coù thaân, coù xuùc chaïm, coù nhaän bieát; coù yù, coù caùc phaùp, coù nhaän bieát.2 Do nôi möôøi taùm phaùp aáy maø sanh ra söï khoå, vui. Do khoå, vui sanh ra aân aùi. Do aân aùi maø sanh tham duïc. Do tham duïc maø sanh xuùc hieäp.

“Caùc moái khoå aáy aáy hôïp thaønh con ngöôøi. Maét, tai, muõi, löôõi, thaân vaø yù khieán cho coù söï chaáp höõu nôi saùu traàn, cuøng vôùi söï xuùc hieäp maø thaønh saùu nhaäp. Do saùu nhaäp aáy maø thaønh bieát khoå, bieát vui.3 Töø khoå vui maø sanh ra aân aùi, laïi theo nôi aân aùi maø sanh ra tham duïc, töø tham duïc sanh ra chaáp höõu, lieàn laøm nhaân sanh ra söï giaø yeáu. Giaø yeáu laø nhaân sanh ra beänh khoå. Beänh khoå laø nhaân sanh ra söï cheát. Do söï cheát sanh ra buoàn ñau saàu khoå trong taâm. Söï soáng con ngöôøi laø nhö vaäy.

“Nhö khoâng coù maét töùc khoâng thaáy caûnh saéc, khoâng nhaän bieát. Khoâng nhaän bieát neân khoâng coù xuùc hieäp. Khoâng xuùc hieäp thì khoâng coù khoå, vui. Khoâng coù khoå vui neân khoâng sanh aân aùi.

Khoâng aân aùi thì khoâng coù tham duïc. Khoâng tham duïc thì khoâng coù söï chaáp höõu. Khoâng chaáp höõu thì khoâng coù giaø, beänh, cheát, cuõng khoâng coù buoàn ñau saàu khoå trong taâm, lieàn thoaùt heát caùc söï khoå naõo maø ñaéc nhaäp caûnh giôùi Nieát-baøn.

1

Baûn Haùn vaên duøng “luïc tình” (六情), töùc laø saùu caên ñaém theo saùu traàn, töùc laø luïc duïc.

2 Theo nhö ñoaïn naøy töùc laø Möôøi taùm giôùi, ñaõ giaûng roõ ôû ñoaïn tröôùc, goàm saùu caên tieáp xuùc vôùi saùu traàn maø sanh ra saùu thöùc.

3 Töùc laø thoï caûm.

64

CAÙC VAÁN ÑEÀ VEÀ TAÂM THÖÙC “Nhö khoâng coù tai töùc khoâng nghe aâm thanh, khoâng coù muõi töùc khoâng ngöûi muøi höông, khoâng coù löôõi töùc khoâng neám ñöôïc vò, khoâng coù thaân töùc khoâng coù söï xuùc chaïm, khoâng coù yù töùc khoâng sanh caùc yù nghó, khoâng coù söï xuùc nhaäp. Khoâng coù xuùc nhaäp thì khoâng coù khoå, vui. Khoâng coù khoå vui neân khoâng sanh aân aùi. Khoâng aân aùi thì khoâng coù tham duïc. Khoâng tham duïc thì khoâng coù baøo thai. Khoâng coù baøo thai thì khoâng coù choã sanh ra, khoâng coù giaø, beänh, cheát, cuõng khoâng coù buoàn ñau saàu khoå trong taâm. Döùt heát ñöôïc caùc söï khoå naõo, lieàn ñaéc nhaäp caûnh giôùi Nieát-baøn.”

Vua taùn thaùn raèng: “Hay thay!”

7. NHAÂN DUYEÂN SANH

Vua laïi hoûi ñaïi ñöùc Na-tieân raèng: “Trong theá gian, coù vaät gì töï nhieân maø sanh ra chaêng?”

Na-tieân ñaùp: “Khoâng coù vaät gì töï nhieân sanh ra caû. Thaûy ñeàu phaûi coù nguyeân nhaân.”

Lieàn ñoù, Na-tieân hoûi vua: “Nhö cung ñieän maø vua ñang ngöï ñaây, coù phaûi do söùc ngöôøi laøm ra chaêng? Hay töï nhieân sanh ra?”

Vua ñaùp: “AÁy laø do nhaân coâng laøm ra, caây coái laáy töø trong röøng, gaïch xaây töôøng laáy ñaát laøm ra.”

Na-tieân noùi: “Con ngöôøi cuõng nhö vaäy. Do möôøi taùm giôùi1 hoøa hieäp laïi maø thaønh con ngöôøi. Vaäy neân noùi laø khoâng coù vaät gì töï nhieân sanh ra, thaûy ñeàu phaûi coù nguyeân nhaân. Ví nhö ngöôøi thôï ñoà goám laøm ra caùc moùn ñoà, phaûi laáy buøn ñaát hoøa vôùi nöôùc, nhoài naën, nung ra maø thaønh. Buøn ñaát kia khoâng theå töï 1

Möôøi taùm giôùi: saùu caên nhaäp vôùi saùu traàn sanh ra saùu thöùc. Caên, traàn vaø thöùc hieäp laïi thaønh möôøi taùm giôùi, ñaõ giaûng roõ ôû ñoaïn tröôùc.

65

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN nhieân maø thaønh ñoà vaät, phaûi hoäi ñuû coâng söùc cuûa ngöôøi, laïi coù löûa nung chín môùi thaønh moùn ñoà. Vaäy neân noùi laø khoâng coù vaät gì töï nhieân sanh ra, thaûy ñeàu phaûi coù nguyeân nhaân.”

Na-tieân laïi hoûi vua: “Nhö caây ñaøn kia khoâng coù daây, khoâng coù phím, khoâng coù ngöôøi gaåy, coù thaønh aâm thanh chaêng?”

Vua ñaùp: “Khoâng, khoâng theå töï nhieân maø thaønh aâm thanh ñöôïc.”

Na-tieân hoûi: “Nhö ñaøn coù daây, coù phím, coù ngöôøi gaåy ñaøn, coù thaønh aâm thanh chaêng?”

Vua ñaùp: “Baïch ñaïi ñöùc, coù.”

Na-tieân noùi: “Nhö vaäy ñoù. Cho neân trong thieân haï khoâng coù vaät gì töï nhieân sanh ra, heát thaûy ñeàu phaûi coù nguyeân nhaân.”

Na-tieân laïi hoûi vua “Nhö vieäc xaùt caây laáy löûa,1 nhö khoâng coù hai thanh goã, khoâng coù ngöôøi xaùt goã, coù theå coù löûa chaêng?”

Vua ñaùp: “Khoâng theå coù löûa ñöôïc.”

Na-tieân hoûi: “Nhö coù ñuû hai thanh goã, coù ngöôøi xaùt vaøo nhau, coù sanh ra löûa chaêng?”

Vua ñaùp: “Taát nhieân, nhö vaäy phaûi sanh ra löûa.”

Na-tieân noùi: “Nhö vaäy ñoù. Cho neân trong thieân haï khoâng coù vaät gì töï nhieân sanh ra, heát thaûy ñeàu phaûi coù nguyeân nhaân.”

Na-tieân laïi hoûi: “Nhö taám kính laáy löûa, 1 khoâng coù ngöôøi caàm giöõ, laïi khoâng coù maët trôøi ñoát noùng, coù theå coù löûa chaêng?”

1

Ngaøy xöa chöa coù nhöõng phöông tieän nhö baây giôø, ngöôøi ta phaûi duøng hai mieáng caây goã (hoaëc voû caây) ñaëc bieät coù ñoä ma saùt cao, xaùt vaøo nhau nhieàu laàn cho noùng maø sanh ra löûa. Löûa aáy baét vaøo moät choã buøi nhuøi ñaõ ñöôïc chuaån bò keá beân. Nhôø ñoù maø coù löûa ñeå söû duïng.

66

CAÙC VAÁN ÑEÀ VEÀ TAÂM THÖÙC Vua ñaùp: “Khoâng theå coù löûa ñöôïc.”

Na tieân hoûi: “Nhö coù ngöôøi caàm giöõ taám kính aáy, laïi coù maët trôøi ñoát noùng, coù theå coù löûa chaêng?”

Vua ñaùp: “Taát nhieân, nhö vaäy phaûi sanh ra löûa.”

Na-tieân noùi: “Nhö vaäy ñoù. Cho neân trong thieân haï khoâng coù vaät gì töï nhieân sanh ra, heát thaûy ñeàu phaûi coù nguyeân nhaân.”

Na-tieân laïi hoûi vua: “Nhö ngöôøi kia khoâng coù göông soi, gaëp luùc khoâng coù aùnh saùng, laïi muoán soi mình, coù theå töï thaáy ñöôïc mình chaêng?”

Vua ñaùp: “Khoâng theå töï thaáy ñöôïc.”

Na-tieân hoûi: “Nhö coù göông soi, coù aùnh saùng, coù ngöôøi töï soi mình, coù theå nhìn thaáy mình chaêng?”

Vua ñaùp: “Taát nhieân, coù theå töï nhìn thaáy ñöôïc.”

Na-tieân noùi: “Nhö vaäy ñoù. Cho neân trong thieân haï khoâng coù vaät gì töï nhieân sanh ra, heát thaûy ñeàu phaûi coù nguyeân nhaân.”

Vua taùn thaùn raèng: “Hay thay!”

8. BAÛN NGAÕ

Vua laïi hoûi Na-tieân: “Ngöôøi theá gian coù thaät coù caùi baûn ngaõ2 hay chaêng?”

1

Ñaây laø moät caùch laáy löûa khaùc. Ngöôøi ta caàm moät mieáng kính thuûy tinh coù ñoä hoäi tuï cao, chieáu vaøo moät ñoáng buøi nhuøi ñang luùc trôøi naéng noùng. Phaûi giöõ yeân taám kính nhö theá hoài laâu, söùc noùng taêng leân coù theå laøm chaùy ñoáng buøi nhuøi.

2 Baûn Haùn vaên duøng chöõ khoâng thoáng nhaát, coù khi duøng chöõ nhaân (人), coù khi duøng chöõ nhaân maïng (人命), coù khi laïi duøng chöõ maïng (命), nhöng theo yù nghóa trong ñoaïn naøy thì vua muoán tìm hieåu xem trong taát caû caùc yeáu toá hôïp

67

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN Na-tieân ñaùp: “Theá gian khoâng theå xaùc ñònh roõ ñöôïc coù baûn ngaõ hay khoâng. Thaät ra, theo ñaïi vöông thì caùi gì laø baûn ngaõ?”

Vua hoûi: “Thaân theå naøy vôùi maïng soáng coù phaûi laø baûn ngaõ chaêng?”

Na-tieân hoûi laïi vua: “Thaân theå con ngöôøi vôùi maïng soáng coù theå duøng maét ñeå nhìn thaáy hình saéc chaêng? Coù theå duøng tai ñeå nghe aâm thanh chaêng? Coù theå duøng muõi ñeå ngöûi muøi höông chaêng? Coù theå duøng löôõi ñeå neám vò chaêng? Coù theå duøng thaân ñeå bieát söï xuùc chaïm chaêng? Coù theå duøng yù ñeå nghó bieát chaêng?”

Vua ñaùp: “Coù theå.”

Na-tieân hoûi: “Hieän giôø baàn taêng vaø ñaïi vöông cuøng ôû trong ñieän naøy, boán phía ñeàu coù cöûa soå. Nhö ngöôøi tuøy yù muoán nhìn beân ngoaøi, theo nhöõng cöûa soå aáy maø nhìn ra coù ñöôïc khoâng?”

Vua ñaùp: “Ñöôïc.”

Na-tieân laïi hoûi: “Nhö noùi baûn ngaõ ôû trong thaân theå naøy, taát phaûi tuøy yù do nôi caùc cöûa thoâng ra beân ngoaøi maø thaáy bieát, nhö coù theå duøng maét ñeå nhìn thaáy hình saéc. Vaäy coù theå duøng tai maø nhìn hình saéc ñöôïc chaêng? Coù theå duø ng muõi maø nhìn hình saéc ñöôïc chaêng? Coù theå duøng löôõi maø nhìn hình saéc ñöôïc chaêng? Coù theå duøng thaân maø nhìn hình saéc ñöôïc chaêng? Coù theå duøng yù maø nhìn hình saéc ñöôïc chaêng?”

Vua ñaùp: “Khoâng theå ñöôïc.”

Na-tieân laïi noùi: “Nhö noùi baûn ngaõ ôû nôi tai, neân coù theå duøng tai ñeå nghe aâm thanh. Vaäy coù duøng tai ñeå thaáy chaêng?

Coù theå duøng tai ñeå ngöûi höông ñöôïc chaêng? Coù theå duøng tai ñeå thaønh con ngöôøi, yeáu toá naøo laø chính, laø chuû nhaân thaät söï, neân chuùng toâi goïi yeáu toá aáy laø “baûn ngaõ” cho quen thuoäc.

68

CAÙC VAÁN ÑEÀ VEÀ TAÂM THÖÙC neám vò chaêng? Coù theå duøng tai ñeå xuùc chaïm chaêng? Coù theå duøng tai ñeå suy nghó chaêng?”

Vua ñaùp: “Khoâng theå ñöôïc.”

Na-tieân laïi noùi: “Nhö noùi baûn ngaõ ôû nôi muõi, neân coù theå duøng muõi ñeå ngöûi höông. Vaäy coù duøng muõi ñeå nghe aâm thanh chaêng? Coù theå duøng muõi ñeå neám vò ñöôïc chaêng? Coù theå duøng muõi ñeå xuùc chaïm chaêng? Coù theå duøng muõi ñeå suy nghó chaêng?”

Vua ñaùp: “Khoâng theå ñöôïc.”

Na-tieân laïi noùi: “Nhö noùi baûn ngaõ ôû nôi löôõi,1 neân coù theå duøng löôõi ñeå bieát vò. Vaäy coù duøng löôõi ñeå nghe aâm thanh ñöôïc chaêng? Coù theå duøng löôõi ñeå ngöûi höông ñöôïc chaêng? Coù theå duøng löôõi ñeå xuùc chaïm chaêng? Coù theå duøng löôõi ñeå suy nghó chaêng?”

Vua ñaùp: “Khoâng theå ñöôïc.”

Na-tieân laïi noùi: “Nhö noùi baûn ngaõ ôû nôi thaân, neân coù theå duøng thaân ñeå bieát xuùc chaïm meàm maïi hoaëc thoâ nhaùm. Vaäy coù duøng thaân ñeå thaáy chaêng? Coù theå duøng thaân ñeå nghe aâm thanh chaêng? Coù theå duøng thaân ñeå ngöûi höông ñöôïc chaêng?

Coù theå duøng thaân ñeå neám vò chaêng? Coù theå duøng thaân ñeå suy nghó chaêng?”

Vua ñaùp: “Khoâng theå ñöôïc.”

Na-tieân laïi noùi: “Nhö noùi baûn ngaõ ôû nôi yù, neân coù theå duøng yù ñeå suy nghó. Vaäy coù theå duøng yù ñeå nghe aâm thanh chaêng? Coù theå duøng yù ñeå ngöûi höông ñöôïc chaêng? Coù theå duøng yù ñeå neám vò ñöôïc chaêng? Coù theå duøng yù ñeå xuùc chaïm chaêng?”

Vua ñaùp: “Ñeàu khoâng theå ñöôïc.”

1

Baûn Haùn vaên duøng chöõ khaåu (口), nhöng ôû ñaây phaûi laø chöõ thieät (舌) môùi hôïp nghóa.

69

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN Na-tieân noùi: “Lôøi cuûa ñaïi vöông nhö vaäy tröôùc sau khoâng hôïp nhau vaäy.1 “Nhö baàn taêng cuøng vôùi ñaïi vöông ngoài trong ñieän naøy, nay phaù boû heát boán cöûa soå ñi, taàm nhìn coù xa roäng hôn khoâng?”

Vua ñaùp: “Taát nhieân laø phaûi xa roäng hôn.”

Na-tieân noùi: “Nhö noùi caùi baûn ngaõ ôû taïi trong thaân, nay huûy con maét ñi, taàm nhìn coù theå xa roäng hôn chaêng? Huûy loã tai ñi, coù theå nghe xa hôn chaêng? Huûy loã muõi ñi, coù theå ngöûi ñöôïc xa hôn chaêng? Huûy caùi löôõi ñi, coù theå neá m ñöôïc nhieàu vò hôn chaêng? Loät heát da ñi, caûm giaùc xuùc chaïm cuûa thaân coù theå nhieàu hôn chaêng? Huûy taâm yù ñi, coù theå nhôø ñoù suy nghó roäng hôn chaêng?”

Vua ñaùp: “Baïch ñaïi ñöùc, ñeàu laø khoâng theå ñöôïc.”

Na-tieân noùi: “Nhö vaäy ñoù, lôøi noùi cuûa ñaïi vöông tröôùc sau khoâng hôïp nhaát roài.”2 Na-tieân laïi hoûi vua: “Naøy ñaïi vöông, nhö coù ngöôøi giöõ kho ñeán ñöùng chaàu tröôùc maët ñaïi vöông, ñaïi vöông coù bieát laø ngöôøi aáy ñang ñöùng chaàu tröôùc maët khoâng?”

Vua ñaùp: “Bieát.”

Na-tieân laïi hoûi: “Ngöôøi aáy laïi ñi vaøo phoøng cuûa ñaïi vöông, vaäy coù bieát laø ngöôøi aáy vaøo phoøng chaêng?”

1

Ngaøi Na-tieân daãn caùc thí duï treân ñeå phaù boû ñònh kieán cuûa vua veà vieäc coù “baûn ngaõ” trong nhöõng yeáu toá voán laø giaû hieäp. Noùi caùch khaùc, ñaây goïi laø chaáp ngaõ.

2 Vì vua cho raèng baûn ngaõ ôû trong thaân, thoâng qua caùc giaùc quan ñeå giao tieáp vôùi ngoaïi traàn, nhö ngöôøi ngoài trong nhaø nhìn qua caùc cöûa soå. Na-tieân ñöa ra caùc ví duï ñeå chæ roõ caùch hieåu ñoù khoâng ñuùng. Vì vua thöøa nhaän caùc ví duï maø Na-tieân ñöa ra laø khoâng theå ñöôïc, neân maâu thuaãn vôùi caùch nghó cuûa mình tröôùc ñoù.

70

CAÙC VAÁN ÑEÀ VEÀ TAÂM THÖÙC Vua ñaùp: “Bieát.”

Na-tieân noùi: “Nhö baûo raèng caùi baûn ngaõ voán ôû trong thaân theå, vaäy ngöôøi ta ñeå caùc moùn aên vaøo löôõi, coù theå bieát caùc vò nhaït, maën, ngoït, chua, cay, ñaéng... hay chaêng?”

Vua noùi: “Ñuùng vaäy, coù theå bieát.”

Na-tieân noùi: “Nhö vaäy ñoù, lôøi noùi cuûa ñaïi vöông tröôùc sau khoâng hôïp nhaát roài.

“Nhö coù ngöôøi laáy röôïu ngon ñoå vaøo trong boàn lôùn, laïi thaû moät ngöôøi vaøo trong boàn aáy, nhöng röôïu khoâng leân tôùi mieäng.

Ngöôøi aáy coù bieát röôïu ngon chaêng?”

Vua ñaùp: “Khoâng theå bieát.”

Na-tieân hoûi: “Vì sao khoâng bieát?”

Vua ñaùp: “Vì röôïu khoâng vaøo trong mieäng, chaúng chaïm ñeán löôõi neân khoâng theå bieát röôïu ngon dôû.”

Na-tieân noùi: “Nhö vaäy ñoù, lôøi noùi cuûa ñaïi vöông tröôùc sau khoâng hôïp nhaát roài.”1 Vua noùi: “Traãm quaû thaät ngu si trí caïn, khoâng luaän giaûi noåi vieäc naøy. Kính mong ñaïi ñöùc giaûng roõ cho.”

Na-tieân noùi: “Ngöôøi ta do nôi maét maø thaáy hình saéc, taâm lieàn caûm thoï. Caûm thoï töùc sanh caùc ñieàu khoå vui, trong taâm lieàn duyeân theo. Ñoái vôùi tai, muõi, löôõi, thaân, yù cuõng ñeàu nhö theá, khi tieáp xuùc vôùi ngoaïi traàn2 ñeàu khieán taâm sanh caûm thoï.

Caûm thoï töùc sanh caùc ñieàu khoå vui, nhaân ñoù yù sanh nieäm töôûng. Nieäm töôûng nhö theá tieá p noái nhau maø sanh ra, taïo 1

Ví duï naøy laøm roõ theâm nhöõng ñieàu ñaõ noùi tröôùc. Na-tieân chæ cho vua thaáy raèng khoâng theå coù moät caùi baûn ngaõ ôû trong thaân ñeå qua caùc giaùc quan maø tieáp caän vôùi ngoaïi caûnh theo caùch nhö ngöôøi ngoài trong nhaø nhìn ra cöûa soå.

2 Töùc bao goàm caùc traàn töông öùng, nhö aâm thanh öùng vôùi tai nghe, höông öùng vôùi muõi, muøi vò öùng vôùi löôõi, xuùc chaïm öùng vôùi thaân, phaùp traàn öùng vôùi yù.

71

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN thaønh doøng luaân chuyeån maõi maõi. Thaät khoâng heà coù moät caùi baûn ngaõ thöôøng laøm chuû nhö ñaïi vöông nghó.”

Vua taùn thaùn raèng: “Hay thay!”

9. CAÊN VAØ THÖÙC

Vua laïi hoûi: “Baïch ñaïi ñöùc, nhö khi ngöôøi ta sanh ra, coù phaûi con maét vôùi taâm1 cuøng luùc sanh ra chaêng?”

Na-tieân ñaùp: “Ñuùng vaäy, chuùng ñoàng thôøi sanh ra.”

Vua laïi hoûi: “Con maét sanh ra ôû phía tröôùc? Hay taâm sanh ra ôû phía tröôùc?”

Na-tieân ñaùp: “Con maét sanh ôû phía tröôùc, taâm sanh ôû phía sau.”

Vua hoûi: “Vaäy con maét coù noùi vôùi taâm raèng: Theo choã toâi sanh ra, anh haõy tuøy ñoù maø sanh phía sau. Hoaëc laø taâm coù noùi vôùi con maét nhö vaäy chaêng?

“Hoaëc taâm coù noùi vôùi con maét raèng: Theo choã anh sanh ra, toâi seõ tuøy ñoù maø sanh phía sau. Hoaëc laø con maét coù noùi vôùi taâm nhö vaäy chaêng?”

Na-tieân ñaùp: “Hai beân chaúng heà trao ñoåi vôùi nhau nhö theá.”

Vua hoûi: “Chaúng phaûi ñaïi ñöùc ñaõ noùi laø chuùng ñoàng thôøi sanh ra ñoù sao? Vaäy vì sao laïi khoâng coù trao ñoåi tröôùc nhö theá vôùi nhau?”2

1

Chöõ taâm ôû ñaây duøng theo nghóa roäng, chæ cho khaû naêng nhaän bieát, tri giaùc cuûa con ngöôøi, khoâng coù söï phaân bieät chaân taâm, voïng taâm. Trong baûn Haùn vaên duøng chöõ thaàn (神), theo nghóa maø xeùt thì töông öùng vôùi taâm thöùc.

2 Lyù luaän cuûa vua ôû ñaây laø: Con maét vaø taâm cuøng ñoàng thôøi sanh ra, vaäy maét chaúng bieát taâm, taâm chaúng bieát maét, nhö neáu khoâng giao heïn tröôùc laøm sao

72

CAÙC VAÁN ÑEÀ VEÀ TAÂM THÖÙC Na-tieân ñaùp: “Coù boán tröôøng hôïp cuøng laøm theo nhau maø khoâng caàn trao ñoåi, giao heïn tröôùc. Nhöõng gì laø boán? Moät laø thuaän theo chieàu ñi xuoáng, hai laø thuaän theo moät cöûa duy nhaát, ba laø thuaän theo daáu veát ñaõ coù tröôùc, boán laø thuaän theo kinh nghieäm ñaõ traûi qua nhieàu laàn. Boán tröôøng hôïp nhö vaäy thì coù theå cuøng laøm ñuùng theo nhau maø khoâng caàn phaûi giao heïn tröôùc.”

Vua hoûi: “Theá naøo laø thuaän theo chieàu ñi xuoáng?”

Na-tieân hoûi vua: “Nhö trôøi möa treân nuùi cao, nöôùc chaûy theá naøo?”

Vua ñaùp: “Nöôùc seõ chaûy theo chieàu töø treân cao xuoáng thaáp.”

Na-tieân laïi hoûi: “Nhö coù möa laàn sau nöõa, nöôùc chaûy theá naøo?”

Vua ñaùp: “Vì theo chieàu töø cao xuoáng thaáp, neân cuõng theo ñuùng nhöõng ñöôøng chaûy tröôùc kia.”

Na-tieân hoûi vua: “Vaäy nöôùc chaûy tröôùc coù noùi vôùi nöôùc chaûy sau raèng: Anh neân theo ñöôøng toâi ñaõ chaûy. Hoaëc nöôùc chaûy sau coù noùi vôùi nöôùc chaûy tröôùc raèng: Toâi seõ chaûy theo ñöôøng anh ñaõ chaûy. Hai beân coù trao ñoåi, giao heïn tröôùc vôùi nhau nhö theá chaêng?”

Vua ñaùp: “Nöôùc chaûy tröôùc, chaûy sau ñeàu töï nhieân maø chaûy, khoâng coù trao ñoåi vôùi nhau nhö theá.”

Na-tieân noùi: “Con maét cuõng vaäy, chaúng heà noùi tröôùc vôùi taâm raèng: ‘Anh neân tuøy choã toâi sanh maø sanh ôû phía sau.’

Taâm cuõng khoâng noùi vôùi con maét raèng: ‘Toâi seõ tuøy choã anh sanh ra maø sanh ôû phía sau. Maét vaø taâm khoâng giao heïn coù theå sanh ra ôû ñuùng vò trí thích hôïp cuûa mình, töùc laø con maét ôû tröôùc maø taâm ôû sau, nhö lôøi Na-tieân noùi.

73

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN tröôùc vôùi nhau, töï nhieân maø sanh ôû nôi thích hôïp, goïi laø thuaän theo chieàu ñi xuoáng. Tai, muõi, löôõi, thaân, yù cuõng ñeàu gioáng nhö vaäy.”

Vua laïi hoûi: “Coøn theá naøo goïi laø thuaän theo moät cöûa duy nhaát?”

Na-tieân hoûi vua: “Nhö trong thaønh lôùn chæ coù moät cöûa ra.

Trong thaønh coù moät ngöôøi muoán ra, seõ ñi theo höôùng naøo?”

Vua ñaùp: “Taát nhieân höôùng veà phía cöûa aáy maø ra.”

Na-tieân hoûi: “Sau laïi cuõng coù ngöôøi muoán ra nöõa, seõ ñi theo höôùng naøo?”

Vua ñaùp: “Taát nhieân laïi theo ñöôøng ra cöûa nhö ngöôøi tröôùc.”

Na-tieân hoûi vua: “Ngöôøi ra tröôùc coù noùi vôùi ngöôøi ra sau: ‘Anh neân theo ñöôøng toâi ñaõ ra maø ñi.’ Hoaëc ngöôøi ra sau coù noùi vôùi ngöôøi ra tröôùc: ‘Toâi seõ theo ñöôøng anh ñaõ ra maø ñi.’

Hai ngöôøi coù trao ñoåi, giao heïn tröôùc vôùi nhau nhö vaäy chaêng?”

Vua ñaùp: “Ngöôøi tröôùc, ngöôøi sau, thaät khoâng coù trao ñoåi, giao heïn vôùi nhau gì caû.”

Na-tieân noùi: “Con maét cuõng vaäy, chaúng heà noùi tröôùc vôùi taâm raèng: ‘Anh neân tuøy choã toâi sanh maø sanh ôû phía sau.’

Taâm cuõng khoâng noùi vôùi con maét raèng: ‘Toâi seõ tuøy choã anh sanh ra maø sanh ôû phía sau.’ Maét vaø taâm khoâng giao heïn tröôùc vôùi nhau, töï nhieân maø sanh ôû nôi thích hôïp, goïi laø thuaän theo moät cöûa duy nhaát. Tai, muõi, löôõi, thaân, yù cuõng ñeàu gioáng nhö vaäy.”

Vua laïi hoûi: “Coøn theá naøo laø thuaän theo daá u veát ñaõ coù tröôùc?”

74

CAÙC VAÁN ÑEÀ VEÀ TAÂM THÖÙC Na-tieân hoûi vua: “Nhö xe ñi tröôùc ñeå laïi daáu veát, xe ñi sau seõ ñi theá naøo?”

Vua ñaùp: “Theo veát xe tröôùc maø ñi.”

Na-tieân hoûi: “Vaäy xe tröôùc coù noùi vôùi xe sau raèng: ‘Anh neân theo ñöôøng toâi ñaõ ñi tröôùc.’ Hoaëc xe sau coù noùi vôùi xe tröôùc: ‘Toâi seõ theo ñöôøng anh ñaõ ñi.’ Hai beân coù trao ñoåi, giao heïn tröôùc vôùi nhau nhö vaäy chaêng?”

Vua ñaùp: “Ñeàu khoâng coù noùi vôùi nhau nhö theá.”

Na-tieân noùi: “Con ngöôøi cuõng nhö vaäy. Con maét chaúng heà noùi tröôùc vôùi taâm raèng: ‘Anh neân tuøy choã toâi sanh maø sanh ôû phía sau.’ Taâm cuõng khoâng noùi vôùi con maét raèng: ‘Toâi seõ tuøy choã anh sanh ra maø sanh ôû phía sau.’ Maét vaø taâm khoâng giao heïn tröôùc vôùi nhau, töï nhieân maø sanh ôû nôi thích hôïp, goïi laø thuaän theo moät cöûa duy nhaát. Tai, muõi, löôõi, thaân, yù cuõng ñeàu gioáng nhö vaäy.”

Vua laïi hoûi Na-tieân: “Coøn theá naøo laø thuaän theo kinh nghieäm ñaõ traûi qua nhieàu laàn?”

Na-tieân ñaùp: “Kinh nghieäm ñaõ traûi qua, ñoù laø söï baét chöôùc theo vieäc ñaõ laøm tröôùc ñaây. Nhö hoïc hoûi, vieát laùch ñeàu laø nhôø kinh nghieäm ñaõ qua.

“Maét, tai, muõi, löôõi, thaân, yù cuõng vaäy, laø do huaân taäp daàn daàn töø laâu ñôøi neân nay môùi nhö vaäy.

“Saùu thöùc ñeàu goùp phaàn vaøo söï nhaän bieát cuûa con ngöôøi, khoâng phaûi do nôi moät trong saùu thöùc aáy maø thaønh nhaän bieát ñöôïc.”

Vua taùn thaùn: “Hay thay!”

10. XUÙC NHAÄP

75

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN Vua laïi hoûi: “Khi ngöôøi ta sanh, con maét vôùi söï vui khoå coù ñoàng thôøi sanh ra chaêng?”

Na-tieân ñaùp: “Con maét vôùi söï vui khoå cuøng sanh ra. Caùc caên ñeàu laø theo nôi choã hieäp laïi maø sanh.”

Vua hoûi: “Theá naøo laø choã hieäp laïi?”

Na-tieân ñaùp: “Hai beân cuøng xuùc chaïm nhau goï i laø hieäp, ví nhö hai con deâ huùc laãn nhau. Moät con duï cho maét, moät con duï cho hình saéc, hai beân hieäp nhau maø thaønh choã nhaäp. Cuõng ví nhö moät baøn tay laø maét, baøn tay kia laø hình saéc, hai baøn tay hieäp laïi thaønh choã nhaäp.

“Laïi ví nhö hai vieân ñaù, moät laø maét, moät laø hình saéc, hai vieân ñaù hieäp laïi thaønh choã nhaäp.

“Maét, tai, muõi, löôõi, thaân, yù ñeàu laø caên, theo nôi caùc traàn laø hình saéc, aâm thanh, höông thôm, muøi vò, xuùc chaïm, phaùp traàn maø hieäp laïi thaønh saùu choã nhaäp. Cho ñeán nhö yù vaø tö töôûng cuõng vaäy. Ví nhö hai vieân ñaù, moät vieân laø yù, moät vieân laø tö töôûng, hai vieân hieäp laïi thaønh choã nhaäp. YÙ vaø tö töôûng hieäp laïi nhö vaäy maø thaønh choã nhaäp.”1 Vua taùn thaùn raèng: “Hay thay!”

11. LAÏC THOÏ

Vua laïi hoûi: “Coøn nhö veà söï vui thì hieåu theá naøo?”

Na-tieân ñaùp: “Töï mình nhaän bieát, hieåu roõ, ñoù laø vui. Ví nhö coù ngöôøi phuïng söï nhaø vua. Ngöôøi aáy hieàn ñöùc, vua lieàn khen thöôûng caùc moùn taøi vaät. Ngöôøi aáy ñöôïc thöôûng roài, duøng caùc moùn aáy töï laáy laøm khoaùi chí, vui veû. Trong khi vui veû nhö 1

Ñoaïn naøy giaûng roäng vieäc saùu caên tieáp xuùc vôùi saùu traàn maø thaønh saùu nhaäp, hình thaønh möôøi taùm giôùi.

76

CAÙC VAÁN ÑEÀ VEÀ TAÂM THÖÙC vaäy, ngöôøi aáy töï nghó: ‘Ta phuïng söï nhaø vua, ñöôïc ban thöôûng neân nay môùi vui veû nhö theá naøy.’

“Hoaëc nhö ngöôøi taâm nghó ñieàu laønh, thaân laøm ñieàu laønh, mieäng noùi lôøi laønh. Nhôø vaäy sau khi cheát ñöôïc sanh leân coõi trôøi. Ngöôøi aáy sanh nôi coõi trôøi ñöôïc höôûng ñuû caùc ñieàu khoaùi laïc, trong loøng heát söùc khoan khoaùi vui veû, töï nghó raèng: ‘Ta luùc coøn ôû choán theá gian, taâm nghó ñieàu laønh, thaân laøm ñieàu laønh, mieäng noùi lôøi laønh. Nhôø vaäy nay ñöôïc sanh nôi ñaây, ñöôïc söï vui veû cöïc kyø vaäy.’ Nhö vaäy goïi laø nhaän bieát.”

Vua taùn thaùn raèng: “Hay thay!”

12. HIEÅU ROÕ VAØ NHAÄN BIEÁT

Vua laïi hoûi: “Theá naøo goïi laø ngöôøi nhaän bieát?”

Na-tieân ñaùp: “Do hieåu roõ maø coù theå nhaän bieát. Ví nhö ñaïi vöông coù ngöôøi giöõ kho, vaøo trong kho chöùa lieàn töï xem xeùt khaép caùc nôi trong aáy, roài hieåu roõ coù bao nhieâu caùc moùn tieàn baïc, vaøng ngoïc, chaâu baùu, vaûi voùc... cho ñeán maøu saéc theá naøo, naèm ôû nhöõng vò trí naøo. Nhö vaäy goïi laø hieåu roõ , nhaän bieát.”

Vua noùi: “Hay thay!”

13. TÖ TÖÔÛNG

Vua laïi hoûi: “Baïch ñaïi ñöùc, coøn nhö choã suy nghó cuûa ngöôøi ta thì theá naøo?”

Na-tieân ñaùp: “Choã suy nghó cuûa ngöôøi ta, ñoù laø choã daãn ñeán vieäc laøm.

“Ví nhö ngöôøi pha thuoác ñoäc ñeå uoáng, laïi coøn khieán cho ngöôøi khaùc uoáng theo. Thaân ñaõ chòu khoå, coøn gaây khoå cho ngöôøi khaùc nöõa.

77

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN “Cuõng gioáng nhö keû laøm aùc, sau khi cheát phaûi ñoïa vaøo ñòa nguïc. Nhöõng ngöôøi hoïc theo tö töôûng cuûa keû aáy, cuõng ñeàu phaûi ñoïa ñòa nguïc. Ngöôøi ñoäc aùc coù choã suy nghó aù c, daãn ñeán vieäc laøm aùc laø nhö vaäy.”

Vua noùi: “Hay thay!”

14. SÖÏ RUNG ÑOÄNG TRONG LOØNG

Vua laïi hoûi: “Coøn theá naøo laø söï rung ñoäng trong loøng?”1 Na-tieân ñaùp: “Trong taâm khôûi yù nghó lieàn coù söï rung ñoäng trong loøng.”

Vua hoûi: “Rung ñoäng trong loøng vaø haønh ñoäng quan heä theá naøo?”

Na-tieân ñaùp: “Ví nhö caùi noài ñoàng, coù ngöôøi ñeán ñoát löûa naáu, nöôùc soâi suûi boït keâu thaønh tieáng. Khi ngöng naáu roài maø tieáng keâu vaãn coøn moät luùc nöõa. Choã haønh ñoäng laø nhö vaäy, do söï rung ñoäng trong loøng tröôùc ñoù maø coù.

“Khi ñoát löûa naáu soâi, aáy laø luùc rung ñoäng. Khi khoâng naáu maø coøn tieáng keâu moät luùc sau, aáy laø luùc haønh ñoäng.”2 Vua taùn thaùn raèng: “Hay thay!”

15. PHAÂN BIEÄT

Vua hoûi Na-tieân: “Coù theå naøo phaân bieät ñöôïc nhöõng gì ñaõ hôïp laïi trong taâm thöùc hay chaêng? Chaúng haïn nhö chæ roõ ra ñöôïc ñaâu laø choã nhaäp? Ñaâu laø choã hieåu bieát? Ñaâu laø choã suy nghó? Ñaâu laø yù? Ñaâu laø söï rung ñoäng?”

1

Töùc laø nhöõng caûm xuùc ñoái vôùi söï vieäc.

Theo nhö ñaây thì haønh ñoäng khoâng phaûi töï nhieân maø boäc loä ra, ñeàu phaûi coù choã caûm xuùc trong taâm tröôùc ñoù. Caûm xuùc aáy töùc laø söï rung ñoäng.

2

78

CAÙC VAÁN ÑEÀ VEÀ TAÂM THÖÙC Na-tieân ñaùp: “Neáu nhö ñaõ hôïp laïi, khoâng theå phaân bieät ra ñöôïc nöõa.

“Ví nhö ngöôøi ñaàu beáp naáu moùn aên ngon, trong aáy coù nöôùc, coù thòt, coù gia vò haønh, toûi, göøng, döa muoái, boät gaïo... Ñaïi vöông baûo ngöôøi ñaàu beáp aáy raèng: Ngöôi naáu moùn aên naøy nhö theá naøo, haõy mang töøng moùn ñeán ñaây cho traãm, tröôùc haõy mang nöôùc ñeán..., sau nöõa laø haønh, sau nöõa laø göøng, sau nöõa laø döa muoái, sau nöõa laø boät gaïo...

“Moùn aên ñaõ naáu roài, ngöôøi aáy coù theå mang rieâng töøng vò trong aáy ñeán cho ñaïi vöông nhö vaäy ñöôïc chaêng?”

Vua ñaùp: “Moùn aên ñaõ naáu thaønh roài, khoâng theå phaân bieät caùc vò trong aáy ra ñöôïc nöõa.”

Na-tieân noùi: “Nhöõng vieäc ta ñang baøn ñaây cuõng laïi nhö vaäy. Moät khi ñaõ hôïp laïi thì khoâng coøn coù theå phaân bieät ra ñöôïc nöõa. Khoâng theå chæ ra ñaây laø söï khoå vui, ñaây laø söï hieåu bieát, ñaây laø söï rung ñoäng, ñaây laø söï suy nghó...”

Vua taùn thaùn raèng: “Hay thay! Hay thay!”

Vua laïi hoûi Na-tieân: “Ngöôøi ta laáy maét nhìn coù theå phaân bieät ñöôïc vò maën cuûa muoái chaêng?”

Na-tieân hoûi laïi: “Choã bieát cuûa ñaïi vöông coù nhö vaäy chaêng?

Coù theå laáy maét nhìn ñöôïc vò maën cuûa muoái chaêng?”

Vua ñaùp: “Maét khoâng nhìn ñöôïc vò maën.”

Na-tieân noùi: “Ngöôøi ta chæ coù theå duøng löôõi maø bieát vò maën cuûa muoái, khoâng theå duøng maét maø bieát ñöôïc.”

Vua laïi hoûi: “Coù phaûi moïi ngöôøi ñeàu duøng löôõi ñeå bieát caùc muøi vò chaêng?”

Na-tieân ñaùp: “Ñuùng vaäy, moïi ngöôøi ai cuõng duøng löôõi ñeå phaân bieät muøi vò.”

79

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN Vua laïi hoûi: “Nhö xe chôû muoái, traâu keùo muoái, xe vôùi traâu coù phaân bieät ñöôïc vò cuûa muoái chaêng?”

Na-tieân ñaùp: “Xe vôùi traâu khoâng theå phaân bieät bieát ñöôïc vò cuûa muoái.”

Vua hoûi: “Nhö vò maën cuûa muoái coù theå caân löôøng ñöôïc chaêng?”

Na-tieân ñaùp: “Chæ laáy trí hieåu bieát cuûa ñaïi vöông môùi coù theå öôùc löôïng ñöôïc vò maën cuûa muoái. Vò maën cuûa muoái khoâng theå caân löôøng ñöôïc. Chæ söï naëng nheï môùi coù theå caân löôøng ñöôïc thoâi.”

Vua noùi: “Hay thay!”

16. CAÊN VAØ TRAÀN

Vua laïi hoûi: “Baïch ñaïi ñöùc, trong thaân ngöôøi coù naêm söï nhaän bieát,1 do nôi nhieàu vieäc maø bieát, hay chæ do nôi moät vieäc maø bieát?”

Na-tieân ñaùp: “Do nhieàu vieäc maø bieát, khoâng phaûi chæ do moät vieäc maø bieát. Ví nhö treân moät choã ñaát, caùc loaïi nguõ coác moïc leân, moãi thöù ñeàu tuøy theo gioáng loaïi cuûa mình.

“Naêm söï rung ñoäng khaùc nhau trong thaân ngöôøi2 ñeàu do nôi nhieàu vieäc, tuøy theo coâng naêng cuûa mình maø sanh ra söï nhaän bieát.”

Vua taùn thaùn raèng: “Hay thay! Hay thay!”

1

Baûn Haùn vaên duøng nguõ tri (五 知), ôû ñaây töùc laø söï nhaän bieát cuûa naêm giaùc quan: maét, tai, muõi, löôõi vaø thaân.

2 Do naêm giaùc quan, caûm thoï khaùc nhau vôùi ngoaïi caûnh: hình saéc, aâm thanh, höông, vò, xuùc chaïm.

80

SANH TÖÛ VAØ NIEÁT BAØN II. SANH TÖÛ VAØ NIEÁT BAØN 1. NGHIEÄP QUAÛ SAI BIEÄT

Vua laïi hoûi Na-tieân: “Baïch ñaïi ñöùc, ngöôøi theá gian sanh ra voán dó thaân theå ñeàu ñaày ñuû nhö nhau, taïi sao laïi coù ngöôøi ñöôïc soáng laâu, coù ngöôøi cheát yeåu; coù ngöôøi laém beänh khoå, coù ngöôøi ñöôïc ít beänh; coù ngöôøi giaøu sang, coù ngöôøi ngheøo heøn; coù baäc ñaïi só, coù keû tieåu nhaân; coù ngöôøi hình dung xinh ñeïp, coù keû xaáu xí khoù coi; coù ngöôøi noùi ra ñöôïc ngöôøi khaùc tin caäy, coù ngöôøi luoân bò nghi ngôø; 1 coù ngöôøi saùng suoát hieáu thuaän, coù ngöôøi ngu si thieån trí... Vì sao coù nhöõng söï baát ñoàng nhö vaäy?”

Na-tieân noùi: “Cuõng gioáng nhö caùc loaïi caây traùi, trong ñoù coù loaïi chua, laïi coù loaïi ñaéng, coù loaïi cay, cuõng coù loaïi ngoït. Naøy ñaïi vöông, caùc loaïi caây sao laïi sanh ra traùi chaúng gioáng nhö nhau?”

Vua ñaùp: “Caây traùi sôû dó khoâng gioáng nhau, laø vì gioáng loaïi cuûa chuùng khaùc nhau.”

Na-tieân noùi: “Ngöôøi ta cuõng vaäy. Choã sôû nieäm trong taâm ñeàu khoâng gioáng nhau, vì theá maø ngöôøi theá gian chaúng theå ñoàng nhö nhau. Coù ngöôøi ñöôïc soáng laâu, coù ngöôøi cheát yeåu; coù ngöôøi laém beänh khoå, coù ngöôøi ñöôïc ít beänh; coù ngöôøi giaøu sang, coù ngöôøi ngheøo heøn; coù baäc ñaïi só, coù keû tieåu nhaân; coù ngöôøi hình dung xinh ñeïp, coù keû xaáu xí khoù coi; coù ngöôøi noùi ra ñöôïc

1

Veà ñieåm naøy chuùng ta coù theå töï chieâm nghieäm laáy trong cuoäc soáng. Tuy veà maët lyù luaän maø noùi, uy tín cuûa moãi ngöôøi phaûi laø do nhöõng gì ngöôøi aáy ñaõ töøng laøm tröôùc ñoù. Tuy nhieân, vaãn coù nhieàu tröôøng hôïp chuùng ta khoâng theå phuû nhaän ñöôïc, khi coù nhöõng ngöôøi chæ caàn tieáp xuùc laàn ñaàu tieân, hoaëc thaäm chí chöa trao ñoåi gì caû, ñaõ taïo ñöôïc nieàm tin nôi ngöôøi ñoái dieän. Cuõng nhö ngöôïc laïi, coù nhöõng keû luoân bò nghi ngôø, baát chaáp söï coá gaéng chöùng minh cuûa hoï.

81

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN ngöôøi khaùc tin caäy, coù ngöôøi luoân bò nghi ngôø; coù ngöôøi saùng suoát hieáu thuaän, coù ngöôøi ngu si thieån trí...

“Vì theá, Phaät coù daïy raèng: ‘Tuøy nôi vieäc laøm thieän hoaëc aùc maø ngöôøi ta phaûi töï nhaän laõnh laáy nghieäp quaû.’ Coù ngöôøi giaøu sang phuù quyù, coù ngöôøi ngheøo khoå baàn cuøng... thaûy ñeàu do nôi nhöõng ñieàu thieän aùc ñaõ laøm töø ñôøi tröôùc. Cho neân moãi ngöôøi ñeàu tuøy nôi phöôùc ñöùc cuûa mình maø nhaän laõnh.”

Vua taùn thaùn: “Laønh thay! Laønh thay!”

2. NEÂN SÔÙM LAØM VIEÄC THIEÄN

Vua laïi hoûi: “Baïch ñaïi ñöùc, nhö ngöôøi muoán laøm vieäc thieän, neân laøm tröôùc hay ñôïi veà sau seõ laøm?”

Na-tieân ñaùp: “Neân sôùm laøm ñieàu laønh töø tröôùc. Ñôïi veà sau môùi laøm khoâng theå ñöôïc phaàn lôïi ích. Neáu sôùm laøm töø tröôùc môùi ñöôïc lôïi ích lôùn.

“Nhö ñaïi vöông ñeán luùc khaùt nöôùc, sai ngöôøi ñaøo gieáng, coù theå giuùp giaûi côn khaùt aáy chaêng?”

Vua ñaùp: “Khoâng theå khoûi khaùt. Caàn phaûi ñaøo gieáng töø tröôùc môùi ñöôïc.”

Na-tieân noùi: “Ngöôøi ta laøm thieän cuõng vaäy. Neân laøm töø tröôùc. Ñôïi sau muoän maøng môùi laøm laø voâ ích.

“Nhö ñaïi vöông ñeán luùc ñoùi, sai ngöôøi caøy ruoäng gieo gioáng, coù kòp côm aên chaêng? Hay phaûi coù gaïo tröõ töø tröôùc?”

Vua ñaùp: “Taát phaûi coù gaïo tröõ töø tröôùc.”

82

SANH TÖÛ VAØ NIEÁT BAØN Na-tieân noùi: “Ngöôøi ta laøm thieän cuõng vaäy. Phaûi neân laøm töø tröôùc. Ñôïi khi thuùc baùch1 môùi laøm, chaúng coù ích gì cho thaân mình.

“Nhö ñaïi vöông coù thuø oaùn, khi caàn chieán ñaáu môùi sai ngöôøi luyeän taäp quaân maõ, coù neân vaäy chaêng?”

Vua ñaùp: “Khoâng ñöôïc. Caàn phaûi reøn luyeän tröôùc, luùc caàn laø saün saøng chieán ñaáu. Nhö ñôïi luùc caàn môùi luyeän quaân maõ, chæ laø voâ ích thoâi.”

Na-tieân noùi: “Kinh Phaät daïy raèng: Ngöôøi ta neân nhôù nghó laøm vieäc thieän töø tröôùc, chôø ñeán sau naøy môùi laøm voâ ích. “Ñaïi vöông chôù neân boû ñaïo lôùn maø hoïc theo taø ñaïo, ñöøng baét chöôùc keû ngu si maø boû thieän laøm aùc, sau naøy coù than khoùc cuõng chæ laø voâ ích.2 Ngöôøi naøo boû neûo chaùnh maø theo ñieàu baát chaùnh, ñeán khi saép cheát duø hoái haän cuõng khoâng coøn kòp nöõa.”

Vua taùn thaùn raèng: “Hay thay! Hay thay!”

3. ÑÒA NGUÏC

Vua hoûi Na-tieân: “Traãm nghe caùc vò sa-moân daï y raèng: Löûa ôû choán ñòa nguïc khoâng gioáng nhö löûa ôû theá gian naøy. Nhö laáy moät vieân ñaù nhoû maø ñoát trong löûa töø saùng ñeá n toái ôû theá gian naøy, cuõng chaúng heà tieâu maát. Nhöng laáy moät hoøn ñaù lôùn maø thaû vaøo löûa ñòa nguïc lieàn töùc thì tieâu maát. Noù i nhö vaäy, traãm khoâng tin ñöôïc.

1

Töùc laø khi nghieäp quaû naëng neà ñaõ ñeán.

Choã ñoái ñaùp naøy thaät theå hieän roõ tinh thaàn “noùi chuyeän theo caùch cuûa baäc trí giaû” nhö ngaøi Na-tieân ñaõ noùi töø tröôùc. Nghóa laø ngaøi thaúng thaén maø khuyeân raên vua, khoâng coù chuùt e deø khi ñang noùi chuyeän vôùi moät baäc ñeá vöông ñaày quyeàn uy.

2

83

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN “Caùc vò sa-moân laïi daïy raèng: Ngöôøi laøm vieäc aùc, ñoïa vaøo choán ñòa nguïc, traûi qua caû ngaøn vaïn naêm thoï khoå cuõng khoâng tieâu maát, cuõng khoâng cheát ñi. Nhö vaäy traãm caøng khoâng theå tin ñöôïc!”

Na-tieân hoûi vua: “Naøy ñaïi vöông, döôùi nöôùc coù caùc loaøi raén bieån, roàng, ruøa, cua..., khi con caùi coù thai thöôøng aên caû caùt, soûi vaøo buïng. Ñaïi vöông coù töøng nghe noùi ñeán vieäc aáy chaêng?”

Vua ñaùp: “Traãm coù nghe noùi, caùc loaøi aáy laáy nhöõng thöù ñoù laøm thöùc aên.”

Na-tieân hoûi: “Vaäy nhöõng thöù caùt, soûi aáy vaøo trong buïng chuùng coù tieâu ñöôïc khoâng?”

Vua ñaùp: “Taát nhieân laø chuùng ñeàu ñöôïc tieâu hoù a heát.”

Na-tieân hoûi: “Coøn caùi thai trong buïng chuùng coù tieâu maát chaêng?”

Vua ñaùp: “Khoâng, khoâng theå tieâu ñöôïc.”

Na-tieân hoûi: “Vì sao khoâng tieâu ñöôïc?”

Vua ñaùp: “Vì laø töông ñoàng, cuøng loaïi cuûa chuùng neân taát nhieân laø khoâng theå tieâu maát ñöôïc.”

Na-tieân noùi: “Ngöôøi ñoïa vaøo ñòa nguïc cuõng gioá ng nhö vaäy.1 Traûi qua ngaøn vaïn naêm vaãn khoâng tieâu, khoâng cheát. Do nhöõng vieäc toäi loãi maø ngöôøi aáy ñaõ taïo ra chöa ñöôïc giaûi tröø heát, neân khoâng theå tieâu maát, khoâng theå cheát ñi.

“Naøy ñaïi vöông, nhö nhöõng loaøi sö töû, coïp, choù, meøo, khi con caùi coù thai ñeàu aên xöông thòt cuûa caùc con moài. Vaäy xöông thòt aáy vaøo buïng chuùng coù tieâu ñi khoâng?”

1

Theo ví duï naøy, thì löûa ñòa nguïc laø do aùc nghieäp sanh ra. Ngöôøi taïo aùc nghieäp phaûi ñoïa vaøo ñoù ñeå thoï khoå, neân löûa chæ laøm cho keû aáy khoå sôû maø khoâng theå gieát cheát hoaëc laøm tieâu maát. Chöøng naøo aùc nghieäp vaãn coøn, thì ngöôøi aáy vaãn coøn toàn taïi maø chòu khoå sôû trong ñòa nguïc.

84

SANH TÖÛ VAØ NIEÁT BAØN Vua ñaùp: “Ñeàu tieâu hoùa heát.”

Na-tieân hoûi: “Coøn caùi thai trong buïng chuùng coù tieâu maát chaêng?”

Vua ñaùp: “Khoâng, khoâng theå tieâu ñöôïc.”

Na-tieân hoûi: “Vì sao khoâng tieâu ñöôïc?”

Vua ñaùp: “Vì laø töông ñoàng, cuøng loaïi cuûa chuùng neân taát nhieân laø khoâng theå tieâu maát ñöôïc.”

Na-tieân noùi: “Ngöôøi ñoïa vaøo ñòa nguïc cuõng gioá ng nhö vaäy.

Traûi qua ngaøn vaïn naêm vaãn khoâng tieâu, khoâng cheát. Do nhöõng vieäc aùc maø ngöôøi aáy ñaõ taïo ra chöa ñöôïc giaûi tröø heát, neân khoâng theå tieâu maát, khoâng theå cheát ñi.

“Naøy ñaïi vöông, nhö nhöõng loaøi traâu, ngöïa, löøa, nai, khi con caùi coù thai ñeàu aên caùc loaïi coû khoâ. Vaäy coû khoâ aáy vaøo buïng chuùng coù tieâu ñi khoâng?”

Vua ñaùp: “Ñeàu tieâu hoùa heát.”

Na-tieân hoûi: “Coøn caùi thai trong buïng chuùng coù tieâu maát chaêng?”

Vua ñaùp: “Khoâng, khoâng theå tieâu ñöôïc.”

Na-tieân hoûi: “Vì sao khoâng tieâu ñöôïc?”

Vua ñaùp: “Vì laø töông ñoàng, cuøng loaïi cuûa chuùng neân taát nhieân laø khoâng theå tieâu maát ñöôïc.”

Na-tieân noùi: “Ngöôøi ñoïa vaøo ñòa nguïc cuõng gioá ng nhö vaäy.

Do toäi loãi ñaõ laøm chöa ñöôïc giaûi tröø heát, neân khoâng theå tieâu maát, khoâng theå cheát ñi.

“Naøy ñaïi vöông, nhö nhöõng haøng phuï nöõ giaøu coù trong xaõ hoäi, moãi khi coù thai thöôøng tuøy yù aên raát nhieàu moùn ngon. Vaäy nhöõng moùn ngon aáy vaøo buïng hoï coù tieâu ñi khoâng?”

Vua ñaùp: “Ñeàu tieâu hoùa heát.”

85

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN Na-tieân hoûi: “Coøn caùi thai trong buïng hoï coù tieâu maát chaêng?”

Vua ñaùp: “Khoâng, khoâng theå tieâu ñöôïc.”

Na-tieân hoûi: “Vì sao khoâng tieâu ñöôïc?”

Vua ñaùp: “Vì laø töông ñoàng, cuøng loaïi neân taát nhieân laø khoâng theå tieâu maát ñöôïc.”

Na-tieân noùi: “Ngöôøi ñoïa vaøo ñòa nguïc cuõng gioá ng nhö vaäy.

Sôû dó traûi qua ngaøn naêm vaãn khoâng tieâu, khoâng cheát, laø do nhöõng vieäc aùc ñôøi tröôùc taïo ra chöa ñöôïc giaûi tröø heát, neân khoâng theå tieâu maát, khoâng theå cheát ñi.

“Hoï sanh ra trong ñòa nguïc, lôùn leân trong ñòa nguïc, cho ñeán giaø ñi laø luùc toäi loãi tröø heát thì seõ cheát.”

Vua taùn thaùn: “Hay thay! Hay thay!”1 4. NIEÁT-BAØN

Vua hoûi: “Baïch ñaïi ñöùc, coù phaûi ngöôøi ta nhaäp Nieát-baøn roài thì nhöõng gì trong quaù khöù khoâng bao giôø coøn sanh khôûi trôû laïi nöõa chaêng?”

Na-tieân ñaùp: “Ñuùng vaäy! Nhaäp Nieát-baøn roài khoâng coøn sanh khôûi laïi caùc phaùp.

“Keû ngu si tham caàu nhöõng söï aùi luyeán trong thaân, ngoaøi thaân, neân maõi maõi khoâng theå ñöôïc thoaùt ra khoûi giaø, beänh, cheát.

“Ngöôøi coù trí tu hoïc theo ñaïo, duø trong thaân, ngoaøi thaân ñeàu khoâng tham ñaém. Ngöôøi nhö vaäy khoâng coù aân tình aùi 1

Baûn Haùn vaên coù moät ñoaïn khaù toái nghóa tieáp theo ñoaïn naøy, chuùng toâi löôïc khoâng dòch. Nhöõng khaùi nieäm trình baøy trong ñoaïn naøy coù leõ laø vaøo thôøi cuûa ngaøi Na-tieân.

86

SANH TÖÛ VAØ NIEÁT BAØN luyeán. Khoâng coù aân tình aùi luyeán, neân khoâng coù tham Khoâng coù tham duïc thì khoâng sanh vaøo baøo thai. Khoâng sanh vaøo baøo thai neân khoâng coù sanh, giaø, beänh, cheát. vaäy khoâng coù saàu naõo ñau khoå. Trong loøng khoâng coù khoå lieàn ñaéc nhaäp Nieát-baøn.”

duïc. phaûi Nhö naõo,

Vua taùn thaùn raèng: “Hay thay!”

5. AI NHAÄP NIEÁT-BAØN

Vua laïi hoûi: “Heát thaûy nhöõng ngöôøi hoïc ñaïo, coù theå seõ ñöôïc nhaäp Nieát-baøn caû hay khoâng?”

Na-tieân ñaùp: “Khoâng. Khoâng phaûi taát caû ñeàu ñöôïc nhaäp Nieát-baøn. Chæ nhöõng ngöôøi chaân chaùnh höôùng theo ñöôøng laønh, hoïc hoûi nhöõng ñieàu chaân chaùnh, laøm ñöôïc nhöõng ñieàu neân laøm, traùnh xa ñöôïc nhöõng ñieàu khoâng neân laøm, nhôù nghó nhöõng ñieàu neân nhôù nghó, töø boû heát trong taâm nhöõng ñieàu khoâng neân nhôù nghó, môùi coù theå ñaéc nhaäp Nieát-baøn.”

Vua taùn thaùn: “Hay thay!”

6. VÌ SAO BIEÁT NIEÁT-BAØN LAØ VUI?

Vua laïi hoûi: “Nhö ngöôøi chöa nhaäp Nieát-baøn, coù theå bieát ñöôïc Nieát-baøn laø khoaùi laïc hay chaêng?”

Na-tieân ñaùp: “Taát nhieân, tuy chöa ñöôïc ñaéc nhaäp Nieát-baøn, coù theå bieát ñöôïc Nieát-baøn laø khoaùi laïc.”

Vua hoûi: “Chöa nhaäp Nieát-baøn, vaäy laøm sao bieát ñöôïc Nieát-baøn laø khoaùi laïc?”

Na-tieân hoûi vua: “Ngöôøi ta chöa töøng bò chaët tay chaân, coù theå bieát raèng khi bò chaët tay chaân laø ñau ñôùn laém chaêng?”

87

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN Vua ñaùp: “Tuy chöa töøng bò chaët tay chaân, coù theå bieát bò chaët tay chaân laø ñau ñôùn laém.”

Na-tieân hoûi: “Vì sao maø bieát?”

Vua ñaùp: “Vì ñaõ töøng thaáy nhöõng keû bò chaët tay chaân keâu khoùc ñau ñôùn, neân bieát nhö vaäy.”

Na-tieân noùi: “Cuõng nhö vaäy ñoù. Nhöõng ngöôøi ñaõ ñaéc nhaäp Nieát-baøn truyeàn laïi cho bieát raèng nhaäp Nieát-baøn laø khoaùi laïc.

Vì theá neân tin theo maø bieát.”

Vua noùi: “Hay thay!”

7. VÌ SAO BIEÁT COÙ PHAÄT?

Vua hoûi: “Baïch ñaïi ñöùc, ngaøi ñaõ töøng ñöôïc thaáy Phaät hay chöa?”

Na-tieân ñaùp: “Chöa töøng thaáy.”

Vua laïi hoûi: “Baïch ñaïi ñöùc, nhö caùc vò thaày tröôùc ngaøi, ñaõ töøng thaáy Phaät hay chöa?”

Na-tieân ñaùp: “Caùc vò aáy cuõng chöa töøng thaáy Phaät.”

Vua noùi: “Nhö ñaïi ñöùc vaø caùc vò thaày tröôùc ñaây ñeàu chöa töøng thaáy Phaät, vaäy traãm nghó chaéc chaén laø khoâng coù Phaät.”

Na-tieân hoûi vua: “Ñaïi vöông ñaõ töøng ñöôïc thaáy choã hoäi tuï cuûa 500 doøng nöôùc chaêng?”1 Vua ñaùp: “Traãm chöa töøng ñöôïc thaáy.”

Na-tieân laïi hoûi: “Vaäy nhö phuï vöông cuûa ngaøi, cho ñeán toå phuï, ñaõ töøng ñöôïc thaáy chöa?”

Vua ñaùp: “Ñeàu chöa töøng ñöôïc thaáy.”

1

Con soá “naêm traêm” laø moät soá töôïng tröng, ñöôïc duøng ñeå chæ cho taát caû nhöõng nhaùnh soâng, suoái, khe nhoû chaûy vaøo soâng lôùn.

88

SANH TÖÛ VAØ NIEÁT BAØN Na-tieân noùi: “Nhö ñaïi vöông, phuï vöông vaø toå phuï cuûa ngaøi ñeàu chöa töøng ñöôïc thaáy choã hoäi tuï cuûa 500 doøng nöôùc aáy, vaäy trong thieân haï chaéc chaén laø khoâng coù choã hoäi tuï cuûa 500 doøng nöôùc aáy chaêng?”

Vua noùi: “Khoâng phaûi vaäy. Tuy raèng traãm vaø phuï vöông, toå phuï ñeàu chöa töøng nhìn thaáy, nhöng thaät coù nhöõng doøng nöôùc aáy.”

Na-tieân noùi: “Cuõng vaäy ñoù. Tuy baàn taêng ñaây vaø caùc vò toân sö ñeàu chöa töøng thaáy Phaät, nhöng quaû thaät laø coù Phaät vaø giaùo phaùp cuûa ngaøi truyeàn laïi ôû coõi theá naøy.”

Vua noùi: “Hay thay! Hay thay!”

8. NGÖÔØI ÑAÉC ÑAÏO COÙ KHOÅ HAY KHOÂNG?

Vua laïi hoûi: “Nhö ngöôøi ñaõ ñaéc ñaïo, ñôøi sau khoâng coøn phaûi sanh ra nöõa. Ngöôøi nhö vaäy coù coøn chòu khoå hay chaêng?”

Na-tieân ñaùp: “Cuõng coù khoå, cuõng khoâng khoå.”

Vua hoûi: “Sao goïi laø cuõng coù khoå, cuõng khoâng khoå?”

Na-tieân ñaùp: “Thaân coøn chòu khoå, taâm khoâng coøn chòu khoå.”

Vua hoûi: “Nhö vaäy nghóa laø theá naøo?”

Na-tieân ñaùp: “Thaân sôû dó coù khoå, laø vì thaân naøy coøn ñang toàn taïi cho neân phaûi coù khoå. Taâm ñaõ tröø boû caùc ñieàu aùc, döùt saïch tham duïc neân khoâng coøn phaûi khoå.”

9. ÑAÉC ÑAÏO VAØ NHAÄP NIEÁT BAØN

Vua hoûi: “Giaû söû nhö ngöôøi ñaéc ñaïo maø vaãn khoâng döùt ñöôïc noãi khoå cuûa thaân, vaäy laø chöa ñöôïc Nieát-baøn chaêng?”

89

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN Na-tieân ñaùp: “Ngöôøi ñaõ ñaéc ñaïo khoâng coøn aân tình aùi luyeán, thaân tuy khoå nhöng taâm yù an vui. Nhö vaäy coøn mong caàu ñöôïc ñaïo gì nöõa?”

Vua noùi: “Neáu nhö ngöôøi ñaõ ñaéc ñaïo roài, vaäy coøn löu laïi coõi theá laøm chi?”

Na-tieân ñaùp: “Ví nhö quaû caây chöa chín, khoâng theå eùp ñöôïc. Nhö khi ñaõ chín, taát khoâng caàn phaûi chôø ñôïi nöõa. Baàn taêng nay chaúng caàu soáng, cuõng chaúng caàu cheát, chæ ñôïi thôøi ñieåm ñeán thì ra ñi thoâi.”

90

VIEÄC LAØM VAØ NHAÂN QUAÛ

KINH TYØ-KHEO NA-TIEÂN (Baûn Haùn vaên dòch töø tieáng Phaïn, khuyeát danh ngöôøi dòch)

QUYEÅN HAÏ I. VIEÄC LAØM VAØ NHAÂN QUAÛ 1. KHOÂNG AI HÔN PHAÄT

Vua hoûi Na-tieân: “Coù thaät laø khoâng ai hôn ñöôïc ñöùc Phaät chaêng?”

Na-tieân ñaùp: “Ñuùng vaäy, khoâng ai hôn ñöôïc ñöùc Phaät.”

Vua laïi hoûi: “Laøm sao bieát laø khoâng coù ai hôn ñöôïc ñöùc Phaät?”

Na-tieân lieàn hoûi vua: “Naøy ñaïi vöông, nhö ngöôøi chöa töøng ñi bieån, coù theå bieát laø bieån roäng lôùn. Vì coù naêm doøng soâng lôùn, moãi doøng coù 500 soâng nhoû chaûy vaøo. Moät laø soâng Haèng, hai laø soâng Tín-tha, ba laø soâng Teå-xoa, boán laø soâng Tö-tha, naêm laø soâng Thi-phi-di. Naêm doøng soâng aáy ngaøy ñeâm lieân tuïc chaûy vaøo bieån, maø nöôùc bieån vaãn khoâng daâng theâm chuùt naøo. Coù theå nhôø vaäy maø bieát laø bieån roäng lôùn laém chaêng?”

Vua ñaùp: “Quaû thaät coù theå bieát ñöôïc.”

Na-tieân noùi: “Cuõng gioáng nhö vaäy. Vì coù nhöõng baäc ñaéc ñaïo cuøng nhau luaän ñaøm, maø khoâng ai hôn ñöôïc Phaät. Vì theá baàn taêng tin laø Phaät cao troåi hôn heát.”

Vua hoûi: “Laøm sao bieát ñöôïc laø khoâng coù ai luaän ñaøm hôn ñöôïc Phaät?”

91

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN Na-tieân hoûi: “Ñaïi vöông coù bieát ai laø ngöôøi cheá ra chöõ vieát chaêng?”

Vua ñaùp: “Ngöôøi cheá ra chöõ vieát tröôùc ñaây teân laø Chaát.”1 Na-tieân hoûi: “Ñaïi vöông ñaõ töøng gaëp ngöôøi aáy chöa?”

Vua ñaùp: “Ngöôøi ñaõ cheát töø laâu roài, traãm chöa töøng ñöôïc gaëp.”

Na-tieân hoûi: “Vua chöa töøng ñöôïc gaëp oâng aáy, sao bieát oâng laø ngöôøi cheá ra chöõ vieát?”

Vua ñaùp: “Töø xöa ñeán nay truyeàn noái nhau maø baûo raèng oâng Chaát taïo ra chöõ vieát, neân traãm bieát ñöôïc nhö vaäy.”

Na-tieân noùi: “Cuõng nhö vaäy ñoù. Baàn taêng ñaõ töøng ñöôïc thaáy kinh ñieån, giôùi luaät cuûa Phaät truyeàn laïi, cuõng nhö thaáy Phaät khoâng khaùc. Kinh ñieån do Phaät thuyeát daïy raát saâu xa, vi dieäu, mang laïi söï an laïc. Nhöõng ngöôøi ñaõ ñöôï c hoïc bieát kinh ñieån, giôùi luaät cuûa Phaät noái tieáp nhau truyeàn daïy laïi cho ñôøi sau. Do ñoù maø baàn taêng bieát laø khoâng ai hôn ñöôïc Phaät.”

2. LAØM THEO KINH PHAÄT

Vua laïi hoûi: “Nhö ñöôïc gaëp kinh ñieån cuûa Phaät, coù theå hoïc laøm theo laâu daøi chaêng?”

Na-tieân ñaùp: “Nhöõng kinh ñieån, giôùi luaät do Phaät truyeàn daïy raát thaâm saâu, thích ñaùng, coù theå hoïc laøm theo suoát ñôøi.”

Vua taùn thaùn raèng: “Hay thay!”

3. SAU KHI CHEÁT

1

Tieáng Phaïn laø Tissa.

92

VIEÄC LAØM VAØ NHAÂN QUAÛ Vua laïi hoûi: “Ngöôøi ta sau khi cheát, thaân naøy khoâng taùi sanh trôû laïi hay sao?”

Na-tieân ñaùp: “Ngöôøi ta sau khi cheát seõ thoï sanh vôùi moät thaân theå môùi, coøn thaân naøy khoâng sanh theo qua ñôøi soáng khaùc.

“Ví nhö baác ñeøn, khi chaùy heát laïi theâm baác khaùc vaøo, neân tieáp noái nhau, löûa chaùy baèng baác môùi. Thaân ngöôøi cuõng nhö vaäy. Khi thaân cuõ khoâng toàn taïi nöõa, laïi thoï nhaän moät thaân theå môùi.”

Na-tieân hoûi vua: “Khi ñaïi vöông coøn nhoû tuoåi, coù theo thaày hoïc caùc loaïi kinh saùch chaêng?”

Vua ñaùp: “Taát nhieân laø coù. Ñeán giôø traãm vaãn coøn nhôù.”

Na-tieân hoûi vua: “Ñaïi vöông do nôi thaày maø hoïc kinh saùch, nhöng vò thaày aáy coù töï bieát ñöôïc nguoàn goác cuûa kinh saùch chaêng, hay do nôi ngöôøi xöa maø bieát?”

Vua ñaùp: “Thaät khoâng töï bieát. Do noái tieáp theo ngöôøi xöa maø bieát.”

Na-tieân noùi: “Thaân ngöôøi cuõng nhö vaäy. Khi hoaïi thaân cuõ thì noái tieáp maø thoï thaân môùi.”

Vua taùn thaùn: “Hay thay!”

4. NHAÂN QUAÛ NOÁI TIEÁP

Vua laïi hoûi: “Khi thoï thaân môùi nhö vaäy, töï ngöôøi ta coù nhôù bieát chaêng?”

Na-tieân ñaùp: “Khoâng bieát.”

Na-tieân laïi hoûi vua: “Ví nhö coù ngöôøi haùi troä m quaû xoaøi cuûa ngöôøi khaùc, ngöôøi aáy coù toäi chaêng?”

Vua ñaùp: “Coù toäi.”

93

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN Na-tieân hoûi: “Nhö khi môùi troàng caây xoaøi con, thaät khoâng coù quaû xoaøi. Vaäy sao noùi ngöôøi troäm xoaøi coù toäi?”

Vua noùi: “Nhö khoâng coù troàng caây xoaøi con, laøm sao ngaøy nay coù quaû xoaøi? Vì vaäy noùi ngöôøi haùi troäm xoaøi laø coù toäi, khoâng theå choái caõi.”

Na-tieân noùi: “Ngöôøi ta cuõng nhö vaäy. Ñôøi naøy taïo taùc caùc vieäc thieän aùc, sanh qua ñôøi sau phaûi thoï laõnh vôùi thaân maïng môùi.”

Vua laïi hoûi: “Ngöôøi ta duøng thaân naøy maø taïo taùc caùc vieäc thieän aùc, khi thoï thaân môùi roài, thieän aùc khi aáy ôû ñaâu?”

Na-tieân ñaùp: “Nhöõng ñieàu thieän aùc ñaõ laøm seõ theo ngöôøi ta nhö boùng theo hình. Duø khi cheát ñi, chæ hoaïi maát thaân naøy chöù vieäc ñaõ laøm thaät khoâng heà maát. Ví nhö ngöôøi ban ñeâm thaép ñeøn vieát thö, sau taét ñeøn roài, laù thö vaãn coøn ñoù. Khi thaép ñeøn leân laïi lieàn nhìn thaáy. Ñôøi nay laøm vieäc thieän aùc, ñôøi sau thoï laõnh cuõng gioáng nhö vaäy.”

Vua taùn thaùn raèng: “Hay thay!”

5. DÖÏ TRI NHAÂN QUAÛ

Vua laïi hoûi Na-tieân: “Coù theå phaân bieät bieát roõ caùc vieäc thieän aùc ñaõ laøm seõ keát quaû ra sao ngaøy sau chaêng?”

Na-tieân ñaùp: “Khoâng theå bieát ñöôïc.”

Na-tieân hoûi vua: “Ví nhö caây traùi chöa keát thaønh quaû, coù theå phaân bieät chæ roõ quaû caây ñang ôû choã naøo trong caây chaêng?”

Vua ñaùp: “Khoâng theå bieát ñöôïc.”

Na-tieân noùi: “Cuõng vaäy ñoù. Ngöôøi chöa ñaéc ñaï o thì khoâng theå naøo bieát ñöôïc nhöõng vieäc thieän aùc seõ keát quaû chính xaùc ôû ñaâu, luùc naøo ñöôïc.”

94

PHAÄT VAØ ÑEÄ TÖÛ Vua taùn thaùn: “Hay thay!”

Vua laïi hoûi: “Nhö ngöôøi coøn phaûi thoï sanh ñôøi sau nöõa, coù theå töï bieát ñieàu aáy chaêng?”

Na-tieân ñaùp: “Coù theå töï bieát.”

Vua hoûi: “Laøm sao bieát ñöôïc?”

Na-tieân hoûi laïi: “Ví nhö ngöôøi laøm ruoäng caøy böøa, gieo gioáng, möa naéng thuaän thôøi, coù theå bieát tröôùc laø seõ coù thu hoaïch chaêng?”

Vua ñaùp: “Taát nhieân laø bieát. Do ñaõ ñaày ñuû caùc ñieàu kieän, coù theå ñoaùn tröôùc ñöôïc seõ coù thu hoaïch.”

Na-tieân noùi: “Ngöôøi ta cuõng nhö vaäy. Nhö phaûi thoï sanh ñôøi sau nöõa, coù theå bieát tröôùc ñöôïc.”

Vua taùn thaùn raèng: “Hay thay!”

II. PHAÄT VAØ ÑEÄ TÖÛ 1. PHAÄT ÑANG ÔÛ ÑAÂU?

Vua laïi hoûi: “Thaät coù Nieát-baøn hay chaêng?”

Na-tieân ñaùp: “Quaû thaät coù.”

Vua hoûi: “Vaäy coù theå chæ roõ Phaät ñang ôû taïi choã naøo chaêng?”

Na-tieân ñaùp: “Khoâng theå ñöôïc. Khoâng theå chæ roõ Phaät ñang ôû taïi nôi naøo, vì Phaät ñaõ nhaäp Nieát-baøn töø laâu roài.

“Ví nhö coù ngöôøi ñoát löûa. Sau taét löûa ñi roài, coù theå chæ ñöôïc aùnh saùng cuûa löûa ñang ôû ñaâu chaêng?”

Vua noùi: “Khoâng theå chæ ñöôïc.”

95

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN Na-tieân noùi: “Cuõng vaäy ñoù. Phaät ñaõ nhaäp Nieát-baøn töø laâu, khoâng theå bieát ñöôïc choã truï xöù cuûa ngaøi.”

Vua taùn thaùn: “Hay thay!”

2. TÖÏ YEÂU MEÁN THAÂN THEÅ

Vua laïi hoûi: “Caùc vò sa-moân coù töï yeâu meán thaân mình hay khoâng?”

Na-tieân ñaùp: “Khoâng, sa-moân khoâng töï yeâu meán thaân mình.”

Vua hoûi: “Nhö noùi raèng sa-moân khoâng töï yeâ u meán thaân mình, vì sao choã naèm phaûi lo cho eâm aám, mieá ng aên phaûi choïn nhöõng thöù ngon boå. Nhö vaäy laø nghóa theá naøo?”

Na-tieân hoûi vua: “Ñaïi vöông ñaõ töøng ra traän chieán ñaáu chöa?”

Vua ñaùp: “Coù, traãm ñaõ töøng ra traän chieán ñaáu.”

Na-tieân hoûi: “Khi ra traän, ñaïi vöông coù töøng bò göôm ñao hoaëc teân ñòch baén truùng chaêng?”

Vua ñaùp: “Coù. Traãm ñaõ töøng bò ñao cheùm truùng.”

Na-tieân hoûi: “Khi bò thöông, ñaïi vöông laøm theá naøo?”

Vua ñaùp: “Duøng thuoác ñaép leân, laáy vaûi baêng kyõ laïi.”

Na-tieân hoûi: “Ñaïi vöông vì yeâu meán veát thöông aáy maø saên soùc kyõ nhö vaäy chaêng?”

Vua ñaùp: “Khoâng phaûi. Traãm khoâng coù yeâu meán veát thöông aáy.”

Na-tieân hoûi: “Ñaõ khoâng yeâu meán, taïi sao laïi duøng thuoác ñaép leân, duøng vaûi baêng kyõ laïi?”

Vua ñaùp: “Traãm chæ muoán cho mau bình phuïc, thaät khoâng phaûi yeâu meán gì veát thöông aáy.”

96

PHAÄT VAØ ÑEÄ TÖÛ Na-tieân noùi: “Caùc vò sa-moân cuõng nhö vaäy. Khoâng yeâu meán gì baûn thaân mình. Tuy thoï duïng vieäc aên uoáng, nhöng taâm khoâng tham ñaém vui theo vò ngon, khoâng muoán aên nhöõng moùn ngon laï, nhöng cuõng khoâng ñeå cho thaân ñoùi khaùt, vì chæ muoán giöõ laáy thaân theå naøy ñeå laøm theo kinh ñieån, giôùi phaùp cuûa Phaät maø thoâi.

“Kinh Phaät coù daïy raèng: Thaân theå ngöôøi ta coù chín loã thoâng ra beân ngoaøi, nhö chín caùi ung nhoït, thaûy ñeàu laø nhöõng choã baát tònh.”1 Vua taùn thaùn raèng: “Hay thay! Hay thay!”

3. PHAÄT KHOÂNG GIOÁNG THEÁ GIAN

Vua laïi hoûi: “Baïch ñaïi ñöùc, coù thaät laø ñöùc Phaät ñuû ba möôi hai töôùng toát, taùm möôi veû ñeïp, thaân coù saéc vaøng roøng, haøo quang chieáu saùng hay chaêng?”

Na-tieân ñaùp: “Ñuùng vaäy. Ñöùc Phaät ñuû ba möôi hai töôùng toát, taùm möôi veû ñeïp, thaân coù saéc vaøng roøng, haøo quang chieáu saùng quanh thaân.”

Vua hoûi: “Nhö cha meï cuûa ñöùc Phaät coù ñuû ba möôi hai töôùng toát, taùm möôi veû ñeïp, thaân coù saéc vaøng roøng, haøo quang chieáu saùng hay chaêng?”

Na-tieân ñaùp: “Khoâng, cha meï cuûa ñöùc Phaät khoâng coù caùc töôùng toát nhö theá.”

Vua noùi: “Nhö cha meï ñaõ khoâng coù, vaäy chaéc laø Phaät cuõng khoâng theå coù caùc töôùng nhö theá. Nhö trong caùc loaøi, sanh ra

1

Chín loã ôû ñaây laø chæ 2 loã muõi, 2 loã maét, 2 loã tai, 1 loã mieäng, 1 loã tieåu tieän vaø 1 loã ñaïi tieän. Nhöõng chaát nöôùc töø ñoù tieát ra ñeàu hoâi haùm, baát tònh, neân ví nhö chín caùi ung nhoït.

97

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN ñeàu tuøy theo chuûng loaïi cuûa mình. Cha meï cuûa Phaät ñaõ khoâng coù caùc töôùng aáy, vaäy chaéc chaén laø Phaät cuõng khoâng theå coù ñöôïc.”

Na-tieân noùi: “Cha meï cuûa Phaät tuy khoâng coù ba möôi hai töôùng toát, taùm möôi veû ñeïp, thaân coù saéc vaøng roøng, haøo quang chieáu saùng, nhöng Phaät quaû thaät coù caùc töôùng aáy.”

Na-tieân hoûi vua: “Ñaïi vöông ñaõ töøng thaáy hoa sen chöa?”

Vua ñaùp: “Traãm ñaõ töøng thaáy.”

Na-tieân hoûi: “Nhö hoa sen aáy, sanh ra trong loøng ñaát, lôùn leân trong buøn nöôùc. Maøu saéc vaø höông thôm ñeàu tuyeät haûo, nhö vaäy coù gioáng cuøng loaïi theo vôùi ñaát buøn vaø nöôùc hay chaêng?”

Vua ñaùp: “Khoâng gioáng.”

Na-tieân noùi: “Tuy cha meï cuûa ñöùc Phaät khoâng coù caùc töôùng toát, nhöng Phaät quaû thaät coù caùc töôùng aáy. Phaät sanh ra nôi theá gian, lôùn leân nôi theá gian, nhöng khoâng gioáng theo caùc vieäc cuûa theá gian vaäy.”

Vua taùn thaùn: “Hay thay!”

4. NGUÏY BIEÄN

Vua laïi hoûi: “Coù thaät laø ñöùc Phaät giöõ tònh haïnh 1 nhö Phaïm thieân vöông ôû coõi trôøi thöù baûy hay chaêng?”

Na-tieân ñaùp: “Ñuùng vaäy, quaû thaät ngaøi giöõ tònh haïnh tinh khieát, khoâng heà coù tyø veát.”

Vua noùi: “Nhö noùi raèng Phaät giöõ tònh haïnh gioáng nhö Phaïm thieân vöông ôû coõi trôøi thöù baûy, nhö vaäy thì Phaät laø ñeä töû cuûa vò aáy roài.”

1

Tònh haïnh: Haïnh thanh tònh, vôùi nghóa laø khoâng laøm vieäc daâm duïc.

98

PHAÄT VAØ ÑEÄ TÖÛ Na-tieân hoûi vua: “Naøy ñaïi vöông, Phaïm thieân vöông ôû coõi trôøi aáy coù yù nieäm hay khoâng coù yù nieäm?”

Vua ñaùp: “Coù yù nieäm.”

Na-tieân noùi: “Nhö vaäy thì Phaïm thieân vöông vaø chö thieân coõi aáy haún ñeàu laø ñeä töû cuûa Phaät roài.”1 Na-tieân laïi hoûi vua: “Naøy ñaïi vöông, tieáng chim keâu gioáng tieáng gì?”

Vua ñaùp: “Gioáng tieáng nhaïn.”

Na-tieân noùi: “Ñaïi vöông vöøa noùi tieáng chim keâu gioáng nhaïn, vaäy taát caû caùc loaøi chim ñeàu laø ñeä töû cuûa nhaïn caû chaêng?2 “Neáu khoâng phaûi vaäy, thì Phaät cuõng nhö vaäy ñoù, khoâng theå noùi laø ñeä töû cuûa Phaïm thieân vöông ñöôïc.”

Vua taùn thaùn: “Hay thay!”

5. AI LAØ THAÀY CUÛA PHAÄT

Vua hoûi Na-tieân: “Baïch ñaïi ñöùc, ñöùc Phaät taát cuõng phaûi hoïc bieát kinh ñieån, giôùi luaät, roài môùi coù theå laøm theo ñöôïc?”

Na-tieân ñaùp: “Taát nhieân laø vaäy.”

1

Ñoaïn ñoái ñaùp naøy, vua duøng loái nguïy bieän maø baét beû. Döïa vaøo söï töông ñoàng trong phaùp tu tònh haïnh ñeå keát luaän raèng Phaät laø ñeä töû cuûa Phaïm thieân.

Na-tieân cuõng vaän duïng laïi caùch aáy, duøng vieäc tu phaùp “höõu nieäm”, “voâ nieäm” ñeå so saùnh. Haøng ñeä töû cuûa Phaät ñeàu laø “höõu nieäm”, theo Phaät ñeå hoïc ñaïo “voâ nieäm”, neân noùi Phaïm thieân “höõu nieäm” thì laø ñeä töû Phaät. Tuy nhieân, choã naøy chæ laø ngaøi Na-tieân “dó ñoäc trò ñoäc”, ñeå vaïch roõ choã voâ lyù cho vua thaáy maø thoâi.

2 Na-tieân chæ roõ tính nguïy bieän trong laäp luaän cuûa vua.

99

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN Vua hoûi: “Nhö vaäy, Phaät do nôi vò thaày naøo maø hoïc bieát kinh ñieån, giôùi luaät?”

Na-tieân ñaùp: “Phaät khoâng coù thaày. Khi ñöùc Phaät chöùng ñaéc ñaïo quaû, lieàn töï mình roõ bieát taát caû kinh ñieån. Khoâng gioáng nhö caùc ñeä töû cuûa Phaät, ñeàu phaûi hoïc theo lôøi Phaät daïy.

Vì vaäy, ñeä töû Phaät ñaõ ñöôïc hoïc bieát kinh ñieån, giôùi luaät thì phaûi suoát ñôøi vaâng laøm theo.”

Vua taùn thaùn: “Hay thay!”

III. TU TAÄP VAØ GIAÛI THOAÙT 1. HAI GIOÏT LEÄ

Vua laïi hoûi: “Khi cha meï cheát ñi, ngöôøi ta buoàn ñau nhoû leä.

Khi ñöôïc nghe kinh Phaät, ngöôøi ta cuõng caûm ñoäng maø nhoû leä.

Hai tröôøng hôïp rôi leä aáy coù gì khaùc nhau khoâng?”

Na-tieân ñaùp: “Khi cha meï cheát, ngöôøi ta ñau buoàn maø nhoû leä, ñoù laø xuaát phaùt töø caûm xuùc aân tình, aùi luyeán, buoàn khoå ñau ñôùn cuûa theá gian, aáy laø gioït leä ngu si vaäy.

“Khi ñöôïc nghe kinh Phaät, ngöôøi ta caûm ñoäng maø nhoû leä, ñoù laø xuaát phaùt töø loøng töø bi, ai maãn, thöông xoùt nhöõng noãi khoå cuûa theá gian, aáy laø gioït leä sanh ra phöôùc ñöùc lôùn laém vaäy.”

Vua taùn thaùn: “Hay thay!”

2. NGÖÔØI ÑÖÔÏC GIAÛI THOAÙT

Vua laïi hoûi: “Ngöôøi ñaõ ñöôïc giaûi thoaùt, vôùi ngöôøi chöa ñöôïc giaûi thoaùt, coù gì khaùc bieät nhau?”

100

TU TAÄP VAØ GIAÛI THOAÙT Na-tieân ñaùp: “Ngöôøi chöa giaûi thoaùt trong taâm coù tham duïc. Ngöôøi ñaõ giaûi thoaùt roài trong taâm khoâng coù tham duïc, cho ñeán vieäc aên uoáng cuõng chæ nhaèm ñeå nuoâi thaân maïng maø thoâi.”

Vua noùi: “Traãm nhìn trong theá gian naøy, chæ thaáy ngöôøi ta ai ai cuõng muoán ñöôïc söôùng thaân, muoán ñöôïc aên ngon, chaúng luùc naøo thaáy ñuû.”

Na-tieân noùi: “Ngöôøi ta chöa ñöôïc giaûi thoaùt, khi ñöôïc aên ngon ñeàu laáy laøm khoaùi traù, vui möøng. Ngöôøi ñaõ giaûi thoaùt roài, tuy coù aên uoáng, chaúng laáy ñoù laøm vui, chaúng laáy laøm thích, chæ laø vì ñeå nuoâi soáng thaân maïng maø thoâi.”

Vua taùn thaùn: “Hay thay!”

3. TRÍ NHÔÙ

Vua laïi hoûi: “Nhöõng vieäc ngöôøi ta ñaõ töøng laøm, laâu xa veà sau coù theå nhôù laïi chaêng?”

Na-tieân ñaùp: “Coù. Nhaát laø khi ngöôøi ta coù chuyeän buoàn lo, thöôøng nhôù laïi nhöõng vieäc xa xöa.”

Vua hoûi: “Ngöôøi ta duøng caùi gì ñeå nhôù laïi nhö theá? Duøng yù chí maø nhôù chaêng? Duøng nieäm töôûng maø nhôù chaêng?”1 Na-tieân hoûi vua: “Ñaïi vöông ñaõ töøng hoïc qua nhieàu ñieàu, veà sau coù nhôù bieát heát chaêng?”

Vua ñaùp: “Taát nhieân. Nhöng trong nhöõng choã ñaõ hoïc qua, cuõng coù ñieàu boãng nhieân queân ñi maát.”

1

Veà chöõ nieäm (念) duøng trong baûn Haùn vaên, Duy Thöùc Luaän, quyeån 3, vieát raèng: “Vaân haø vi nieäm? Ö taèng taäp caûnh, linh taâm minh kyù baát vong.” (云何為 念？於曾習境，令心明記不忘。Theá naøo laø nieäm? Ñoái vôùi caûnh ñaõ töøng traûi qua, khieán cho taâm nhôù roõ khoâng queân.) Vaäy neân ôû ñaây dòch laø trí nhôù.

101

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN Na-tieân hoûi: “Ñaïi vöông luùc tröôùc khoâng coù queân? Vì sao sau laïi queân?”

Vua noùi: “Traãm luùc aáy do coù nhieàu voïng nieäm.”

Na-tieân noùi: “Vaäy khoâng ñuùng vôùi ñieàu ñaïi vöông ñaõ nghó.”

Vua laïi hoûi Na-tieân: “Nhöõng vieäc ngöôøi ta ñaõ töøng laøm ñeàu coù theå nhôù laïi nhö luùc môùi laøm chaêng? Ngaøy nay thaáy nhöõng ñieàu tröôùc maét, coù phaûi ñeàu duøng trí nhôù maø bieát chaêng?”

Na-tieân ñaùp: “Nhöõng vieäc ñaõ qua, ñeàu nhôø trí nhôù maø bieát.

Nhöõng vieäc hieän nay, cuõng nhôø trí nhôù maø bieát.”

Vua noùi: “Nhö vaäy thì leõ ra ngöôøi ta chæ coù theå nhôù vieäc quaù khöù, khoâng theå noùi laø nhôù caû vieäc môùi ñaây.”

Na-tieân ñaùp: “Giaû nhö noùi laø môùi, coù vieäc ñaõ laøm maø khoâng theå nhôù ñöôïc thì coù khaùc gì quaù khöù.”

Vua noùi: “Vaäy nhö ngöôøi hoïc veõ, hoïc vieát, hoïc caùc moân kyõ xaûo, coù uoång coâng chaêng?”

Na-tieân ñaùp: “Ngöôøi hoïc vieát, hoïc veõ ñeàu coù ghi nhôù, do ñoù môùi coù theå daïy laïi cho ñeä töû sau naøy. Vaäy neân bieát laø coù trí nhôù.”

Vua taùn thaùn: “Hay thay!”

4. PHAÙT KHÔÛI TRÍ NHÔÙ

Vua laïi hoûi Na-tieân: “Baïch ñaïi ñöùc, ngöôøi ta do nôi nhöõng vieäc gì maø gôïi neân trí nhôù?”

Na-tieân ñaùp: “Ngöôøi ta coù möôøi saùu vieäc laøm cho nhôù laïi vieäc ñaõ qua. Moät laø nhôù ñöôïc nhöõng ñieàu ñaõ laø m töø raát laâu xa.

Hai laø thaáy ngöôøi môùi hoïc neân nhôù. Ba laø nhôù ñeán nhöõng vieäc lôùn quan troïng. Boán laø nhôø nghó ñieàu laønh neân nhôù. Naêm laø nhôù ñeán nhöõng ñieàu khoå sôû. Saùu laø thöôøng suy nghó ñeán neân

102

TU TAÄP VAØ GIAÛI THOAÙT nhôù. Baûy laø nhöõng ñieàu thöôøng laøm khaùc nhau ñeàu nhôù bieát.

Taùm laø nhôø ngöôøi khaùc nhaéc nhôû maø nhôù. Chín laø nhôù nhöõng vieäc töông töï, gaàn gioáng. Möôøi laø nhôù nhöõng ñieàu mình ñaõ töøng hay queân. Möôøi moät laø nhôù nhöõng ñieàu mình hieåu roõ.

Möôøi hai laø nhôù nhöõng ñieàu mình ñaõ tính toaùn, hoïc laøm theo.

Möôøi ba laø maéc nôï naàn neân nhôù. Möôøi boán laø nhôø chuyeân taâm khoâng taùn loaïn cho neân nhôù. Möôøi laêm laø nhôù nhöõng ñieàu ñoïc thaáy trong saùch vôû. Möôøi saùu laø nôi mình ñaõ töøng soáng, nay nhìn thaáy laïi neân nhôù.”

Vua hoûi: “Theá naøo laø nhôù laïi nhöõng ñieàu ñaõ laøm töø raát laâu xa?”

Na-tieân ñaùp: “Nhö ngaøi A-nan, ñeä töû cuûa Phaät, vaø nöõ cö só Cöu-thuø-ñan-baõi, nhôù laïi ñöôïc nhöõng ñieàu töø nhieàu ñôøi tröôùc.

Nhieàu vò tu chöùng khaùc nöõa, cuõng coù khaû naêng nhôù laïi ñöôïc vieäc töø nhieàu ñôøi tröôùc. Nhöõng ngöôøi trong chuùng tu hoïc ñöôïc nhö A-nan vaø vò nöõ cö só aáy nhieàu laém. Khi nhôù ñöôïc ñieàu naøy laïi coù theå nhaân ñoù nhôù ñöôïc ñieàu khaùc nöõa.”1 Vua hoûi: “Theá naøo laø thaáy ngöôøi môùi hoïc neân nhôù?”

Na-tieân ñaùp: “Nhö ngöôøi ñaõ töøng hoïc hoûi, tính toaùn, laøm ñöôïc ñieàu gì, sau queân maát. Nay nhìn thaáy ngöôøi khaùc hoïc hoûi lieàn nhôù laïi.”2 Vua hoûi: “Theá naøo laø nhôù ñeán nhöõng vieäc lôùn, quan troïng?”

1

Nhö loaïi trí nhôù naøy thöôøng chæ nhöõng baäc coù tu taäp chöùng ngoä môùi ñaït ñöôïc.

Tuy raèng thænh thoaûng cuõng coù moät ñoâi ngöôøi thöôøng coù ñöôïc naêng löïc töông töï, nhôù ñöôïc nhöõng vieäc raát laâu xa töø ñôøi tröôùc, nhöng thöôøng laø hoï khoâng theå hieåu ñöôïc taïi sao.

2 Vì ñaõ töøng hoïc hoûi, laøm ñöôïc neân trong trí ñaõ saün nhôù vieäc aáy. Khi nhìn thaáy nhöõng ngöôøi môùi hoïc vieäc aáy thì gôïi cho mình nhôù laïi ñöôïc nhö tröôùc.

103

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN Na-tieân ñaùp: “Ví duï nhö vò thaùi töû ñöôïc laäp leân laøm vua, cho ñoù laø vieäc lôùn quan troïng, vì giuùp mình ñöôïc trôû neân cao quyù. Nghó nhö vaäy neân ghi nhôù.”1 Vua hoûi: “Theá naøo laø nhôø nghó ñieàu laønh neân nhôù?”

Na-tieân ñaùp: “Ví duï nhö ngöôøi ta coù yù toát môøi thænh ngöôøi khaùc ñeán chieâu ñaõi, trong loøng töï nghó raèng: Ngaøy aáy, ta môøi thænh ngöôøi aáy vôùi yù toát muoán cung phuïng, ñaõi ngoä. Do yù toát aáy maø ghi nhôù.”2 Vua hoûi: “Theá naøo laø nhôù ñeán nhöõng ñieàu khoå sôû?”

Na-tieân ñaùp: “Ví nhö ngöôøi ñaõ töøng bò ngöôøi khaùc giam haõm, tuø ñaøy khoå sôû neân ghi nhôù.”3 Vua hoûi: “Theá naøo laø thöôøng nghó ñeán neân nhôù?”

Na-tieân ñaùp: “Ví duï nhö nhöõng ñieàu ngöôøi ta thöôøng troâng thaáy, nhö ngöôøi, vaät quen thuoäc trong gia ñình, thöôøng nghó ñeán neân ñeàu ghi nhôù.”4

1

Nhöõng vieäc ñoái vôùi mình laø quan troïng thì khieán mình ghi nhôù. Nhö coù hai hoïc sinh cuøng ñöôïc nhaän hoïc boång. Moät ngöôøi laø con nhaø giaøu coù, hoïc gioûi neân ñöôïc nhaän. Ngöôøi aáy khoâng laáy laøm quan taâm, neân sau coù theå khoâng nhôù kyõ vieäc aáy. Ngöôïc laïi, ngöôøi kia laø con nhaø ngheøo khoù, nhôø hoïc boång aáy maø coù theå tieáp tuïc vieäc hoïc. Vì laø quan troïng ñoái vôùi anh ta, neân coù theå ghi nhôù maõi maõi veà sau.

2 Trí nhôù naøy sanh khôûi töø thieän taâm. Nhö ngöôøi phaùt taâm muoán cuùng döôøng moät vò cao taêng. Trong loøng coù thaønh yù neân luùc naøo cuõng lo laéng, nghó nhôù vieäc laøm sao cho chu ñaùo. Nhôø vaäy maø ghi nhôù.

3 Ñaây chæ laø noùi ñôn cöû moät ví duï. Nhöõng tröôøng hôïp töông töï khaùc, nhö ngöôøi bò thaát tình, bò löôøng gaït, bò hoûa hoaïn, maát cha, maát meï... noùi chung laø nhöõng ñieàu gaây ñau khoå, ñeàu do ñoù maø ghi nhôù raát laâu.

4 Trí nhôù naøy laø do söï quen thuoäc. Söï suy nghó ñeán ñoái töôïng coù khi chæ laø hoaøn toaøn voâ tình thoâi. Nhö baïn hoïc trong lôùp, baïn cuøng sôû laøm... nhieàu khi khoâng heà coù quan heä giao tieáp, nhöng do nhìn thaáy haøng ngaøy maø nhôù, hoaëc nhö ngöôøi ta nhôù teân nhöõng phaùt thanh vieân treân truyeàn hình chaúng haïn.

104

TU TAÄP VAØ GIAÛI THOAÙT Vua hoûi: “Theá naøo laø nhöõng ñieàu thöôøng laøm khaùc nhau ñeàu nhôù bieát?”

Na-tieân ñaùp: “Ví duï nhö teân ngöôøi, caûnh, vaät khaùc bieät nhau, maøu saéc, höông vò... maø ngöôøi ta ghi nhôù.”1 Vua hoûi: “Theá naøo laø nhôø ngöôøi khaùc nhaéc nhôû maø nhôù?”

Na-tieân ñaùp: “Ví nhö ngöôøi ta tính hay queân. Nhöõng ngöôøi beân caïnh laïi coù keû nhôù, ngöôøi queân. Ngöôøi queân nhôø ngöôøi nhôù nhaéc cho neân nhôù laïi.”2 Vua hoûi: “Theá naøo laø nhôù nhöõng vieäc töông töï, gaàn gioáng?”

Na-tieân ñaùp: “Ngöôøi ta cho ñeán traâu, ngöïa... moãi loaøi ñeàu coù nhöõng ñieåm gioáng nhau trong loaøi cuûa mình. Ngöôøi ta nhôø ñoù maø ghi nhôù.”3 Vua hoûi: “Theá naøo laø nhôù nhöõng ñieàu mình ñaõ töøng hay queân?”

Na-tieân ñaùp: “Ví nhö coù nhöõng vieäc mình hay queân maát, nhieàu laàn ñöôïc ngöôøi khaùc nhaéc nhôû neân töï mình luoân taâm nieäm veà vieäc aáy, nhôø vaäy maø ghi nhôù.”1 1

Trí nhôù naøy chính laø loaïi trí nhôù giuùp ngöôøi ta coù ñöôïc nhöõng kieán thöùc thöôøng thöùc. Noù phaùt khôûi laø nhôø söï thöïc hieän haøng ngaøy, nhö goïi teân ngöôøi, phaân bieät söï vaät... Nhöõng ñieàu aáy duø khoâng thuoäc cuøng moät loaïi, nhöng ñeàu laø do thöôøng duøng ñeán haøng ngaøy maø nhôù.

2 Thaät ra ngöôøi queân trong tröôøng hôïp naøy chöa phaûi laø queân haún, cho neân chæ caàn coù ngöôøi nhaéc laïi laø nhôù ra. Nhö gaëp laïi ngöôøi baïn cuõ ngaøy xöa chaúng haïn. Coù khi khoâng nhôù ra teân ngöôøi aáy, nhöng coù ngöôøi beân caïnh nhaéc cho thì nhôù ngay.

3 Ñaây laø trí nhôù khaùi quaùt, theo chuûng loaïi. Nhö ñi sôû thuù nhìn thaáy con chuoät tuùi, lieàn ghi nhôù ñaëc ñieåm cuûa noù. Neáu veà sau tình côø gaëp laïi ôû ñaâu khaùc, lieàn nhaän ra ñoù laø con chuoät tuùi. Nhöng thaät khoâng theå phaân bieät ñöôïc coù phaûi laø con maø mình ñaõ gaëp laàn tröôùc hay khoâng, chæ coù theå bieát laø chuùng cuøng chuûng loaïi maø thoâi.

105

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN Vua hoûi: “Theá naøo laø nhôù nhöõng ñieàu mình hieå u roõ?”

Na-tieân ñaùp: “Ví nhö ngöôøi hoïc vieát, chuù yù tìm hieåu roõ veà caùc con chöõ neân ghi nhôù.”2 Vua hoûi: “Theá naøo laø nhôù nhöõng ñieàu mình ñaõ tính toaùn, hoïc laøm theo?”

Na-tieân ñaùp: “Ví nhö ngöôøi vöøa tính toaùn vieä c gì, laïi vöøa töï mình hoïc laøm theo ñöôïc hoaøn taát, coù theå phaân bieät raát roõ raøng. Ñoù laø nhôø coù hoïc hoûi, tính toaùn vaø laøm theo maø nhôù.”3 Vua hoûi: “Theá naøo laø maéc nôï naàn neân nhôù?”

Na-tieân ñaùp: “Ví nhö ngöôøi coù moùn nôï, luùc naøo cuõng nhôù nghó ñeán. Nhö vaäy goïi laø maéc nôï naàn cho neân nhôù.”4 Vua hoûi: “Theá naøo laø nhôø chuyeân taâm khoâng taùn loaïn cho neân nhôù.”

Na-tieân ñaùp: “Ví nhö vò sa-moân nhôø tu taäp coù theå ñaït ñeán choã nhaát taâm, lieàn töï nhôù laïi nhöõng vieäc töø ngaøn vaïn ñôøi tröôùc cho ñeán nay. Nhö vaäy baàn taêng goïi laø nhôø chuyeân taâm khoâng taùn loaïn cho neân nhôù laïi.”5 1

Chính vì nhöõng ñieàu mình hay queân, ñaõ queân nhieàu laàn neân gôïi söï quan taâm chuù yù. Nhôø ñoù maø khoâng queân nöõa. Nhö hoïc sinh laøm baøi, thöôøng vaáp phaûi moät loãi naøo ñoù, nhieàu laàn bò thaày coâ nhaéc nhôû, lieàn ghi nhôù. Veà sau, coù theå nhôù ñöôïc ñieàu aáy roõ hôn caû nhöõng ñieàu khaùc nöõa.

2 Trí nhôù naøy coù ñöôïc nhôø ngöôøi ta hieåu bieát caën keõ veà söï vieäc. Nhö trong hoïc taäp thì noù khaùc bieät vôùi loái nhôù do hoïc thuoäc loøng. Ví duï nhö ngöôøi hoïc ngheà, hieåu roõ ñöôïc trình töï coâng vieäc thì môùi ghi nhôù laâu daøi ñöôïc.

3 Vì coù ñeå taâm hoïc hoûi, laøm theo ñöôïc thaønh töïu cho neân ghi nhôù. Ví nhö ngöôøi hoïc ñaøn, chæ ngoài nhìn thì khoâng nhôù, khi töï tay mình coù theå caàm ñaøn maø gaåy neân khuùc nhaïc thì ghi nhôù raát laâu.

4 ÔÛ ñaây neân hieåu theo nghóa roäng. Nhö ngöôøi coù lôøi höùa chöa thöïc hieän, hoaëc coù taâm nguyeän chöa hoaøn thaønh... ñeàu luoân nhôù ñeán nhöõng söï vieäc aáy.

5 Ñoái vôùi nhöõng ngöôøi chöa ñaït ñeán choã nhaát taâm, nhöng neáu chuù yù vaøo vieäc gì cuõng coù theå phaùt khôûi trí nhôù maïnh meõ hôn. Nhö ngöôøi ñaàu beáp neáu taäp

106

TU TAÄP VAØ GIAÛI THOAÙT Vua hoûi: “Theá naøo laø nhôù nhöõng ñieàu ñoïc thaáy trong saùch vôû?”

Na-tieân ñaùp: “Ví nhö caùc vò ñeá vöông coù nhöõng quyeån saùch raát coå xöa. Nhôø ñoù bieát ñöôïc ngaøy tröôùc coù vò vua nhö theá, vaøo thaùng naêm nhö theá, ñaõ ghi trong saùch naøy... Nhö vaäy laø nhôø ñoïc saùch maø nhôù bieát vieäc tröôùc kia.”1 Vua hoûi: “Theá naøo laø nôi mình ñaõ töøng soáng, nay nhìn thaáy laïi neân nhôù?”

Na-tieân ñaùp: “Nhö ngöôøi coù choã cö truù tröôùc ñaây raát laâu xa, nay coù dòp ñeán nhìn thaáy laïi lieàn nhôù bieát.”2 Vua taùn thaùn: “Hay thay!"

5. ÑOÄ NGÖÔØI CUÕNG NHÖ TRÒ BEÄNH

Vua laïi hoûi: “Baïch ñaïi ñöùc, coù phaûi ñöùc Phaät roõ bieát ñöôïc heát caùc vieäc trong quaù khöù cuõng nhö trong töông lai?”

Na-tieân ñaùp: “Ñuùng vaäy, Phaät coù theå roõ bieát heát thaûy.”

Vua hoûi: “Neáu nhö Phaät ñaõ roõ bieát heát thaûy moïi vieäc, taïi sao khoâng moät luùc truyeàn daïy heát cho caùc vò ñeä töû, laïi phaûi tuaàn töï maø daïy moãi khi moät ít?” trung ñöôïc söï chuù yù trong khi naáu aên, seõ khoâng coù sai soùt. Ngöôïc laïi, neáu suy nghó ñieàu gì khaùc laøm phaân taâm, seõ coù theå queân maát nhieàu ñieàu khoâng ñaùng queân.

1 Caùch nhôù naøy coù theå xem laø giaùn tieáp ghi nhôù. Ngöôøi ta aùp duïng caùc hình thöùc nhö vieát nhaät kyù, ghi soå tay caùc cuoäc heïn, ghi soå coâng taùc... ñeàu laø vaän duïng caùch nhôù naøy. Bôûi vì nhôø khi ñoïc caùc hình thöùc ghi cheùp ñoù, ngöôøi ta nhôù laïi ñöôïc nhöõng ñieàu caàn nhôù.

2 Nhöõng nôi cö truù tröôùc cuûa moät ngöôøi, thöôøng ñi keøm vôùi raát nhieàu söï kieän, con ngöôøi. Khi ñöôïc trôû laïi nhìn thaáy nôi aáy, ngöôøi ta nhaân ñoù maø nhôù laïi nhieàu vieäc voán ñaõ queân ñi. Nhieàu ngöôøi do chaán thöông bò maát trí nhôù, coù theå khoâi phuïc ñöôïc nhôø tình côø trôû laïi nôi cö truù tröôùc ñaây cuûa mình.

107

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN Na-tieân hoûi vua: “Trong xöù beä haï coù vò thaày thuoác naøo chaêng?”

Vua ñaùp: “Baïch ñaïi ñöùc, coù.”

Na-tieân hoûi: “Vò thaày thuoác aáy coù bieát ñuû caùc vò thuoác, baøi thuoác chaêng?” ñuû.”

Vua ñaùp: “Ñaõ laøm thaày thuoác trò beänh, taát nhieân phaûi bieát

Na-tieân hoûi: “Vò thaày thuoác aáy khi trò beänh, trong moät luùc cho duøng taát caû caùc vò thuoác, baøi thuoác, hay chæ chôø ñuùng luùc maø duøng moãi laàn moät ít?”

Vua ñaùp: “Nhö ngöôøi chöa coù beänh, khoâng theå cho thuoác. Ñôïi khi coù beänh, choïn thuoác maø cho.”

Na-tieân noùi: “Ñöùc Phaät cuõng nhö vaäy. Tuy ngaøi bieát ñuû caùc vieäc trong quaù khöù, hieän taïi vaø töông lai, nhöng khoâng theå trong moät luùc daïy heát cho ngöôøi trong thieân haï. Phaûi choïn ñuùng luùc, ñuùng ngöôøi maø tuaàn töï daïy doã kinh ñieån, giôùi luaät, khieán cho coù theå nhaän laõnh maø vaâng laøm theo.”

Vua taùn thaùn: “Hay thay!”

6. THUYEÀN CHÔÛ ÑAÙ

Vua laïi hoûi: “Sa-moân caùc ngaøi daïy raèng: Ngöôøi ta duø laøm ñuû caùc ñieàu aùc, cho ñeán khi traêm tuoåi,1 luùc saép cheát quay laïi nieäm Phaät. Nhö vaäy sau khi cheát lieàn ñöôïc sanh leân coõi trôøi.

Traãm khoâng tin ñieàu aáy.

1

YÙ noùi tuoåi giaø, luùc saép cheát.

108

TU TAÄP VAØ GIAÛI THOAÙT “Laïi coøn noùi raèng: Chæ caàn gieát haïi moät sanh maïng, khi cheát phaûi ñoïa vaøo ñòa nguïc. Traãm laïi caøng khoâng theå tin ñöôïc!”1 Na-tieân hoûi vua: “Naøy ñaïi vöông, nhö coù ngöôøi caàm hoøn ñaù nhoû neùm xuoáng maët nöôùc. Ñaù aáy noåi hay chìm?”

Vua ñaùp: “Taát nhieân laø chìm.”

Na-tieân laïi hoûi: “Nhö coù ngöôøi laáy caû traêm hoø n ñaù to maø xeáp leân thuyeàn lôùn, thuyeàn aáy coù chìm khoâng?”

Vua ñaùp: “Khoâng chìm.”

Na-tieân noùi: “Haøng traêm hoøn ñaù to nhôø coù chieác thuyeàn neân khoâng bò chìm. Ngöôøi ta cuõng vaäy, tuy coù laøm caùc ñieàu aùc, nhöng nhôø bieát hoài taâm nieäm Phaät, neân khoâng bò ñoïa vaøo ñòa nguïc. Sau khi cheát ñöôïc sanh leân coõi trôøi.

“Chæ moät hoøn ñaù nhoû rôi xuoáng nöôùc taát phaûi chìm, cuõng nhö ngöôøi laøm vieäc aùc nhöng khoâng ñöôïc hoïc bieát kinh Phaät.

Sau khi cheát nhaát ñònh phaûi ñoïa vaøo ñòa nguïc.”

Vua taùn thaùn: “Hay thay!”

7. VÌ SAO PHAÛI LO TU HAØNH

Vua laïi hoûi: “Sa-moân caùc ngaøi vì sao phaûi xuaát gia lo vieäc tu haønh, hoïc ñaïo?”

Na-tieân ñaùp: “Chuùng toâi vì thaáy nhöõng söï khoå naõo trong quaù khöù, trong hieän taïi, bieát laø seõ khoå trong töông lai, neân muoán döùt saïch caùc noãi khoå ñoù, khoâng muoán phaûi thoï nhaän trôû laïi nöõa. Vì vaäy maø xuaát gia tu haønh hoïc ñaïo.”

1

ÔÛ ñaây vua so saùnh hai ñieàu vaø cho laø maâu thuaãn vôùi nhau neân khoâng theå tin nhaän ñöôïc.

109

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN Vua laïi hoûi: “Vieäc khoå naõo maø ngaøi noùi ñoù laø thuoäc ñôøi sau, vì sao ñôøi naøy laïi phaûi lo tu?”

Na-tieân hoûi: “Naøy ñaïi vöông, ngaøi coù nhöõng keû thuø ñòch naøo thöôøng muoán chôø dòp ñeán ñaùnh phaù chaêng?”

Vua ñaùp: “Taát nhieân laø coù. Nhöõng nöôùc ñoái nghòch vôùi traãm thöôøng luoân chôø dòp thuaän tieän ñeå ñem quaân ñaùnh phaù.”

Na-tieân hoûi: “Vaäy ñaïi vöông ñôïi quaân ñòch ñeán, roài môùi lo chuaån bò vieäc choáng cöï, hay phaûi lo döï phoøng moïi vieäc töø tröôùc?”

Vua ñaùp: “Phaûi lo döï phoøng, chuaån bò chôø saün.”

Na-tieân hoûi: “Vì sao phaûi lo döï phoøng, chuaån bò chôø saün?”

Vua ñaùp: “Vì khoâng theå bieát quaân ñòch seõ ñeán luùc naøo.”

Na-tieân laïi hoûi: “Naøy ñaïi vöông, coù theå ñôïi khi ñoùi môùi ñi caøy ruoäng, gieo gioáng; luùc khaùt môùi ñi ñaøo gieáng chaêng?”

Vua ñaùp: “Khoâng. Ñeàu phaûi döï phoøng, lo tính töø tröôùc.”

Na-tieân noùi: “Quaân ñòch coøn chöa ñeán, sao phaûi lo chuaån bò? Chöa ñeán luùc ñoùi khaùt, sao phaûi lo döï phoøng?”

Vua taùn thaùn: “Hay thay!”1 8. SÖÏ HOÙA HIEÄN CUÛA TAÂM THÖÙC

Vua laïi hoûi: “Baïch ñaïi ñöùc, nhö coõi Phaïm thieân caùch ñaây bao xa?”

1

Nhöõng caâu hoûi naøy keát laïi ñoaïn vaên treân. Tuy laø caâu hoûi maø thaät ra yù muoán noùi ñaõ roõ raøng, giaùn tieáp traû lôøi nghi vaán cuûa vua. Vua hieåu ñöôïc neân khoâng traû lôøi maø chæ taùn thaùn, khen ngôïi.

110

TU TAÄP VAØ GIAÛI THOAÙT Na-tieân ñaùp: “Raát xa. Giaû nhö coù khoái ñaù lôùn baèng cung ñieän cuûa ñaïi vöông, töø coõi trôøi Phaïm thieân maø rôi xuoáng, taûng ñaù aáy phaûi rôi trong saùu thaùng môùi ñeán ñöôïc ñaây.”

Vua hoûi: “Sa-moân caùc ngaøi coù daïy raèng: Ngöôøi ñaéc quaû Ala-haùn, chæ caàn trong khoaûng thôøi gian nhö ngöôøi ta co duoãi caùnh tay, coù theå bay leân ñeán coõi Phaïm thieân. Traãm khoâng tin ñieàu aáy. Vöôït qua ñöôøng daøi caû ngaøn vaïn daëm, laøm sao coù theå nhanh nhö theá?”

Na-tieân hoûi vua: “Ñaïi vöông sanh ôû xöù naøo?”

Vua ñaùp: “Traãm sanh ôû xöù A-leä-taùn, nöôùc Ñaïi Taàn.”

Na-tieân hoûi: “Töø xöù A-leä-taùn ñeán ñaây khoaûng bao xa?”

Vua ñaùp: “Khoaûng taùm möôi ngaøn daëm.”1 Na-tieân hoûi: “Ñaïi vöông coù bao giôø nhôù nghó laïi nhöõng vieäc ôû xöù aáy chaêng?”

Vua ñaùp: “Coù, traãm vaãn thöôøng nghó nhôù veà nhöõng vieäc tröôùc ñaây ôû nôi aáy.”

Na-tieân noùi: “Baây giôø ñaïi vöông thöû nghó ñeán moät vieäc gì ñaõ laøm ôû xöù aáy ñöôïc chaêng?”

Vua ñaùp: “Ñöôïc, traãm ñaõ nghó roài.”

Na-tieân hoûi: “Ñaïi vöông ñi veà quaõng ñöôøng taùm möôi ngaøn daëm sao nhanh vaäy?”

Vua taùn thaùn: “Hay thay!”2 1

Baûn Haùn vaên duøng “nhò thieân do tuaàn hieäp baùt vaïn lyù” (二千由旬合八萬里).

Nghóa laø 2.000 do-tuaàn coäng theâm 80.000 daëm. Söï keát hôïp caû hai ñôn vò naøy chuùng toâi thaáy coù veû khoâng hôïp lyù, haún laø do sai leäch khi sao cheùp. Vì ngay trong ñoaïn sau, khi nhaéc laïi veà quaõng ñöôøng naøy, chæ thaáy noùi laø 80.000 daëm maø thoâi.

2 Ngaøi Na-tieân ñöa ra ví duï naøy ñeå so saùnh cho vua hieåu ñöôïc söï hoùa hieän baèng taâm thöùc cuûa caùc vò A-la-haùn. Vua nhaân ñaây hieåu ñöôïc neân taùn thaùn.

111

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN °°° Vua laïi hoûi: “Baïch ñaïi ñöùc, nhö coù hai ngöôøi cuøng cheát moät luùc. Moät ngöôøi sanh leân coõi Phaïm thieân, moät ngöôøi sanh veà xöù Keá Taân, caùch ñaây 2.700 daëm. Trong hai ngöôøi, ai seõ ñeán tröôùc?”

Na-tieân ñaùp: “Cuøng ñeán moät luùc.”

Vua hoûi: “Ñöôøng xa gaàn khaùc nhau nhieàu laém, sao laïi ñeán nôi cuøng luùc?”

Na-tieân baûo vua: “Ñaïi vöông thöû nghó ñeán xöù A-leä-taùn ñöôïc chaêng?”

Vua ñaùp: “Traãm ñaõ nghó ñeán roài.”

Na-tieân laïi baûo: “Baây giôø nghó ñeán xöù Keá Taân ñöôïc chaêng?”

Vua laïi ñaùp: “Traãm ñaõ nghó roài.”

Na-tieân hoûi: “Ñaïi vöông nghó ñeán hai xöù aáy, nhanh chaäm theá naøo?”

Vua ñaùp: “Ñeàu nhö nhau.”

Na-tieân noùi: “Nhö hai ngöôøi cuøng cheát moät luùc. Moät ngöôøi sanh leân coõi Phaïm thieân, moät ngöôøi sanh veà xöù Keá Taân, cuõng ñeàu gioáng nhau nhö theá.”

Na-tieân laïi hoûi vua: “Nhö coù hai con chim ñang bay, moät con ñaäu xuoáng caây ñaïi thoï cao lôùn. Cuøng luùc aá y, con chim kia ñaäu xuoáng moät caây caønh laù nhoû beù. Hai con chim cuøng ñaäu xuoáng, boùng con chim naøo in leân maët ñaát tröôùc?”

Vua ñaùp: “Ñeàu cuøng luùc nhö nhau.”

112

TU TAÄP VAØ GIAÛI THOAÙT Na-tieân noùi: “Nhö hai ngöôøi cuøng cheát moät luùc. Moät ngöôøi sanh leân coõi Phaïm thieân, moät ngöôøi sanh veà xöù Keá Taân, cuõng ñeàu ñeán cuøng luùc nhö nhau vaäy.”

Vua taùn thaùn: “Hay thay!”

9. NHAÂN DUYEÂN HIEÅU ÑAÏO

Vua laïi hoûi Na-tieân: “Baïch ñaïi ñöùc, ngöôøi ta nhôø vaøo nhöõng vieäc gì ñeå coù theå hoïc hieåu ñaïo.”

Na-tieân ñaùp: “Nhôø vaøo baûy vieäc ñeå coù theå hoïc hieåu ñaïo.

Nhöõng gì laø baûy vieäc? Moät laø nghó nhôù caùc ñieàu thieän, aùc.1 Hai laø noã löïc tinh taán. Ba laø vui vôùi chaùnh ñaïo. Boán laø ñieàu phuïc taâm yù laøm theo ñieàu laønh. Naêm laø luoân nghó nhôù ñeán chaùnh ñaïo. Saùu laø nhaát taâm. Baûy laø gaëp vieäc khoâng sanh loøng öa thích hoaëc gheùt boû.”2 Vua hoûi: “Ngöôøi ta phaûi duøng ñeán caû baûy vieäc aáy maø hoïc hieåu ñaïo sao?”

Na-tieân ñaùp: “Khoâng caàn phaûi duøng caû baûy vieä c aáy môùi coù theå hoïc hieåu ñaïo. Nhö ngöôøi coù trí, duøng trí ñeå phaân bieät caùc vieäc thieän aùc, aáy laø chæ caàn duøng moät vieäc maø phaân bieät ñöôïc vaäy.”

Vua laïi hoûi: “Nhö noùi chæ caàn duøng moät vieäc coù theå bieát nhö vaäy, vì sao phaûi thuyeát daïy ñeán baûy vieäc?”

Na-tieân hoûi: “Nhö ngöôøi ñeå con dao trong bao da, ñöùng döïa vaøo töôøng, dao aáy coù töï caét ñöôïc vaät gì chaêng?”

Vua ñaùp: “Khoâng.”

1

Töùc laø nhôù ñeán ñieàu thieän ñeå laøm, nhôù ñeán ñieàu aùc ñeå traùnh.

Tuy yù nghóa coù phaàn khaùc bieät nhoû, nhöng ñaây chính laø Baûy giaùc chi trong Ba möôi baûy phaåm trôï ñaïo (hay Ba möôi baûy Boà-ñeà phaàn).

2

113

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN Na-tieân noùi: “Taâm ngöôøi cuõng vaäy, duø ñaõ saùng toû, hieåu ñaïo, cuõng phaûi nhôø thöïc haønh ñuû caùc vieäc khaùc môùi coù theå caét ñöùt phieàn naõo aùi duïc, thaønh töïu ñaïo giaûi thoaùt ñöôï c.”

Vua taùn thaùn: “Hay thay!”

10. THIEÄN AÙC VAØ TOÄI PHÖÔÙC

Vua laïi hoûi: “Baïch ñaïi ñöùc, nhö ngöôøi laøm ñieàu thieän nhoû coù theå ñöôïc phöôùc lôùn chaêng? Laøm ñieàu aùc lôùn coù phaûi bao giôø cuõng chòu hoïa lôùn chaêng?”

Na-tieân ñaùp: “Ngöôøi laøm ñieàu thieän nhoû coù theå ñöôïc phöôùc lôùn. Ngöôøi laøm ñieàu aùc lôùn coù theå chæ chòu hoïa nhoû. Ñoù laø khi ngöôøi laøm ñieàu aùc ngaøy ñeâm hoái loãi, thì ñieàu aùc aáy cuõng ngaøy ñeâm vôi bôùt maø nhoû ñi. Ngöôøi laøm ñieàu thieän ngaøy ñeâm nghó ñeán ñeàu thaáy hoan hyû vui möøng, neân ñöôïc phöôùc raát lôùn.

“Nhö luùc Phaät coøn taïi theá, coù ngöôøi bò cuït tay chaân, thaønh taâm daâng cuùng cho Phaät chæ moät caønh hoa sen. Khi aáy Phaät daïy chö tyø-kheo raèng: ‘Ngöôøi cuït tay chaân naøy, töø nay veà sau traûi qua chín möôi moát kieáp khoâng bò ñoïa vaøo caùc ñöôøng döõ laø ñòa nguïc, suùc sanh, ngaï quyû, ñöôïc sanh leân coõi trôøi. Sau khi maõn phöôùc ôû coõi trôøi roài, ñöôïc sanh trôû laïi laøm ngöôøi.’

“Do chuyeän aáy, baàn taêng bieát laø ngöôøi laøm ñieàu thieän nhoû coù theå ñöôïc phöôùc lôùn.”

Vua taùn thaùn: “Hay thay!” °°° Vua laïi hoûi: “Baïch ñaïi ñöùc, nhö ngöôøi trí laøm aùc vaø ngöôøi ngu laøm aùc, ngöôøi naøo chòu hoïa lôùn hôn?”

114

TU TAÄP VAØ GIAÛI THOAÙT Na-tieân ñaùp: “Ngöôøi ngu chòu hoïa lôùn, ngöôøi trí chòu hoïa nhoû.”

Vua noùi: “Khoâng theå nhö lôøi ñaïi ñöùc noùi ñöôïc. Nhö theo pheùp trò nöôùc cuûa traãm thì quan lôùn coù loãi xem laø toäi naëng, ngöôøi daân khoâng bieát maéc loãi thì xem laø toäi nheï. Cöù nhö lyù aáy maø xeùt, thì ngöôøi trí laøm aùc phaûi chòu hoïa lôùn, keû ngu laøm aùc phaûi chòu hoïa nhoû vaäy.”

Na-tieân hoûi: “Ví nhö coù hoøn saét ñoát noùng boû xuoáng ñaát. Coù hai ngöôøi, moät ngöôøi bieát ñoù laø hoøn saét noùng, moät ngöôøi khoâng bieát. Hai ngöôøi ñeàu buoäc phaûi naém laáy hoøn saét aáy, vaäy ngöôøi naøo bò boûng naëng hôn?”

Vua noùi: “Ngöôøi khoâng bieát phaûi bò boûng naëng hôn.”

Na-tieân noùi: “Cuõng nhö vaäy ñoù. Ngöôøi ngu laøm vieäc aùc khoâng bieát ñeå hoái loãi, neân theá naøo cuõng seõ maéc hoïa lôùn. Ngöôøi trí nhö coù lôõ laøm vieäc aùc, lieàn bieát ñoù laø vieäc khoâng neân laøm, ngaøy ngaøy thöôøng hoái loãi, vì vaäy maø seõ maéc hoïa nhoû thoâi.”

Vua taùn thaùn: “Hay thay!”

11. NGÖÔØI ÑAÉC ÑAÏO VAØ CAÙC VIEÄC LAÏ

Vua laïi hoûi: “Ngöôøi ta coù theå naøo duøng thaân theå naøy maø bay treân hö khoâng, leân ñeán coõi Phaïm thieân, hoaëc xuoáng thaáp taän coõi Uaát-ñan-vieät, hay laø ñeán nhöõng nôi theo yù muoán ñöôïc chaêng?”

Na-tieân ñaùp: “Coù theå ñöôïc.”

Vua hoûi: “Laøm sao coù theå ñöôïc nhö vaäy?”

Na-tieân hoûi vua: “Ñaïi vöông nhôù laïi luùc thieáu thôøi, coù luùc naøo chôi ñuøa nhaûy cao khoûi maët ñaát chöøng moät tröôïng chaêng?”

115

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN Vua ñaùp: “Coù. Khi chôi ñuøa, coù luùc traãm nhaûy cao ñeán hôn moät tröôïng.”

Na-tieân noùi: “Ngöôøi ñaéc ñaïo roài, nhö trong yù muoán nhaûy leân ñeán coõi Phaïm thieân, hoaëc xuoáng coõi Uaát-ñan-vieät, cuõng chæ gioáng nhö vaäy thoâi.”

Vua taùn thaùn: “Hay thay!” °°° Vua laïi hoûi: “Sa-moân caùc vò daïy raèng: Coù loùng xöông daøi ñeán boán ngaøn daëm. Laøm sao laïi coù loùng xöông daøi ñeán nhö theá?”

Na-tieân hoûi: “Ñaïi vöông coù nghe noùi ngoaøi bieån lôùn coù gioáng caù goïi laø caù chaát, thaân noù daøi ñeán hai möôi taùm ngaøn daëm hay chaêng?”

Vua ñaùp: “Ñuùng laø coù nhö vaäy, traãm ñaõ töøng nghe noùi.”

Na-tieân noùi: “Nhö con caù aáy, thaân daøi hai möôi taùm ngaøn daëm, vaäy loùng xöông hoâng chæ daøi boán ngaøn daëm, sao ñaïi vöông laïi laáy laøm laï?”

12. NGÖNG HÔI THÔÛ

Vua hoûi: “Sa-moân caùc vò daïy raèng: Ngöôøi tu haønh coù theå ñoaïn döùt caû hôi thôû. Laøm theá naøo coù theå ñoaïn döùt ñöôïc hôi thôû?”

Na-tieân hoûi: “Naøy ñaïi vöông, ñaïi vöông coù töø ng nghe noùi ngöôøi coù yù chí chaêng?”

Vua ñaùp: “Traãm coù nghe.”

116

TU TAÄP VAØ GIAÛI THOAÙT Na-tieân hoûi: “Vaäy ñaïi vöông coù nghó laø yù chí aáy ôû trong thaân ngöôøi chaêng?”

Vua ñaùp: “Theo traãm nghó thì ñuùng laø yù chí aáy ôû trong thaân ngöôøi.”

Na-tieân noùi: “Naøy ñaïi vöông, nhö ñaïi vöông noùi ñoù laø ñoái vôùi nhöõng ngöôøi ngu si voâ trí, khoâng theå cheá phuïc ñöôïc thaân vaø mieäng, khoâng theå thoï trì vaø laøm theo kinh ñieån, giôùi luaät cuûa Phaät. Nhöõng ngöôøi nhö vaäy, thaân theå hoï cuõng khoâng theå ñaït ñeán söï an vui.1 “Coøn nhö ngöôøi hoïc ñaïo tu haønh, coù theå cheá phuïc ñöôïc thaân vaø mieäng, coù theå thoï trì vaø laøm theo kinh ñieån, giôùi luaät cuûa Phaät, neân coù theå ñaït ñeán nhaát taâm, chöùng ñaéc töù thieàn,2 khi aáy coù theå khoâng caàn phaûi giöõ hôi thôû nhö ngöôøi thöôøng.”

Vua taùn thaùn: “Hay thay!”

1

ÔÛ ñaây, nhaø vua hieåu theo thoâng thöôøng laø yù chí luoân ñi lieàn vôùi thaân theå.

Ngaøi Na-tieân sau ñoù môùi chæ roõ laø tröôøng hôïp naøy chæ ñuùng vôùi nhöõng ngöôøi taàm thöôøng khoâng chöùng ñaéc. Vôùi keû chöùng ñaéc vaøo caùc caûnh giôùi cao cuûa thieàn ñònh thì khoâng coøn troùi buoäc trong thaân theå naøy nöõa. Khi hieåu ñöôïc ñieàu naøy thì vua cuõng hieåu raèng vieäc ngöng hôi thôû laø coù theå laøm ñöôïc.

2 Töù thieàn: boán caáp ñoä thieàn ñònh ñaït ñöôïc töø thaáp ñeán cao, goàm coù: 1. Sô thieàn: taâm taäp trung vaøo moät caûnh, caùc taâm taàm (vitarka), töù (vicāra), hoaøn toaøn li duïc vaø khoâng coøn caùc baát thieän phaùp. Ngöôøi ñaït sô thieàn caûm nhaän traïng thaùi hyû (priti), laïc (sukha) vaø xaû (upeksā). 2. Nhò thieàn: taâm khoâng coøn taàm, töù. Noäi tónh, nhaát taâm. Traïng thaùi naøy laø hyû, laïc, xaû. 3. Tam thieàn: lìa traïng thaùi hyû, chæ coøn traïng thaùi xaû vaø laïc. 4. Töù thieàn: lìa traïng thaùi laïc, chæ coøn rieâng caûm giaùc xaû vaø chaùnh nieäm. Ngöôøi ñaït boán pheùp thieàn aáy thì thaàn thöùc vöôït khoûi coõi Duïc giôùi, leân tôùi coõi Saéc giôùi, nhöng chöa vaøo coõi Voâ saéc giôùi. Nhö vaäy, vieäc ñoaïn döùt hôi thôû khoâng phaûi laø vieäc laï khoâng laøm ñöôïc.

117

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN 13. TRÍ TUEÄ CUÛA NGÖÔØI ÑAÉC ÑAÏO

Vua hoûi: “Baïch ñaïi ñöùc, nhö ngöôøi ta goïi teân bieån, vì sao goïi nhö vaäy? Hoaëc giaû goïi nöôùc laø bieån chaêng? Hoaëc do ñieàu gì maø goïi teân laø bieån?”

Na-tieân ñaùp: “Goïi teân laø bieån, bôûi vì trong nöôùc bieån coù moät nöûa phaàn laø muoái.”1 Vua laïi hoûi: “Baïch ñaïi ñöùc, nhö ngöôøi sau khi ñaõ ñaéc ñaïo, coù theå suy xeùt thaáu ñaùo nhöõng vieäc huyeàn vi saâu xa hay chaêng?”

Na-tieân ñaùp: “Taát nhieân laø vaäy. Ngöôøi sau khi ñaéc ñaïo roài coù theå suy xeùt thaáu ñaùo nhöõng vieäc huyeàn vi saâu xa. Nhö kinh ñieån cuûa Phaät truyeàn daïy chính laø nhöõng vieäc huyeàn vi saâu xa nhaát, khoâng theå öôùc löôïng heát, nhöng laáy caùi trí cuûa ngöôøi sau khi ñaéc ñaïo thì ñeàu coù theå hieåu thaáu ñöôïc.”

Vua taùn thaùn raèng: “Hay thay!”

Vua laïi hoûi: “Baïch ñaïi ñöùc, nhö giöõa thöùc, trí vaø taùnh, ba ñieàu aáy coù gioáng nhau hay chaêng? Hay khaùc bieät nhau?”

Na-tieân ñaùp: “Thöùc laáy söï nhaän bieát laøm chính, trí coù theå hieåu ñöôïc ñaïo, coøn taùnh thì nhö hö khoâng. Ba ñieàu aáy khoâng phaûi laø baûn ngaõ.”2

1

Ñoaïn naøy hoaøn toaøn chæ coù yù nghóa trong tieáng Phaïn, vì tieáng Phaïn goïi bieån laø samudda, cuõng haøm nghóa laø muoái vaø nöôùc baèng nhau. Vua ñöa ra chaát vaán naøy chæ nhaèm vaøo kieán thöùc chung, khoâng lieân quan ñeán ñaïo lyù, neân chuùng toâi coù löôïc boû hai caâu.

2 Baûn Haùn vaên duøng nhaân thaàn (人神), trí (智) vaø töï nhieân (自然). Veà nhaân thaàn chính laø chæ cho thaàn thöùc, nhö trong nhöõng ñoaïn tröôùc chuùng toâi ñaõ coù so saùnh chæ ra, coøn töï nhieân xeùt theo nghóa trong ñoaïn naøy chính laø theå taùnh.

Caâu cuoái duøng voâ höõu nhaân (無有人) laø khoâng coù ngöôøi. Thaät ra ngöôøi ôû ñaây muoán chæ ñeán baûn ngaõ, nhö trong moät ñoaïn tröôùc ñaõ coù duøng töông töï. Ñoaïn

118

TU TAÄP VAØ GIAÛI THOAÙT Vua hoûi: “Vaäy phaûi do ñaâu maø nhaän ñöôïc baûn ngaõ? Maét thaáy hình saéc, tai nghe aâm thanh, muõi ngöûi höông, löôõi bieát vò, thaân bieát phaân bieät meàm maïi hay thoâ nhaùm, yù bieát phaân bieät caùc vieäc thieän aùc. Trong nhöõng ñieàu aáy neân nhaän ñaâu laø baûn ngaõ?”

Na-tieân hoûi vua: “Nhö noùi baûn ngaõ ôû trong thaân, qua con maét maø nhìn ra caûnh vaät, vaäy khoeùt boû con maét ñi, coù theå nhìn thaáy xa hôn chaêng?1 Khoeùt roäng tai ra, coù nghe ñöôïc xa hôn chaêng? Khoeùt muõi roäng ra, coù theå ngöûi ñöôïc nhieàu muøi höông hôn chaêng? Môû mieäng roäng hôn, coù bieát ñöôïc nhieàu vò hôn chaêng? Caét loät da ra, coù nhaän bieát xuùc chaïm nhieàu hôn chaêng? Dieät boû yù chí, coù laøm cho tö töôûng maïnh meõ hôn chaêng?”

Vua ñaùp: “Ñeàu khoâng phaûi.”

Na-tieân noùi: “Naøy ñaïi vöông! Ñaïi vöông neân bieát raèng, vieäc Phaät ñaõ laøm ñöôïc laø raát khoù. Choã hieåu bieát cuûa Phaät laø raát thaâm saâu, vi dieäu.

“Lôøi Phaät noùi coù theå thaáu trong loøng ngöôøi, maét nhìn thaáy söï vieäc ñeàu coù theå giaûi thích roõ. Chaúng nhöõng giaûi ñöôïc nhöõng vieäc maét thaáy, caû nhöõng vieäc tai nghe, muõi ngöûi, löôõi neám, thaân chaïm, ñeàu coù theå giaûi roõ. Ngaøi cuõng coù theå giaûi roõ caùc vieäc thaønh baïi, tröø ñöôïc caùc moái nghi, giaûi roõ caùc yù nghó, giaûi roõ caû nhöõng vieäc thaàn bí.

“Naøy ñaïi vöông! Nhö ngöôøi ta ngaäm moät nguï m nöôùc bieån vaøo mieäng, coù theå phaân bieät ñöôïc trong aáy laø bao nhieâu phaàn vaên tieáp theo seõ laøm roõ hôn caùc nghóa naøy, vì nhaém ñeán phaù vôû yù töôûng chaáp ngaõ, cho raèng coù moät “caùi ta” ñang laø chuû theå tieáp caän cuøng söï vaät khaùch theå.

1 Trong moät ñoaïn ñoái thoaïi tröôùc ñaây, ngaøi Na-tieân ñaõ töøng giaûng roõ lyù naøy roài, ôû ñaây ngaøi chæ laäp laïi toùm taét. (Xem muïc Baûn ngaõ, thöù 8, phaàn I ôû Quyeån Trung.

119

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN nöôùc suoái, hoaëc nöôùc cuûa soâng naøy, soâng kia... ñaõ chaûy ra bieån hay chaêng?”

Vua noùi: “Caùc doøng nöôùc ñeàu ñaõ hôïp nhaát, khoâng theå phaân bieät ñöôïc.”

Na-tieân noùi: “Vieäc maø Phaät laøm ñöôïc cuõng khoù khaên nhö phaân bieät caùc vò nöôùc khaùc nhau trong nöôùc bieån vaäy. Nay vieäc nöôùc bieån laø vieäc tröôùc maét maø ñaïi vöông coøn khoâng theå phaân bieät bieát roõ, huoáng chi thaàn thöùc khoâng theå bieát ñöôïc trong thaân theå, voán coù saùu vieäc khoâng theå thaáy?

“Saùu vieäc aáy, ñöùc Phaät ñeàu ñaõ giaûng roõ laø: töø taâm nieäm ñeán choã maét thaáy, töø taâm nieäm ñeán choã tai nghe, töø taâm nieäm ñeán choã muõi ngöûi, töø taâm nieäm ñeán choã löôõi neá m, töø taâm nieäm ñeán choã thaân xuùc chaïm phaân bieät caùc söï khoå, vui, laïnh, noùng, thoâ, cöùng.

“Tuøy choã taâm nieäm höôùng ñeán, Phaät ñeàu coù theå phaân bieät giaûi roõ.”

Vua taùn thaùn: “Hay thay! Hay thay!”

120

ÑOAÏN KEÁT IV. ÑOAÏN KEÁT Khi aáy, ñaïi ñöùc Na-tieân noùi: “Ñaõ quaù nöûa ñeâm roài, baàn taêng xin ñöôïc caùo lui.”

Vua laäp töùc sai caùc quan caän thaàn laáy boán taám vaûi cuoän laïi, taåm daàu vaøo vaø ñoát leân thaønh ñuoác ñeå ñöa ñaïi ñöùc Na-tieân veà. Vua baûo caùc caän thaàn raèng: “Caùc ngöôi phaûi haàu haï ñaïi ñöùc gioáng nhö haàu haï traãm.”

Caùc quan ñeàu tuaân meänh.

Vua laïi noùi: “Neáu ñöôïc baäc thaày nhö ñaïi ñöùc Na-tieân ñaây, laïi ñöôïc ngöôøi ñeä töû nhö ta, thì ñaïo phaùp coù theå nhanh choùng ñaït ñeán vaäy.”

Nhöõng ñieàu vua hoûi ñeàu ñöôïc Na-tieân traû lôøi caën keõ, neân vua heát söùc hoan hyû, vui möøng.

Vua sai xuaát kho laáy ra moät taám aùo giaù trò ñeán möôøi vaïn quan tieàn ñeå daâng cuùng cho ñaïi ñöùc Na-tieân. Vua laïi noùi: “Töø nay veà sau, nguyeän ñaïi ñöùc cuøng vôùi taùm möôi vò sa-moân 1 ngaøy ngaøy thoï nhaän söï cuùng döôøng cuûa traãm, töø söï aên uoáng cho ñeán baát cöù nhöõng moùn gì maø caùc vò caàn ñeán. Traãm xin ñöôïc cung caáp taát caû.”

Na-tieân noùi: “Ñaïi vöông! Chuùng toâi ñeàu laø nhöõng keû tu haønh, khoâng coù tham muoán gì caû.”

1

Choã naøy baûn Haùn vaên ghi laø “baùt baùch” (八百), nghóa laø 800 vò. Nhöng trong ñoaïn ñaàu coù noùi soá sa-moân ôû chuøa ra ñi theo ngaøi Na-tieân laø 80 vò. Chuùng toâi xeùt thaáy con soá naøy hôïp lyù hôn neân giöõ theo cho nhaát quaùn. Coøn soá 800 khoâng bieát töø ñaâu ra. Nhö noùi laø soá taêng ôû chuøa thì nhaø vua khoâng bieát, vì ñaây laø laàn ñaàu tieân vua bieát ñeán ngaøi Na-tieân vaø töï vieän naøy.

121

KINH TYØ KHEO NA TIEÂN Vua noùi: “Tuy vaäy, ñaïi ñöùc cuõng neân töï giöõ mình vaø giöõ gìn giuùp cho traãm nöõa.”

Na-tieân hoûi: “Theá naøo laø töï giöõ mình, vaø giöõ gìn cho ñaïi vöông?”

Vua noùi: “Nhö ñaïi ñöùc khoâng nhaän söï cuùng döôøng cuûa traãm, ngöôøi ñôøi seõ baøn taùn, dò nghò.

“Hoaëc cho raèng traãm tham tieác, keo laän. Ñaïi ñöùc ñaõ vì traãm giaûi ñaùp heát thaûy caùc ñieàu nghi vaán, maø laïi khoâng coù gì ban thöôûng.

“Hoaëc cuõng coù theå noùi raèng: Ñaïi ñöùc Na-tieân khoâng giaûi ñaùp ñöôïc nhöõng ñieàu hoaøi nghi cuûa vua, neân khoâng ñöôïc ban thöôûng.

“Nhö ñaïi ñöùc thoï nhaän, seõ giuùp cho traãm ñaây ñöôïc phaàn phöôùc ñöùc, maø ñaïi ñöùc cuõng giöõ ñöôïc danh thôm.”

Vua laïi noùi: “Baïch ñaïi ñöùc, nhö con sö töû bò nhoát ôû trong loàng baèng vaøng, trong loøng vaãn thöôøng mong muoán ñöôïc töï do.

Traãm ngaøy nay tuy laøm vò quoác vöông, ôû trong cung ñieän naøy, nhöng loøng thaät chaúng ñöôïc vui, chæ mong muoán ñöôïc lìa boû vieäc nöôùc ñeå xuaát gia hoïc ñaïo.”

Vua noùi xong, Na-tieân töø bieät trôû veà chuøa. °°° Na-tieân ra veà roài, vua moät mình töï nghó: “Traãm ñaõ hoûi ñaïi ñöùc Na-tieân nhöõng vieäc gì? Na-tieân ñaõ vì traãm giaûng giaûi nhöõng vieäc gì?”

Roài vua töï nghó raèng: “Nhöõng gì traãm ñaõ hoûi, Na-tieân ñaõ giaûi ñaùp heát, khoâng coøn vieäc gì nöõa!”

122

ÑOAÏN KEÁT Ñaïi ñöùc Na-tieân veà ñeán chuøa cuõng töï nghó raèng: “Nhaø vua ñaõ hoûi ta nhöõng vieäc gì? Ta ñaõ giaûi ñaùp cho vua nhöõng vieäc gì?”

Roài ngaøi töï nghó: “Nhöõng gì vua ñaõ hoûi, ta ñeàu ñaõ giaûi ñaùp heát roài!”

Hai ngöôøi ñeàu suy nghó nhö vaäy cho ñeán khi trôøi saùng.

Saùng hoâm sau, ñaïi ñöùc Na-tieân ñaép y mang baùt ñeán cung vua, vaøo thaúng trong ñieän maø ngoài. Vua lieàn ñeán tröôùc ngaøi laøm leã, roài cuõng ngoài xuoáng moät beân.

Vua thöa vôùi ñaïi ñöùc Na-tieân raèng: “Baïch ñaïi ñöùc, ñeâm hoâm qua khi ñaïi ñöùc ra veà roài, traãm moät mình töï suy nghó veà nhöõng vieäc ñaõ hoûi ñaïi ñöùc, thaáy raèng heát thaûy moïi vieäc ñeàu ñaõ ñöôïc giaûi thích roõ raøng. Traãm nghó nhö vaäy roài, trong loøng raát hoan hyû, naèm yeân khoâng nguû cho ñeán saùng.”

Na-tieân noùi: “Naøy ñaïi vöông, ñeâm hoâm qua khi baàn taêng veà ñeán chuøa roài, cuõng suy nghó laïi nhöõng ñieà u ñaïi vöông ñaõ hoûi, thaáy raèng moïi vieäc ñeàu ñaõ ñöôïc giaûi thích roõ raøng. Baàn taêng nghó nhö vaäy roài, trong loøng raát hoan hyû, naèm yeân khoâng nguû cho ñeán saùng.”1 Noùi xong, Na-tieân caùo töø ra veà. Vua ñöùng daäy laøm leã tieãn chaân. °°°

1

Ñieàu thuù vò ôû ñaây laø söï töông ñoàng giöõa hai taâm hoàn lôùn. Ngöôøi hoûi laáy laøm hoan hyû vì ñöôïc giaûi ñaùp, vaø ngöôøi ñaùp cuõng laáy laøm hoan hyû vì ñaõ traû lôøi heát nhöõng caâu hoûi veà ñaïo phaùp.

123