Vorsten extra 2015 9 mode special

MODE

MODE

Ontwerp een jurk voor koningin Mรกxima en...

I L L U S T R AT I E S : R O S A N N E G R O E N E W E G

WIN EEN NATAN

Maximale

MO DE Wedstrijd

inhoud 4 Opvallende outfits van koninklijke stijliconen 16 Interview met Edouard Vermeulen, dé couturier van koningin Máxima

ONTWERP EEN CREATIE VOOR DE KONINGIN!

22 Trouw aan eigen stijl: prinses Beatrix 28 De basics van prinsessen, van Chanel-tas tot Louboutin-pumps 32 Koninklijke bruidsjurken de details

Edouard Vermeulen, Jan Taminiau, Valentino: klinkende namen, die ontwerpen maakten voor koningin Máxima. Aan dat rijtje voegen we graag een Vorsten-lezer toe! Ga aan de slag om een creatie te maken voor onze koningin. Kleed haar aan zoals een couturier dat doet. Wordt het een rok met jasje voor een werkbezoek overdag, een informele outfit voor een middag met de prinsessen Amalia, Alexia en Ariane, een lange japon met hoed voor Prinsjesdag, of een prachtige galajurk, compleet met diadeem, voor bijvoorbeeld een koninklijk huwelijk? Versier een creatie aan ommezijde met viltstift, verf of stukjes stof, of ga aan de slag met patronen, naald en draad.

Gebruik de outfits ter inspiratie en geef de creativiteit alle ruimte.

34 Uit het depot van Paleis Het Loo: historische topstukken 40 Bezoek aan het paleis?

Wat trek je aan?

46 Modieuze man: de Hertog van Windsor 52 Prinsessen in streekdracht 58 Een blik in de kledingkast van koningin Máxima

Stuur het ontwerp en de adresgegevens

SUPERPRIJS

van de deelnemer vóór 15 september 2015

SHOP EEN STIJLVOLLE OUTFIT BIJ NATAN

jury, onder leiding van Hare Majesteits

EN KRIJG PERSOONLIJK ADVIES VAN ONTWERPER EDOUARD VERMEULEN

aan de koningin…

naar Vorsten, Spaklerweg 53, 1114 AE Amsterdam - onder vermelding van ‘koningin Máxima’. Een deskundige

couturier Edouard Vermeulen, zal zich buigen over alle creaties. En wie weet legt hij het winnende ontwerp wel voor

De winnaar krijgt persoonlijk bericht.

Over de uitslag kan niet worden gecorrespondeerd.

editorial MODE MET EEN KROONTJE!

H

Het gaat om de inhoud en niet om de verpakking. Maar wat is de verpakking vaak oogverblindend en spraakmakend! Mode speelt al decennialang een voorname rol aan het hof. ‘Ons uiterlijk is erg belangrijk, want het is het eerste dat mensen zien’, verklaarde koningin Letizia ooit. De koninklijke dames van nu zijn vaak ware stijliconen. Wat de Britse Kate ook aantrekt, het is in een mum van tijd uitverkocht. Dichter bij huis: wie heeft er destijds geen pashmina aangeschaft toen koningin Máxima dit item populair maakte, of het spijkerjasje weer in gebruik genomen toen zij dit op Koninginnedag in 2004 combineerde met een hippe rode baret? Onze moderubrieken in Vorsten en zeker ook online worden enorm gewaardeerd, merken wij keer op keer.

Op veler verzoek daarom deze bijzondere uitgave van Vorsten: de Mode Special! Maar liefst 68 pagina’s dik, zomaar, als extraatje bij de reguliere Vorsten. Onze grote dank gaat uit naar iedereen die meegeholpen heeft fashionbergen te verzetten en deze special te realiseren. Ik zou Edouard Vermeulen van modehuis Natan (de couturier van onder anderen de koninginnen Máxima en Mathilde) in het bijzonder willen bedanken voor zijn gulle gebaar een outfit beschikbaar te stellen voor de winnares van onze modewedstrijd: wie schetst, tekent, kleurt of naait de mooiste creatie voor koningin Máxima? Het was een van mijn favoriete sprookjes, De nieuwe kleren van de keizer. Stiekem giechelde ik wanneer de keizer in zijn blootje kwam te staan. De combinatie vond ik toen al ondenkbaar. Daarom hebben we de koningin, anders dan bij de gebruikelijke aankleedpoppetjes, een decente onderjurk gegeven. Ter inspiratie is er een aantal kledingstukken getekend die u kunt uitknippen en waar u uw creativiteit op kunt uitleven. En u kunt uw uitgeknipte koningin voorzien van uw eigen ontwerp! Dan pas is het beeld compleet, want zoals Edouard Vermeulen zei: ‘Elegantie is een houding. Het is de vrouw die de kleding maakt, niet omgekeerd.’

Natuurlijk hopen we dat iedereen meedoet, van jong (hierbij nodig ik ook de prinsessen Amalia, Alexia en Ariane uit) tot oud!

Ik wens u heel veel plezier en inspiratie, Justine Marcella Hoofdredacteur Vorsten

PS. Meldt u voor 30 juli 2015 via www.vorsten.nl aan voor onze gratis nieuwsbrief. Alle nieuwsbrief-abonnees ontvangen nog twee extra papieren Máxima-outfits cadeau!

3

4

SHE’S GOT THE

LOOK! DE IMPOSANTE BRUIDSJAPON VAN PRINSES DIANA ZAL IEDEREEN DIE HAAR OP HAAR HUWELIJKSDAG ZAG, ZICH HERINNEREN. HET WAS DE EERSTE IN EEN LANGE RIJ MARKANTE ONTWERPEN, DIE VAN DE PRINSES EEN ECHT STIJLICOON MAAKTEN, MET EEN GEHEEL EIGEN LOOK. OOK DE KONINKLIJKE DAMES VAN NU WETEN HUN PERSOONLIJKHEID TE ONDERSTREPEN MET KLEDING. TIEN PRACHTIGE PRINSESSEN EN KONINGINNEN MET IEDER HUN EIGEN MODESIGNATUUR. TEKST JOSINE DROOGENDIJK

5

L PRINSES LALLA SALMA

In haar vrije tijd draagt de Marokkaanse prinses Lalla Salma moderne westerse kleding en ook tijdens buitenlandse bezoeken zien we haar steeds vaker in kleding van Burberry en Ralph Lauren.

Toch vergeet de prinses, tot grote vreugde van de Marokkanen, haar roots niet. Zo droeg de prinses tijdens de inhuldiging van koning WillemAlexander een prachtige groene kaftan en ook tijdens het huwelijk in Luxemburg koos ze voor een traditionele japon. De kleurrijke gewaden zijn geborduurd met zilver- en gouddraad en zijn versierd met edelstenen.

Op geld wordt niet gelet, want ook de ceinturen zijn gemaakt van goud, diamanten en gekleurde edelstenen. Door haar weloverwogen balans tussen westerse en Marokkaanse kleding krijgt Lalla Salma veel waardering in eigen land en ook buiten Marokko wordt er lovend gesproken over de garderobe van de prinses.

6 

M PRINSES MABEL

Haar trouwjurk met 248 strikken omschreef prinses Mabel zelf als ‘klassiek met een knipoog’. Het ontwerp was het startsein voor een lange loyaliteit aan de ontwerpers Viktor & Rolf, die destijds de strik als handelsmerk hadden. Op haar jurken, mantelpakken en accessoires: overal kwam de strik terug. Door haar gewaagde kledingstijl groeide de prinses uit tot muze van de ontwerpers. Kort na een modeshow in 2010 liet Mabel via Twitter weten: ‘Briljant! De show van Viktor & Rolf was geweldig.

Mooie collectie en een fantastisch concept. Wat een kunstenaars!’ Voor Mabel kreeg haar band met Viktor & Rolf een bijzondere betekenis toen prins Friso in coma raakte. Tijdens de inhuldiging droeg de prinses een zwarte jurk met een witte strik op haar schouder, als verwijzing naar haar trouwdag én haar grote liefde, die er niet bij was.

M KROONPRINSES MARY

Tijdens officiĂŤle momenten draagt kroonprinses Mary vaak klassieke kleding Ă la Jackie O., maar in haar vrije tijd is bohemian chic het codewoord. De keurige mantelpakjes maken plaats voor lange en kleurrijke jurken, vaak versierd met kraaltjes of een print. Samen met haar styliste Anja Camilla Alajdi zoekt Mary bewust naar Deense kleding en samen bezoeken de dames regelmatig een modeshow in eigen land.

Ook de jaarlijkse Copenhagen Fashion Week kan op aandacht van de prinses rekenen. Mary is beschermvrouwe van het ontwerpersplatform en laat zich elk jaar informeren over nieuwe Scandinavische ontwerpers. Zo kan ze steeds weer verrassen met kleding van nieuwe ontwerpers.

C HERTOGIN CATHERINE

Binnen een paar uur was de blauwe verlovingsjurk van Catherine Middleton, van het Londense merk Issa, uitverkocht op internet en ook replica’s deden het goed. Het Kate Middletoneffect bleef echter niet beperkt tot haar thuisland, want ook koningin Máxima, koningin Mathilde en kroonprinses Victoria werden niet veel later gespot in kleding van Issa. Omdat de hertogin haar kleding niet speciaal voor haar laat maken, is het vrij gemakkelijk om haar stijl te kopiëren. Catherines voorkeur voor confectie maakt dat alleen maar nóg maar makkelijker en ook haar stijlvaste keuze voor lange mantels en asymmetrische fascinators stimuleren het Kate-effect. Wat Catherine draagt, is binnen een paar uur uitverkocht.

C PRINSES CHARLÈNE

Naar eigen zeggen moest prinses Charlène wel wennen toen ze haar zwempak omruilde voor haute couture.

Toch heeft de prinses inmiddels een eigen stijl ontwikkeld die zich kenmerkt door minimalistische ontwerpen en een sterke voorkeur voor zwart en wit.

In tegenstelling tot haar schoonfamilie draagt Charlène zelden kleding van Chanel, liever shopt ze bij het Zwitserse modehuis Akris en ook Giorgio Armani rekent de prinses tot zijn klantenkring. Armani: ‘Charlène is zonder twijfel erg mooi. Lang en slank, sportief en toch heeft ze ook een natuurlijke elegantie.

Haar te mogen kleden is een genot. Ze weet hoe ze mijn creaties moet dragen. […] Ik geloof dat Charlène het ideale figuur heeft voor mooie jurken, omdat ze haar mooie vormen en de mooie structuur van haar schouders en rug goed laten zien.’

M KONINGIN MATHILDE

Met haar gele mantel van de Vlaamse ontwerpster Veronique Branquinho wist koningin Mathilde heel wat tongen los te maken.

Volgens The Hufftington Post leek ze op Pino uit Sesamstraat, die in Amerika geel is in plaats van blauw zoals bij ons. Modemisser of niet: dankzij Mathilde kreeg de Belgische modewereld even internationale aandacht. Ook andere Belgische ontwerpers mochten de afgelopen jaren kleding ontwerpen voor koningin Mathilde, maar door haar behouden en klassieke stijl wordt de koningin slechts bij uitzondering genoemd in de modebladen. De gele mantel was een kleurrijke uitzondering, die een heel andere kant van Mathilde liet zien.

L KONINGIN LETIZIA

Voor de bruiloft van de Deense kroonprins Frederik en Mary Donaldson in 2004 kocht Letizia twee japonnen bij de Spaanse ontwerper Lorenzo Caprille. Geen opvallende keuze, want de koningin koopt vrijwel al haar kleding in eigen land. Voor de bruiloft in Denemarken bestelde ze een rode robe met sleepje voor de feestavond en een grijze top met rode rok voor de bruiloft zelf. Tot verbazing van de ontwerper droeg Letizia de jurken echter in de verkeerde volgorde.

Bij navraag werd de reden duidelijk: kroonprinses Mary droeg op de feestavond ook een rode japon. Door snel te wisselen voorkwam Letizia een vervelende doublure en kon ze op de dag zelf alsnog schitteren in haar favoriete kleur: rood.

M SJEIKA MOZAH

Sjeika Mozah is voor veel vrouwen in het Midden-Oosten een stijlicoon. Haar westerse couturejaponnen zijn ware kunstwerken, zoals deze japon van het Franse modehuis Chanel. Speciaal voor de sjeika worden bestaande ontwerpen aangepast aan islamitische voorschriften en ook een bijpassende hoofddoek of tulband wordt niet vergeten.

Op de prijs van haar kleding hoeft de sjeika niet te letten, want de koninklijke familie van Qatar is zeer rijk. Daarnaast heeft de familie in 2012 het modehuis Valentino gekocht voor 858 miljoen dollar, dus indirect spekt ze met haar Valentinojaponnen haar eigen kas.

C CHARLOTTE CASIRAGHI

F O TO ’S G ET TY I MAG E S, H H , H H / C O RB I S, R O YA LS B Y RO B IN

‘Als ik rijd, wil ik er graag netjes uitzien. Het is een elegante sport.’ Aan het woord is amazone Charlotte Casiraghi, die de afgelopen jaren meermalen poseerde voor het Italiaanse modemerk Gucci. Ook bracht ze – samen met Gucci-ontwerpster Frida Gianninni – een collectie rijkleding uit voor amazones die er stijlvol uit willen zien.

Het gevoel voor mode werd er bij Charlotte al vroeg ingegoten, maar toch heeft haar band met Gucci meer te maken met een gedeelde liefde voor paarden. Charlotte: ‘Het begon met de paardensport. Toen ik weer begon met wedstrijden rijden was Gucci mijn sponsor. We ontwikkelden een relatie rond paardrijden. Het ontwerpen met Frida heb ik dus echt te danken aan mijn passie voor paarden, die Frida ook deelt.’

14

M KONINGIN MÁXIMA

Op verzoek van de organisatoren verscheen koningin Máxima tijdens de Mode Biënnale 2009 in een creatie van eigen bodem. Bij de Brabantse ontwerper Jan Taminiau kocht Máxima een jasje van oude, gehavende postzakken. Haar kledingkeuze was gewaagd, maar paste perfect bij het modefestijn. Al snel werd het postzakjasje een echte hit in Nederland en ook de stof werd opeens gebruikt voor allerlei andere doeleinden: schooltassen, etuis, koelkastmagneten en kussens voor op de bank. Ontwerper Jan Taminiau had zich geen betere reclame kunnen voorstellen en hield er een trouwe klant aan over. Het postzakjasje markeert het begin van een lange samenwerking met koningin Máxima, die inmiddels meer dan twintig creaties van Taminiau in haar kast heeft hangen.

‘Natan Koninklijke couturier Edouard Vermeulen

IS MIJN LEVEN’

Koningin Paola was destijds de eerste paleisbewoner die de modeshow van Natan bijwoonde en klant werd van ontwerper Edouard Vermeulen.

Vele prinsessen en koninginnen volgden.

Ook koningin Máxima reist regelmatig af naar Brussel. “Ze hebben vertrouwen in mij,” zegt Vermeulen in een persoonlijk gesprek.

TEKST RICK EVERS

18

“Koningin Máxima zegt geregeld: ‘Een dag heeft maar 24 uur’. Ik zie dan op internet ineens dat ze wéér in het buitenland is.” Couturier Edouard Vermeulen staat na bijna veertien jaar werken met Máxima – eens bij hem geïntroduceerd door prinses Laurentien - nog steeds versteld van haar. “De koninginnen hebben zoveel te doen. Als ik koningin Mathilde’s programma zie in China: zonder vermoeidheid uit te stralen van een school naar de Chinese Muur, een receptie op de ambassade, een galadiner. En dan moet je nog gaan slapen! En altijd picobello voor de dag komen.” Vol bewondering spreekt hij over de koninginnen van de Lage Landen, maar voor een groot deel mag hij eigenlijk zichzelf die pluim toekennen. Af en toe zijn de twee majesteiten samen in het openbaar en zorgt Vermeulen dat er geen ongewenste situatie ontstaat. Want beide dames in eenzelfde print, zoals jaren geleden in pied-de-poule, dat leidt te veel af. “Voor de afspraak in Den Haag (toen beide koninginnen de expositie Vormidable openden, red.) had ik koningin Máxima de stof getoond die koningin Mathilde zou dragen. Voor de foto’s vond koningin Máxima het mooi als het in dezelfde tint zou zijn, dat de een niet in het geel zou zijn en de ander in het oranje-blauw. Het is beter dat wanneer de één een print draagt, de ander in een effen kleur is, vooral in de zomer.”

Weten beide koninginnen al maanden van tevoren wat ze aantrekken? “Nee, wat dat betreft zijn ze volgens mij allebei typisch vrouwen,” lacht Vermeulen, “al zit ik niet voor of in hun kast.

Toch zijn ze goed georganiseerd.” Voor grote gelegenheden wordt het wel vooraf bepaald. Zo is voor de herdenking van de Slag bij Waterloo van tevoren beslist dat Máxima groen zou aantrekken en Mathilde geel. “En daar houden ze zich dan aan, ongeacht het weer.”

Anders dan bij de vele modeburen in de drukke winkelstraat, hangen de bordjes met ‘sale’ niet voor de ramen van Natan. Nog niet. Traditioneel begint de uitverkoop – ‘de solden’ – pas op 1 juli. Daar houdt Vermeulen zich aan, ook als bijna de hele stad al ruimte maakt voor de wintercollectie. “Ik vind het gek om in juli al de wintercollectie te verkopen”, zegt de ontwerper, die ook met de pet van financieel directeur naar zijn zaak kijkt. “Ik moet wel commercieel zijn.

We werken hier met zestig man. Mijn leven bestaat evenveel uit het commerciële-, financiële-, sociale- als ontwerpaspect. Misschien is dat laatste soms zelfs maar 20 procent.”

De dag begint voor Vermeulen in het statige pand altijd tussen negen en tien in de ochtend.

“Ik begin altijd met het hele huis rond te lopen, te kijken of alles hangt zoals het moet hangen, staat zoals het moet staan.”

Terwijl we pratend door de winkel lopen, is Vermeulen ook gewoontegetrouw bezig de rekken te schikken en etaleert hij nog een pop in het voorbijgaan. Als hij zo ’s ochtends bezig is, komen zijn medewerkers in de tussentijd, met papieren in de hand, van alles aan hem vragen. Is de schets akkoord? Mag een bepaalde

‘DAT IS EEN SLECHTE KANT VAN MIJ: ALLES WIL IK ZELF ONDER CONTROLE HEBBEN’ stof besteld worden? “Dat is ook een slechte kant van mij, alles wil ik zelf onder controle hebben.

Maar het is voor mij heel belangrijk om contact te hebben met iedereen. We zijn een middelgroot bedrijf; het delen van ethiek en passie, dat is wel heel belangrijk.”

Buiten Brussel is er nog een aantal zaken, onder meer in Maastricht. In Knokke, aan de Belgische kust, opent binnenkort een nieuwe winkel, waarvoor hij zelf het interieur heeft ontworpen. Niet verwonderlijk, als je bedenkt dat Vermeulen zo’n 35 jaar geleden zijn studie interieurvormgeving heeft voltooid. Hij kwam toen in Brussel terecht in het huidige pand, op zoek naar woonruimte.

Na enkele jaren nam hij van de familie Natan hun couturezaak over, die al sinds 1930 bestaat.

Sindsdien (1986) kleedt hij onder meer de

koninginnen Paola van België, Silvia van Zweden en groothertogin Maria Teresa van Luxemburg.

Om over de vele prinsessen nog maar te zwijgen.

In de loop van zijn carrière is er veel veranderd, vindt Vermeulen. Dat iedere klant, ongeacht leeftijd, er tegenwoordig jonger wil uitzien, speelt enorm mee. “In de laatste vijf jaar is alles veranderd.” Behalve dat hij de twee klanten wier naam met een M begint voortaan Majesteit in plaats van Koninklijke Hoogheid noemt, hebben de troonswisselingen voor Vermeulen niet veel veranderd. “De rokken zijn over het algemeen iets langer dan vroeger, zeker bij koningin Mathilde,” legt de designer uit. “Dat is het enige dat voor mij is veranderd in het protocol. Toch hebben we op het laatste moment, voor het staatsbezoek van koningin Mathilde aan China, nog een rok terug verkort, die even ervoor nog verlengd was.”

Voor dat bezoek nam Mathilde vijftien outfits mee, waaronder zeven van Natan, één van Dries van Nooten en één van Ann Demeulemeester, allemaal van Belgische bodem. En er gaan altijd twee reservestukken mee. “Als koningin Mathilde mij om mijn mening vraagt, dan zeg ik deze eerlijk. Ik heb er geen moeite mee als ze iets van een ander huis draagt. We werken al meer dan vijftien jaar samen, dertig seizoenen!”

Vermeulen heeft ook prinses Elisabeth in de loop der jaren zien opgroeien. Bij de eedaflegging van haar vader droeg ze – tot nu toe voor het eerst en het laatst – een japonnetje van

Natan. Ze komt niet mee naar de modezaak, maar loopt af en toe binnen als Vermeulen op het paleis is. “We komen nu in een nieuwe generatie, zei ik de koningin. In twee jaar tijd is de prinses bijna volwassen geworden. Ze geeft mee advies aan haar moeder. Ik moet gaan oppassen!” lacht Vermeulen. “Als ik de kledij meeheb, komt ze graag kijken om mee te beslissen. Ze is echt een meisje.” De Nederlandse prinsesjes kwamen in 2013 naar Vermeulens zaak om hun eigen jurkjes te tekenen voor de inhuldiging van hun vader. “Zo heerlijk, fantastische persoonlijkheden,” vertelt Vermeulen glunderend. “Ze verschillen met prinses Elisabeth. Net als de Belgische en Nederlandse klant, zijn ze heel anders, wat meer spontaan. ” De samenwerking tussen Vermeulen en Máxima is ongetwijfeld anders dan van Sheila de Vries met prinses Beatrix. De oud-koningin koopt vaak zelf stoffen. Twee maal gaf Beatrix ook Máxima een lap stof, die Vermeulen in kleding verwerkte. Een turquoise stof werd zo een japon voor in India, een stof met lovertjes werd de rok die Máxima droeg tijdens de abdicatie van haar schoonmoeder. “Het is een andere generatie.

Welke jonge vrouw koopt er tegenwoordig nog stoffen?” Om nog maar te zwijgen over waar en wanneer ze die zou moeten kopen. Zelf koopt hij zijn stoffen twee maal per jaar in op een beurs in Parijs. “Voor de zomercollectie kwam koningin Máxima vroeg in het voorjaar al langs. Zoals elke klant komt ze binnen en kijkt ze rond wat ze

19

“Ik wil altijd met positieve energie voor de beide koninginnen ontwerpen. Maar er komt ook wel eens kritiek. Als ze dan terugkomen, wil ik de foto’s zien en bekijk ik wat goed was en niet goed. Koningin Mathilde, die vaak wekelijks komt, moet dan lachen. Op de andere ontwerpers uit ik eigenlijk geen kritiek, dat gaat me niet aan. Niet omdat ik het beter weet. Maar over mijn eigen werk zeg ik dan: doe dat maar niet meer aan, die vind ik niet goed, dat is de goede lengte niet, etcetera, of ik zeg iets over de hoed.

20

“Drieëndertig jaar,” verzucht Vermeulen.

“Fantastisch toch? Hopelijk kan het zo blijven.” Maar plannen voor de toekomst zijn er genoeg. De nieuwe winkel in Knokke opent binnenkort. Er komt een shop-in-store in Londen. “En daarna zijn er nog drie projecten. Maar dat zijn nog projecten, richting uitbreiden. Daar kan ik nog niets over zeggen.”

Zolang Vermeulen maar niet hoeft te denken aan pensioen, dan is alles goed. “Een dag heeft al zo weinig uren. Zoveel te doen! En ik krijg er zo veel energie van. Ik ben de oudste in het huis, maar voel me als een van de jongsten. Mijn leven is hier. Mijn leven is creëren.

Natan is mijn leven. ”

•

Edouard Vermeulen in zijn winkel, waar hij elke ochtend controleert of alles hangt zoals het moet hangen en staat zoals het moet staan.

FOTO’S ROBIN UTRECHT

leuk vindt, wat ze nodig heeft. Er is wat dat betreft niet meer protocol voor een koningin.

Ze maakt in elk geval haar eigen keuze. Maar wanneer ik haar raad geef, kiest ze daar vaak ook voor. Allebei weten ze goed wat ze willen.

Als koningin Mathilde zou twijfelen, dan kijkt ze me aan en vraagt: ‘Wat denkt u?’ Uiteindelijk zegt ze: ‘Beslis maar’. Ze weten dat dit mijn hele leven is. Ze hebben vertrouwen in mij.”

Bij zo’n eerste bezoek is het vooral rondkijken.

Daarna gaat het atelier aan de slag. Wanneer ze terugkomt, neemt koningin Máxima vaak hoeden mee die ze al heeft, zoals de hoed die ze tijdens de Haagse opening met koningin Mathilde zou dragen. “Dan kijken we wat we kunnen hergebruiken, of voor welke creatie iets nieuws moet worden gemaakt. Fabienne Delvigne komt er een tweede of derde afspraak pas bij. We beslissen heel veel, koningin Máxima komt een hele dag, koningin Mathilde vaak maar een uur. Dan wordt er ineens gebeld en moet ze plots weg. ‘Tot volgende week!’ Daar sta ik dan met de handen vol.”

Fabienne Delvigne doet enig werk, een hoed is het moeilijkste dat er bestaat. Op het oog is het een mooie hoed, maar statisch op een foto kan bijvoorbeeld het profiel tegenvallen.

Het is een samenspel.”

Een punt waarop het koningshuis vaak wordt bekritiseerd, is geld. “Het is belangrijk voor de koninginnen om op de kosten te letten en kleding te herdragen. Ook andere mensen op een hoge post zeggen geregeld: ‘We mogen niet altijd in het nieuw zijn’.

Waarom zou je geen stukken uit een ander seizoen opnieuw dragen, misschien op een andere manier?” Dat doet koningin Máxima dan ook. Soms combineert ze het met iets van Zara of Cos. “Dat vind ik leuk,” zegt Vermeulen gemeend. “Het is leuk dat ze af en toe iets dragen uit confectiewinkelketens.”

Dat Vermeulens modehuis in het buitenland ligt, kan wel eens op kritiek rekenen.

Vermeulen begrijpt dat wel. Toch is te begrijpen wat het voordeel is voor koningin Máxima. Hier kan ze voor het grootste deel van al haar afspraken slagen, van de hoed tot aan de schoenen. Maar voor hoogtijdagen zien we koningin Máxima regelmatig naar Nederlands design grijpen. “Ik vind dat een goed idee. Dat de koningin voor dat soort belangrijke dagen juist voor Nederlands kiest,” zegt Vermeulen. “Ik heb veel respect voor wat Jan Taminiau doet, want wij maken eigenlijk geen avondkledij.”

FO TO ’S : RO B IN U TR EC H T

‘WAAROM ZOU JE GEEN STUKKEN UIT EEN ANDER SEIZOEN OPNIEUW DRAGEN?’

De garderobe van prinses Beatrix

TROUW AAN EIGEN

STIJL TEKST JOSINE DROOGENDIJK

Kleurrijk, chic, perfectionistisch. Het zijn zomaar wat woorden die passen bij de garderobe van prinses Beatrix. In de afgelopen decennia heeft de prinses, mede dankzij haar favoriete couturiers en haar kameniersters, een geheel eigen stijl ontwikkeld.

xxxxxx

Volgde prinses Beatrix in haar tienerjaren de mode, in de loop der tijd ontwikkelde zij een geheel eigen stijl.

xxxxxx

24 

H Het modeverhaal van prinses Beatrix begint niet met rechte schouders, kopmouwen en kleurrijke hoeden. In haar jeugd droeg de jonge prinses, net als haar zusjes, schattige jurkjes met kraagjes en een bijpassende strik in het haar. In een groep waren de prinsesjes bijna niet te onderscheiden van de andere kinderen, wat goed paste bij het streven van koningin Juliana: een normale jeugd voor haar dochters.

Uiteraard vraagt elke leeftijd om andere kleding.

In de jaren vijftig, de tienerjaren van de prinses, wordt de wat langere rok – à la Grace Kelly populair en zien we Beatrix met jurken en rokken tot ruim over de knie. Haar degelijke mantelpakjes worden door velen bestempeld als ‘tuttig’ en ook qua kapsel lijkt de prinses een kopie van haar moeder. Geen wonder, want de prinses koopt net als koningin Juliana kleding bij Caroline (Lien) Bergé-Farwick van Maison Linette in Den Bosch. De ontwerpster heeft in haar atelier paspoppen in de maat van Wilhelmina, Juliana en de vier prinsessen staan, en heeft een groot aandeel in de garderobe van Beatrix. In de jaren zestig verandert dit. De prinses krijgt steeds vaker discussies met Bergé, die niet werkt volgens de laatste trends. In september 1965 nodigt Beatrix daarom ontwerpster Theresia Vreugdenhil uit voor een kennismaking op Kasteel Drakensteyn. Terwijl een model de kleding showt, bespreekt de ontwerpster allerlei opties met de prinses. Een slimme zet, want prinses Beatrix bestelt direct diverse ensembles bij Vreugdenhil.

Ook haar kapsel krijgt een update. Bij de Parijse topkapper Alexandre de Paris laat de prinses zich een nieuwe coupe aanmeten: een getoupeerde boblijn met grote krul aan de zijkant. In de tijd dat prinses Beatrix op zoek gaat naar een eigen stijl, komt ze ook de liefde van haar leven

tegen. Op 6 september 1965 gaat de prinses in ondertrouw met Claus van Amsberg. De prinses draagt tijdens het feestelijke moment een tailleur, die geïnspireerd is op het populaire ontwerp van Coco Chanel. Bij het ensemble laat de prinses een pillbox maken van dezelfde stof.

Het totaalplaatje is een combinatie van Chanel en Jackie O. en past daarom perfect bij het modebeeld van die tijd.

Gevoel voor kleur en detail Ondanks de succesvolle kennismaking met Theresia Vreugdenhil kiest prinses Beatrix voor haar bruidsjurk voor oude bekende Bergé. De keuze valt op een japon met een strak lijfje en een lange sleep. Voor het dessin in de speciaal voor de gelegenheid geweven zijden stof wordt het ontwerp van haar diadeem gebruikt. Een doordachte keuze, die past bij Beatrix’ perfectionistische en creatieve stijl.

Na de trouwdag van prinses Beatrix en prins Claus zijn de tuttige mantelpakjes definitief verleden tijd. De prinses kiest voor kleurrijke chemisiers (overhemdjurken) met lichtbloezende mouwen, manchetten en een plooiende rok.

Geen opvallende keuze, want de chemisier is op dat moment niet weg te denken uit het modebeeld. Op de meer formelere momenten draagt de prinses over haar chemisiers chique mantels in de stijl van Coco Chanel. De wollen creaties hebben een strakke belijning en vallen tot op de knie. De nieuwe stijl past bij haar positie als prinses en haar sterke en creatieve karakter.

Ook na haar inhuldiging blijft Beatrix haar stijl trouw, terwijl ze samen met haar ontwerpster steeds zoekt naar nieuwe elementen. Ruches bijvoorbeeld. Of de hoekige schouderlijn, die in de jaren tachtig populair wordt. In eerste instantie wil Beatrix er niet aan geloven, maar in het boek

Kleding voor de elite van Dieuwke Grijpma vertelt Theresia Vreugdenhil dat koningin Beatrix toch overstag gaat als ze merkt dat haar heupen smaller lijken door de hoekige schouderlijn.

‘De koningin herkende zichzelf in dit silhouet.

Als prinses was ze dochter van de baas geweest, nu was ze zélf de baas en dat bracht ze op deze manier tot uitdrukking.’

In de modebladen doen de dames meer inspiratie op. In de jaren negentig zien we de koningin geregeld verschijnen in een galajurk met draperieën op de heupen, die op dat moment een trend zijn in de avondmode. Ook de mouwen worden steeds meer een kunstwerkje. Van grote pofmouwen tot ruches en vleermuismouwen: de koningin probeert alles uit.

De hoeden van de koningin worden na verloop van tijd steeds gewaagder. In de jaren zestig en zeventig kiest de jonge prinses vaak voor een pillbox, turban, toque of flaphoed, maar na de inhuldiging worden de hoofddeksels steeds excentrieker en kleurrijker. Een invloed die te danken is aan hoedenmaker Harry Scheltens, die tientallen hoeden heeft afgeleverd bij Paleis Huis ten Bosch. Volgens Scheltens heeft Beatrix een goed gevoel voor verhoudingen en ziet ze het gelijk als een hoed niet helemaal in balans is. Een timmermansoog, met gevoel voor kleur én detail.

Naast Harry Scheltens laat koningin Beatrix ook hoeden maken door Suzanne Moulijn, die door Beatrix een echte kleurenexpert wordt genoemd. Moulijn begon haar loopbaan bij een chique hoedensalon in Rotterdam en ging vervolgens aan de slag bij Max Heymans. Na een periode onder zijn label voor Beatrix te hebben gewerkt, ging Moulijn zelfstandig verder. Met groot succes, want inmiddels is ze de vaste hoedenontwerpster van de prinses geworden.

25

Voorkeur voor mooie stoffen De mooie samenwerking tussen de koningin en Theresia Vreugdenhil komt in 2007 ten einde.

Enkele jaren eerder moest Beatrix al afscheid nemen van modist Harry Scheltens en nu laat ook Vreugdenhil weten dat ze stopt vanwege

gezondheidsproblemen. De koningin laat duidelijk blijken dat ze het jammer vindt, maar heeft inmiddels ook een bekwame vervangster gevonden: Sheila de Vries. Deze Amsterdamse couturier werkt heel precies en heeft oog voor mooie materialen. Een gouden combinatie, want het is geen geheim dat Beatrix dol is op rijke stoffen van modehuizen als Valentino en Givenchy. Met de komst van De Vries blijft de stijl van de koningin niet stilstaan. De belijningen zijn zachter, minder streng. Steeds vaker draagt ze tijdens staatsbanketten een rechte rok, gecombineerd met een top van kant of prachtig brokaat. Ook overdag zien we haar steevast in kleurrijke deuxpièces en tailleurs, gecombineerd met hoeden, tassen en schoenen in een bijpassende kleur.

De rok is wat langer, terwijl de hakhoogte subtiel is afgenomen.

Naast Sheila de Vries wordt ook Veronique van Groeningen benaderd. Zij heeft een kunstzinnige achtergrond en weet wel raad met Beatrix’ voorkeur voor ruches, wijd uitlopende - vaak driekwart - mouwen en mooie stoffen. In 2013 volgt – toch nog onverwacht - de aankondiging van de abdicatie. Voor de inhuldiging bestelt Beatrix een donkerblauwe japon bij Sheila de Vries en voor de feestavond kiest ze een paarse avondrok met kanten top uit. Een bijzondere keuze, want tijdens haar 25-jarig regeringsjubileum in 2005 zagen we de top al, als bovenkant van een cocktailjurk. Voor de creatieve prinses is het vermaken van kleding echter geen uitzondering, want dat gebeurde al in haar jeugd. Tijdens Prinsjesdag 1961 bijvoorbeeld droeg de prinses een kanten jurk met lange mouwen (foto linksboven), die later als strapless japon (zwart-witfoto op de vorige pagina) dienst deed tijdens een bal in Wenen. Ook de donkerblauwe japon die we zagen tijdens Prinsjesdag 1975 kreeg een nieuwe look door het toevoegen van honderden veertjes langs de halslijn en het onderpand. Met de aanpassingen laat de prinses iets van haar creatieve kant zien in haar indrukwekkende garderobe vol avondjurken, ensembles en accessoires in alle kleuren van de regenboog.

•

FO TO ’S A N P, G ETTY IM AG ES , MP E, H H , S EEG ER PRE SS , PP E, RV D , RP E

Regelmatig gaat ze langs om hoeden te bespreken en te passen. Gemiddeld zijn er vier pasbeurten nodig voor een hoed perfect is.

Zo moest de hoed van de inhuldiging worden bijgeverfd, want de applicaties aan de achterzijde moesten meer paars bevatten. Naast het maken van hoeden, past Suzanne Moulijn ook bestaande hoeden aan. Volgens de modiste wil prinses Beatrix liever geen hoeden meer dragen met een brede rand, dus de breedgerande hoeden worden in Moulijns atelier omgetoverd tot randloze toques.

Naast Moulijn past ook Beatrix’ kamenierster Amy Bloemheuvel hoeden aan. Toch is de kamenierster niet de hele week in het atelier te vinden, want haar aandacht gaat vooral uit naar praktische zaken rondom de kleding van prinses Beatrix. Eenmaal per week bespreken de kamenierster en prinses de activiteiten die op de planning staan en kiezen ze kleding uit.

Wat wanneer gedragen is, wordt nauwkeurig genoteerd. Zo worden doublures voorkomen en blijft de garderobe van prinses Beatrix geordend en overzichtelijk. Geen overbodige luxe, want met de inhoud van de kledingkast van prinses Beatrix kan een heel museum gevuld worden.

In het boek Kleding voor de elite geeft een kamenierster van de koningin een kijkje achter de schermen. ‘De kleedkamer, meteen naast de koninklijke slaapkamer, is een grote rechthoekige kamer met boven- en onderkasten langs de lange wanden. De bovenkasten, waarin de hoeden staan, zijn te bereiken via een trap en een gaanderij aan beide kanten. In de kasten hangen aan een kant de pakken en jurken, aan de andere kant liggen blouses, vesten, truien en ondergoed. Aan de binnenkant hangen de schoenen, gerangschikt op kleur.’

27

Cha

€3.3nel 94

Koninklijke

BASICS TEKST JOSINE DROOGENDIJK

Een japon van Valentino, een tas van Chanel en pumps van Louboutin: de basics die iedere prinses en koningin in de kast heeft hangen en liggen.

L o ub

out i n

€465

28

DÉ TAS

Omdat Coco Chanel graag haar handen vrij had tijdens het winkelen of het drinken van een glas wijn, ontwierp ze al in de jaren twintig een handtas met een lang hengsel. In februari 1955 ontwierp ze een iconische tas met ook zo’n lang hengsel, die verwijzend naar de geboortedatum de naam ‘2.55’ kreeg. Veel koninginnen en prinsessen hebben een of meerdere exemplaren van deze tijdloze tas in hun collectie.

t Valen

ino

9,45 0 7 .

6 €

DÉ ONTWERPER VOOR DE RODE LOPER

DÉ SCHOENEN

De pumps en peeptoes van de Franse schoenenontwerper Christian Louboutin zijn te herkennen aan een rode zool. Ze worden veel gedragen door kroonprinses Mary, kroonprinses Mette-Marit, koningin Rania en natuurlijk koningin Máxima.

Louboutin: ‘Een vrouw draagt haar kleding, maar schoenen dragen de vrouw.’

L o ub

Een populaire japon van Valentino: hij verscheen maar liefst drie keer op de rode loper. De Griekse prinses Marie-Chantal droeg hem als eerste tijdens de verjaardag van Máxima in 2011, kroonprinses Mette-Marit volgde in december dat jaar en koningin Máxima maakte het rijtje af in 2013 tijdens een diner voor de president van Israël.

out i

€870n

29

DÉ HOEDEN

De hoed als kroon op een outfit: modiste Fabienne Delvigne weet er wel raad mee. In haar atelier in Brussel maakt ze de mooiste hoeden én fascinators, die te herkennen zijn aan een klein goudkleurig logo met haar initialen: FD. Koningin Silvia, koningin Máxima, koningin Mathilde en koningin Paola zijn de bekendste klanten van Delvigne, maar op haar klantenlijst prijken ook de namen van veel prinsessen en andere beroemdheden.

DÉ KLEURENCOMBINATIE

De combinatie zwart/wit zien we veel op de catwalk en ook ten paleize zijn ze er dol op. Kroonprinses Mary droeg tijdens het bezoek aan Estland een zwart-witte japon van Prada, terwijl koningin Máxima niet veel later een variant droeg van modehuis Natan. Maar Mary en Máxima zijn niet de enigen, want ook de koninginnen Mathilde en Letizia en de kroonprinsessen Mette-Marit en Victoria hebben we de afgelopen jaren regelmatig gezien met zwart-witte kleding.

Prada-jurk

€1.043

30

Fabienne Del

vigne

€250

H&M

€149

DÉ (GEWONE) WINKELS

Mooi hoeft niet duur te zijn en gelukkig weet de huidige generatie prinsessen en koninginnen dat maar al te goed. Hertogin Catherine is hét boegbeeld voor chique confectiekleding, maar ook haar collega’s in de rest van Europa kiezen regelmatig voor kleding van H&M, Zara en Cos. Kroonprinses Victoria droeg op de bruiloft van haar broer Carl-Philip een japon uit de rekken van H&M, koningin Máxima verscheen tijdens Koningsdag 2015 in een bordeauxrode cape van Zara.

DÉ SIERADEN

B urber r y

€1.895

De klassieke trenchcoat is een kaki regenjas, geïnspireerd op de Britse officiersjassen uit de Eerste Wereldoorlog. Modehuis Burberry tekende voor het ontwerp, maar inmiddels zijn de jassen ook in alle confectieketens te koop voor een paar tientjes.

Hertogin Catherine droeg tijdens een bezoek aan Belfast overigens wel een echte trenchcoat van Burberry.

F O TO ’S A N P, G ET TY IMA G ES , MP E, PI C TU R E P RES S H O LL AN D , R O YA LS B Y RO B IN , P PE, H H , C O R B IS/ H H

DÉ JAS

Grote en kleurrijke sieraden zijn de laatste tijd erg in trek bij de nieuwe generatie koninginnen en prinsessen.

De Israëlische ontwerpster Dori Csengeri speelt hier slim op in door handgemaakte oorbellen, kettingen en armbanden met opvallende kleurstelling te verkopen.

Naast koningin Mathilde zijn ook de prinsessen Laurentien en Tatiana van Griekenland fan van Dori.

31

Zijde tule kant Zo sprookjesachtig zijn koninklijke bruidsjurken…

32

Mary Uffe Frank: Satin duchesse, zijde, kant en tule > Sluier van Iers kant uit 1905 > Afneembare sleep van 6 meter lang

Catherine

Charlène

Letizia

Sarah Burton voor Alexander McQueen: Kanten appliqué op ivoorkleurig satijn > Knoopjes op rug (58) > Sleep van 270 cm > Ingenaaid blauw lintje

Giorgio Armani: Zijde met bloemborduursels > Dubbele sleep > Sluier: 20 meter tule > 30.000 goudkleurige steentjes, 20.000 parelmoerstukjes, 40.000 Swarovski-kristallen

Manuel Pertegaz: Zijde met zilverdraad > Met zilver- en gouddraad geborduurde fleurs-de-lys en korenaren > Sleep van 450 cm > Sluier was cadeau van Felipe

ILLU S TR ATIES STY LIG H T FO T O I ST O C K

Stéphanie

Victoria

Mette-Marit

Elie Saab: Zijdecrêpe, kant, tule en zilverdraad > 50.000 pareltjes en 80.000 kristallen > Sluier: zijden tule met zilverkleurige bloemenmotieven > Sleep van 4 meter

Pär Engsheden: Satin duchesse > V-hals en knoopjes op de rug > Kanten Bernadotte-sluier uit 1932, ook gedragen door koningin Silvia in 1976 > Afneembare sleep van 5 meter

Ove Harder Finseth: Geïnspireerd op kleding van Noorse koningin Maud > Sleep van 2 meter, sluier van 6 meter > In totaal 125 meter zijde

Mathilde

Máxima

Madeleine

Edouard Vermeulen: Geïnspireerd op jurken uit de middeleeuwen > Jurk met jas > Sleep van 5 meter > Sluier van Brussels kant uit 1877 van koningin Paola

Valentino: Ivoorkleurig mikado-zijde > Sleep van 5 meter met kanten panelen > Sluier: kant met geborduurde bloemranken en boeketten

Valentino: Geplooide zijden organza met kant > Laag rugdecolleté > Nieuwe sluier van organza met tule en kant, 5 meter lang > Sleep van 4 meter

33

UIT HET PALEISDEPOT Bij hoge uitzondering gingen de deuren van het kostuumdepot van Paleis Het Loo open voor de fotograaf van Vorsten. Trudie Rosa de Carvalho, conservator Kostuum & Textiel, selecteerde vijf bijzondere kledingstukken en accessoires uit de Oranje-collectie en vertelt hun verhaal.

34 

RIJK GEBORDUURDE JAPON

“In 1998 vond op Paleis Het Loo de succesvolle tentoonstelling Koninklijk Gekleed.

Wilhelmina 1880-1962 plaats, waar het publiek voor het eerst een kijkje kon nemen in de koninklijke garderobe van koningin Wilhelmina. Deze middagjapon van geborduurde crèmekleurige zijde uit 1924 was daar echter niet bij, en beleeft nu in Vorsten de primeur. Wilhelmina droeg de japon voor het eerst op Prinsjesdag in 1924, in combinatie met een fluwelen baret, donkere schoenen en met een voile shawl om de schouders.

Wilhelmina schreef in een brief aan haar moeder dat de japon niet bij het publiek in de smaak was gevallen, terwijl hij nota bene van Franse makelij was. De vorstin trok zich niets aan van deze afkeuring en droeg de japon een maand later opnieuw bij het huwelijk van hertog Adolf Frederik, de broer van prins Hendrik. Alleen droeg zij er toen lichtgekleurde schoenen met schoengespen bij van hetzelfde materiaal als de jurk.”

35

KONINGINNENCAPE

“Helaas is van koningin Emma niet veel kleding bewaard gebleven, maar wel kunnen wij deze avondcape uit 1926 voor het eerst aan Vorsten-lezers presenteren. De mantelcape verenigt twee smaakelementen die vaak voorkwamen in de kleding van koningin Emma, namelijk bont en kant.

De cape van crèmekleurige zijden voile gaat subtiel schuil onder zwart Chantilly-kant.

De hermelijnen kraag, eindigend in vier afhangende hermelijnstaarten, vervolmaakt dit spel van zijde, kant en bont. Het dragen van bont kan in Nederland sinds lange tijd op afkeuring rekenen, maar vroeger was het maatschappelijk geaccepteerd. Emma droeg de cape op 7 februari 1926 in combinatie met een kanten sluier en een galajapon op het zilveren huwelijksfeest van koningin Wilhelmina en prins Hendrik. De avondcape werd jaren later opnieuw gedragen door koningin Juliana, zoals op 14 november 1964 toen zij aanwezig was bij een galavoorstelling in de Haagse Schouwburg.”

36

KANTEN HANDWERKJE

“Het is echt heel speciaal dat dit kleine kanten tasje bewaard is gebleven. Het is een geschenk uit 1924 van kantklosschool Ieder voor allen te Wijdenes aan prinses Juliana. Het tasje van witte kloskant over een voering van roze crêpe toont enerzijds een gekroonde J en anderzijds de Nederlandse Leeuw binnen een krans van oranjeappeltjes. Marijtje Leeuwrik en Sijtje Balk werkten maandenlang aan het tasje.

Zij boden het tasje op Paleis Noordeinde aan koningin Wilhelmina en prinses Juliana aan, op 18 februari 1924. Het tasje werd bewonderd en besproken. De meisjes werden getrakteerd op een heerlijke maaltijd en werden even krantennieuws.”

37

met kleine prinsessenjurkjes van Wilhelmina en Juliana. De inhoud van de koninklijke kinderkast uit het depot was in zijn geheel verplaatst naar deze tentoonstelling. Wat het meest opviel?

Dat het merendeel van de jurkjes wit was! En dan versierd met mooie kantjes, randjes en borduursels, en met een kleuraccent in de vorm van strikken of linten. Dit jasje uit circa 1912 van de driejarige Juliana ziet er echter anders uit. Het is in de stijl van de 18de eeuw; een trend die indertijd ook in de volwassen dameskleding zichtbaar was. De stofknopen aan de voorkant zijn juweeltjes op zich, met geborduurde bloemblaadjes in speciaal bruin zijden garen.”

38

X XX X X

“Vorige zomer stond op de tentoonstelling Royal Showpieces, een koninklijke ontmoeting met

Dutch Design in de zitkamer van koningin Wilhelmina een glazen kast opgesteld, helemaal gevuld

FO T O ’S PA LEI S H ET L O O , B R U IKL EEN KO N I N KL IJ KE V ERZ AME LIN G E N , D EN H AAG . FO TO G R AAF H EN D R IK JA N VAN B EEK

KINDERJASJE

GELIEFDE HOED

“In de Tweede Wereldoorlog ging het familieleven van koningin Juliana gewoon door, al was zij door de Duitse bezetting noodgedwongen uitgeweken naar Canada, waar op 19 januari 1943 prinses Margriet werd geboren. Zij werd vernoemd naar de bloem die in de Tweede Wereldoorlog vooral symbool stond voor het verzet tegen nazi-Duitsland. Margrieten sierden ook deze hoed die prinses Juliana droeg bij de doop van prinses Margriet in Ottawa. De hoed is eigenlijk een halfrond kapje dat voor op het hoofd wordt gedragen, gegarneerd met stoffen margrieten en strikken van wit zijden ripslint en zachtgele voile. Ook in later jaren is Juliana nog gesignaleerd met deze favoriete hoed, zoals tijdens de verlening van een eredoctoraat aan Winston Churchill in mei 1946 in Leiden.�

39

KLEDING ETIQUETTE aan het Hof Comme il faut!

Een uitnodiging van het Hof gaat meestal vergezeld van een kledingadvies, de dresscode. Hiermee wordt voorkomen dat iemand uit de toon valt, een faux pas maakt. Bovendien getuigt het van waardering voor de gastheer of gastvrouw wanneer de dresscode wordt gevolgd. Maar wat houden al die dresscodes precies in?

TEKST JUSTINE MARCELLA

‘Op reis vereischt onze kleeding in eerste plaats groote zorg. Eene zoogenaamde reisjapon is zeer doelmatig; grijze stof leent zich daar uitstekend toe, omdat het stof, dat men in treinen allicht oploopt, er niet zoo zichtbaar is, en al dient de japon na de spoorreis evengoed afgeborsteld en uitgeslagen te worden, men heeft toch niet het gevoel voor zich zelf en zijne medereizigers er zoo wanhopend vuil uit te zien’, staat geschreven in Het Wetboek van Mevrouw Etiquette van E.C. de Wijs-Van der Mandele uit 1900. Zo streng zijn de voorschriften tegenwoordig niet meer; koningin Máxima draagt zelden een grijze japon tijdens haar talloze reizen.

Kledingetiquette beweegt mee met de tijd. Zo voerde prinses Beatrix op uitnodigingen de kledingcode ‘middagjapon’ in: een geklede jurk of deux-pièces. Het is de kleding die prinses Beatrix draagt bij haar officiële verplichtingen overdag. Maar ook de etiquette van weleer bestaat nog, al dan niet afgestoft.

Wat is nu wel en niet geoorloofd en hoe streng zijn de regels? We vragen het Reinildis van Ditzhuyzen, deskundige op dit gebied en auteur van hét etiquetteboek van nu: Dikke Ditz. Hoe hoort het eigenlijk?

Want ‘etiquette is niet tuttig, maar nuttig!’ predikt ze regelmatig. Ze is voorstander van een duidelijke omschrijving op de uitnodiging voor zowel de heer als de dame. Voorheen was het gebruikelijk om alleen het kledingvoorschrift voor de man te omschrijven: “Koningin Beatrix voerde een dresscode in voor heren én dames op de uitnodigingen voor haar huwelijk. Heel fijn, want wat trek je als vrouw aan wanneer het alleen voor de man omschreven staat?”

(SMART)CASUAL/INFORMEEL

Bij een casual outfit gaat comfort boven presentatie, de kleding is informeel. Eigenlijk mag alles en dat maakt het meteen zo ingewikkeld.

“Casual is nonchalant, maar ik heb een hekel aan dit soort omschrijvingen. Je weet niet waar je aan toe bent. Betekent het een jasje voor de heer of toch een trui?”, zegt Van Ditzhuyzen, die voorstander is van duidelijk omschreven dresscodes.

Bij fotosessies van koninklijke gezinnen tijdens de vakantie, zijn de ouders casual gekleed. Maar ook bij informele bezoeken, zoals het bezoek van het koningspaar aan een project van het Oranje Fonds, is de kleding casual. Is een spijkerbroek toegestaan? “Wat mij betreft niet”, aldus Van Ditzhuyzen. Voor de dames is de keuze ruimer: een mooie top en jasje, in combinatie met een rok of broek.

FAUX PAS

Te bloot, onverzorgd en een korte broek. “In Barcelona hebben ze nu kledingvoorschriften ingevoerd op het terras en terecht! Er zijn toeristen die met korte broek en blote bast het terras op gaan.

Houd rekening met elkaar.”

41

FAUX PAS

Opvallende tas, een ceintuur die in kleur afwijkt van de kleur van de schoenen, of blote benen. “Bij een zakelijke afspraak en zeker bij een koninklijke afspraak, trekken dames nylons aan. Ook als het warm is.”

42

TENUE DE VILLE

Tenue de Ville betekent letterlijk ‘stadskleding’. “Die term is wat achterhaald. Vroeger, wanneer je van het platteland een bezoek in de stad aflegde, kleedde je je daar netjes voor aan. Het betekent dus eigenlijk ‘netjes’”, legt de etiquette-deskundige uit. Deze dresscode geldt vaak bij recepties en ontvangsten, zoals bij de uitreiking van de Appeltjes van Oranje op Paleis Noordeinde. Dames trekken een nette jurk of rok aan tot op of over de knie, gecombineerd met pumps of elegante laarzen. “Laarzen zijn toegetreden tot de nette kleding, mits elegant. Mooie, slanke laarzen kunnen heel elegant staan onder een middagjapon”, beaamt de deskundige. Een broekpak of mantelpak behoort ook tot de mogelijkheden.

Koningin Máxima kiest bij deze dresscode weleens voor een broek met een elegante top. Prinses Laurentien interpreteert de dresscode tijdens haar werkzaamheden vrijwel altijd op haar eigen manier.

Een deux-pièces kan ook. Dit houdt in dat de dame altijd haar jasje aanhoudt al zien we koningin Máxima vaak met ontblote bovenarmen. “Dat valt op ja, de koningin kleedt zich goed, maar ik in principe ben ik van mening dat dames altijd een klein mouwtje moeten hebben. Ook als het warm is, zo’n stukje stof meer of minder maakt echt niet uit voor de temperatuur.” Heren dragen een donker pak. En ondanks een pleidooi van prins Claus in 1998 – ‘Stropdasdragers aller landen verenigt u: werpt het touw af dat u hindert!

Zet uw nek op het spel! Bevrijdt u en waagt u in het openboordenparadijs – is een stropdas nog altijd een must. “Wanneer er specifiek een hoed vermeld staat op de uitnodiging, mag de dame een hoed op.

Naar mijn mening hoeft het niet, het mág! En een hoed is alleen voor overdag, tot 18 uur, net als een jacquet voor de heer”, vertelt Van Ditzhuyzen.

COCKTAIL

Cocktail staat voor feestelijk! Dit kledingvoorschrift is formeel net als de andere gebonden aan een dagdeel; letterlijk wanneer cocktails geschonken worden.

Dus nooit in de ochtend en nooit laat op de avond.

Een prinses of koningin zal altijd voor een niet te korte roklengte kiezen. Een feestelijk jurkje mag in alle kleuren van de regenboog, want er mag uitgepakt worden. “Eigenlijk is cocktail niet veel anders dan tenue de ville”, zegt van Ditzhuyzen.

“Trek een mooie middagjurk aan, dat is een elegante jurk waarmee je niet naar de bakker gaat.” De tas maakt plaats voor een clutch, een kleine, elegante uitvoering. De hak mag hoog, maar niet té. “Het moet geen wedstrijdje worden wie de hoogste hakken draagt. Het gaat niet om jou, maar om de gastheer of gastvrouw”, zegt Van Ditzhuyzen.

Tegenwoordig kan er bij deze dresscode ook gekozen worden voor een vrouwelijk broekpak, maar dan wel gecombineerd met elegante schoenen. En een broek moet niet te strak zitten. Heren gaan gekleed in een zwart pak met wit overhemd. De das is optioneel, al is deze bij koninklijke evenementen onmisbaar.

“De gastheer bepaalt de toon. Wanneer hij een stropdas draagt, is dat het devies. Wanneer hij zijn jasje uitrekt, mogen de andere heren dat desnoods ook doen. Maar niet eerder.” Heren maken de look compleet met manchetknopen.

FAUX PAS

Te diep decolleté. “Het is immers geen bal.”

43

44

FOT O’ S A N P, H H, IS T O C K , P ET E R S MU LD ER S , P P E, R V D

FAUX PAS

Kostuum, een horloge (“Een heer heeft alle tijd.”), jas over galajurk, herenschoenen die niet zwart zijn, gekleurde sokken.

BLACK TIE

Black tie/smoking staat voor chic en elegant. Een gastheer of gastvrouw kiest hiervoor om het belang van de avond te onderstrepen. Een jurk is verplicht.

“Van oudsher is een korte jurk het voorschrift bij een smoking, een lange jurk hoort bij een rok. Maar omdat heren helaas steeds minder vaak een rok dragen, verschuift het een beetje.” Ook hier hoort het decolleté subtiel te zijn want het gaat om chic!

De pump heeft een hak van minimaal 4 centimeter.

Van Ditzhuyzen is geen fan van de peeptoe, een pump waarbij de tenen gedeeltelijk zichtbaar zijn: “Desnoods in hoog zomer, maar zelfs dan moet je je afvragen of een gesloten muiltje niet gekleder is.”

Vroeger was een avondjurk pas helemaal af met lange handschoenen. “Ik hoor het mijn ouders nog zeggen, tot aan de soep. Na de soep mogen de handschoenen pas uit.” De schoenen en een avondtasje hoeven niet exact dezelfde kleur te zijn, maar wel in dezelfde kleurtoon; ton-sûr-ton. Voor de heren geen pak, maar een zwarte smoking. De smokingbroek dient altijd satijnen biezen op de zijnaden te hebben.

Onder het zwarte jasje met shawlkraag of satijnen revers wordt een wit smokingoverhemd gedragen met opstaand boord (vadermoordenaar) of met normaal boord en een zwarte vlinderdas. De outfit wordt compleet met zwarte schoenen en bijpassende sokken. ”Lakschoenen! Dat hoort wel, zeker internationaal.

Je zag het onlangs weer bij het huwelijk in Zweden van prins Carl Phillip en prinses Sofia: alle mannen in prachtige lakschoenen.”

TIP VAN REINILDIS VAN DITZHUYZEN

WHITE TIE

“Houd rekening met een ander, gebruik je gezond verstand en bij twijfel: bel de gastheer of -vrouw. Zo kreeg ik onlangs een uitnodiging waar de dresscode ‘Hanenstaartjesjurk’ op stond vermeld.

Ik had geen flauw benul wat dat moest betekenen. Een telefoontje naar de gastheer maakte het duidelijk: hij had het woord cocktaildress letterlijk vertaald.”

Chiquer dan chique en exclusief voor de avond.

White tie is de ‘strengste’ dresscode, en wordt voorgeschreven bij officiële gelegenheden als gala’s, banketten, officiële ceremonies, bruiloften en bals.

Dames dragen altijd een lange avondjurk. Het decolleté mag hier meer aanwezig zijn dan bij black tie. Lange handschoenen zijn van oudsher een must, maar worden tegenwoordig minder gedragen.

“Een lange handschoen kan het bloot van de japon wat compenseren.” Alles wordt uit de kast gehaald om haar en make-up zo glamoureus mogelijk te maken.

Heren worden verwacht in rokkostuum: zwarte jas met zijden revers, waarvan de achterpanden langer zijn dan de voorkant. De bijpassende broek heeft een dubbele bies langs de zijnaden. Het laag uitgesneden vest van witte pique (weeftechniek voor katoen waardoor een ruitpatroon ontstaat) is een paar centimeter langer dan het voorpand van de jas.

Het overhemd heeft een openstaande boord met omgeslagen punten. De heer draagt hierbij een witte vlinderdas. De schoenen zijn zwart en bij voorkeur veterloos. “Een man in rok is het mooiste dat er is.

Zo elegant! Bij deze dresscode worden ook ordetekens gedragen. Een feest in schoonheid! Je ziet tegenwoordig ook weleens de ordetekens op een smoking, maar formeel hoort dat niet!”

Ondanks het feit dat deze dresscode exclusief voor de avond is bedoeld, is er één uitzondering: bij een promotieceremonie dragen promovendi overdag een rokkostuum.

FAUX PAS

Ring over de handschoen, een horloge (tijd speelt geen rol).

45

Koning van de opmerkelijke combinaties

STIJL ICOON 46 

N

HERTOG VAN WINDSOR

Boze tongen willen nog wel eens beweren dat de Hertog van Windsor kon uitgroeien tot stijlicoon, omdat hij na zijn abdicatie niets anders te doen had dan vakantie vieren en feestjes aflopen. Maar de voormalige koning Edward VIII had al jong een opmerkelijk stijlgevoel.

Z

TEKST DÉSIRÉE RAEMAEKERS

Zijn echtgenote Wallis Simpson, de Hertogin van Windsor, laat zich ooit ontvallen dat ze niet begrijpt waarom haar man gezien wordt als stijlicoon - hij koopt zelden een nieuw pak!

Ze illustreert zijn zuinigheid met een anekdote: ‘Neem bijvoorbeeld het geruite pak dat Zijne Koninklijke Hoogheid gisteravond bij het diner aanhad. Er zit een etiket van de kleermaker aan de binnenkant van het jasje, waaruit blijkt dat het in 1897 is gemaakt voor zijn vader!’ De hertog vertelt in zijn autobiografie A Family Album (1960) dat hij het pak heeft laten vermaken voor zichzelf én dat hij de knoopgulp van de broek heeft laten vervangen door een rits - een verandering waarvan hij weet dat zijn vader die gehaat zou hebben.

Toch besteedt oud-koning Edward VIII wel degelijk veel geld - én aandacht - aan zijn garderobe. Hij koopt alleen op maat gemaakte kleding van de allerbeste kwaliteit en gaat er dan ook van uit dat die zijn hele leven meegaat - en dat doen de meeste kledingstukken ook.

Waardoor prins Charles na het overlijden van zijn oudoom in 1972 een grote collectie kilts erft. De hertog heeft ze altijd gedragen tijdens etentjes in hun buitenhuis Le Moulin de la Tuillerie (‘The Mill’) waar hij en de hertogin elk weekend in hun Daimler naartoe rijden, gevolgd door een Cadillac met daarin de bagage van de hertogin, vier mopshondjes en twee dienstmeisjes.

48

Weg uit keurslijf Al jong heeft Edward belangstelling voor kleding en ontwikkelt hij een eigen stijl. Inspiratie vindt hij in kleding die traditioneel in the country wordt gedragen - gemaakt van stoffen als tweed en tartan (Schotse ruit) - en sportkleding. En of hij nu gaat roeien in een mouwloos shirt, verschijnt in een trenchcoat of gaat golfen in een geruite broek en een veelkleurige trui, hij draagt alles met flair. Maar voor de hertog gaat het om meer dan er goed uitzien.

Door ‘lossere’, comfortabele kleding te dragen, maakt hij zich voor zijn gevoel letterlijk en figuurlijk los uit het benauwende en strikte keurslijf van het Britse hof waar hij is opgegroeid.

Hij ziet de kleding van zijn familieleden als een weerspiegeling van ‘de rigide sociale conventies van hun wereld.’ In die wereld bepalen het moment van de dag en de activiteit welke kleding wordt gedragen. Edward herinnert zich een voorval op Sandringham, als hij na de jacht gaat kijken bij een zieke hond in het kennel.

Als hij vervolgens in zijn jachtkleding op de thee verschijnt, krijgt hij een reprimande van zijn vader George: hij is niet gekleed zoals het hoort.

Edward is dan 30 jaar!

Koning George V is nog van de oude stempel en hecht erg aan ‘hoe het hoort.’ Als Edward gaat studeren in Oxford (leve de vrijheid!), is zijn manier van kleden dan ook regelmatig onderwerp van hun correspondentie - George moet

niets hebben van de moderne fratsen van zijn zoon, zoals het dragen van broeken mét omslag...

De koning staat daarin overigens niet alleen.

In een krantenartikel uit 1911 wordt ook afkeuring geuit over een gewoonte die ooit ontstaan is om broekspijpen tegen opspattend regenwater te beschermen: ‘Vandaag de dag, of het nu regent of de zon schijnt, helder weer is of stormachtig, zijn er wel erg veel “slappelingen” die het modieus vinden om de onderzijden van hun broekspijpen permanent omgeslagen te dragen, alsof het manchetten zijn!’ In zo’n omgeving is je (iets) anders kleden al snel een daad van verzet.

Broeken uit New York Het maakt de Prins van Wales alleen maar nog populairder dan hij al is. In de jaren twintig reist hij als vertegenwoordiger van zijn vader de wereld over, en overal waar hij komt staan de kranten vol met verhalen over zijn bezoek. Hij is jong, ongehuwd, ziet er goed uit en is een echte prins: een onweerstaanbare combinatie. En dus wordt alles wat hij draagt nauwkeurig in de gaten gehouden en gekopieerd. In zijn eentje zorgt hij er zo voor dat de textielindustrie op de Engelse eilandengroep Fair Isles wordt gered.

Tijdens een golfwedstrijd in St. Andrews in 1922 draagt hij een opvallende gebreide trui van de eilanden, bestaande uit horizontale banen met allemaal verschillende motieven, in meerdere kleuren. Foto’s in de kranten van de prins in zo’n trui leveren vele bestellingen op voor de eilandbewoners, zelfs uit Amerika. En als hij tijdens een bezoek aan de Verenigde Staten een Panama-hoed draagt, zorgt dat voor een opleving in de verkoop.

De bewondering voor de stijl van de hertog gaat

50

soms wel heel erg ver. In zijn autobiografie vertelt Edward over ‘een extreme vorm van imitatie, uiteindelijk de meest eerlijke vorm van vleierij.’

Een man uit Chicago blijkt Edwards vaste kleermaker in Londen opdracht te hebben gegeven om van alles wat de hertog bestelt een kopie voor hem te maken.

Die kleermaker in Londen is veertig jaar lang Scholte, oorspronkelijk afkomstig uit Nederland, en zoals vrijwel alle exclusieve kleermakers gevestigd aan Savile Row. Ook nadat Edward zijn troon opgeeft en naar Frankrijk verhuist, blijft hij zijn favoriete kleermaker bezoeken. Hij heeft hier echter nooit zijn broeken laten maken. ‘Ik hield niet van de coupe; het waren echte Engelse broeken, hoog in de taille gesneden en bedoeld om met bretels te dragen. Ik droeg liever een riem bij een broek, in de Amerikaanse stijl, en liet mijn broeken dan ook altijd ergens anders maken.’

Tijdens de oorlog laat de hertog een paar nieuwe broeken maken in New York, bij Harris. ‘Ik gaf ze een oude broek die in Londen was gemaakt en die hebben ze perfect gekopieerd. Sindsdien laat ik mijn broeken in New York maken en mijn jasjes in Londen.’ Bij elk (Brits) jasje bestelt hij twee (Amerikaanse) broeken, omdat broeken eerder slijten. Door ze af te wisselen gaat het pak als geheel langer mee - toch weer die zuinigheid.

Windsor-knoop De Amerikaanse Vogue schreef ooit over de Hertog van Windsor: ‘Hij heeft zijn eigen manier van dingen combineren, ruiten met strepen, felle kleuren met nog fellere kleuren. En dat alles in honderd combinaties van een onwaarschijnlijke elegantie.’ Modegoeroe Diana Vreeland voegt daar na zijn overlijden aan toe: ‘De hertog had

stijl in elke gesp van zijn kilt, in elke ruit van zijn kleding voor het platteland, in de manier waarop hij sportkleding combineerde.’ Dat combineren van kleuren en motieven, en het aanpassen en combineren van bestaande kledingstukken is zijn grote kracht. Een broek van een stof met roze, blauwe, oranje en witte ruiten: de Hertog van Windsor komt er mee weg, en dat geldt misschien niet voor iedereen. Maar vergeet even die flamboyante kleuren en duidelijk aanwezige ruiten, en er blijft een stijl over die tot op de dag van vandaag gevierd wordt als ‘stijlvol’ en ‘modieus’: een perfect op maat gemaakt pak over een overhemd met wijd gesneden boorden, om ruimte te bieden aan een stropdas met een dikke knoop. Zijn stropdassen laat Edward maken met een wat dikkere voering zodat de knoop dikker wordt. Dergelijke knopen worden tegenwoordig ‘Windsor’ genoemd, maar: ‘Ik was op geen enkele manier verantwoordelijk voor de zogenoemde Windsor-knoop. Wel klopt het dat ik altijd de voorkeur heb gegeven aan een grote knoop, omdat ik dat mooier vind dan een kleine.’ Wie vandaag de dag een Windsorstropdas draagt, knoopt zijn das op een andere - ingewikkelder - manier dan de hertog, maar met hetzelfde effect.

In de modegeschiedenis is Edward ook gekoppeld aan een stof met de naam van zijn eerdere titel, de Prins van Wales. Een ruitje dat in de 19de eeuw de naam ‘Glen plaid’ kreeg, genoemd naar een vallei in Schotland, is dankzij Edward zo populair geworden, dat het nu vaak wordt aangeduid als ‘Prince of Wales’, of vaker nog, op z’n Frans, Prince de Galles. En dat is dus wel degelijk een verwijzing naar Edward, de Hertog van Windsor.

•

FO TO ’ S H H / C O RB IS , H H , G E TTY IM AG E S

Uit de manier waarop Edward zich kleedde, in onder andere kilts en truien van Fair Isles, spreekt een grote liefde voor traditie.

Koningin Silvia met dochters prinses Madeleine (hier nog single), kroonprinses Victoria en kleindochter prinses Estelle. De hoofdkap bij het Zweedse nationale kostuum wordt alleen door getrouwde vrouwen gedragen.

Rechts draagt prinses Juliana een kostuum uit Axel, tijdens een bezoek aan Zeeuws-Vlaanderen in 1918.

Met dank aan koningin Silvia wordt het nationale kostuum van Zweden nog steeds gedragen tijdens de Nationale Feestdag. Ook in andere landen wordt traditionele kleding nog wel gedragen, maar in Nederland is die gewoonte volledig uit beeld verdwenen.

Al verschijnt koningin Mรกxima soms wel met accessoires uit de Zeeuwse streekdracht.

TEKST JOSINE DROOGENDIJK

PRINSESSEN in STREEKDRACHT 53

O Koningin Máxima met oorhangers gemaakt van Cadzandse mutsenbellen.

Onder: Koningin Wilhelmina in Friese klederdracht met prins Hendrik in 1905.

Op 6 september 1898 werd Wilhelmina in Amsterdam ingehuldigd als Koningin der Nederlanden. In heel het land vonden festiviteiten plaats en natuurlijk werd de kersverse vorstin overladen met de mooiste cadeaus. Naast juwelen en diverse kunstvoorwerpen kreeg Wilhelmina de Gouden Koets en enkele tentoonstellingen aangeboden. In het Amsterdamse Rijksmuseum bezocht ze twee dagen na haar inhuldiging de Oranje-Nassau-tentoonstelling, en in het nabijgelegen Stedelijk Museum de tentoonstelling Nationale Kleederdrachten van Harer Majesteits onderdanen. Zo’n 225 verschillende kostuums op levensgrote poppen stonden opgesteld, om de koningin ‘een zoo volledig mogelijk overzicht te geven van alle thans nog in Nederland voorkomende kleederdrachten’, aldus de Officiële Feestgids. Daarnaast was er ook kleding van weeskinderen en miniatuurpoppen met kleding uit Nederlands-Indië.

De collectie bleef na de expositie bij elkaar en verhuisde naar het Rijksmuseum en later naar het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem.

Een groot gedeelte van de collectie ging verloren, door onzorgvuldige opslag, te lange blootstelling aan daglicht en een rampzalige evacuatie tijdens de Tweede Wereldoorlog. Vijftig jaar na de inhuldiging werd er opnieuw een collectie streekdrachten bijeengebracht voor Wilhelmina.

Een moeilijke opgave, want in vijftig jaar tijd waren de lokale kostuums grotendeels verdwenen uit het straatbeeld door de toenemende mobiliteit en de naoorlogse ontsluiting van het platteland. In oktober 1949 werd de collectie aangeboden aan Wilhelmina, die inmiddels haar ambt had neergelegd.

Wilhelmina’s interesse voor klederdracht is niet zo verwonderlijk, want al op jonge leeftijd maakte zij kennis met de streekdrachten van Nederland.

Ter voorbereiding op haar toekomstige taak bezocht ze – gekleed in streekdracht - verschillende regio’s in Nederland om kennis te maken en vooral goodwill te kweken. Het idee kwam van koningin Emma, die grote waarde hechtte aan verbondenheid met het volk. Dat de keuze voor klederdracht geen gek idee was, bleek wel tijdens het bezoek van Wilhelmina en Emma aan Friesland in 1892. Bij aankomst kreeg de twaalfjarige prinses een Fries kostuum aangeboden, dat ze de dag erna gelijk droeg bij een paardrijwedstrijd. Het oorijzer (waarmee de muts werd vastgezet) bleek iets te klein en de hofdames raakten helemaal in de war tijdens het aankleedproces, maar uiteindelijk werd de prinses met veel enthousiasme ontvangen bij de harddraverij. Ook in de jaren die volgden, droeg Wilhelmina meerdere malen het Fries kostuum. Bijvoorbeeld in 1905, toen zij samen met haar man Hendrik een bezoek bracht aan de provincie.

Na de geboorte van Juliana zet koningin Wilhelmina de traditie voort. Als jong meisje wordt Juliana gefotografeerd in de dracht van het ZeeuwsVlaamse Axel en ook tijdens een bezoek aan Goes draagt de prinses Zeeuwse streekdracht. Na haar huwelijk met Bernhard zal Juliana geen nationale kleding meer dragen. De vier prinsesjes van Soestdijk maken al vroeg kennis met de streekdrachten dankzij het jaarlijkse defilé, maar dragen – net als de meeste leeftijdsgenootjes - geen kostuums. Wel wordt prinses Beatrix in 1964 beschermvrouwe van het Landelijk Comité tot Verzameling van Nederlandse Volksklederdrachten, zodat er koninklijke aandacht blijft voor de collectie klederdracht van koningin Wilhelmina.

De nieuwe generatie Oranjes draagt ook geen klederdracht, maar koningin Máxima heeft wel mutsenbellen van de dracht van Cadzand in

54

De Deense koningin Margrethe, kroonprins Frederik en kroonprinses Mary in Groenlandse streekdracht.

Rechts: Margrethe met zussen prinses Benedikte en prinses Anne-Marie en daarnaast met schoondochter Mary in Deense streekdracht.

Koningin Silvia verschijnt steevast op belangrijke feestdagen in Zweedse klederdracht. Ook haar kleindochter prinses Estelle draagt het al.

Kroonprinses Mette-Marit met zoon prins Sverre Magnus in 2011. Vier jaar later laat Sverre Magnus zich met zusje prinses Ingrid Alexandra in typisch Noorse klederdracht zien.

Sinds koningin Victoria verliefd werd op alles wat Schots was, maakt de kilt deel uit van de Britse koninklijke garderobe. Koningin Elizabeth draagt de geruite rok in haar vrije tijd, maar haar mannelijke familieleden dragen de kilt als onderdeel van een compleet Schotse uitdossing, ook bij officiĂŤle optredens in Schotland.

Koningin Noor promoot graag het Jordaanse borduurwerk.

Onder: De Marokkaanse prinses Lalla Salma staat bekend om haar kleurrijke kaftans.

56 

haar juwelencollectie. Ook wordt Amalia ter gelegenheid van haar derde verjaardag gefotografeerd in een Oostenrijkse dirndl, maar verder blijft de klederdracht achterwege.

FOT O ’S C OR B IS / H H, G ET TY I M A GE S , A NP, P P E , H H, R V D

In Zweden is dat wel anders. Koning Gustaf III ontwierp in 1778 een Zweeds kostuum voor de adel en burgerij, en ook koningin Victoria, echtgenote van Gustaf V en overgrootmoeder van de huidige Zweedse koning, hechtte veel waarde aan nationale kleding. Rond 1900 besloot ze klederdracht te gaan dragen en ook de dames aan het hof moesten eraan geloven. Victoria’s tuinarchitecte Märta Palme droeg in eerste instantie de streekdracht van de regio Vingåker-Österåker, maar na haar huwelijk startte ze het initiatief voor één nationale dracht omdat de streekdrachten steeds meer uit beeld verdwenen. In 1903 bracht Märta het Zweedse kostuum uit in de kleuren blauw/geel, maar door politieke gebeurtenissen werd het ontwerp tijdens haar leven nooit een groot succes. Tachtig jaar later kwam het kostuum van Märta opeens weer volop in beeld toen koningin Silvia in 1983 tijdens de Nationale Feestdag verscheen in het Zweedse kostuum. Sindsdien is de nationale dracht niet meer weg te denken tijdens belangrijke feestdagen.

Ook de jonge prinses Estelle is er al in gesignaleerd.

Zweden is in Scandinavië overigens geen uitzondering. De Noorse koninklijke familie draagt tijdens de Nationale Dag van Noorwegen ook streekdracht en de Deense familie draagt – als teken van verbondenheid de streekdracht van Groenland tijdens bezoeken aan het land. Op normale werkdagen blijft de nationale kleding in Europa echter uit beeld. In meer traditionele landen, zoals Japan, is dat wel anders. De keizerin en prinsessen dragen bijvoorbeeld met regelmaat kimono´s, zoals de houmongi: een formele kimono met kleurrijke motieven. De keuze voor traditionele kleding past bij de strenge hofcultuur, maar desondanks zien we ook in Japan steeds vaker westerse mantelpakjes en avondjurken.

In het Midden-Oosten en Marokko is dat niet anders. Voor enorme bedragen wordt er haute couture gekocht bij de westerse couturehuizen, terwijl de mode uit eigen land ook niet vergeten wordt. Prinses Lalla Salma van Marokko bijvoorbeeld staat bekend om haar kleurrijke kaftans en de Jordaanse koningin Noor zet zich al jaren in voor de oude ambachten in Jordanië. In haar autobiografie schrijft Noor enthousiast over het Jordaanse borduurwerk, dat ze graag wil promoten om toeristen te trekken. ‘Leila Jiryes, een ondernemende en talentvolle ontwerpster, combineerde het kunstige Palestijnse en Jordaanse borduurwerk met moderne stoffen, zoals moiré. Ik droeg haar schitterende kaftans zo veel mogelijk in het openbaar en bij officiële gelegenheden. (…) Wat betreft mijn kleding hield ik me niet aan de gebruikelijke regels. Voor openbare en officiële gelegenheden en zelfs voor staatsbanketten hulde ik me steeds vaker in traditionele gewaden, al was het in het begin moeilijk passende kleding te vinden omdat ik zo lang ben.’

In tegenstelling tot koningin Noor draagt koningin Máxima het liefst mode uit het buitenland, al mogen steeds meer Nederlandse couturiers haar kleden. Maar een oproep tot het dragen van klederdracht blijft uit; dit heeft alles te maken met het ontbreken van een echt nationaal kostuum.

De kans is dus heel klein dat we koningin Máxima ooit in klederdracht zullen zien tijdens Koningsdag of Prinsjesdag. Maar de Cadzandse mutsenbellen duiken steeds vaker op, dus wie weet zien we haar in de toekomst nog wel met de Friese en Zeeuwse streeksieraden uit de collecties van Wilhelmina en Juliana.

•

Koningin Sofía met de traditionele mantilla, die aan het Spaanse hof nog geregeld wordt gedragen.

Onder prinses Cristina met een zwart exemplaar.

Aan het hof van de Japanse keizer Akihito en keizerin Michiko worden vaak traditionele kimono’s gedragen.

Links: Prinses Aiko, dochter van kroonprins Naruhito en kroonprinses Masako, in een kleurrijke uitvoering.

Dossier Máxima Alles over de garderobe van de koningin

De inhuldiging lijkt nog niet eens zo heel lang geleden, maar toch is Máxima inmiddels al 25 maanden koningin. Een mooi moment om haar kledingbalans op te maken. Draagt zij bij elke gelegenheid iets nieuws? Wat zijn haar lievelingsschoenen? Dag na dag, afspraak na afspraak, heeft Vorsten de keuzes van Nederlands modekoningin geïnventariseerd en op een rijtje gezet.

DOOR JOSINE DROOGENDIJK EN RICK EVERS

3,4% 7,6%

100% kleur bekennen rood en blauw zijn favoriet!

12,4% 4,8% 3,7% 6,8% 12,4%

S

Sinds 2001 is koningin Máxima trouwe klant bij het Brusselse modehuis Natan. En al net zo lang klinkt er soms kritiek: ‘Máxima draagt te veel Belgisch design’, of ‘een koningin moet merken uit eigen land promoten’. Dat het overgrote deel van Máxima’s garderobe uit het atelier van couturier Edouard Vermeulen komt, is niet veranderd sinds haar topjob.

Meerdere keren per jaar wordt ze ontvangen aan de Avenue Louise om samen met Vermeulen een nieuwe garderobe samen te stellen. En niet alléén om jurkjes of deux-pièces te kopen. De eveneens uit Brussel afkomstige modiste Fabienne Delvigne schuift aan om complementerende hoeden of fascinators aan te meten. Delvignes kenmerkende grote hoeden met omgeslagen rand lijken de voorkeur van Máxima te hebben, gevolgd door fascinators en turbans - hoeden die op een tulband zijn geïnspireerd.

Ook voor bijpassende schoenen, tassen en andere accessoires kan de koningin bij Natan terecht. Dat is natuurlijk gemakkelijk winkelen en dat verklaart mede waarom we de koningin het vaakst in Natan gekleed zien gaan. Dankzij deze werkwijze kan ze het grootste deel van haar garderobe voor het komende seizoen in één keer aankopen. In de laatste vijf maanden is het aandeel Natan in de outfits overigens gedaald naar 65 procent, mede door

4,0% 8,8% 3,1% 5,6% 4,0% 1,1% 6,5% 6,5% 9,3%

59

In Denemarken sloeg Máxima twee vliegen in één klap

een aantal creaties van Nederlandse ontwerpers.

Jan Taminiau, die de laatste jaren vooral voor vele hoogtijdagen kleding voor de koningin maakt, zorgt voor slechts een kleine vier procent van de koninklijke kleding vanaf de inhuldiging tot en met mei dit jaar. Met een magere acht procent staat Dutch design op een tweede plek, op de voet gevolgd door Italië met zeven procent.

Al jaren is Máxima trouw aan Valentino, het Italiaanse modehuis waarvan ook haar trouwjurk afkomstig was.

Maar voor het kennismakingsbezoek aan de Italiaanse president koos ze voor een andere Italiaanse ontwerper, Bottega Veneta (voor het eerst). Met een jurkje uit de ready-to-wear-collectie onderstreepte ze zo de vriendschappelijke band met het land. Het opvallende hoedje droeg ze al eerder - heel toepasselijk tijdens de Prix de Rome. Het vrij basic jurkje is nadien al meerdere malen opnieuw uit de kast gekomen, zelfs om er sporters op de Olympische tribune in aan te moedigen.

Het onderschrijven van warme banden met behulp van kleding doet koningin Máxima geregeld. In een gifgroene japon van het Parijse modehuis Lanvin verscheen ze aan het galadiner met prins Albert II van Monaco op Paleis Het Loo. Het merk was zeer geliefd bij wijlen zijn moeder, prinses Grace, over wie een tentoonstelling in datzelfde paleis werd geopend. Met creaties van de in Amsterdam gevestigde Claes Iversen – een ontwerper met Deense roots - tijdens het staatsbezoek aan Denemarken sloeg koningin Máxima twee vliegen in één klap: Denemarken geëerd en Nederland gepromoot.

Stylingteam KLEDING

Koningin Máxima laat zich af en toe adviseren door vriendinnen, maar verder volgt zij haar eigen modegevoel. Een opvallende keuze, maar zo blijft Máxima wel dicht bij zichzelf. Een paar keer per jaar gaat ze langs bij Edouard Vermeulen, die ruim 70 procent van haar garderobe levert.

Verder shopt de koningin veel op internet en promoot ze Nederlandse mode tijdens belangrijke evenementen zoals een staatsbezoek.

HOEDEN Dankzij haar nauwe samenwerking met ontwerper Edouard Vermeulen mag de Brusselse modiste Fabienne Delvigne regelmatig een hoed of fascinator maken voor koningin Máxima. Haar uitbundige ontwerpen passen perfect bij de stijl van Máxima, die een hoed niet snel te groot of te gewaagd vindt.

De laatste jaren zien we de koningin ook steeds vaker met een hoed van de Nederlandse hoedenontwerpster Eveliene Gentis-Smit, die werkt onder de naam Eudia.

HAAR EN MAKE-UP

Al ruim tien jaar werkt Hair and Make-up Artist Elles Nijkamp voor koningin Máxima. Tot de inhuldiging kwam zij vooral voor belangrijke evenementen opdraven, maar inmiddels is ze wekelijks op de Eikenhorst te vinden. Dankzij haar ruime ervaring met bruidskapsels kan zij de mooiste chignons ontwerpen voor Máxima, die steeds vaker haar haren laat opsteken (40,5%). Toch blijft ook loshangend favoriet, maar alleen voor de meer informele activiteiten (50,7%).

Elles Nijkamp verzorgt niet alleen het kapsel van Máxima, maar ook haar make-up. Onder invloed van Nijkamp is Máxima’s make-up kleurrijker geworden, terwijl haar warme foundation heeft plaatsgemaakt voor een natuurlijke en heldere tint. De knalrode lippen zijn het handelsmerk van Elles en passen perfect bij de uitgesproken smaak van Máxima. Over rood gesproken: ook Máxima’s nagels krijgen vaak – in ruim veertig procent van de gevallen een likje rode nagellak.

Typisch Máxima OORHANGERS

Bij de diademen kan Máxima altijd passende oorsieraden vinden, want dankzij een ingenieus systeem met schroefjes en haakjes kunnen de koninklijke oorhangers aangepast worden aan Máxima’s wens. Diamond’s are a girl’s best friend, zoals ook wel blijkt uit de statistieken. 38 keer zagen we de koningin met diamanten oorhangers en ook witte parels (26) en grijze parels (19) zijn in trek. In de 25 maanden sinds de inhuldiging droeg Máxima 113 verschillende paren oorbellen, met als absolute favoriet de gouden creolen van Cartier.

Creolen zijn sowieso populair: 233 keer droeg de koningin oorhangers, maar op plek 2 staan de creolen (48).

JUWELEN

Koningin Máxima maakt dankbaar gebruik van de enorme collectie historische familiejuwelen, maar ook haar eigen collectie heeft inmiddels een indrukwekkende omvang. Vrijwel dagelijks draagt Máxima haar trouwring en verlovingsring, en ook de diverse symbolische armbanden blijven slechts zelden thuis. Less is more, maar niet voor koningin Máxima. Een excuus om te laat te komen heeft Máxima niet, want tot haar juwelencollectie behoren ook enkele kostbare uurwerken van Cartier, Rolex en Patek Philippe.

ROK- EN MOUWLENGTE

BROCHES

Opvallend is Máxima’s voorkeur voor broches, ze droeg ze maar liefst 81 keer. Ze liet bovendien zien dat een broche multiinzetbaar is en op verschillende plekken op een outfit gedragen kan worden. Ook hierbij is de keuze reuze, want in de afgelopen maanden zagen we maar liefst 43 verschillende exemplaren.

DIADEMEN

Wanneer op een uitnodiging de dresscode white tie wordt vermeld, zien we koningin Máxima vaak met een diadeem verschijnen. Tot de inhuldiging was de diamanten bandeau favoriet, maar in de afgelopen maanden zagen we de koningin ook met zeven andere diademen. Het grote diadeem met saffieren droeg Máxima voor het eerst tijdens de inhuldiging en zagen we – in een andere versie - terug tijdens het staatsbezoek aan Denemarken.

Kan een koningin rokken boven de knie dragen?

Koningin Máxima vindt van wel. Bij meer dan een derde van haar agendapunten zijn haar knieën zichtbaar. Maar met name als het protocol in het buitenland of van buitenlandse gasten het voorschrijft, is de knie bedekt. Bij zomerse temperaturen horen zomerse outfits, ook voor koningin Máxima, wat de etiquette ook mag voorschrijven. Máxima verschijnt meer dan één op de zes keer mouwloos, bijna net zo vaak met de schouder bedekt en in een kwart van de gevallen met de hele arm bedekt.

% lang 6,7

op knie 32,2%

11,6 % onder knie

6,1% 3 e i n kn bove

Soort outfit

praktisch 2,3% 0,3% 5,4% jumpsuit teau man robe

ku it/ en ke l1 3,4 %

Roklengtes

co m pl et 8, 6% broe kpa k 4%

tot ha nd 25 ,7%

de ux -p ièc es 15 ,6% ekt 13,1% d e b r e d u o sch

driekwart mouw 20,5%

% 2,4 1 ouw m e jfd i v rvie

blo te ar me n

Mouwlengtes

bedekt 0,3 % 1 arm bloot, 1 arm

29 ,1 %

japon 8%

bo tot venarm g roten en deels me bede te kt 4,6 lle % bo og 7,8 %

% jurkje 42,3

pillbox 9,2%

fasci nato r 15, 8%

,6% overig 5 8% je 0, % Span ië 1,1,3% in 2 ent en Arg wed Z

VS

3,7 %

Ital ië 7 ,1%

Nede rland 8,2%

overig 18,3%

tur ba n1 6,7 %

% 10,8 band haar omgeslagen rand 29,2%

Hoeden

Frankrijk 0,8%

Máxima kiest vooral Belgische ontwerpen

% 0,4 ë 7 lgi Be

Favorieten ARIANE-RING

Naast haar verlovings- en trouwring kreeg Máxima bij de geboorte van iedere dochter een ring cadeau. De ring voor Ariane’s geboorte blijkt het meest geliefd. Niet verwonderlijk. De ring van Amalia – met robijn – en die van Alexia – met oranje steen – combineren niet altijd met de kleding. De Ariane-ring met grote diamant past wel vaak, zowel overdag als bij gala.

PLASTIC FANTASTIC Máxima’s favoriete schoen, althans, het type dat ze het meest draagt. De pump is afkomstig van modehuis Natan en heeft een bandje op de hiel, maar valt vooral op door de transparante zijkant. Bij elk paar hoort een bijpassende clutch.

NOOIT ZONDER CLUTCH

Zonder tasje de deur uit is ondenkbaar. Het is niet alleen handig voor de lipstick, maar is er ook om je zekerder te voelen, een houding te geven. Máxima’s favoriete clutch is het nude-kleurige, glanzende exemplaar van L.K. Bennett, dat makkelijk te combineren is.

VEEL AAN DE HAND

BIJ DE TIJD Tijdens bijna al haar dagelijkse activiteiten draagt de koningin haar horloge van Cartier. Ze droeg het klokje met rechthoekige kast al voor haar huwelijk met Willem-Alexander. Haar Rolex (op de foto) draagt ze minder vaak. Kostbaarder is haar Patek Philippe met witgoud en diamant, die ze graag draagt bij staatsaangelegenheden, maar heel opvallend nooit wanneer ze veel handen buiten de deur moet schudden.

Aan Máxima’s arm pronken vaak meerdere armbanden. Het meest gedragen is de gouden armband met vijf cabochon-geslepen gekleurde stenen, die ze voor haar veertigste verjaardag kreeg.

Rondom elke steen staat de naam van een gezinslid. Veel gezien sinds de herfstvakantie in Griekenland in 2013 is een diamanten exemplaar met hartjes, een oog en initialen van gezinsleden. Het lijkt erop dat de armsieraden ’s avonds op het nachtkastje terechtkomen en de volgende dag weer om gaan.

Alleen een gala zorgt voor variatie.

40,5%

OPGESTOKEN KAPSEL

9X DIADEEM LIPSTICK

L’ORÉAL

2x saffierendiadeem 1x sterrendiadeem 1x pareldiadeem 2x diamanten bandeau 1x Württemberg-diadeem 2x pauwenstaartdiadeem

24 verschillende

RINGEN

EYES

PEEPTOE

53 verschillende

ARMBANDEN

62,4%

OPNIEUW

MEER DAN 50% HAREN LOS

17%

GEDRAGEN

43 verschillende

BROCHES

DONKERE PANTY’S, MAAT vooral in de winter

CLUTCH NUDEKLEURIGE L.K. BENNETT IS FAVORIET

22,6%

42

NAGELS

NIEUWE HOEDEN

verschillende colliers

DE LINKER HANDSCHOEN BLIJFT VAAK AAN

1,95% PLATTE SCHOENEN

70,3%

VAN WAT MÁXIMA DRAAGT

F OT O’ S A N P, M P E , GE T TY I M A GE S , N ATA N, P IC T UR E P RE S S H OL LA N D, P P E , RE P ORTE RS , ROS A N N E G R OE NE WE G, R OYA LS B Y ROBI N, RVD, SUNSHI NE

28 48

SMOKEY

RODE

Facts

67

‘ Het is niet alleen mijn kleding, het is een beetje van iedereen’ Koningin Máxima

in 2011 bij de opening van de tentoonstelling ‘Máxima, 10 jaar in Nederland’ op Paleis Het Loo