FORUM
Kleimineralen zouden dan de eerste erfelijke component geweest zijn, waarna RNA die rol overnam. Recente studies betwijfelen echter of kleimineralen die rol kunnen vervullen. De andere groep modellen, ‘metabolisme eerst’, stelt dat er eerst cycli van chemische reacties waren die als een primitieve vorm van stofwisseling kunnen gelden, die later gekatalyseerd werd door eiwitten en nucleïnezuren. Ook hiervoor zijn er verschillende suggesties, waaronder de ijzer-zwavelwereld. Daarbij zijn de energieleverende reacties afkomstig van reacties met zwavelhoudende mineralen, zoals pyriet, en analoge metaalsulfiden, zoals zinksulfaat. Die mineralen hebben de eigenschap om aan hun oppervlak moleculen te concentreren, wat sommige reacties bevordert. Een analoge hypothese suggereert dat het primitieve metabolisme op de reacties met zwavelesters steunde. Deze hypothesen hebben het voordeel dat ze stroken met de stelling dat het leven ontstond in oceanische heetwaterbronnen, die immers rijk zijn aan ijzer en zwavel. Bovendien kreeg deze hypothese in 2017 steun van een studie die aantoonde dat de belangrijke rol die fosfor tegenwoordig in de stofwisseling speelt (maakt onder meer deel uit van RNA en DNA) vroeger door zwavel zou kunnen vervuld zijn. In dit laatste scenario kwamen de nucleïnezuren, zoals RNA, pas later, toen fosfor een rol begon te spelen.
EN WAAR ONTSTOND HET LEVEN? Tot slot rest de vraag in welk milieu het leven ontstond. LUCA wijst naar oceanische heetwaterbronnen, de black smokers, waar uit vulkanische spleten heet water, rijk aan opgeloste gassen, metalen en zwavel, naar boven komt. Het oppervlak van de mineralen die daar gevormd worden, bezit katalytische eigenschappen die onder andere uit het opgeloste koolzuur ethanol kunnen vormen. Alkalische oceanische heetwaterbronnen zijn een tweede interessante kandidaat. De sterke verschillen in zuurtegraad tussen het opstijgende hete water en de koude omgeving kunnen chemische reacties waarbij energie nodig is, bevorderen. Dit kan een eerste aanzet geweest zijn voor de evolutie van de protonenpompen die tegenwoordig een belangrijke rol spelen in de energiehuishouding van de cel. Een andere mogelijke geboorteplaats van het leven wordt meer aan het oppervlak gesitueerd en lijkt wat op de ‘kleine warme poel’ van Darwin. Leven ontstond dan in ondiepe meertjes, periodiek uitdrogende plassen of de hete poreuze flanken van vulkanische eilanden. Door uitdrogen, uitspoelen en insijpelen zouden de bouwstenen van het leven gevormd en geconcentreerd zijn, om zich later door een membraan af te scheiden van de omgeving in wat de eerste protocellen werden.` Tot slot wijzen sommige onderzoekers erop dat veel basisbouwstenen voor het leven aanwezig zijn in kometen en meteorieten. Kunnen ze tijdens het Grote Bombardement, zowat 3,9 miljard jaar geleden, massaal aangevoerd zijn uit
DEGEUS
RECHTEN VOOR WELKE DIEREN? Met belangstelling las ik het artikel Over het problematisch statuut van dierenrechten in De Geus, maart 2017. Er heersen inderdaad veel misverstanden en controversen in verband met deze materie. Wat mij vooral hindert bij organisaties voor dierenbescherming, is hun zeer beperkte visie op dieren. Nooit wordt duidelijk over welke soorten er wordt gesproken. Alsof de mens (Homo sapiens) en dier maar twee soorten (species) zijn die tegenover elkaar staan. Homo sapiens is één soort maar ‘het’ dier bestaat uit honderdduizenden soorten. Over welke soorten heeft men het als er over ‘rechten’ wordt gesproken? Gorilla, meeuw, zalm, spin, luis, vlieg, aardworm?
Logischerwijze zou men kunnen spreken over de rechten van de mens (Homo sapiens) tegenover die van de bonobo (Pan paniscus) bijvoorbeeld, omdat deze twee diersoorten erg dicht bij elkaar staan op genetisch gebied. Of anders moet men het hebben over de rechten van zoogdieren in het algemeen, want organisaties voor dierenbescherming komen ook op voor koeien, paarden en varkens. Moeten we dan ook opkomen voor de ‘rechten’ van ratten en muizen? Ik ben het volmondig eens met uw conclusie, dat we dieren goed moeten behandelen. Sadisme ten overstaan van elk levend wezen is mensonwaardig. We zijn nu eenmaal wezens met een moraal. Guido-Jules Kindt, bioloog
de ruimte? Of is het leven misschien op Mars ontstaan en later door meteorieten naar de Aarde gebracht?
BESLUIT Het probleem van het ontstaan van het leven is verre van opgelost. Er is een overvloed aan hypothesen, elk met hun sterke en zwakke punten. Een fundamentele moeilijkheid is dat het zich in een zeer ver verleden afspeelde, toen de omstandigheden op de Aarde volledig anders waren dan nu. Van die eerste aanzet tot leven zijn er wellicht geen sporen overgebleven, zodat we ons uit noodzaak moeten beperken tot min of meer plausibele scenario’s, wetenschappelijk onderbouwde hypothesen waarvan we misschien nooit zullen weten welke de juiste is. Maar de wetenschap blijft zoeken, zeker nu men planeten rond andere sterren heeft ontdekt en de vraag zich stelt hoe groot de kans op leven daar is. Maar als we bedenken dat er op Aarde meer dan drie miljard jaar lag tussen de eerste primitieve cel en het eerste complexe meercellige organisme (type worm), dan lijkt de kans dat eventueel buitenaards leven ook nog intelligent is, wel erg klein … Ronny Martens
mei 2017 > 39