Sterft, gij oude vormen en gedachten Zeker de jaren ‘70 en ‘80 waren roerige tijden. Niet alleen voor de boeren, die hun geld eerder richting Avebe zagen gaan dan andersom. Niet helemaal hun oorspronkelijke gedachte achter de coöperatie, neem ik aan. Maar ook de werknemers - toen ‘arbeiders’ genoemd - vreesden voor hun baan. Ze zagen het zwerk al drijven. Ze hadden immers net gezien hoe het de zieltogende strokarton-industrie was vergaan. De verhoudingen tussen boeren en arbeiders waren van tijd tot tijd bepaald grimmig. Het waren mede om die reden de jaren van Fré Meis. Iemand voor wie de woorden ‘sterft, gij oude vormen en gedachten’ gesneden koek waren. Voor de jongeren onder ons: dat is een regel uit ‘De Internationale’, hét socialistische strijdlied. Het is niet aan mij om de tekst van De Internationale nader te analyseren. Ik zie wel - om het als sportverslaggever te zeggen - dat het communisme sinds de val van de Muur in 1989 niet echt meer in vorm is.
Coöperatie versleten? Datzelfde werd een tijdje geleden ook gezegd over de coöperatie als organisatievorm. Die was versleten en paste niet meer bij deze tijd. Maar dat is enorm veranderd. Want de coöperatieve vereniging is weer springlevend is. Hip and happening! Dat is razend knap, als je je bedenkt dat de eerste coöperatie in Engeland het levenslicht zag. In 1760 startten arbeiders van meelfabriek een winkel. Daar konden ze niet alleen meel, maar ook andere levensmiddelen tegen een scherpe prijs kopen. De coöperatie begon dus als een organisatievorm voor consumenten. Tegenwoordig zien we coöperaties vooral bij producenten. De Avebe is daar bij uitstek een voorbeeld van. Je hoeft de kranten niet eens zo heel erg goed te lezen, om te zien dat zeker in de energietransitie de coöperatie een gewild model is. En ook hier zie je dat coöperaties een vuist willen maken. Ditmaal tegen de bedrijven achter grote windparken. Maar er bestaan ook nu nog coöperaties van consumenten. Ook nieuwe. Er is er zelfs eentje vlakbij. In het dorp Sauwerd konden ze het niet verteren dat de dorps-super haar deuren zou sluiten. Dus wat gebeurde er? Inwoners van de dorpen Adorp Sauwerd en Sellingen adopteerden de winkel, die nu een merk is van de dorpencoöperatie Reitdiepdal. Daarmee is de winkel letterlijk van de inwoners van deze dorpen. Ik denk ook aan de coöperatie Klooster & Buren. Voor wie het niet meer weet: in Kloosterburen een dorp in een krimpregio - hebben zzp’ers en inwoners van de dorpen Kloosterburen, Molenrij, Kleine Huisjes, Kruisweg en Hornhuizen de handen ineen geslagen. Met als doel de zorg, woningen, recreatie, dagbesteding en groenverzorging nieuw leven in te blazen.
356