Saan Patungo ang Wika Mo?
Words By Vienna Olga Parce Ngunit sa ngayon, mahirap na masabing alam mo “ pagsintang labis ng kapangyarihan. Sampung mag-aama’y ang wikang lokal kung hindi ka pa nakapagsalita o naiyong nasasaklaw! Pag ikaw ang nasok sa puso ninuman, haham- kakaintindi man lang ng Bekinese (“gay lingo”). Ito ngayaking lahat masunod ka lamang.” on ay tumataguri sa mga salitang gamit ng gay community at sa paglipas ng panahon, maging ng karamihan, kasama Bilang lalaki, kumportable ka pa bang sabihin ang mga ng iba pang sub-languages na nakasanayan na natin. Mula katagang nabanggit? At kung babae ka, ano’ng marara- sa mga salitang “ina”, “ama”, “ate”, “kuya”, “tita” ay nagmdaman mo kapag sinabi ang mga salitang iyan sa iyo? karoon na ng pagsasalin-salin ng mga salitang “mudra”, Sabagay, wala naman talaga iyan sa ating kinagisnan. Na- “pudra”, “ateng”, “atey”, “mars”, “mads”, “bro”, “brad”, basa na lamang natin ang tungkol kay Balagtas at sa iba at “girl”. Mula sa mga simpleng salita noong pagkabata pang akdang Filipino sa silid-aralan. Sa panahon ngayon, na, “antok” “gutom” at “ayaw” ay mayroon na ngayong maaaring mas naiintindihan mo na ang salitang Ingles, “antokyo japan” “tom jones” at “di ko bet”. Para sa nakaBekinese, at Jejemon. limutang salita o isang bagay na hindi kaagad matukoy ang salita ay “ano” “kwan” at “chienes” kapalitan ng “chorKung sususugin, nagsimula tayo sa ‘alibata’. Gamit ito va” na sa pandinig natin ay normal din ang gamit kapag ng mga ninuno natin bago pa man dumating ang mga sinabing, “kasama ko kasi si chorva kahapon.” Nariyan banyagang sumakop sa bansa. Samantala, ayon sa tala ng din ang “charot” mula sa dating “joke lang”, o ang isa kasaysayan, iba’t ibang wika na ang naunang umusbong pang bersyon nito na “chos”. at yumabong sa maraming bahagi ng Pilipinas bago pa man sinimulang linangin ang tinatawag na natin ngayong Paano man ang gamit ng wika, iisa lang naman ang wikang Filipino. Panahon ni Pangulong Quezon nang layunin ng lahat-- ang maipahayag ang nasa loob o ang bigyang pansin ang nasyonalismo kasabay ng pagkaka- damdamin. Maging ang kabataan kasi ngayon, hindi man roon ng isang pangkalahatang wika para maisakatuparan nag-aaral, ay hindi na rin nakakulong lang sa pambahay ang nauna. Tinaglay ng Konstitusyong 1935 ang mandato na diskurso. Ang mga batang nakapag-aral naman ay na ang magiging bagong wika ay iaayon sa mga kasalukuy- hindi na rin nalilimita sa mga libro at apat na sulok ng ang katutubong wikang meron sa ating bansa noon. Dahil silid-aralan. Bukod sa barkada ay nariyan ang iba’t-ibang dito, binuo ang Institusyon ng Wikang Pambansang may midyum lalo na ang social media at telebisyon na patuloy mga kasaping Hiligaynon, Ilocano, Bicolano, Samarnon, na hinuhubog ng tao at hinuhubog tayong lahat. Ang mga Cebuano, Pampango, Tagalog at iba pa. Sa bisa ng Execu- salitang hiram at dati’y wala namang kahulugan ay nagigtive Order 134, ang wikang “Tagalog” ang siyang naging ing parte na ng wikang kolokyal. pambansang wika ng Pilipinas, higit sa lahat, dahil sa pagiging lingua franca nito. Ngunit sa dami ng mga pagtuPara sa mga dalubhasa at mag-aaral ng panitikan, ang tol, ang Tagalog ay ginawa na lamang isang pormal na paggamit ng wika at pagkakaiba-iba nito ay may kinaladayalekto ng bansa at hindi wikang pambansa. Marami pa man sa power dynamics. Malaking impluwensiya din ang ang nangyari pagkatapos nito, katulad ng pagkakalathala paligid na ginagalawan ng tao sa kung paano niya tuluyang ng Balarila ng Wikang Pambansa ni Lope K. Santos na nagagamit ang wika ayon sa sariling pangangailangan para nagpakilala ng unang abakada, pagdating ng mga Hapon makapaglahad. at pag-uutos ng pangkalahatang paggamit ng Tagalog bilang midyum. Taong 1987 sa panahon ni Presidente Cory Sa panahon ni Pangulong Gloria Arroyo at sa bisa ng Aquino sinimulang kilalanin ang “Filipino” bilang opisyal Executive Order No. 210, sinabing ang wikang Ingles ang na wikang pambansa mula sa layong magkaroon ng “na- dapat na gamitin sa paaralan hanggang sa unibersidad. tionalistic academics”. Sa panahon naman ngayon ni Pangulong Aquino, ang patakarang bilingual kasabay ng pagtanggal ng Filipino Dahil kaakibat na ang pagtuturo ng wikang Filipino sa sa kurikulum at pagpapatupad ng paggamit ng “mother kurikulum ng mga paaralan, natutunan natin ang pormal tongue” mula kinder hanggang grade 3 sa ilalim ng K to na paggamit nito. Noon, naipakilala lamang sa atin ang 12 program ang siyang ipinapatupad. mga tunggaliang “Filipino” ba o “Pilipino”. Ano nga ba ang saklaw ng wikang pambansa? Paano ang mga tekniAng pagsilip na ito sa ebolusyon ng wika ay hindi pagkkal na terminong isasalin sa salitang gamit? Una, nariyan westyon sa kung ano ang tamang gamit at hindi. Bagkus, ang bersyon na Filipino “Tagalog-plus”. Binubuo ito ng tinitingnan nito ang pagiging malawak ng wika at ng kaiba’t-ibang banyagang salita maliban sa Tagalog. Tanggap layaan nating lahat na baguhin ito o di kaya nama’y badito ang ideya ng makabagong diksyunaryong Filipino likan ang dapat. Ang tanong, ano nga ba ang saklaw ng at direktang salin ng mga teknikal na salita sa Ingles at masasabi nating tunay na wikang Filipino? Espanyol. Halimbawa, diksyunaryo para sa ‘dictionary’, henetika para sa ‘genetics’ at kyut para sa salitang ‘cute’. Para sa may akda, ang wikang Filipino ay ang wikang Pangalawa naman ang Filipino para sa mga “purist”. Ito tumitingin hindi lang sa nakaraan kundi maging sa pagbaang Filipinong puro, para sa mga mas gustong linangin bago. Malaking bagay para sa paglinang, kasabay ng social ang katutubo, ang katumbas ng salitang ‘dictionary’ sa media at telebisyon, ang mga patakarang ipinapatupad Filipino ay talahulugan o talatinigan, at ng ‘silya’ ay upuan ng gobyerno, lalo na sa hinaharap. Ngunit, mismong ang o salumpuwit. taong gumagamit ang sana’y mas maging higit na mapaTHE RED CHRONICLES VOL. 8 NO. 1 30 nuri at hindi makalimot.
Settling the Makati-Taguig Jurisdictional Dispute Words by Maria Regina J. Martinez
O
Courtesy of www.google.com
A
central business district (CBD) is oftentimes dubbed as the heart of a city. This is where most of a city’s commercial and financial activities converge. In the Philippines, two of the prime CBDs are Makati City and Taguig City. Many foreign investors, as well local businesses, choose to establish their offices in these two cities. Although Makati has been the front runner for quite some time in terms of number of business investors, commercial establishments, and residential condominiums, Taguig is now quickly making its way to the top. In fact, in a survey of conducted by World Bank for its “Doing Business in the Philippines 2011” report, Taguig City ranked third in terms of Ease of Starting a Business, second in terms of Ease of Dealing with Construction Permits, and sixth in terms of Ease of Registering a Property. The competition between Makati and Taguig has deeper roots than just business rivalry. According to a research by Pronove Tai & Associates, the two cities have been battling each other over the Enlisted Men’s Barrio (EMBO) Barangays and Inner Fort Barangays as early as 1993. For years, the lower courts have affirmed and reaffirmed Taguig’s claim over the disputed areas. However, in 2013, Court of Appeals (CA) Associate Justice Marlene Gonzales-Sison ruled in favor of Makati, dismissing the complaint of Taguig for lack of merit and confirming that the disputed areas are within the territorial jurisdiction of Makati. To-date, the local government of Taguig continues to exercise jurisdiction over the area due to its pending motion for reconsideration with the Court of Appeals. Business and property taxes and permits are thus dispensed by such city. The CA rendered its decision based on the fact that a 1970 census in the disputed areas by the National Census and Statistics Office indicated that it was under the jurisdiction of Makati. Residents were voting in the national and local elections as Makati voters. The appellate court also noted that the Original Certificate of Title (OCT) 291 covered the parcels of land sold by its original owner Dolores Pascual Casal to the US government in 1902. Although the property was later converted into a military camp under the jurisdiction of Taguig, Pasay, and Parañaque, the disputed areas were neither covered by OCT 291 nor by any of its derivative titles. Taguig, on the other hand, claims that the disputed areas do not belong to Makati because they were not identified as having been created under Republic Act No. 3590 or the “Revised Barrio Charter.” CA countered this argument by stating that there is no need for such areas to be cited because they were already in existence prior the Act. The appellate court likewise pointed out that the evidence presented by the government of Taguig was neither identified, presented, nor authenticated in court. “[P]ublic documents,” CA said, “need to be identified by the government official or authority who prepared them because they are not conclusive evidence with respect to the truthfulness of the statements made therein by the interested parties.” In his recent television address regarding the controversy on the alleged overpriced Makati City Hall Building 2, Vice President Jejomar Binay claims that Makati has become a model of service to the people. Residents receive care and attention from the local government through its various health, education, and senior citizen programs. With the CA decision, it is apparent that the city can now provide more for its residents due to its projected revenue increase. Such increase is brought about by the huge local tax revenues emanating from Taguig’s Bonifacio Global City, one of the trendiest places in the country, which now belongs to Makati. In settling the dispute between the two cities, it is clear that, as of this time, Makati wins over Taguig. However, the battle is not over unless the Supreme Court declares it to be so. Taguig’s spirit is still fighting to emerge victorious. At the end of the day, no amount of statistics can justify as to whose jurisdiction the disputed area belongs to. It all boils down to the gravity of evidence each city can bring before our courts. It is our justices, and not the data or numbers, who should decide based on historical antecedence and legal bases.
OCTOBER 2014
31