Ciemno wszędzie, głucho wszędzie
oswoić mrok
Codzienność zwykle nie przykuwa zbyt wiele uwagi. Rutyna nie jest ciekawa, dopóki nie zaczniemy zadawać sobie pytań dotyczących jej natury. To właśnie rozmyślania przenoszą nas na nieznane płaszczyzny egzystencji. tekst: zdjęcie:
Czym właściwie jest dla człowieka ciemność? Tysiące lat temu mrok był czystym zagrożeniem. W nieoświetlonej przestrzeni ludzie nie potrafili wystarczająco szybko dostrzec i zidentyfikować niebezpieczeństwa, co niezwykle często skutkowało śmiercią. Owa tendencja do postrzegania ciemności jako stanu ogólnego niepokoju oraz nieustającego zagrożenia niezwykle mocno odcisnęła się na sztuce i kulturze. Mrok w literaturze towarzyszy zwykle scenom obezwładniająco niekomfortowym dla odbiorcy, zatrważającym, poruszającym do głębi. W malarstwie przez początkowe epoki rozwoju społeczeństwa dominowało jasne i wyraźne przedstawienie wszystkich elementów. Kompozycje były dobrze oświetlone, figury miały wyraźne zarysy widoczne w całej krasie. Dopiero czasy baroku przyniosły rewolucję ludzkiego widzenia. Po raz pierwszy w całej historii malar-
#11
wiosna/lato 2020
Anna sala julia biesik
stwa kształty zaczęły wyłaniać się z cienia. Część kompozycji stała się niewidoczna, zasnuta mrokiem. Barok zmienił filozofię i kulturę społeczeństwa. Pełne oświetlenie przestało być normą, niezbędnym elementem obrazu. Centralnym punktem kompozycji stał się element najbardziej kontrastujący. Wyeksponowany wyłaniał się z ciemności.
rolę w kompozycjach, jednak to mrok, który przez geny naszych pierwotnych przodków w sposób niezwykły wpływa na zmysły i wyobraźnię, jest składnikiem niezbędnym do włączenia widza w świat spektaklu, który staje się sensualny, tajemniczy, pełen niedopowiedzeń. Zaskakujący wydaje się również wpływ ciemności na samą widownię. Dla większości ludzi wyjątkowo niekomfortowe i krępujące byłoby spędzenie kilku godzin w pomieszczeniu pełnym nieznajomych, znajdujących się stosunkowo blisko i mogących uważnie obserwować każdy ruch sąsiadów. Ciemność, która spowija widzów, umożliwia im odprężenie się, ale również buduje pewien rodzaj intymnej relacji z przedstawianą historią, pozwala w pełni oddać się wrażeniom wywoływanym przez sztukę.
Ciemność bywa wyzwalająca. Dobrze wykorzystana może zbudować niepowtarzalną więź między ludźmi, ale może również pomóc odnaleźć siebie. Obecnie wielu scenografów nazywa ciemność swoim płótnem, przestrzenią pracy, niezbędnym elementem przekazu, dającym niemal nieograniczone możliwości twórcze. Światło nadal odgrywa znaczną
W kinematografii przez wiele lat ciemne kadry nie występowały. Było to uwarunkowane m.in. możliwościami ówczes-
64
nych wyświetlaczy. Sceny zwyczajnie przestawały być wyraźne i widoczne dla widzów, gdy plan nie był wcześniej dostatecznie oświetlony. Prawdziwym przełomem okazał się Ojciec chrzestny w reżyserii Francisa Forda Coppoli, jako pierwszy zawierający bardzo ciemne sceny, które ostatecznie okazały się wielką zaletą filmu i jedną z przyczyn jego sukcesu. Mrok spowijający postacie, sprawiający, że widoczne stawały się jedynie fragmenty twarzy, nadawał wyjątkowy klimat mafijnemu środowisku, a postaciom przydawał enigmatyczności.
Światło nadal odgrywa znaczną rolę w kompozycjach, jednak to mrok, przez geny naszych pierwotnych przodków w sposób niezwykły wpływa na zmysły i wyobraźnię.
magazyn redakcjabb
