επιτοπου διαδρομή
| επιτοπου διαδρομή |
μια εμπειρία στο τηνιακό τοπίο με στάση στον παραδοσιακό οικισμό Αγάπη
Διπλωματική Εργασία Φεβρουάριος 2022
Μηλιώτη Ράλλεια Περαματζέλη Δανάη
Επιβλέπουσα καθηγήτρια: Τσιράκη Σοφία Σύμβουλος καθηγητής: Ντάφλος Κωνσταντίνος
ΕΘΝΙΚΟ Σ Χ Ο Λ Η
ΜΕΤΣΟΒΙΟ Α Ρ Χ Ι Τ Ε Κ Τ Ο Ν Ω Ν
ΑΘΗΝΑ 2022
ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ Μ Η Χ Α Ν Ι Κ Ω Ν
| EPITOPOU |
an experience in the tinian scenery with a rest stop in the traditional settlement of Agapi
Diploma Thesis February 2022
Milioti Ralleia Peramatzeli Danai
Professor Supervisor: Tsiraki Sofia Professor Advisor: Daflos Konstantinos
NATIONAL S
C
H
ATHENS
O
TECHNICAL O
L
O
UNIVERSITY F
A
R
C
OF H
I
T
E
ATHENS C
T
U
R
E
2022
πίνακας περιεχομένων
περίληψη
8
abstract
10
εισαγωγή
12
Τήνος
15
ανάλυση
23
σχεδιάζοντας τις αισθήσεις
37
η ιδέα
43
ελάχιστες τοπιακές παρεμβάσεις
59
το Αγάπη
69
πρόταση
81
ευχαριστίες
110
περίληψη
μια εμπειρία στο τηνιακό τοπίο με σταση στον παραδοσιακο οικισμο Αγάπη
Η παρούσα διπλωματική εργασία αποτελεί συνέχεια της διάλεξής μας με τίτλο “Τα Κρυμμένα Τοπία της Νήσου Τήνου” στο πλαίσιο των προπτυχιακών σπουδών της Αρχιτεκτονικής Σχολής του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. Στόχος της ερευνητικής αυτής εργασίας ήταν η ανάδειξη των κρυμμένων τοπίων και χρωμάτων της Τήνου παράλληλα με την έντονη θρησκευτική ταυτότητα που κατέχει. Απόρροια της έρευνας ήταν η γνωριμία με την πολυτοπικότητα και τις αντιθέσεις του νησιού οι οποίες παρουσιάζονται σε ολόκληρη την έκτασή του. Η διπλωματική εργασία αφορμάται τα συμπεράσματα της έρευνας για τα διαφορετικά τοπία της Τήνου και συγκεντρώνεται στην αξιοποίηση του πεζοπορικού δικτύου που διαθέτει το νησί με το ίδιο το τοπίο να γίνεται αντικείμενο μελέτης, θέασης και στοχασμού. Δημιουργούμε μία διαδρομή με στάσεις σε διάφορα σημεία ενδιαφέροντος αλλά και μία κτιριακή δομή εφήμερης κατοίκησης στον παραδοσιακό οικισμό Αγάπη. Εκεί, βρίσκει κανείς ξενώνες διανυκτέρευσης, έναν εκθεσιακό χώρο, έναν χώρο ευεξίας και έναν χώρο εστίασης, συνάντησης και κοινωνικοποίησης, τον κουζινότοπο. Καθόλη τη διάρκεια της επεξεργασίας του θέματος βασικές αρχές για εμάς κρίθηκαν το ταίριασμα του σύγχρονου με το παραδοσιακό, η αφομίωση του νέου στο υπάρχον και το μπέρδεμα της αρχιτεκτονικής με την τέχνη.
9
επιτοπου διαδρομή
abstract
10
μια εμπειρία στο τηνιακό τοπίο με σταση στον παραδοσιακο οικισμο Αγάπη
This diploma thesis follows our dissertation “Hidden Treasures of Tinos” in the context of the undergraduate studies at the School of Architecture of the National Technical University of Athens. The aim of the dissertation was to highlight the hidden landscapes and colours of Tinos island at the same time with the strong religious treaty it possesses. The outcome was the understanding of the diversity and the contrasts that Tinos display in its entire extent. The diploma thesis focuses on the utilisation of the hiking network of the island with the landscape itself becoming the object of study, observation and reflection. We create a route with stops at specific points of interest and a layover infrastructure in the traditional settlement of Agapi. There someone will find lodges, a small exhibition centre, a wellness hall and a dining area. Our methodology was based on the compound of modern and traditional elements, the absorption of the new into the existing and the weaving of architecture with art.
11
επιτοπου διαδρομή
εισαγωγή
12
μια εμπειρία στο τηνιακό τοπίο με σταση στον παραδοσιακο οικισμο Αγάπη
Η επιλογή της Τήνου ως πεδίο εφαρμογής δεν προέκυψε μόνο λόγω συναισθηματικού δεσίματος. Από πολύ νωρίς υπήρχε κοινή επιθυμία για παρέμβαση σε ένα ευαίσθητο τοπίο που ορίζεται από τον δικό του μοναδικό χαρακτήρα και ιστορία. Για εμάς αποτέλεσε μεγάλη πρόκληση να βρούμε τον τρόπο με τον οποίο θα καταφέρουμε να ταιριάξουμε την σύγχρονη αρχιτεκτονική και παραγωγική σκέψη με το παραδοσιακό τοπίο χωρίς όμως να διαταράξουμε τις ιδιαίτερες ισορροπίες. Έχοντας ήδη την εμπειρία και την απαραίτητη γνώση για την επιλογή της Τήνου ως τόπο μελέτης και δράσης, αναζητήσαμε τον καλύτερο δυνατό τρόπο με τον οποίο θα μπορούσε κανείς να βιώσει τις αντιθέσεις του νησιού.
Ποιος είναι ο καταλληλότερος τρόπος να γνωρίσεις έναν τόπο; Βιώνοντάς τον Να γίνεις έναν με αυτόν Να προσπαθήσεις να τον καταλάβεις, να τον αποκωδικοποιήσεις
Έτσι, εστιάσαμε στη περιπατητική διαδικασία και δημιουργήσαμε μία διαδρομή και ένα κτίριο.
13
επιτοπου διαδρομή
14
μια εμπειρία στο τηνιακό τοπίο με σταση στον παραδοσιακο οικισμο Αγάπη
Τήνος
15
Τήνος
επιτοπου διαδρομή
Η Τήνος ανήκει στο σύμπλεγμα νησιών των Κυκλάδων και είναι η τρίτη μεγαλύτερη σε έκταση με 197 τ.χλμ. μετά την Νάξο και την Άνδρο. Βρίσκεται μεταξύ της Άνδρου και της Μυκόνου, απέναντι από τη Σύρο. Μαζί με τη γειτονική Άνδρο αποτελούν το συνδετικό κρίκο της πανίδας και της χλωρίδας μεταξύ ηπειρωτικής Ελλάδας και Κυκλάδων. Συγκεκριμένα το τοπίο της Τήνου παρουσιάζει κατά τόπους πλούσια βλάστηση με την πανίδα να εμφανίζει αρκετά στοιχεία που δεν συναντώνται στα νοτιότερα νησιά του συμπλέγματος. Χαρακτηρίζεται ως ορεινό νησί με πολλά βουνά και λίγες μικρές πεδιάδες. Χάρη, λοιπόν, στο έντονο ανάγλυφό της, δημιουργείται ένα ευρύ υδρογραφικό δίκτυο με δεκάδες εποχικά ρέματα.
Αθήνα Άνδρος
Μακρόνησος
Τήνος Κέα
Γυάρος
Μύκονος
Σύρος
Κύθνος
Νάξος Σέριφος
Δονούσσα
Πάρος
Κουφονήσι
Σίφνος Κίμωλος
Κέρος Αντίπαρος
Αμοργός Ίος
Σίκινος
Μήλος
Σχοινούσσα Ηρακλειά
Φολέγανδρος Θήρα
Σημαντικό να αναφερθεί επίσης πως η Τήνος στη διάρκεια των χρόνων αποτέλεσε σημαντικό κέντρο στο χώρο του Αιγαίου, καθώς κατέχει κεντρική θέση στο πλέγμα επικοινωνίας μεταξύ των νησιών των Κυκλάδων. 16
μια εμπειρία στο τηνιακό τοπίο με σταση στον παραδοσιακο οικισμο Αγάπη
Σε μία πρώτη ανάλυση παρατηρήσαμε τη διασπορά των οικισμών στα διάφορα νησιά του συμπλέγματος.
Αυτό που μας έκανε εντύπωση είναι πως οι οικισμοί της Τήνου παρουσιάζουν σαφή και ξεκάθαρα όρια σε σχέση με εκείνους των γειτονικών νησιών.
Από την πρώτη μας κιόλας επίσκεψη καταγράψαμε οικισμούς κρυμμένους σε πλαγιές, οικισμούς χτισμένους ανάμεσα σε νταμάρια και άλλους να στέκουν περήφανοι με θέα τη θάλασσα. τοπιακές σχέσεις οικισμών
κρύβομαι —ανάμεσα
κρέμομαι — θεατρικά
στέκομαι — κορυφή
ήπιο — διασπορά
σκληρό — ακούμπισμα
ποιότητες εδαφών
μαλακό — περίκληση
17
επιτοπου διαδρομή
Παρακάτω παρουσιάζεται μία χρονογραμμή με τα σημαντικότερα στοιχεία της ιστορίας της Τήνου προκειμένου να καταλάβουμε τον τρόπο με τον οποίο έχει επηρεαστεί ο τόπος στο πέρασμα των αιώνων.
Πρωτοκυκλαδική — Εποχή Χαλκού 3000-2300 π.Χ.
Υστεροκυκλαδική — Πρωτομυκηναϊκή εποχή 1600-1400 π.Χ.
Στο νοτιότερο ακρωτήρι του νησιού, στο Βρέκαστρο ή Βρυόκαστρο, έχουν βρεθεί ορισμένα όστρακα που μαρτυρούν κατοίκηση.
Το μοναδικό τεκμήριο είναι ένας μικρός θολωτός τάφος στα βόρεια της Τήνου, στο χωριό Πύργος.
Σκοτεινοί αιώνες 11ος -10ος π.Χ. Η πειρατεία κορυφώνεται σε όλο το Αιγαίο, κάνοντας τις παραθαλάσσιες θέσεις πολύ επικίνδυνες. Παρατηρείται μετακίνηση των οικισμών από τα παράλια προς την ενδοχώρα και συγκεκριμένα στους πρόποδες του Ξώμπουργκου, ιδανική τοποθεσία, καθώς προσέφερε τη δυνατότητα οχύρωσης αλλά ταυτόχρονα και οπτικού ελέγχου της θάλασσας.
6ος π.Χ.
4ος π.Χ.
Αρχίζουν να αναπτύσσονται ξανά οικισμοί στα παράλια, ενώ το κέντρο του νησιού παραμένει ο οχυρωμένος οικισμός στο Ξώμπουργκο.
Κυριεύεται από τους Σπαρτιάτες και το διοικητικό κέντρο μεταφέρεται από το Ξώμπουργκο στο λόφο της Μεγαλόχαρης, όπου και η οχυρωμένη αυτή περιοχή ονομάστηκε Πόλες.
Λιμάνι Αγίου Νικολάου Θολωτός τάφος
Ιερό Ποσειδώνος και Αμφιτρίτης
Λόφος Μεγαλόχαρης Ξώμπουργκο
Πύργος
Υστερνίων
Βρυόκαστρο
Πάνορμος
Πο λ Όρμος έμου
μπο Εξωμεριά ς
Κά
Κολυμπήθρα
Μέσα Μέρη Κεχροβούνι
Κιόνια Πόλες
Χώρα
18
νιάς
Τσικ
μια εμπειρία στο τηνιακό τοπίο με σταση στον παραδοσιακο οικισμο Αγάπη
Βυζαντινή Περίοδος 337-1207
Βενετοκρατία 1207-1715
Σε περιόδους που η πειρατεία είναι έντονη, οι οικισμοί μεταφέρονται στο εσωτερικό του νησιού προκειμένου να προφυλαχθούν, ενώ σε άλλες πλησιάζουν τα παράλια για να εκμεταλλευτούν την θάλασσα. Εκείνη την εποχή χτίζονται και τα πρώτα ξωκκλήσια, καθώς η Τήνος δεν αποτελεί μόνο τον μεταβατικό σταθμό προς τη Δήλο, αλλά και η ίδια χαρακτηρίζεται ως προσκυνηματικός τόπος.
Οι Βενετοί κατοίκησαν στο κάστρο και αναπτύχθηκαν στις περιοχές κοντά και γύρω από την μοναδική πεδιάδα. Στο πλαίσιο των πέντε αιώνων της Ενετοκρατίας και κυρίως μετά το 1600, παρατηρήθηκε σχεδόν ο διπλασιασμός του πληθυσμού του νησιού. Την ίδια περίοδο ξεκινούν και οι αναφορές για νέους οικισμούς στην πλαγιά του Κεχροβουνίου και στην Εξωμεριά.
Ghisi 1207-1390
11
10
8 9
ΥΠΟΜΝΗΜΑ 7
1 Στενή 2 Δυο Χωριά 3 Καρυά
6
4 Κάµπος 5 Ξυνάρα
4
6 Λουτρά
3
7 Κώµη
2
8 Κελλιά (Καλλονή) 9 Αγάπη 10 Πύργος 11 Μαρλάς 0
1000 500
1 5
5000 m 2500
ΧΑΡΤΗΣ ΠΡΩΤΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ
19
επιτοπου διαδρομή
0
1000 500
5000 m 2500
ΧΑΡΤΗΣ ΕΠΟΜΕΝΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ
Νεότερα χρόνια 1823 Στις 30 Ιανουαρίου βρίσκεται η εικόνα της Παναγίας και ξεκινά η ανέγερση του περίφημου ναού της Ευαγγελίστριας. Ο ναός ολοκληρώνεται το 1880.
1830
1940-1944
Η Τήνος περνάει επίσημα στην ελληνική επικράτεια.
Ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα της επόμενης περιόδου αποτελεί ο τορπιλισμός του καταδρομικού πολεμικού πλοίου Έλλη, από ιταλικό υποβρύχιο, στις 15 Αυγούστου 1940. Από το 1941 και έπειτα γνωρίζει την ιταλική και γερμανική κατοχή.
Μεταπολεμικά χρόνια Παρουσιάζει οικονομική περιθωριοποίηση και δημογραφική πτώση. Αυτό οφείλεται στην ύφεση της γεωργικής παραγωγής και της φτώχειας των ετών.
20
μια εμπειρία στο τηνιακό τοπίο με σταση στον παραδοσιακο οικισμο Αγάπη
Ξώµπουργκο
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
21
Οι αεροφωτογραφίες που παρουσιάζονται αφορούν τους πρώτους οικισμούς στο εσωτερικό τμήμα της Τήνου που εμφανίστηκαν στο τέλος της βυζαντινής αυτοκρατορίας κατά την προσέλευση των Βενετών στο νησί.
Παρατηρούμε, όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, πως οι οικισμοί έχουν σαφή όρια, δεν εκτείνονται πέρα από αυτά και στην πλειοψηφία τους παρουσιάζουν γραμμική διάταξη πάνω σε έναν κεντρικό δρόμο. Ο δρόμος αυτός ουσιαστικά αποτελεί την ραχοκοκαλιά πάνω στην οποία αναπτύσσεται κάθε φορά ολόκληρος ο οικισμός.
επιτοπου διαδρομή
22
μια εμπειρία στο τηνιακό τοπίο με σταση στον παραδοσιακο οικισμο Αγάπη
ανάλυση
23
ανάλυση
επιτοπου διαδρομή
Στο κεφάλαιο αυτό θα δούμε ορισμένους χάρτες που δημιουργήσαμε προκειμένου να αναλύσουμε το πεδίο της Τήνου και να κατανοήσουμε τους διαφορετικούς χαρακτήρες του νησιού που ορίζονται τόσο από περιβαλλοντικούς όσο και από οικιστικούς παράγοντες.
Από τους χάρτες που παρουσιάστηκαν στην ιστορική αναδρομή βλέπουμε πως εμφανίζονται δύο βασικές οικιστικές συγκεντρώσεις τα Μέσα Μέρη και τα Έξω Μέρη. Ανάμεσα σε αυτές εκτείνεται μία μεγάλη περιοχή άγριου μη δομημένου χώρου, ο οποίος δημιουργεί μία ζώνη φυσικού διαχωρισμού. Στην περιοχή αυτή το έδαφος είναι αρκετά άγριο και επομένως δεν ευνοείται η ανάπτυξη οικιστικής συγκρότησης.
Παράλληλα παρατηρούμε έναν ακόμα φυσικό διαχωρισμό σύμφωνα με το ανάγλυφο στο τμήμα των Μέσα Μερών. Μία νοήτη γραμμή η οποία ξεκινά από το όρος του Τσικνιά και συνεχίζει στην πλαγιά του Κεχροβουνίου διαιρεί την περιοχή αυτή στα Άνω και Κάτω Μέρη.
24
μια εμπειρία στο τηνιακό τοπίο με σταση στον παραδοσιακο οικισμο Αγάπη
Τα Ανω Μέρη είναι αυτά που βρίσκονται αγκιστρωμένα πάνω στην πλαγιά του Κεχροβουνίου μπροστά από τον βράχο του Ξώμπουργκου. Περιλαμβάνουν την πρωτεύουσα του νησιού, τη Χώρα, και πρόκειται για κεντρικούς οικισμούς που στην πλειοψηφία τους έχουν θέα προς τη θάλασσα. Από την άλλη, τα Κάτω Μέρη είναι εκείνα που βρίσκονται πίσω από την πλαγιά, στο πιο εύφορο κομμάτι του νησιού γύρω από την πεδιάδα της Κώμης. Όσον αφορά την περιοχή της Εξωμεριάς ουσιαστικά πρόκειται για οικισμούς γύρω από το χωριό Πύργος. Λόγω της απομακρυσμένης θέσης αλλά και της ποιότητας του εδάφους η περιοχή αυτή αναπτύχθηκε με σχετική αυτονομία. Ωστόσο, ο σημαντικότερος παράγοντας αυτής της αυτονομίας κρίνεται η ενασχόληση με την τέχνη της μαρμαροτεχνίας και το εμπόριο αυτής στο λιμάνι του Πανόρμου. Στην Τήνο εμφανίζονται λοιπόν 3 τόποι.
25
επιτοπου διαδρομή
Τριαντάρος, Άνω Μέρη
θέα Χώρας από Δυο Χωριά, Άνω Μέρη
άποψη οικισμού Αγάπη, Κάτω Μέρη
άποψη οικισμού Φαλατάδου, Κάτω Μέρη
τοπίο Έξωμεριάς
άποψη οικισμού Μαρλά, Εξωμεριά
26
μια εμπειρία στο τηνιακό τοπίο με σταση στον παραδοσιακο οικισμο Αγάπη
όρμος Κολυμπήθρας όρμος Αγίου Ιωάννη
Πατέλα 409km
Κολυμπήθρα
Γρίζα Λιβάδα
Τσικνιάς 727km Ξώμπουργκο 559km Ποταμιά
Κεχροβούνι 604km όρμος Πανόρμου
0
1000
5000 m
500
όρμος Αγίου Νικολάου
2500
ΧΑΡΤΗΣ ΑΝΑΓΛΥΦΟΥ
ΥΠΟΜΝΗΜΑ
βλάστηση οικισµοί καλλιεργήσιµες εκτάσεις δίκτυο Natura 2000 0
1000 500
5000 m 2500
ΧΑΡΤΗΣ ΠΡΑΣΙΝΟΥ
27
επιτοπου διαδρομή
Σημαντικό να επισημάνουμε πως ο άγριος μη δομημένος χώρος μεταξύ Εξωμεριάς και Μέσα Μερών ταυτίζεται με έναν νοητό άξονα που δημιουργείται από την εναλλαγή της ποιότητας του υπεδάφους όπως μπορούμε να δούμε από τον Γεωλογικό Χάρτη.
Ακολουθώντας το ανάγλυφο βλέπουμε πως οι περιστεριώνες απλώνονται σε όλο το νησί με τη μεγαλύτερη συγκέντρωση να βρίσκεται στο κεντρικό του τμήμα. Παράλληλα με τον χάρτη Υπόγειων Υδάτων διαπιστώνουμε πως στην περιοχή αυτή ανιχνεύονται οι περισσότερες πηγές και πηγάδια, καθιστώντας τη ως την ευφορότερη της Τήνου. Έτσι, τα περιστέρια έβρισκαν άμεσα τροφή και νερό, κάνοντας την εκτροφή τους σε αυτά τα μέρη πιο εύκολη.
Πέρα από τους περιστεριώνες υπάρχουν και αρκετοί ανεμόμυλοι. Εκμεταλλευόμενοι τα έντονα εποχικά ρέματα (χείμαρροι), η Τήνιοι λειτουργούν και πολλούς υδρόμυλους. Οι νερόμυλοι εμφανίζονται κατά κύριο λόγο στο κομμάτι των Μέσα Μερών, πράγμα εύλογο καθώς τα Μέσα Μέρη αφορούν περιοχές κοντά σε ποτάμια.
ΥΠΟΜΝΗΜΑ
πηγάδι πηγή 0
1000 500
5000 m 2500
ΧΑΡΤΗΣ ΥΠΟΓΕΙΩΝ ΥΔΑΤΩΝ
28
μια εμπειρία στο τηνιακό τοπίο με σταση στον παραδοσιακο οικισμο Αγάπη
ΥΠΟΜΝΗΜΑ
πρόσφατες αλλουβιακές αποθέσεις αµφιβολίτης σχιστόλιθος και αµφιβολίτης µε φλέβες µαρµάρου αµφιβολίτης και σχιστόλιθος γρανίτης χαλαζιακός σχιστόλιθος µάρµαρο µαρµαρυγιακό µάρµαρο 0
1000 500
5000 m 2500
ΓΕΩΛΟΓΙΚΟΣ ΧΑΡΤΗΣ
ΥΠΟΜΝΗΜΑ
λατοµεία λευκού και γκρίζου µαρµάρου λατοµεία πράσινου µαρµάρου σχιστήρια κέντρα µαρµαροτεχνίας προβλήτες φόρτωσης µαρµαροφόρες ζώνες
0
1000 500
5000 m 2500
ΧΑΡΤΗΣ ΛΑΤΟΜΕΙΩΝ
29
επιτοπου διαδρομή
ΥΠΟΜΝΗΜΑ
περιστεριώνες 0
1000 500
5000 m 2500
ΧΑΡΤΗΣ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙΩΝΩΝ
ΥΠΟΜΝΗΜΑ
ανεµόµυλοι νερόµυλοι 0
1000 500
5000 m 2500
ΧΑΡΤΗΣ ΑΝΕΜΟΜΥΛΩΝ ΚΑΙ ΝΕΡΟΜΥΛΩΝ
30
μια εμπειρία στο τηνιακό τοπίο με σταση στον παραδοσιακο οικισμο Αγάπη
31
επιτοπου διαδρομή
Ένας από τους πιο εντυπωσιακούς χάρτες είναι ο Χάρτης των Προσκηνυμάτων. Όπως είναι γνωστό η Τήνος αποτελεί έναν τόπο πολύ στενά συνδεδεμένο με την θρησκευτική παράδοση. Αυτό αποδεικνύεται, καθώς εκτός από την εκκλησία της Παναγίας που αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους ναούς της ορθοδοξίας, το νησί είναι γεμάτο με εκκλησίες και ξωκκλήσια, ορθόδοξα και καθολικά, και κατά κύριο λόγο μικρών διαστάσεων. Ξωκκλήσια βέβαια μπορεί κανείς να συναντήσει σε όλα τα νησιά των Κυκλάδων. Ωστόσο από την πρώτη μας επίσκεψη υπήρξε η ανάγκη για καταγραφή των διαφόρων χώρων λατρείας καθώς όπου και να κοιτάξεις θα στέκει και ένα ξωκκλήσι.
Παρατηρούμε πως τα περισσότερα βρίσκονται στο κεντρικό τμήμα του νησιού, γεγονός που πιθανώς να οφείλεται τόσο στην ανάπτυξη των περισσότερων οικισμών εκεί όσο και στην συνύπαρξη των δύο δογμάτων.
ΥΠΟΜΝΗΜΑ
µονές εκκλησίες 0
1000 500
5000 m 2500
ΧΑΡΤΗΣ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑΤΩΝ
32
μια εμπειρία στο τηνιακό τοπίο με σταση στον παραδοσιακο οικισμο Αγάπη
Σημαντικό να αναφέρουμε πως ο τοπικός πληθυσμός του νησιού ακολούθησε έναν δογματικό διαχωρισμό ως προς την επιλογή κατοίκησης, ο οποίος ταυτίζεται με τον χωρικό. Τα Μέσα Μέρη (Άνω και Κάτω), που αποτελούνταν από τους πρώτους οργανωμένους οικισμούς της Τήνου και ήταν ο τόπος εγκατάστασης των Βενετών, απαρτίζονται κύριως από χωριά καθολικού πληθυσμού, με μοναδική εξαίρεση τον ορθόδοξο οικισμό του Σκλαβοχωριού.
Η Εξωμεριά από την άλλη, πρόκειται για μία περιοχή αυτόνομη και ανεξάρτητη από το υπόλοιπο νησί με πληθυσμό κυρίως ορθόδοξο. Αυτό οφείλεται τόσο στο γεγονός ότι στο λιμάνι του Πανόρμου κατέφθαναν και ζητούσαν καταφύγιο κατατρεγμένοι χριστιανοί από άλλα τουρκοκρατούμενα μέρη της Ελλάδας, αλλά και στο εμπόριο μαρμάρου. Η Καρδιανή, το πλησιέστερο προς το υπόλοιπο νησί χωριό, αποτελεί τη μοναδική εξαίρεση στα Έξω Μέρη με πληθυσμό ανάμικτο.
ΥΠΟΜΝΗΜΑ
ορθόδοξοι καθολικοί µικτοί παραθεριστικοί 0
1000 500
5000 m 2500
ΧΑΡΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΩΝ ΚΑΙ ΚΑΘΟΛΙΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ
33
επιτοπου διαδρομή
Θεωρείται πως στην Τήνο στεγάζονται τα περισσότερα μουσεία και ιδρύματα πολιτισμού από οποιοδήποτε άλλο νησί των Κυκλάδων. Μελετώντας τον χάρτη των Μουσείων και των Αρχαιολογικών Χώρων φαίνεται πως υπάρχουν σε όλη την έκταση του νησιού.
Να σημειωθεί ακόμα πως η Τήνος διατηρεί ένα από τα πιο ενδιαφέροντα, πυκνότερα και καλύτερα διατηρημένα δίκτυα αρχαίων μονοπατιών στο Αιγαίο. Το δίκτυο Tinos Trails δημιουργήθηκε το 2019 από την ομάδα Paths of Greece για λογαριασμό του Δήμου Τήνου με πολλά από τα μονοπάτια να χρονολογούνται από τους βυζαντινούς χρόνους. Το πεζοπορικό αυτό δίκτυο καλύπτει ολόκληρο το νησί, ορίζοντας 12 σηματοδοτημένες διαδρομές, περνώντας από τα πιο χαρακτηριστικά σημεία του νησιού.
34
μια εμπειρία στο τηνιακό τοπίο με σταση στον παραδοσιακο οικισμο Αγάπη
ΥΠΟΜΝΗΜΑ
µουσεία αρχαιολογικοί χώροι 0
1000 500
5000 m 2500
ΧΑΡΤΗΣ ΜΟΥΣΕΙΩΝ ΚΑΙ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ
0
1000 500
5000 m 2500
ΧΑΡΤΗΣ ΑΡΧΑΙΩΝ ΜΟΝΟΠΑΤΙΩΝ ΚΑΙ ΔΙΚΤΥΟΥ TINOS TRAILS
35
επιτοπου διαδρομή
36
μια εμπειρία στο τηνιακό τοπίο με σταση στον παραδοσιακο οικισμο Αγάπη
σχεδιάζοντας τις αισθήσεις σχεδιάζοντας τις αισθήσεις
37
επιτοπου διαδρομή
οι 3 τόποι της Τήνου μέσα από την εμπειρία μας…
Έξω Μέρη σκληρό και άγονο
ξερές πλαγιές
οικισμοί στις κορυφές
Κάτω Μέρη μαλακό και ευγενικό
εύφορο και πλούσιο
οικισμοί κρυμμένοι
Άνω Μέρη ήπιο με διασπορά
σκαρφάλωμα σε πλαγιά 38
έκθεση, θέαση οικισμών
μια εμπειρία στο τηνιακό τοπίο με σταση στον παραδοσιακο οικισμο Αγάπη
Σε κάθε τόπο εμφανίζονται στοιχεία άλλων σχηματίζοντας διαφορετικούς μικρότοπους στο σύνολο του νησιού. Προκειμένου να σηματοδοτήσουμε τα ιδιαίτερα στοιχεία του κάθε μικρότοπου, δημιουργήσαμε χαρακτηριστικά ιδεογράμματα. Αυτά αναφέρονται στα κρυμμένα τοπία της Τήνου και το κάθε ένα αντιπροσωπεύει τη σχέση οικισμού — περιβάλλοντος. Ουσιαστικά προκύπτουν από την αισθητηριακή αντίληψη του κάθε μικρότοπου στα διαφορετικά χωρία της Τήνου, η οποία προέρχεται από τα ερεθίσματα που δεχόμαστε από τα στοιχεία — τοπία.
εσωστρέφεια, κλειστότητα, προστασία
εξωστρέφεια, ανοιχτότητα, προβολή
ξηρασία, σκληρότητα, αυστηρότητα
πράσινο, νερό, δροσιά 39
επιτοπου διαδρομή
Αναγνωρίζοντας τα κλειδιά του τόπου…
40
μια εμπειρία στο τηνιακό τοπίο με σταση στον παραδοσιακο οικισμο Αγάπη
Θέλοντας να οπτικοποιήσουμε τους διάφορους μικρότοπους στο τοπίο της Τήνου, τοποθετήσαμε ενδεικτικά ορισμένα ιδεογράμματα σε χαρακτηριστικά σημεία στον χάρτη. Μελετώντας τον παρακάτω χάρτη γίνεται πλέον φανερό πως παρά τον διαχωρισμό της Τήνου σε τρεις βασικές ενότητες, σε μία μικρότερη κλίμακα, αντιλαμβανόμαστε πως υπάρχουν διαφορετικά τοπία, ακόμη και σε γειτονικούς τόπους.
Ορίζονται επομένως πολλαπλοί μικρότοποι στο ενιαίο τοπίο της Τήνου.
Αγάπη
Βωλάξ
Φαλατάδος Πύργος
Λιβάδα
Υστέρνια
Λουτρά
Κτικάδος Λυχναφτιά
0
1000 500
5000 m 2500
ΧΑΡΤΗΣ ΚΡΥΜΜΕΝΩΝ ΤΟΠΙΩΝ
Εξερευνώντας λοιπόν κανείς το νησί, αρχίζει σταδιακά και αντιλαμβάνεται το μέγεθος των διαφορετικών ταυτοτήτων του, καθώς ξετυλίγεται μπροστά του το κουβάρι των χαρακτήρων της. Όλα τα στοιχεία — φαινόμενα συνυπάρχουν στο περιβάλλον ολοκληρώνοντας με ισορροπία τις αντιθέσείς της.
41
επιτοπου διαδρομή
42
μια εμπειρία στο τηνιακό τοπίο με σταση στον παραδοσιακο οικισμο Αγάπη
η ιδέα
43
η ιδέα
επιτοπου διαδρομή
Θέλοντας να ξεφύγουμε από την τουριστική εικόνα στραφήκαμε προς την περιπατητική διαδικασία. Tο μονοπάτι αποτελεί μνημείο για έναν τόπο. Ο κάθε τόπος κουβαλά όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που προστέθηκαν σε αυτόν με το πέρασμα του χρόνου. Τα μονοπάτια ουσιαστικά πρόκειται για γραμμές στο τοπίο οι οποίες έχουν γίνει ένα με το φυσικό περιβάλλον. Γραμμές που είναι πια στοιχεία της φύσης αλλά παράλληλα και της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής. Φέρνουν στην επιφάνεια του εδάφους δεδομένα για τη ζωή και την καθημερινότητα των ανθρώπων μαρτυρώντας ιστορίες στο πέρασμα των χρόνων. Ο περιπατητής με την σειρά του με την εναλλαγή των εικόνων έχει τη δυνατότητα να παρατηρήσει και να αφομιώσει όλα εκείνα τα συστατικά στοιχεία ενός τόπου. Όπως έχει αναφερθεί η Τήνος κατέχει ένα μεγάλο οργανωμένο πεζοπορικό δίκτυο, το οποίο έχει στηριχθεί στα αρχαία μονοπάτια επικοινωνίας των διαφορετικών οικισμών του νησιού. Σκοπός μας είναι ο ταξιδιώτης που παρακολουθεί το νησί από την πρύμη του πλοίου να αντικρίζει την γραμμή του μονοπατιού και τελικά να την ακολουθεί. Για αυτό τον λόγο επικεντρωθήκαμε στα μονοπάτια των Μέσα Μερών και όχι της Έξω Μεριάς, αφού για να τα προσεγγίσει κανείς θα χρειαστεί να μεταβεί στα διάφορα σημεία εκκίνησης με κάποιο μεταφορικό μέσο.
54 99
98
97
96 95 94
84
93 92
83 86
85
53
91
89
87
90 62 61
71
88
58
60 82 81 80 79 78 77
59 69 70 67 68 66
57 49
72 47
65
46
27 26 28 25
64 63 23 22
29 31 30
32 33 34 35 36
20 21 19 18 17 16
12
13 14
15
9
8 7
6
5 4 2
44
41
40
24
11 10
43 42
45
48 76 74 73 75
56
3
1
44
38 37
39
55
51 52 50
μια εμπειρία στο τηνιακό τοπίο με σταση στον παραδοσιακο οικισμο Αγάπη
10
22
11
24
18
27
20 45
επιτοπου διαδρομή
44
92
54
89
77
93
Σημαντικό για εμάς ήταν η διαδρομή να περνάει από διάφορα σημεία ενδιαφέροντος, χαρακτηριστικά του κάθε τόπου, έτσι ώστε ο περιπατητής να γίνεται παρατηρητής και αποδέκτης των πολλαπλών χαρακτήρων του νησιού.
46
μια εμπειρία στο τηνιακό τοπίο με σταση στον παραδοσιακο οικισμο Αγάπη
25
9
6
93
93
62
Βασικές προϋποθέσεις για την δημιουργία της διαδρομής κρίθηκαν: — να είναι “περπατίσιμη” — να είναι ευχάριστη και ασφαλής — η ποιότητα των σημείων ενδιαφέροντος — και να καταλήγει κάπου, καθώς κάθε περίπατος είναι προσανατολισμένος στον προορισμό.
47
επιτοπου διαδρομή
Έτσι δημιουργήθηκε η επιτοπου διαδρομή. Πρόκειται για μία διαδρομή περίπου δέκα χιλιομέτρων που μπορεί κανείς να ολοκληρώσει μέσα σε τέσσερις ώρες. Ξεκινάει από τη Χώρα και φτάνει ως τον παραδοσιακό οικισμό Αγάπη. Συνδέει δύο κύρια μονοπάτια, το Τ1, “Οι 3 Πρωτεύουσες”, και το Μ4, “Ο Δρόμος του Νερού και του Κάστρου”, με ένα μέρος της διαδρομής να είναι κοινό σε ακόμα δύο, το Μ1 “Τα Πάνω Μέρη” και το Μ2, “Η Γεωδιαδρομή”.
0
1000 500
5000 m 2500
ΧΑΡΤΗΣ ΕΠΙ ΤΟΠΟΥ ΔΙΑΔΡΟΜΗΣ
Η επιτοπου διαδρομή είναι ένας περίπατος που συνδυάζει την ιστορία με τις αντιθέσεις του τόπου. Είναι μία διαδρομή που αναλαμβάνει ιστορικές προοπτικές και νοήματα.
48
μια εμπειρία στο τηνιακό τοπίο με σταση στον παραδοσιακο οικισμο Αγάπη
Έχοντας βιώσει την εμπειρία της διαδρομής, κατά τη διαδικασία της ανάλυσης και επεξεργασίας, προχωρήσαμε σε εγκάρσιες τομές προκειμένου να αποκωδικοποιήσουμε τις διαφορετικές ποιότητες των μονοπατιών που ορίζονται στα διάφορα σημεία.
49
επιτοπου διαδρομή
Άλλοτε βρίσκεται κανείς πάνω στο μονοπάτι και μπροστά του ανοίγεται το τοπίο της Τήνου, άλλοτε είναι μέσα στο μονοπάτι ανάμεσα στις ξερολιθιές ενώ υπάρχουν και φορές που η φύση κυριαρχεί και επιβάλλεται στη διαδρομή.
50
μια εμπειρία στο τηνιακό τοπίο με σταση στον παραδοσιακο οικισμο Αγάπη
51
επιτοπου διαδρομή
52
μια εμπειρία στο τηνιακό τοπίο με σταση στον παραδοσιακο οικισμο Αγάπη
53
επιτοπου διαδρομή
Παράλληλα δημιουργήθηκε ένας χάρτη αισθήσεων με τη διαμήκη τομή της διαδρομής.
Παρατηρώντας την τομή μπορούμε να πούμε πως η διαδρομή παρουσιάζει μία σχετική συμμετρία. Η κορύφωση βρίσκεται στο κέντρο στο σημείο του λόφου του Ξώμπουργκου.
Στην περιοχή πριν από τον λόφο, κατά την ανάβαση έχουμε μονοπάτια ξεκάθαρα, ορισμένα και σχεδιασμένα ενώ στην περιοχή μετά, στην κατάβαση τα μονοπάτια παρουσιάζονται άτσαλα και το τοπίο βραχώδες.
54
μια εμπειρία στο τηνιακό τοπίο με σταση στον παραδοσιακο οικισμο Αγάπη
55
επιτοπου διαδρομή
56
μια εμπειρία στο τηνιακό τοπίο με σταση στον παραδοσιακο οικισμο Αγάπη
57
επιτοπου διαδρομή
58
μια εμπειρία στο τηνιακό τοπίο με σταση στον παραδοσιακο οικισμο Αγάπη
ελάχιστες τοπιακές παρεμβάσεις ελάχιστες τοπιακές παρεμβάσεις
59
επιτοπου διαδρομή
Έχοντας κάνει την παραπάνω ανάλυση αναζητήσαμε τους τρόπους με τους οποίους θα παρέμβουμε στο τοπίο.
Στην αρχή σκεφτήκαμε να κατασκευάσουμε ορισμένα κάδρα που θα συναντούσε κανείς κατά τη διάρκεια του περιπάτου.
Αυτή μας την παρόρμηση σύντομα την αναιρέσαμε καθώς αντιληφθήκαμε πως προσπαθούσαμε να κάνουμε τον περιπατητή βεβιασμένα να αντικρίσει τα ιδιαίτερα σημεία του φυσικού τοπίου.
Έτσι, οδηγηθήκαμε σε μία διαχείριση με την ελάχιστη παρέμβαση.
Σε μία διαχείριση η οποία καθοδηγείται από το ίδιο τοπίο.
Επικεντρωθήκαμε στα συστατικά στοιχεία του τόπου. Στα διάφορα εκείνα φαινόμενα που συντάσσουν την Τήνο και τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της.
60
μια εμπειρία στο τηνιακό τοπίο με σταση στον παραδοσιακο οικισμο Αγάπη
Σε όλη την έκταση των Μέσα Μερών στέκουν διάσπαρτοι στο τοπίο οι φημησμένοι περιστεριώνες. Ένας περιστεριώνας αποτελείται από την βασική κτιριακή δομή και τα διάφορα διακοσμητικά στοιχεία, όπως είναι τα μοτίβα. Πολλές φορές συναντάμε περιστεριώνες σε σχήμα Γ με την μία πλευρά να λειτουργεί ως ένα αντιανεμικό φράγμα. Τα μοτίβα παρουσίαζουν μεγάλη ποικιλομορφία και όλα διαφέρουν μεταξύ τους. Όλα είναι αποτελέσματα σύνθεσης κομματιών σχιστόπλακας σε διαφορετικές διατάξεις και σχήματα. Παρατηρώντας τις ξερολιθιές, που θυμίζουν υψομετρικές καμπύλες σε φυσικό μέγεθος χαρίζοντας αυτήν την ιδιαίτερη πλαστικότητα στο φυσικό τοπίο, αντιλαμβανόμαστε την εσωτερική γωνία ως έναν περιστεριώνα σε κατάκλιση και διασκορπούμε τα μοτίβα στα έδαφος. Δημιουργείται η πιο απλή διάταξη καθώς θέλουμε να αποφύγουμε την μίμηση των μοτίβων ενός περιστεριώνα αλλά να δημιουργήσουμε την θύμιση αυτού σε ένα διαφορετικό χωρικό επίπεδο.
61
επιτοπου διαδρομή
62
μια εμπειρία στο τηνιακό τοπίο με σταση στον παραδοσιακο οικισμο Αγάπη
Ένα ακόμα διακοσμητικό στοιχείο των περιστεριώνων είναι οι πεσσοί. Οι πεσσοί πρόκειται για τις απολήξεις των δομικών στοιχείων. Τους αντιμετωπίζουμε ως καθίσματα σε φυσικό μέγεθος και τους τοποθετούμε πάνω στη διαδρομή δημιουργώντας στάσεις σε διάφορα σημεία ενδιαφέροντος.
63
επιτοπου διαδρομή
Τέλος, ένα άλλο χαρακτηριστικό στοιχείο της Τήνου, αλλά και γενικότερα των οικισμών των Κυκλάδων, είναι οι καμάρες. Όπως είδαμε οι οικισμοί στην πλειοψηφία τους οργανώνονται σε γραμμική διάταξη με το ένα δώμα να αποτελεί συνέχεια του άλλου. Έτσι, προκειμένου να διατηρηθεί η συνέχεια της ραχοκοκαλιάς του δρόμου δημιουργούνται καμάρες που λειτουργούν ως περάσματα κάτω από τις κατοικίες. Αυτό όμως που μας έκανε εντύπωση ήταν πως περάσματα συναντώνται και στο ίδιο το τοπίο, περάσματα που δημιουργεί η ίδια η φύση. Το δέντρο που έχει καμπυλώσει λόγω του δυνατού ανέμου, οι τεράστιοι ογκόλιθοι που βρίσκονται στοιβαγμένοι αλλά και το ίδιο το σχήμα των πετρωμάτων καλούν τον περιπατητή να διασχίσει από κάτω τους.
64
μια εμπειρία στο τηνιακό τοπίο με σταση στον παραδοσιακο οικισμο Αγάπη
Κατά την κατάβαση από τον λόφο του Ξώμπουργκου, πλησιάζοντας το χωριό Βωλάξ, όπου το τοπίο γίνεται πιο άγριο και το φαινόμενο της Πετριάδος αρχίζει να εμφανίζεται, στέκεται ένας τεράστιος ογκόλιθος με χαρακτηριστικό σχήμα.
Η αυθόρμητη αντίδρασή μας ήταν να “ολοκληρώσουμε” το σχήμα του ογκόλιθου δημιουργώντας με το σώμα μας ένα πέρασμα. Είναι γνωστό πως το χωριό Βωλάξ έχει ως παραδοσιακή επαγγελματική ενασχόληση την τέχνη της καλαθοπλεκτικής. Εκμεταλλευόμενες τη γνώση αυτής της τεχνικής δημιουργήσαμε μία καμάρα φτιαγμένη από καλάμια που συμπληρώνουν το σχήμα του ογκόλιθου.
65
επιτοπου διαδρομή
66
μια εμπειρία στο τηνιακό τοπίο με σταση στον παραδοσιακο οικισμο Αγάπη
67
επιτοπου διαδρομή
68
μια εμπειρία στο τηνιακό τοπίο με σταση στον παραδοσιακο οικισμο Αγάπη
το Αγάπη
69
το Αγάπη
επιτοπου διαδρομή
Ο παραδοσιακός οικισμός Αγάπη πρόκειται για ένα χωριό των Κάτω Μερών, πίσω από το Ξώμπουργκο. Είναι ένα χωριό κρυμμένο ανάμεσα σε πλαγιές που πρωταγωνιστεί το φυσικό περιβάλλον. Χάρη στην περιοχή της Γρίζας το έδαφος είναι μαλακό, κυριαρχεί το πράσινο και το στοιχείο του νερού. Απέναντι βρίσκεται ένα μικρό χωριό το Σκλαβοχώρι δημιουργώντας έναν ενδιαφέρων διάλόγο μεταξύ των δύο.
TOMH T-T
70
μια εμπειρία στο τηνιακό τοπίο με σταση στον παραδοσιακο οικισμο Αγάπη
71
επιτοπου διαδρομή
72
μια εμπειρία στο τηνιακό τοπίο με σταση στον παραδοσιακο οικισμο Αγάπη
Τ
σχολείο κεντρική πλατεία εκκλησία
73
επιτοπου διαδρομή
74
μια εμπειρία στο τηνιακό τοπίο με σταση στον παραδοσιακο οικισμο Αγάπη
Το χωριό το προσεγγίζει κανείς μέσω του οδικού δικτύου από μία μόνο πλευρά. Υπάρχει δηλαδή μία είσοδος — έξοδος, ενώ μέσω του πεζοπορικού δικτύου υπάρχουν τρεις διαφορετικές προσβάσεις, μία στην αρχή, μία στη μέση και μία στο τελείωμα του χωριού. Ο οικισμός οργανώνεται γραμμικά πάνω στον δρόμο — ραχοκοκαλιά με τα δώματα των κατοικιών να ενώνονται με άλλά με αποτέλεσμα να δημιουργούνται αρκετές καμάρες. Είναι ένα από τα μεγαλύτερα χωριά των Μέσα Μερών με μόλις 50 μόνιμους κατοίκους. Βασικό να αναφερθεί πως ο τύπος κατοικίας που επικρατεί είναι το καμαρόσπιτο με σάλα σε διαφορετικες παραλλαγές.
75
επιτοπου διαδρομή
76
μια εμπειρία στο τηνιακό τοπίο με σταση στον παραδοσιακο οικισμο Αγάπη
77
επιτοπου διαδρομή
78
μια εμπειρία στο τηνιακό τοπίο με σταση στον παραδοσιακο οικισμο Αγάπη
79
επιτοπου διαδρομή
80
μια εμπειρία στο τηνιακό τοπίο με σταση στον παραδοσιακο οικισμο Αγάπη
πρόταση
81
πρόταση
επιτοπου διαδρομή
Κατά την επεξεργασία του θέματος υπήρξε μεγάλος προβληματισμός στην επιλογή οικοπέδου. Στην ανάλυση δημιουργήσαμε ένα διάγραμμα κτιστού — άκτιστου προκειμένου να δούμε τις σχέσεις των ελεύθερων χώρων στον οικισμό.
82
μια εμπειρία στο τηνιακό τοπίο με σταση στον παραδοσιακο οικισμο Αγάπη
Το οικόπεδο Α δεν κρίθηκε κατάλληλο καθώς μία κτιριακή δομή ευφήμερης κατοίκησης θα δημιουργούσε έναν πόλο, ένα κέντρο συγκέντρωσης ακριβώς πάνω από την πλατεία του χωριού που θα φαινόταν πως την συναγωνίζεται. Από την άλλη το οικόπεδο Β παρουσιάζει χαρακτηριστικά που ενισχύουν την ιδέα μας: — αποτελεί μέρος της επιτοπου διαδρομής — έχει όψη στο δρόμο χωρίς να διασπά τη συνέχειά του — και τέλος βρίσκεται στην απόληξη του οικισμού συμπληρώνοντας ένα κενό μεταξύ της οικιστικής συγκέντρωσης και του κτιρίου του παλιού σχολείου που λειτουργεί πλέον ως αίθουσα εκδηλώσεων. Όσον αφορά την τοποθέτησή μας στο οικόπεδο, στην αρχή, ενεργώντας δειλά, κάναμε κινήσεις μακρία από τις υπάρχουσες κατοικίες, πλησιάζοντας το σχολείο και το νεκτροταφείο. Ωστόσο, σύντομα καταλάβαμε πως κάτι τέτοιο θα δημιούργουσε ένα μεγαλύτερο και αμήχανο κενό μεταξύ της οικιστικής συγκέντρωσης και του σχολείου με τη σύνθεση να αποτελεί τελικά ένα ξέχωρο κομμάτι του οικισμού. Παράλληλα είχαμε έντονη ανησυχία για την κλίμακα της χειρονομίας μας, καθώς σε ένα ήδη υπάρχον οικιστικό περιβάλλον στο ευαίσθητο κυκλαδίτικο τοπίο οφείλουμε να λειτουργούμε με συγκεκριμένους κανόνες. Κάνοντας λοιπόν ένα βήμα πίσω, συγκεντρώσαμε τους τύπους κατοικίας στο Αγάπη και δημιουργήσαμε διαγράμματα της δομής των χώρων εσωτερικά, προκειμένου να δούμε τα σχετικά μεγέθη. Οι τύποι αφορούν τις παραλλαγές του καμαρόσπιτου με σάλα, καθώς πρόκειται για τον επικρατέστερο τύπο κατοικίας.
ΣΑΛΑ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΝΤΕΣ ΧΩΡΟΙ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ
Έτσι ορίστηκαν τα βασικά συνθετικά στοιχεία της πρότασης: — ο δρόμος ταυτίζεται με την επιτοπου διαδρομή και επομένως η κτιριακή δομή γατζώνεται στον δρόμο — επανάληψη του κυττάρου του οικισμού — χρήση υλικών του τόπου — τα εργαλεία ανάλυσης που χρησιμοποιούμε ως συνθετικά εργαλεία είναι στοιχεία της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής στης Τήνου
83
επιτοπου διαδρομή συνθετικά εργαλεία
ξερολιθιά
πλάτωμα
άνοιγμα
σκάλες
καμάρα
περιστεριώνας
δώματα
όψη - δρόμος 84
μια εμπειρία στο τηνιακό τοπίο με σταση στον παραδοσιακο οικισμο Αγάπη
85
επιτοπου διαδρομή
η εμπειρία της επιτοπου διαδρομής
Ακολουθώντας κανείς την επιτοπου διαδρομή προσεγγίζει τελικά τον παραδοσιακό οικισμό Αγάπη. Όταν αρχίζει το μονοπάτι να γίνεται ο δρόμος του χωριού θα βρεθεί σε ένα πλάτωμα με θέα την Γρίζα. Συνεχίζοντας την πορεία του θα αντικρίσει τον εκθεσιακό χώρο. Εκεί μπορεί πλέον να δει συγκεντρωμένα όλα εκείνα τα στοιχεία — φαινόμενα που ορίζουν το τοπίο των αντιθέσεων του νησιού. Αναλογίζεται την ιστορία, το φυσικό περιβάλλον, τις συνήθειες του τοπικού πληθυσμού ενισχύοντας την περιπατητική του εμπειρία. Έπειτα από την περιήγηση στο δεύτερο επίπεδο, του δίνεται η δυνατότητα να ανέβει στο δώμα μέσα από έναν “πύργο” ο οποίος έχει διαστάσεις περιστεριώνα. Στο δώμα νιώθει τον έντονο αέρα και βλέπει από ψηλά πλεόν το χωριό. Μπορεί να προσανατολιστεί και να κατανοήσει τον τόπο. Στο κεντρικό επίπεδο βρίσκει ορισμένους χώρους κατοίκησης και τον κουζινότοπο. Οι ξενώνες αποτελούν χώρους ξεκούρασης και περιλαμβάνουν τα απολύτως απαραίτητα. Ο κουζινότοπος από την άλλη πρόκειται για τον χώρο εστίασης και κοινωνικοποίησης με τους υπόλοιπους επισκέπτες. Σημαντικό να αναφερθεί πως ο κουζινότοπος ορίζεται από μία ξερολιθιά η οποία δεν λειτουργεί μόνο ως τοίχος αντιστήριξης αλλά συμβάλλει σημαντικά και στη συνθετική χειρονομία. Επιστρέφοντας στο επίπεδο του μονοπατιού, η ξερολιθιά που οριοθετεί την όψη του δρόμου, συνεχίζεται και αναλαμβάνει τους υπόλοιπους ξενώνες. Μπροστά από τον τελευταίο ξενώνα υπάρχει ένα στεγασμένο πλάτωμα όπου βρίσκεται σκάλα που κατεβαίνει σε επίπεδο προς την περιοχή της Γρίζας. Εκεί, με θέα το πράσινο τοπίο και ακούγοντας τον ήχο του νερού βρίσκεται ο χώρος ευεξίας, όπου μπορεί κανείς να πάρει μέρος σε μαθήματα φυσικής ασκήσης.
86
μια εμπειρία στο τηνιακό τοπίο με σταση στον παραδοσιακο οικισμο Αγάπη
ΚΤΙΡΙΟΛΟΓΙΚΟ σύνολο 560τ.μ. ξενώνες 310τ.μ. κουζινότοπος 75τ.μ. εκθεσιακός χώρος 132τ.μ. χώρος ευεξίας 43τ.μ.
87
επιτοπου διαδρομή
88
μια εμπειρία στο τηνιακό τοπίο με σταση στον παραδοσιακο οικισμο Αγάπη
89
επιτοπου διαδρομή
90
μια εμπειρία στο τηνιακό τοπίο με σταση στον παραδοσιακο οικισμο Αγάπη
91
επιτοπου διαδρομή
92
μια εμπειρία στο τηνιακό τοπίο με σταση στον παραδοσιακο οικισμο Αγάπη
93
επιτοπου διαδρομή
94
μια εμπειρία στο τηνιακό τοπίο με σταση στον παραδοσιακο οικισμο Αγάπη
95
επιτοπου διαδρομή
96
μια εμπειρία στο τηνιακό τοπίο με σταση στον παραδοσιακο οικισμο Αγάπη
97
επιτοπου διαδρομή
98
μια εμπειρία στο τηνιακό τοπίο με σταση στον παραδοσιακο οικισμο Αγάπη
99
επιτοπου διαδρομή
100
μια εμπειρία στο τηνιακό τοπίο με σταση στον παραδοσιακο οικισμο Αγάπη
101
επιτοπου διαδρομή
102
μια εμπειρία στο τηνιακό τοπίο με σταση στον παραδοσιακο οικισμο Αγάπη
103
επιτοπου διαδρομή
104
μια εμπειρία στο τηνιακό τοπίο με σταση στον παραδοσιακο οικισμο Αγάπη
105
επιτοπου διαδρομή
106
μια εμπειρία στο τηνιακό τοπίο με σταση στον παραδοσιακο οικισμο Αγάπη
107
επιτοπου διαδρομή
108
μια εμπειρία στο τηνιακό τοπίο με σταση στον παραδοσιακο οικισμο Αγάπη
109
επιτοπου διαδρομή
ευχαριστίες
110
μια εμπειρία στο τηνιακό τοπίο με σταση στον παραδοσιακο οικισμο Αγάπη
ένα μεγάλο ευχαριστώ στην επιβλέπουσα καθηγήτριά μας κ. Σοφία
Τσιράκη
για την υποστήριξη και την καθοδήγησή της καθόλη τη διάρκεια της επεξεργασίας του θέματος στον σύμβουλο καθηγητή μας κ. Κωνσταντίνο
Ντάφλο
που με τη βοήθειά του ανακαλύψαμε διαφορετικές πτυχές της αρχιτεκτονικής πρακτικής στην Φραγκίσκα και Άννα
Φιλιππούση
για την φιλοξενία στον οικισμό Αγάπη καθώς και το πλούσιο βιβλιογραφικό υλικό που μας προσέφεραν στους φίλους μας
Αφροδίτη, Ξανθίππη, Κυριάκο, Ελένη, Λυδία Π. και Λυδία Τ. για την βοήθειά τους σε όλο αυτό το ταξίδι και στις οικογένειές μας για την πολύτιμη στήριξή τους.
111