Oekraïense componisten in de kijker

nl. Componisten als Mykola Lysenko (1842-1912), Myroslav Skoryk (1938-2020) en Alexander Shchetinsky (1960) klinken allesbehalve bekend in onze oren. Toch spelen ze een belangrijke rol in de geschiedenis van de Oekraïense muziek. Zo wordt Lysenko er gezien als de vader van de hedendaagse muziek en werd Skoriks A Melody uitgeroepen tot Oekraïnes spirituele volkslied.

Tijdens het Sovjet-tijdperk, waarin alle religieuze muziek verbannen werd, raakte Dmitry Bortniansky (1751-1825) in de vergetelheid. Toch kan je niet om Bortniansky heen: met zijn groots opgezette Sacred Concertos zorgde hij voor een verwesting van de Slavische muziektraditie. Met beeldende melodieën, een flexibele groepering van de stemgroepen en alternerende inzetten van tutti- en solopassages zorgde hij voor een tot dan toe ongeziene benadering van koormuziek.

Hoewel Valentin Silvestrov (1937) zich nooit veel met politiek ingelaten had, reageerde hij in 2014 op de bloedige protesten in Kyiv met de koorcyclus Maidan. Als muzikale aanklacht tegen het geweld. Hoe luider de oorlogsklokken luidden, des te zachter de muziek die hij componeerde. Al had hij op dat moment niet kunnen bedenken hoe actueel zijn muziek tien jaar later nog steeds zou klinken.

fr. Les œuvres de compositeurs tels que Mykola Lyssenko (18421912), Myroslav Skoryk (1938-2020) et Alexandre Shchetinski (1960) nous sont bien moins familières. Pourtant, elles ont joué un rôle important dans l’histoire de la musique ukrainienne : Lyssenko est considéré comme le père de la musique contemporaine ukrainienne et A Melody de Skoryk a été proclamé hymne spirituel de l’Ukraine.

À l’époque soviétique, où toute musique religieuse était interdite, la musique de Dmitri Bortnianski (1751-1825) tomba dans l’oubli. Pourtant, Bortnianski est de première importance : avec ses grands concertos sacrés, il suscita une occidentalisation de la tradition musicale slave. Grâce à des mélodies picturales, à une répartition souple des voix et à l’alternance entre tutti et solos, il crée une approche inédite de la musique chorale.

S’il ne fut jamais très impliqué dans la politique, Valentin Silvestrov (1937) réagit néanmoins aux manifestations sanglantes qui eurent lieu à Kiev en 2014 par la composition du cycle choral Maïdan, réquisitoire musical contre la violence. Plus les cloches de la guerre sonnaient, plus la musique qu’il composait était douce. Il était loin d’imaginer à l’époque à quel point sa musique serait toujours d’actualité dix ans plus tard.

en. Composers such as Mykola Lysenko (1842–1912), Myroslav Skoryk (1938–2020) and Alexander Shchetynsky (1960) are not at all familiar to us. Nevertheless, they play an important role in the history of Ukrainian music. For example, Lysenko is considered the father of contemporary music and Skoryk’s A Melody was proclaimed Ukraine’s spiritual anthem.

During the Soviet era, when all religious music was banned, Dmitry Bortnyansky (1751–1825) was forgotten. But Bortnyansky is hard to ignore: with his largescale Sacred Concertos, he westernised the Slavic music tradition. With evocative melodies, flexible grouping of the voices and alternating use of tutti and solo passages, he provided a hitherto unprecedented approach to choral music.

Although Valentin Silvestrov (1937) had never been involved in politics, in 2014 he responded to the bloody protests in Kyiv with the song cycle Maidan. As a musical protest against the violence. The louder the war bells rang, the softer the music he composed; although at that time he could not have imagined how topical his music would still sound ten years later.

nl. Op 24 februari 2022 gebeurde het ondenkbare: de Russische invasie van Oekraïne, tot dan een doembeeld van kranten en onderhandelingstafels. Een oorlog die niemand verwachtte en de wereld schokte. Meer dan een jaar later ratelt het afweergeschut nog steeds in de Oekraïense steden: de bevolking werd uit elkaar gerukt, mannen naar het front en vrouwen op de vlucht, de veilige thuis, het mooie erfgoed en de rijke geschiedenis aan flarden geschoten. Maar een trots Oekraïne houdt stand.

fr. Le 24 février 2022 se produisait l’impensable : l’invasion de l’Ukraine par la Russie ; une guerre à laquelle personne ne s’attendait et qui choqua le monde entier. Plus d’un an plus tard, la résistance ukrainienne est encore vive : population déchirée, hommes au front, femmes en fuite ; les foyers, le patrimoine et l’histoire ont volé en éclats. Mais la fière Ukraine vit !

Die trotse en krachtige culturele identiteit horen we ook in de muziek die er door de eeuwen heen geschreven is. Dmitry Bortniansky (1751-1825) was een van de ‘Gouden Drie’ Oekraïense componisten uit de 18de eeuw, die bewust volksmuziek verwerkten om de eigen culturele identiteit te bevestigen. Mykola Lysenko (1842-1912), ‘Vader van de Oekraïense muziek’, schreef in zijn Hymne voor Oekraïne: “Heer, o grote en almachtige, bescherm ons geliefde Oekraïne, Zegen haar met vrijheid en licht van uw heilige stralen.”

Die vrijheid is doorheen de geschiedenis een felbevochten goed. Toen Myroslav Skoryk (19382020) in 1982 zijn toen omstreden Melody schreef, notabene voor een Russische oorlogsfilm terwijl de Sovjet Unie het land regeerde, kon hij niet vermoeden dat het werk 40 jaar later zou uitgroeien tot de spirituele hymne van Oekraïne. Componist Valentin Silvestrov (1937) ontvluchtte in maart 2022 zijn geliefde vaderland. Sindsdien blijft hij vanuit Berlijn met zijn verstilde muziek mild protesteren tegen alle verschrikkingen - in de wereld in het algemeen, en in zijn land in het bijzonder.

La musique témoigne de cette identité culturelle fière et puissante. Dmitri Bortnianski (17511825) est l’un des trois compositeurs phares du XVIIIe siècle ukrainien qui choisirent d’intégrer la musique folklorique pour affirmer leur identité culturelle. Mykola Lyssenko (1842-1912) est considéré comme le « père de la musique ukrainienne ». Dans son Hymne à l’Ukraine, il écrit : « Seigneur toutpuissant, protège notre Ukraine bien-aimée, bénis-la de la liberté et de la lumière de tes rayons sacrés. »

Tout au long de l’histoire, cette liberté dut être durement acquise. Lorsque Myroslav Skoryk (19382020) écrivit Melody en 1982 (pour un film de guerre russe alors que l’Union soviétique régnait sur le pays, ce qui en fit une œuvre controversée), il ne pouvait imaginer que quarante ans plus tard, l’œuvre deviendrait l’hymne spirituel de l’Ukraine. Le compositeur Valentin Silvestrov (né en 1937) fuit sa patrie bien-aimée en mars 2022. Depuis, de sa douce musique, il continue à protester depuis Berlin contre toutes les horreurs, que ce soit dans son pays ou dans le monde.