Ετερόκλητα Zoom In
Για τον επανορισμό του ψυχοκοινωνικού: Βιβλιοπαρουσίαση
Το
βιβλίο
«Επανο-
και τις σχέσεις με όρους κόστους-οφέλους και απολαβών-
ρίζοντας το ψυχο-
συνεισφορών, κατασκευάζοντας το άτομο ως μια υπολογι-
κοινωνικό:
Κείμενα
στική μηχανή.
Κριτικής
ψυχολο-
γίας» είναι ένα εγχεί-
Τα κείμενα του παρόντος βιβλίου, που παρουσιάζονται για
ρημα ανάδειξης και
πρώτη φορά στην ελληνική γλώσσα, είναι πολιτικά με την
επαναπροσέγ γισης
ευρεία έννοια του όρου. Η έννοια του πολιτικού, δηλαδή,
του ψυχοκοινωνικού.
δεν νοείται ως μία ψήφος, αλλά προσπαθεί να συνδέσει την
Μια απόπειρα επανα-
ψυχολογία με τις ευρύτερες πολιτικές διαδικασίες και κοινω-
τοποθέτησης
του
νικές συνθήκες. Η πολιτική επιλογή των ψυχολόγων, λοιπόν,
ατόμου στον κοινωνικό χρονοτόπο, όπου παράγεται αλλά
είναι αναπόφευκτη, όσο και αν δεν αναγνωρίζεται από την
και παράγει, μια προσπάθεια αλλαγής του μεθοδολογικού
κυρίαρχη ψυχολογία, γιατί είναι πολιτική επιλογή να χειρα-
ατομισμού της κυρίαρχης ψυχολογίας, η οποία υιοθετεί
γωγείς και να παθολογικοποιείς
μια ουσιοκρατική αντίληψη. Το τελευταίο είναι απόρροια,
τα δημοκρατικά τους δικαιώματα αντί να εμπλέκεσαι στα
αφενός της αποκοπής της από το υπόλοιπο φάσμα των
κοινωνικά κινήματα, δρώντας χειραφετητικά.
αυτούς που διεκδικούν
επιστημών, όπως την κοινωνιολογία, την πολιτική οικονομία και τη γλωσσολογία, αφετέρου της κατασκευής ψυχο-
Στην εισαγωγή οι Μανόλης Δαφέρμος και Αθανάσιος
νομοτελειών για τη χειραγώγηση και προσαρμογή των
Μαρβάκης αναφέρονται στην ιστορικότητα της ψυχολογίας
ανθρώπων, ώστε να διασφαλίζεται η ομαλή λειτουργία του
μέσω μιας αναδρομής στα διάφορα ρεύματα, αλλά και στην
συστήματος.
κριτική που τους ασκείται. Ενδιαφέρον είναι το γεγονός, ότι η κριτική από τη δεκαετία του 1960 δεν πραγματοποι-
Στη βάση της παραπάνω θεώρησης, έχουμε συνηθίσει
είται μόνο σε ακαδημαϊκά πλαίσια. Αντίθετα, πολιτικοποι-
μια ψυχολογία που “ξεχνάει” τον κοινωνικό παράγοντα. Η
είται καθώς πλέον εστιάζει στους τρόπους λειτουργίας της
“επιστημονικότητα” της παγιώνεται μόνο μέσω μιας θετικι-
ψυχολογίας ως μέσο κοινωνικού ελέγχου και καταπίεσης.
στικής προσέγγισης -ό,τι δεν επιβεβαιώνεται από στατιστι-
Σε άμεση σχέση με τα παραπάνω παρατίθεται ο τρόπος
κούς δείκτες δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια “φιλοσοφία”,
θεμελίωσης μιας θετικιστικής προσέγγισης στον κλάδο
μια “αερολογία”- με αποτέλεσμα να βλέπει το άτομο μέσα
καθώς και των καταβολών της κριτικής ψυχολογίας, που
από κουτάκια ερωτηματολογίων και πειραματικά εργα-
εντοπίζονται στη γερμανική κλασσική φιλοσοφία και στον
στήρια. Το “κοινωνικό” χρησιμοποιείται απλώς ως ένας
μαρξισμό. Ένα σημαντικό κομμάτι του άρθρου αναλύει
επιθετικός προσδιορισμός, σαν μια ετικέτα που προσδί-
το μεγάλο σε όγκο έργο που έχει παράξει η κριτική ψυχο-
δεται στα εργαστηριακά πειράματα, τα οποία μελετούν τις
λογία. Καταληκτικά, ταξινομούνται οι ποικίλες σημασίες της
διαφορές αντρών-γυναικών ως προς τη χωρική αντίληψη
έννοιας “κριτικής”, ώστε να διαφανούν καλύτερα οι προο-
41