praktyka
Czy aplikant na etacie Wielu spośród praktykujących radców prawnych i adwokatów korzysta z możliwości upoważnienia aplikanta do zastąpienia ich na rozprawie. Relacja taka może być związana z łączącym ich z aplikantem stosunkiem pracy, patronatu
Ireneusz Misiejuk
zastąpi obrońcę?
czy zlecenia (w ramach prowadzonej przez aplikanta działalności gospodarczej bądź poza nią). Upoważnienie takie może być też elementem odbywanych przez aplikanta praktyk.
T
rudno tu jednak mówić o jakimkolwiek zamkniętym katalogu przypadków, warunkującym udzielenie upoważnienia. Ustawodawca uniezależnił bowiem możliwość skorzystania z instytucji upoważnienia od rodzaju istniejącego stosunku (bądź jego braku) między radcą prawnym lub adwokatem a aplikantem, co de facto powoduje, że dla skuteczności udzielonego upoważnienia kluczowe będzie zachowanie warunków określonych w art. 351 ustawy z 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych1 oraz w art. 77 ustawy z 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze2. Przepisy dotyczące upoważnienia aplikanta w obydwu powołanych ustawach są niemal identyczne. Umożliwiają zastępowanie przed sądami, organami ścigania, organami państwowymi, samorządowymi i innymi instytucjami, z wyjątkiem Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyjnego, Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu, już po sześciu miesiącach odbywanej aplikacji. Aplikanci mogą sporządzać i podpisywać pisma procesowe związane z występowaniem przed sądami, organami ścigania i organami państwowymi, samorządowymi i innymi instytucjami – z wyraźnego upoważnienia, z wyłączeniem apelacji, skargi kasacyjnej i skargi konstytucyjnej. Możliwość
28
upoważnienia rozciąga się też na sprawy prowadzone z urzędu. Zasadą wynikającą z powołanych przepisów jest zastępowanie radcy prawnego przez aplikanta radcowskiego oraz zastępowanie adwokata przez aplikanta adwokackiego. Aplikant adwokacki może jednak zastępować radcę prawnego na takich samych zasadach jak adwokata, jeżeli radca prawny jest wspólnikiem w spółce adwokacko-radcowskiej. Podobnie aplikant radcowski może również zastępować adwokata na takich samych zasadach jak radcę prawnego, jeżeli adwokat jest wspólnikiem w spółce adwokacko-radcowskiej, z tym że z wyjątkiem spraw, w których adwokat występuje w charakterze obrońcy w postępowaniu karnym i w postępowaniu w sprawach o przestępstwa skarbowe. Instytucja upoważnienia po jednej stronie daje możliwość skorzystania ze wsparcia w rozplanowaniu i pogodzeniu rozpraw z innymi licznymi obowiązkami zawodowymi, a po drugiej pozwala na zdobycie cennego doświadczenia na sali sądowej i niekiedy również poprawienia bieżącej sytuacji finansowej. W internecie nie brakuje ofert aplikantów, którzy gotowi są podjąć się czynności procesowych na podstawie udzielonego im upoważnienia. Nie brakuje
też ogłoszeń, w których to kancelarie poszukują aplikantów do zastępstw. Często o nawiązaniu takiej relacji ze strony profesjonalnych pełnomocników decyduje rachunek ekonomiczny, poza aspektem wysokości wynagrodzenia za stawiennictwo na rozprawie obejmujący również kwestię opłaty skarbowej, której w żadnym przypadku nie uiszcza się od składanego do akt upoważnienia. Problematyka ta była poruszana chociażby w opinii prawnej Ośrodka Badań, Studiów i Legislacji z 12 lipca 2013 r.3 i brak jest obecnie jakichkolwiek podstaw do tego, aby powyższą konstatację kwestionować. Tym samym treść art. 1 ust. 1 pkt 2 ustawy z 16 listopada 2002 r. o opłacie skarbowej4, wskazującego że opłacie skarbowej podlega złożenie dokumentu stwierdzającego udzielenie pełnomocnictwa lub prokury albo jego odpisu, wypisu lub kopii – w sprawie z zakresu administracji publicznej lub w postępowaniu sądowym, powinna być interpretowana dosłownie i a contrario wywodzić z niej należy brak obowiązku zapłaty opłaty skarbowej przy składaniu upoważnienia. W praktyce umożliwia to udzielanie odrębnych upoważnień do zastąpienia na rozprawie w konkretnym dniu oraz w konkretnej sprawie, w odróżnieniu od substytucji, która nawet w przypadku jednorazowej koniecz-