praktyka
Koszty zastępstwa zawsze należne K
azus dotyczący zrzeczenia się kosztów zastępstwa procesowego radcy prawnego zatrudnionego na umowę o pracę pojawił się przy okazji działań jednej z dużych polskich firm. Pracodawca ten, prowadzący na dużą skalę procesy sądowe, próbował wymusić na prawnikach zrzeczenie się dodatkowego wynagrodzenia procentowego, zagwarantowanego w ustawie o radcach prawnych, za wygrane sprawy sądowe. Czy takie działanie jest legalne? Radca prawny wykonujący zawód na podstawie stosunku pracy ma prawo do wynagrodzenia i innych świadczeń określonych w układzie zbiorowym pracy lub w przepisach o wynagradzaniu pracowników, obowiązujących w firmie zatrudniającej radcę prawnego. Wynika to wprost z ustawy o radcach prawnych. Wynagrodzenie to nie może być niższe od wynagrodzenia przewidzianego dla stanowiska pracy głównego specjalisty lub innego równorzędnego stanowiska pracy. Tej regulacji nie stosuje się do radcy prawnego tylko w sytuacji, jeżeli prawo do dodatków uzależnione jest od wymogu kierowania zespołem pracowników. Jednakże oprócz tego radca prawny jest uprawniony do dodatkowego wynagrodzenia w wysokości nie niższej niż 65 proc. kosztów zastępstwa sądowego zasądzonych na rzecz strony przez niego zastępowanej lub jej przyznanych w ugodzie, postępowaniu polubownym, arbitrażu zagranicznym lub w postępowaniu egzekucyjnym. Dotyczy to kosztów, które zostały faktycznie wyegzekwowane od strony przeciwnej. – Próby wymuszenia na radcach prawnych zrzeczenia się wynagrodzenia dodatkowego jest ewidentnym naruszenie ustawy o radcach prawnych – mówi radca prawny Elżbieta Kwiatkowska-Falęcka, była wiceprezes Krajowej Rady Radców Prawnych. – Prawo do wynagrodzenia jest takim samym prawem podmiotowym, jak prawo do urlopu, którego nie można się zrzec. Owszem, dodatkowa umowa między radcą prawnym a pracodawcą go zatrudniającym może regulować kwestię dodatkowego wynagrodzenia inaczej, ale nie mniej korzystnie niż gwarantuje to ustawa o radcach prawnych. Próby wymuszenia przez pracodawców na radcach prawnych zrzeczenia się dodatkowego wynagrodzenia ustalonego przepisami stanowi naruszenie ustawy o radcach prawnych. Inaczej jest w przypadku radców prawnych zatrudnionych w państwowych jednostkach sfery budżetowej. Obowiązek wypłaty dodatkowego wynagrodzenia istnieje, jednak ustawodawca nie określa jego minimalnej wysokości. Termin i wysokość wypłaty wynagrodzenia musi określać umowa cywilnoprawna między tymi podmiotami. Jak wskazuje Elżbieta Kwiatkowska-Falęcka, wystarczy, aby udział w kosztach zastępstwa procesowego radcy prawnego wynosił 1 proc., ale nie może się zdarzyć sytuacja, w której
radca prawny będzie zmuszony do zrzeczenia się tych kosztów całkowicie. Na gruncie uregulowań wynikających z ustawy o radcach, które w teorii nie budzą większych wątpliwości, pojawiają się problemy praktyczne. – Zakres wynagrodzenia dodatkowego z tytułu zastępstwa procesowego w praktyce jest znacznie mniejszy niż się wydaje – zauważa radca prawny Paweł Jasiński. – Większość radców prawnych wykonujących zawód na podstawie stosunku pracy niezbyt często ma okazję do reprezentowania klienta przed sądem – dodaje. Według Pawła Jasińskiego, kolejnym problemem jest kwestia skuteczności egzekwowania zasądzonych kosztów sądowych, która bardzo często jest niska, a ustawowe prawo do dodatkowego wynagrodzenia dotyczy tylko kosztów ściągniętych od strony przeciwnej. – W praktyce wykonywania zawodu składnik dodatkowego wynagrodzenia często jest pomijany. Nie wynika to ze złej woli reprezentowanej strony, ale z faktu, iż sami radcy prawni nie występują o dodatkowe wynagrodzenie albo rozliczenie finansowe odbywa się na podstawie modelu, który nie uwzględnia tego elementu – przekonuje Paweł Jasiński. – Zastanawiającym zjawiskiem, które zaczyna funkcjonować na rynku, jest świadczenie pomocy prawnej za tzw. koszty i to często jedynie te, które zostaną wyegzekwowane od strony przeciwnej. Z drugiej strony, urzędowe wartości kosztów zastępstwa procesowego oraz ostrożna praktyka sądów powodują, iż to źródło wynagrodzenia mogłoby być znacznie bardziej efektywne. Postawa radcy prawnego, który nie występuje o dodatkowe wynagrodzenie z tytułu zastępstwa procesowego może – według radcy prawnego Elżbiety Muchy – budzić wątpliwości związane z etyką zawodu. Czy radca prawny, który zrzeknie się wynagrodzenia za-
Rys. alphasprit – Fotolia.com
Radcy prawnemu świadczącemu usługi prawne na podstawie stosunku pracy należą się koszty zastępstwa procesowego. Pracodawca nie może żądać zrzeczenia się ich.
gwarantowanego mu przez ustawę nie stanie się zanadto konkurencyjny? – zastanawia się rozmówczyni. Usługa prawna, która – według ustawy – powinna być w określony sposób wynagradzana, taką powinna zostać – przekonuje Elżbieta Mucha.
Piotr Olszewski 5