Geulbode 22 13

Week- en nieuwsblad De Geulbode

pagina 13

Hoe komt het dat er zo´n prachtige mo- , '

$ + ' numentale Basiliek in Meerssen staat?

- ( . $( dat is te danken aan de volgende mensen en gebeurtenissen: 1. De Romeinen Toen omstreeks 54 v. C de romeinse legioenen de opstand van de Eburonen , met Ambiorix uit Tongeren, hadden onderdrukt, gaf Julius Caesar de opdracht om op een oude cultusplaats in Meerssen een afgodstempeltje te bouwen.

Wat grootte betreft vergelijkbaar met de GloriĂŤtte in het Proosdijpark.

Het gebouwtje kwam later binnen de muren van daarna gestichte palts Meerssen te liggen. Deze Palts ( -> paleis ) of Koninklijke verblijfplaats was gelegen aan de noordelijkste en belangrijke romeinse handelsweg de “ Via Belgica� , tussen Heerlen (een wisselplaats voor paarden) en Maastricht ( een doorwaadbare oversteekplaats van de Maas).

2. De Karolingers.

Rond 800 liet de door de paus gekroonde keizer Karel de Grote deze tempel vervangen door een paltskapel. Met de St. Servaas in Maastricht is die een van de eerste christelijke kerken in Nederland. Overigens was Karel de Grote een in alles geĂŻnteresseerde vriendelijke man met een normaal fors postuur en had lange haren zoals alleen vorsten die droegen.

Rond 1100 werd de kapel verbouwd als romaanse kerkje.

3. Een Belgische non.

De Heilige Augustines Juliana van Luik (de Cornillon) had na 1210 verschillende keren een visioen over het heilig Sacrament. Dat resulteerde in een uitgebreide sacramentsdevotie in het PrinsBisdom Luik, waartoe Meerssen toen behoorde. Hoogtepunten daarvan waren het sacramentswonder in Meerssen (1222) en de instelling van de Sacramentsdag (1246) in het bisdom Luik, door de bisschop Robert van Thourotte..

In 1264 heeft paus Urbanus IV, de voormalige aartsdiaken van Luik Jaques PantalĂŠon, deze dag, met de papa bul Transiturus, voor de gehele Latijnse kerk vastgesteld op de tweede donderdag na Pinksteren. In Meerssen is dan het begin van het Sacraments Octaaf waarbij o.a. nu nog steeds op de zondag de grote Sacramentsprocessie uitgaat.

Opmerkelijk is het feit dat de geboorteplaats van de H. Juliana, RĂŠtinnes (bij Luik), evenals Meerssen in bezit was van de abdij van Reims. Ze is dus mogelijk ook in Meerssen geweest.

4. De pelgrims Het Meerssense “ Bloedwonder� in 1222 is het oudste erkende wonder van Nederland en dit werd nog eens in 1465 bevestigd door het “Brandwonder�. Door deze wonderen kwamen grote aantallen pelgrims naar Meerssen en moest de kerk verschillende malen worden uitgebreid. De laatste uitbreiding was in 1938.

4. De Franse monniken Koningin Gerberga schonk in 968 de aanzienlijke palts Meerssen aan Franse Benedictijner monniken uit Reims onder voorwaarde dat zij daar in het paltskerkje zouden bidden voor de zielenheil van haar gesneuvelde eerste man graaf Giselbert van Lotharingen. Tot 1130 was hier een wereldlijk kapittel gevestigd met als laatste overste Fredericus. Deze proost, met gerechtelijke macht, had de titel Heer tot Meerssen, Beek en Climmen. Eerst in 1160, nadat o.a. de paus Calixtus, de aartsbisschop Aldolf I van Keulen, de bisschop Alexander van Luik en de keizer Frederik Barbarossa, de schenking hadden bevestigd kwamen de Benedictijnen naar Meerssen met als Proost Theodoricus, en werd de palts een proosdij. Deze monniken, geïnspireerd door hun kathedraal in Reims, begonnen in 1320 het romaanse kerkje uit te bouwen tot een grote stiftkerk in de vorm van een kruis basiliek in gotische stijl. Er werd daarvoor aan de parochiekerk een dwarsschip en een apart priesterkoor gebouwd. De monniken konden in smalle voorgedeelte van de huidige kerk hun eigen kerkdiensten houden. Dat was van de ´parochiekerk´ gescheiden door een halfhoge brede muur met twee deuren ( een doksaal ). De proosten benoemden ook de pastoors in de omgeving, zoals in Schin op Geul pastoor Petrus Geurts, voorwie zelfs in 1790 een pastorie werd gebouwd.

5. De architecten a) Odo van Metz , de rijksbouwmeester van Karel de Grote, heeft tijdens de bouw van de Pfalzkapelle in Aken (796) ook de bouw van de paltskapel in Meerssen begeleid. b) Robert de Couchy, de architect van de bouwheer Proost de Beaufort (1366-1400), heeft de romaanse kerk in Meerssen verder in (Maas)gotische stijl uitgebreid. Hij was een opvolger van de Franse architecten Jean d’Arbais en Gilles de Maçon, die de Kathedraal van Reims eveneens zo hebben omgebouwd. Dit was een kostbaar en langdurig werk, want het bouwsysteem van een gotische kerk is gebaseerd op het scheppen van hoge ruimten, waarin de muren zoveel mogelijk licht doorlaten. Daar de grote zijwaartse druk van de gewelven niet door deze transparante buitenwanden kan worden opgevangen moeten luchtbogen en steunberen deze druk neerwaarts afleiden. c) Johannes Kayser (1842-1917) geboren in Harlingen, leerling van P.Cuypers. Hij heeft in Limburg vele kerken gebouwd, zoals in Maastricht (St.Pieter), Sittard (basiliek), Wittem, Vaals en Borgharen.

In de periode 1879-1914 heeft hij, in drie fasen, de gotiek van de kerk voltooid. Met als bouwheren de dekens L. Bemelmans en Th. Dirix en als hoofdsponsor het burgemeesters echtpaar Kleuters.

Onder andere met balustrades, pinakels, marktingang, hoofdaltaar en retabels. d) Jos Cuypers en Pierre Cuypers jr. hebben de kerk in 1938 naadloos met drie traveeĂŤn verlengd.

De kerk kreeg tevens een monumentale hoofdingang en een nieuwe torenspits. Bovendien bouwden zij het Proosdijklooster en Vredeskapel als ensemble met de Basiliek. e) Jan Peutz heeft in 1988 een grote restauratie van het exterieur van de kerk uitgevoerd met als bouwpastoor de laatste deken van Meerssen, Leo Kirkels.

6. De kunstenaars a) de glazeniers: Frans Nicolas, Jos ten Horn, Charles Eijck (glas in loodramen). b) de schrijnwerkers: atelier Ramakers uit Geleen (retabels en biechtstoelen). c) de kunstschilders: Jonas, Engelbert Fisen ( grote schilderijen). d) de beeldhouwers uit nabijgelegen mergelgroeven (o.a. beelden en pinakels) 7. De bevolking van Meerssen De kerk werd vele malen geteisterd door oorlogen, branden, stormen en aardbevingen. Voor het herstel van schade en restauraties trokken iedere keer mensen van Meerssen er op uit om gelden in te zamelen. De “questierdersâ€? van Meerssen gingen daarvoor zelfs met de “Sint Auwerenkasâ€? in hun bisdom Utrecht rond. Ook particulieren schonken ruimschoots, zoals het burgemeestersechtpaar Kleuters-Janssen voor het hoogaltaar, preekstoel en biechtstoelen. De heer AmandĂŠ Stevens, eigenaar van de Proosdij die het retabel van Maria van Goederaad en enkele schilderijen schonk en de molenaar van de Kruisdonk, Christiaan Hermans, die de kruiswegstaties liet schilderen.

Om de restauratie in 1988 mogelijk te maken hebben de mensen van de Stichting Behoud Basiliek Meerssen een succesvolle actie gevoerd. Nu nog zorgen de parochianen met hun kerkbijdrage en vrijwilligerswerk voor een groot deel de instandhouding van de Basiliek. Thans zorgt de Stichting Vrienden van de Basiliek Meerssen via vele akties ervoor om het benodigde geld bij elkaar te krijgen voor de restauratie van de glas-in-loodramen.

' / ' $ +

' '( ( (' 0 (' +

' ( ' 1' 2

% $

3 ' 3 $'

! ! "# " $

% & ' () * + " !"

8. De paus Paus Pius XI verhief de kerk op de Sacramentsdag in juni 1938 tot “ Basilica Minor “. Het woord basiliek is afgeleid van het Griekse basilikĂŠ, hetgeen koninklijk betekent. Deze eretitel werd verleend o.a. vanwege de eeuwenoude Sacramentsdevotie in de bedevaartsplaats Meerssen en het kunstzinnige uiterlijk van de kerk, genoemd als het “ pronkstuk van de Maasgotiek â€?.

Sindsdien is de kerk van de parochie H. Bartholomeus, de Basiliek van het Heilig Sacrament.

De onderscheidingstekens.

Sinds de 14e eeuw worden bij een basiliek de volgende onderscheidingstekens gebruikt: Het conopeum: een half dichtgeslagen geel-rood gestreept koninklijk zonnescherm. Het tintinnabulum: een staf met belletje en houtsnijwerk met het Bloedwonder en AD 1938. (beiden in de kerk aanwezig en gaan met de Sacramentsprocessie mee) De mozetta: een zwart schoudermanteltje met rode biezen en paars- rode knoopjes, De bonnet: een vierpuntig hoofddeksel met rode pluim. (beiden mag een pastoor van een basiliek dragen) Een wapenschild: met in de zwarte bovenhelft de eretekens van de basiliek en onder in de kwartieren: links het Bloedwonder en rechts de keizerlijke dubbel koppige adelaar (bij de Romeinen betekende dit kracht, moed en fierheid) en de koninklijke Franse lelies (van koningin Gerberga) Een Suisse: een ordebewaarder in uniform van de Zwitserse pauselijke garde met een hellebaard (wapen). In de volksmond genoemd de kwârÊÊzel.

De voorwaarden waaraan een kerk moet voldoen voor de eretitel Basiliek 1. De kerk moet oud en bijzonder mooi zijn.

2. Ze moet als bedevaartsplaats gelden.

3. Ze moet grote devotie voor een of meerdere heiligen kennen.

4. De uitvoering van de liturgie moet geschieden volgens de regels van de romeinse kerk En de gehele romeinse liturgie moet er gevierd worden.

5. Er moet een priester aan verbonden zijn.

6. De geloofsgemeenschap moet vitaal zijn.

7. De kerk moet van betekenis zijn voor de regio.

De Meerssenaren zijn terecht trots op hun Basiliek en het rijke verleden van hun pallodium. Dat is te danken aan vele schenkingen en initiatieven van mensen voor hun.

Nu zijn zij aan de beurt om dit erfgoed ongeschonden aan de volgende generatie door te geven.

L.H. Koelstra.

Sint Remigius Verenigingsschieten 2013 Onder een toch nog stralend zonnetje werd gestreden om de Pie Barbier Bokaal op ons schuttersterrein Tussen de bruggen. Het was een groot succes mede door de 20 zestallen die op en sportieve wijze de strijd met elkaar aangingen. Op de 3de plaats eindigden de dames van 2 Vingers Sjoem, get met sjtèvelkès....,net voor het team van Dad’s Army oet Rothem dat wegens doping vrijwillig de strijd staakte....

Le Grande Finale ging tussen de oude rotten inmiddels van het verenigingsschieten “De leevemeekersj� en “Sjots en Sjeif. Dit laatste zestal had de zenuwen en de zon het beste in bedwang en ging aan de haal met de eerste prijs en de Pie Barbier Wisselbokaal. De originaliteitsprijs ging naar de Tutteclub met een creatie van “Zuuver opgelag�. Getooid in dekbedden en met rode plak....euh zakdoek, hebben ze de jury overtuigd dat deze niet meer om hen heen kon.

Dank aan alle deelnemers uit alle windstreken van Groot Meerssen die deze weer geslaagde dag mogelijk hebben gemaakt. Wellicht tot volgend jaar...

Koninklijke Fanfare Concordia Ulestraten op televisie Voor, tijdens en na de rondgang voor het cadeau van de gemeenschap t.g.v. ons 150 jarig jubileum op maandag 27 mei, worden opnames gemaakt door NTR voor het programma Vrouw zoekt Kunst.

Vrouw zoekt Kunst, het kunstmagazine met Isolde Hallensleben is wekelijks te zien bij de NTR op Nederland 2. In het programma zoekt presentatrice Isolde Hallensleben naar bijzondere kunstenaars, tentoonstellingen en voorstellingen.

De opnames worden zondag 2 juni om 19.50 uur uitgezonden op Nederland 2 bij de NTR.