A Pulga e o Piolho

Page 1

Il Pulç e il Pedoli

A Pulga e o Piolho


MANDI Registro do friulano falado no Brasil Atualmente, o friulano é falado na Região Friuli Venezia Giulia, localizada no nordeste da Itália. Apenas 4% dos imigrantes italianos, que se estabeleceram nas colônias do Rio Grande do Sul, a partir de 1875, eram friulanos. Após 150 anos, mesmo com as influências linguísticas, com a proibição do uso da língua italiana, a partir da Segunda Guerra Mundial, e do advento dos meios de comunicação em massa, essas famílias continuam mantendo expressões da língua dos antepassados. O friulano foi absorvido pelo surgimento de uma nova língua no Brasil: o Talian (vêneto brasileiro). O projeto Mandi surgiu com o objetivo de registrar a língua friulana, ainda falada no Brasil, particularmente, na região da Serra Gaúcha, nos municípios de Bento Gonçalves, Monte Belo do Sul, Santa Tereza e entorno. Se a comunicação linguística ainda vive significa que a cultura milenar friulana permanece ativa. “Mandi” (pronuncia-se: mándi) é a saudação típica do friulano, usada para dar as boas-vindas ou se despedir. Deriva da junção das palavras mão (man) e Deus (Di). Poderíamos traduzir como “mão de Deus” (com a proteção da mão de Deus). Que bom chegarmos a tempo de registrar um conto folclórico friulano, apresentado por descendentes de imigrantes e transcrito a seguir. O registro foi feito por Cecília Tramontina Zanluchi, 77 anos, com a participação dos irmãos Terezinha e José, no dia 20 de maio de 2023. Aprenderam a fábula da avó Ancila Toffoli Tramontina. Cecília, moradora da capela São Marcos, município de Monte Belo do Sul/RS, é bisneta de imigrantes originários de Poffabro, província de Pordenone, região Friuli Venezia Giulia, Itália, chegados ao Brasil no final do século XIX. A fábula é contada em família, passando pelas gerações. Mandi!

1


Il pulç e il pedoli

A pulga e o piolho

2


Il pulç e il pedoli a vevin da fâ la polenta.

3

A pulga e o piolho queriam fazer polenta.


A na vevin farina. Il pedoli al è zût a toli la farina.

FARINA DI BLAVA

FARINHA DE MILHO

Não tinham farinha. O piolho foi logo buscar a farinha.

4


Il pulç al a picjât la cjaldera a la cjadena e ‘l à fat fouc, ma il pedoli a n’al è rivât.

5

A pulga pendurou a panela na corrente e fez fogo, mas o piolho não chegava.


Il pulç, stuf da spetâ e plen di fam, al à saltât inta la cjaldera. Il pedoli al è rivât, al à vidût il pulç muart e al à tacât a vaî.

A pulga, cansada de esperar e cheia de fome, pulou dentro da panela. O piolho chegou, viu a pulga morta e começou a chorar.

6


La cjadena a j dimanda: “Ce âstu pedoli da vaî?”. “Spieta que ti conte... Il pulç al à saltât ta la cjaldera, ‘l è muart” e jo vai." “Ben e jo sglinghinei.”

A corrente pergunta: “Por que você está chorando, piolho?" "Espera que te conto...

A pulga pulou na panela, morreu

e eu choro."

7

"Bom, eu sacudo," diz a corrente.


La bancja a j dimanda: “Ce astu cjadena da sglinghinâ?” E j’: “Spieta che j’ ti conti… Il pulç ta la cjaldera,

e ‘l pedoli al vai,

e jo sglinghinei.”

“Alora jo bali!”

O banco pergunta: “Por que você está sacudindo, corrente?" "Espera que te conto...

A pulga pulou na panela,

o piolho chora

e eu sacudo."

"Então, eu danço," diz o banco.

8


La puarta a j dimanda: “Ce âstu bancja da balâ?” E j’: “Spieta che j’ ti conti... Il pulç ta la cjaldera,

e ‘l pedoli al vai,

la cjadena a sglinghinea,

e jo bali.”

“Alora jo strussi!”

A porta pergunta: "Banco, por que você está dançando?" "Espera que te conto...

A pulga pulou na panela,

o piolho chora,

a corrente sacode

e eu danço."

9

"Então, eu ranjo," diz a porta.


Vignût il cjar al domanda: “Ce astu puarta da strussâ?” E j’: “Spieta che j ti conti... Il pulç ta la cjaldera,

il pedoli al vai,

la cjadena sglinghinea,

la bancja bala,

e jo strussi.”

“Ben e jo vai a scondimi tal bosc!” Chega a carroça e pergunta: "Por que você está rangendo, porta?" "Espera que te conto...

A pulga pulou na panela,

o piolho chora,

a corrente sacode

o banco dança

e eu ranjo."

"Bom, eu me escondo no bosque," diz a carroça.

10


Il bosc a i dimanda: “Ce fâstu uchì, ce fâstu uchì?” “Spieta che j ti conti... Il pulç ta la cjaldera,

il pedoli al vai,

la cjadena sglinghinea,

la bancja bala,

la puarta strussa,

e jo soi vignût a scòndimi uchì.”

“Ben jo mi volti cun li’ radîs in sù!”

O bosque pergunta: “O que você está fazendo aqui, carroça?" "Espera que te conto...

A pulga pulou na panela,

o piolho chora,

a corrente sacode,

o banco dança,

a porta range

e eu me escondo aqui."

11

"Bom, eu me viro com as raízes para cima," diz o bosque.


A j ven l’ucelin, un ucelin a j dimanda: “Ce, âstu bosc co li’ radîs in sù?” “Spieta che j ti conti... Il pulç ta la cjaldera,

il pedoli al vai,

la cjadena sglinghinea,

la bancja bala,

la puarta strussa,

il cjar al va tal bosc,

e jo cun li’ radîs in sù.”

“Ben e jo me dispeni!” Chega o passarinho e pergunta: "Bosque, por que você está com as raízes para cima?" "Espera que te conto...

A pulga pulou na panela,

o piolho chora,

a corrente sacode,

o banco dança,

a porta range,

a carroça vai ao bosque

e eu fico com as raízes para cima."

"Bom, eu me depeno," completa o passarinho.

12


La fantana a domanda a l’ucelin: “Parcé ucilin sotu spelât?” “Spieta ch’i ti conti... Il pulç ta la cjaldera,

il pedoli al vai,

la cjadena sglinghinea,

la bancja bala,

la puarta strussa,

il cjar al va tal bosc,

il bosc cun li’ radîs in sù,

e jo soi spelât.”

“Ben e jo mi semi!” A fonte pergunta ao passarinho: "Por que você está se depenando, passarinho?" "Espera que te conto... A pulga pulou na panela,

o piolho chora,

a corrente sacode,

o banco dança,

a porta range,

a carroça vai ao bosque,

o bosque está com as raízes para cima

e eu me depeno."

13

A fonte fala: "Então, eu seco!"


A ven la massara e domanda: “Fantana ce âstu che j’ ti sos semada?”

Chega a camponesa e pergunta: "Por que você está secando, fonte?"

14


“Spieta ch’i ti conti... Il pulç ta la cjaldera, il pedoli al vaî, la cjadena sglinghinea, la bancja bala, la puarta strussa, il cjar al va tal bosc, il bosc cun li’ radiz in sù, l’ucilin spelât, jo soi semada.” “Ben jo buti i cjeldeirs in cuc!”. "Espera que te conto... A pulga pulou na panela, o piolho chora, a corrente sacode, o banco dança, a porta range, a carroça vai ao bosque, o bosque está com as raízes para cima, o passarinho se depena e eu seco."

15

"Então, eu jogo os baldes para o ar," conclui a camponesa.


F DI ARI BL NA AV A FA DE RI N M HA IL HO

16


PROJETO MANDI Registro do friulano falado no Brasil Bilíngue: friulano e português ORGANIZADOR Vlademir Roman

PATROCÍNIO

GRUPO EXECUTIVO Angela Bonatto Rigo, Argel Rigo, Leandro César Menzen, Linara Bessega Segalin, Vlademir Roman NARRADORA Cecília Tramontina Zanluchi, 77 anos, reside no município de Monte Belo do Sul/RS. Bisneta da família emigrada, em 1881, de Poffabro, regione Friuli Venezia Giulia, Itália GRUPO COLABORADOR Angela Bonatto Rigo, Argel Rigo, César Augusto Prezzi, Fábio Scussel, Felipe Roman, Leandro César Menzen, Leonir Razador, Linara Bessega Segalin, Sérgio Rasador

EFASCE PORDENONE (Itália) Presidente Gino Gregoris, Vice-presidente Luisa Forte

REVISÃO ORTOGRÁFICA Adaptação ao português: Lourdes Roseli Razera Montemezzo (professora, escritora) Pesquisa e texto da variante do friulano falado em Poffabro: Dani Pagnucco (poeta, scrittore e attuale curatore del Strolic Furlan)

APOIO

DESIGN E ILUSTRAÇÕES Angela Bonatto Rigo Rafaela Olkoski Pasquali, 12 anos (capa e contracapa / aluna da Escola Municipal de Ensino Fundamental Roman Ross de Monte Belo do Sul/RS) PARTICIPAÇÃO Segretariati EFASCE de Cotiporã, Fagundes Varela, Monte Belo do Sul, Bento Gonçalves/Santa Tereza, Passo Fundo, Porto Alegre, EFASCE Pordenone REALIZAÇÃO Segretariati EFASCE Brasil Coordenadores: Argel Rigo, Narciso de Lorenzi Canever, Rosimar Brandalise, Vanderléia Alberton

17

Secretaria Municipal de Cultura e Turismo de Monte Belo do Sul/RS

www.efasce.it www.filologicafriulana.it www.turismofvg.it 2023


MANDI

Mandi

Mandi

MANDI

Mandi

MANDI 18


Surpreenda-se com a história "A Pulga e o Piolho". Uma narrativa universal, registrada pelos irmãos Grimm em 1812. Chegou até nossos dias, contada de geração em geração, no idioma friulano.


Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.