Adresaci rzecznictwa – Rozdział 4
Możliwości działania adresatów Zanim zwrócisz się do swoich potencjalnych sojuszników po wsparcie, sprawdź, co jest dla kogo faktycznie możliwe, również (a nawet przede wszystkim) pod kątem formalno-prawnym. To będzie istotne szczególnie w przypadku rzecznictwa wobec samorządu. Władze są związane prawem, urzędnicy – podległością służbową, radni – harmonogramem prac rady, kalendarzem budżetowym, wytycznymi komitetów wyborczych itp. Zwracanie się do wiceburmistrza o dodatkowe środki na zajęcia pozalekcyjne, w sytuacji, gdy sprawy edukacji pozostawiono w kompetencjach burmistrza jest więcej niż nietaktem, apelowanie do komisji kultury o lokal po zlikwidowanym przedszkolu ponad głową wójta – ignorancją (naruszasz w ten sposób interesy proceduralne i prawdopodobnie psychologiczne, o czym w dalszej części rozdziału). Sprawdź, co kto może. Jeśli zaproszenie na wernisaż będziesz usilnie kierować wyłącznie do sekretarza redakcji, odpowiadającego za przyjmowanie interwencji czytelników, spotka cię rozczarowanie – nikt się na nim nie pojawi. Słowem – zanim nawiążesz kontakt – przygotuj się. Więcej o możliwościach działania i współpracy z samorządem czytaj w dodatku „Biblioteka i samorząd”, który znajduje się na końcu rozdziału.
Potrzeby adresatów Aby skutecznie prowadzić działania rzecznicze, musimy poznać potrzeby naszych adresatów. Zastanów się, jakie potrzeby i interesy mają ci, do których zamierzasz się zwrócić po wsparcie. To nowatorskie podejście, bo dotąd myśleliśmy w kategorii potrzeb biblioteki czy potrzeb użytkowników. W tym zadaniu proponujemy, żeby zmienić perspektywę i przyjąć punkt widzenia tych, do których będziesz się zwracać. Mówiąc o badaniu potrzeb i interesów mamy na myśli ustalenie, na jakich kwestiach zależy naszym adresatom. Bibliotekarze często świetnie orientują się, czym „żyje” lokalne środowisko i na czym zależy wójtowi i urzędowi gminy. Jeśli nie masz pewności – nadstaw uszu. Posłuchaj, zanim zaczniesz mówić. Negocjatorzy czy mediatorzy zajmujący się zawodowo negocjacjami problemowymi mówią o trzech rodzajach potrzeb: • potrzebach merytorycznych lub rzeczowych – to główny przedmiot negocjacji, np. korzystna decyzja, przyznanie dotacji w oczekiwanej wysokości, • potrzebach psychologicznych – to powszechne ludzkie potrzeby, jak potrzeba bezpieczeństwa, akceptacji, szacunku, wpływu czy uznania, • potrzebach proceduralnych – dotyczących sposobu prowadzenia rozmów czy negocjacji, przestrzegania procedury, np. nieprzerywanie, kiedy ktoś mówi, dotrzymywanie terminów czy dbanie o właściwą kolejność załatwiania spraw. Na przykład, burmistrz nie powinien się dowiedzieć z gazety, że biblioteka planuje remont czy stworzenie nowej filii. Podczas szkoleń z rzecznictwa bibliotekarki skarżyły się, że często przez wójtów/burmistrzów biblioteki (a tym samym one) traktowane są jako zło konieczne, dlatego z niechęcią przyznaje się bibliotece dodatkowe pieniądze, a decydenci mają mało czasu i ważniejsze sprawy niż odwiedzanie biblioteki. Z perspektywy trójkąta potrzeb powiedzielibyśmy, że potrzeby biblioteki i osób nią zarządzających nie są realizowane na wszystkich trzech poziomach: merytoryczno-rzeczowym – zbyt małe finansowanie, proceduralnym – unikanie wizyt w bibliotece bądź jedynie krótkie spotkania, psychologicznym – brak uznania dla biblioteki i osób w niej pracujących (traktowanie biblioteki jak zło konieczne). Z perspektywy rzeczniczej potrzebą merytoryczną/rzeczową biblioteki będzie korzystna decyzja o poparciu dla biblioteki, np. sfinansowanie remontu biblioteki, interesem proceduralnym sposób i tempo załatwienia sprawy, interesem psychologicznym – docenienie i uznanie dla dyrektora/dyrektorki biblioteki za wykonywaną pracę. 1. 81