Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid
DE TEGELZETTER MODULE 6:
ONDERHOUD & PATHOLOGIE
MODULE 6_Tegelzetter 2010.indd 1
2/11/2010 11:12:33
2
Depotnummer: D/2009/1698/11
MODULE 6_Tegelzetter 2010.indd 2
2/11/2010 11:12:36
DE TEGELZETTER MODULE 6
VOORWOORD Het Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid (FVB) kreeg de afgelopen jaren steeds meer vragen om een praktisch handboek voor de tegelzetter op de markt te brengen. Er bestaan al verschillende boeken over tegelzetten, maar de meeste zijn te theoretisch of verouderd. In de laatste decennia is het gamma aan beschikbare producten namelijk sterk uitgebreid. Er is een grote keuze aan tegels, lijm- en voegproducten, afwerkingsprofielen en zelfs volledige uitgewerkte plaatsingssystemen. Er bestaan ook allerlei hulpmiddelen, moderne materialen en gereedschappen die de tegelzetter helpen om goed werk af te leveren, maar door de veelheid aan producten is het niet altijd gemakkelijk voor tegelzetters om de juiste keuze te maken. Om de vakman wegwijs maken in deze materie, werd het handboek ‘De Tegelzetter’ geschreven in opdracht van het FVB, met de steun van FECAMO, de Belgische federatie van tegel- en mozaïekwerken. Dit handboek richt zich tot iedereen die het vak onder de knie wil krijgen. In bevattelijke taal en in een sterk visuele stijl worden alle aspecten van het beroep omschreven en uitgelegd. De lezers zullen er een schat aan informatie in vinden, maar de opleiders zullen het handboek kunnen gebruiken om toekomstige tegelzetters het beroep aan te leren. Bij de samenstelling van de werkgroep was de inbreng van het onderwijs, de beroepswereld, fabricanten en beroepsorganisaties van doorslaggevend belang. Het handboek werd opgedeeld in zes boekdelen, samen goed voor twaalf modules. Voor wie zich meerdere delen of de volledige reeks wil aanschaffen, werd een bijbehorende opbergmap ontwikkeld. De structuur van de complete reeks vindt u op de keerzijde van de cover. Wie de technische details van dit beroep nog verder wil uitdiepen, kan gebruik maken van de Technische voorlichtingsfiches (TV’s) van het Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf (WTCB – www.wtcb.be). Veel leesplezier en succes bij de toepassing ervan! Rik Hinnens, FVB-Voorzitter
Hoofdredacteur: Paul BECQUEVORT Redactieleden:
Peter GOEGEBEUR Hassan BOUHMIDI Peter DE LEYE Albert DE SCHUYTER
Tekeningen:
Geert DE MEYER
3
MODULE 6_Tegelzetter 2010.indd 3
2/11/2010 11:12:38
4
MODULE 6_Tegelzetter 2010.indd 4
2/11/2010 11:12:38
DE TEGELZETTER MODULE 6
INHOUD DEEL I: ONDERHOUD VAN TEGELS I.1. SCHOONMAAK EN ONDERHOUD VAN KERAMISCHE TEGELS .......................9 I.1.1 CEMENTSLUIERVERWIJDERAAR .........................11 I.1.2 INTENSIEVE REINIGING ...........................................11 I.1.3 ONDERHOUD...............................................................11
I.2. SCHOONMAAK EN ONDERHOUD VAN NATUURSTEENTEGELS ................13 I.2.1. REINIGEN VAN NATUURSTEEN ...........................14 I.2.2. IMPREGNEREN VAN NATUURSTEEN................14
I.2.3. REGELMATIG ONDERHOUD VAN NATUURSTEEN .............................................................15 I.2.4. NATUURSTEEN IN NATTE RUIMTES .................15 I.2.5. NATUURSTEEN BUITENSHUIS .............................16
I.3. SCHOONMAAK EN ONDERHOUD VAN BETONTEGELS .........................................17 I.4. SCHOONMAAK EN ONDERHOUD VAN TERACOTTATEGELS ..........................19
DEEL II: PATHOLOGIE II.1. SCHEUREN EN OPWELVEN VAN TEGELS ............................................................................23
II.9. VOCHTVLEKKEN TER HOOGTE VAN DE PLINTEN ...............................................31
II.2. VROEGTIJDIG AFSLIJTEN VAN TEGELS ............................................................................24
II.10. AFSCHILFEREN VAN TEGELS OP TERRASSEN ...........................................................32
II.3. HOL KLINKEN VAN TEGELS .................25
II.11. LOSKOMEN VAN MUURTEGELS OP EEN GIPSHOUDENDE ONDERGROND.................................................33
II.4. LOSKOMEN VAN DE TEGELS..............26 II.5. AFBREKEN VAN TEGELRANDEN ...27 II.6. LOSKOMEN VAN DE VOEGEN ..........28
II.12. SCHEUREN VAN MUURTEGELS..34
II.7. KLEUR- EN MAATVERSCHILLEN TUSSEN TEGELS ..................................................29
II.13. VLEKVORMING OP EEN BETEGELING VAN NATUURSTEEN .................................................35
II.8. ONTSTAAN VAN VLEKKEN OP VOEGEN.........................................................................30
II.14. CEMENTSLUIER OP EEN TEGELOPPERVLAK ......................................36
5
MODULE 6_Tegelzetter 2010.indd 5
2/11/2010 11:12:39
DE TEGELZETTER MODULE 6
OVERZICHT HANDBOEKEN TEGELZETTER Een kort overzicht van de inhoud van het handboek “De tegelzetter”: MODULE 1:
GESCHIEDENIS, GRONDSTOFFEN
Deel I
Inleiding, geschiedenis
Onze huidige technieken van het tegelbakken kennen een zeer lange voorgeschiedenis.
Deel II
Basisgrondstoffen
Zand, cement, kalk, granulaten: de materialen en hun toepassingen.
Deel III
Lijmen, mortels, voegmortels Eigenschappen, gebruik.
Deel IV
Hechtingsverbeteraars, voorstrijkmiddelen en hulpstoffen
Moderne hulpmiddelen, eigenschappen en toepassingen.
Deel I
Opbouwen afwerkingssystemen
Kitten, siliconen, profielen, waterafvoersystemen, wapeningen, hardschuimpanelen, …
Deel I
Keramische tegels
Soorten, fabricatie, technische eigenschappen.
Deel II
Natuursteen
Indeling natuursteen, eigenschappen, oppervlaktebewerkingen.
Deel III
Kunststeentegels
Marmermozaïek, cementtegels, harstegels, glas, inox, laminaattegels.
MODULE 2:
OPBOUW- EN AFWERKINGSSYSTEMEN
MODULE 3:
SOORTEN TEGELS
6
MODULE 6_Tegelzetter 2010.indd 6
2/11/2010 11:12:40
DE TEGELZETTER MODULE 6
MODULE 4:
PBM & GEREEDSCHAPPEN
Deel I
PBM & Gereedschappen
Deel I
Plaatsingsmethoden
Deel I
Onderhoud van tegels
Deel II
Pathologie
MODULE 5:
PLAATSINGSMETHODEN
Verdeling, plaatsen van tegels, terrassen, vochtige ruimten, plinten, mozaïek, vloerverwarming, trappen, …
MODULE 6:
ONDERHOUD/PATHOLOGIE
Slechte resultaten en oorzaken.
7
MODULE 6_Tegelzetter 2010.indd 7
2/11/2010 11:12:41
8
MODULE 6_Tegelzetter 2010.indd 8
2/11/2010 11:12:41
DEEL I: ONDERHOUD VAN TEGELS
DE TEGELZETTER MODULE 6
I.1. SCHOONMAAK EN ONDERHOUD VAN KERAMISCHE TEGELS Keramische tegels: poreus of niet ?
Na het plaatsen en opvoegen van de tegels maakt de tegelzetter de vloer vrij en beschermt hij de tegels tegen mogelijke beschadiging. Door hun geringe zuigkracht zijn geglazuurde keramische tegels weinig vatbaar voor sterke vervuiling. Soms gebeurt het dat een grijswitte sluier de vloer bedekt. Het gaat hier bijna altijd om resten van cement of sporen van pleisterwerk.
Fijnverglaasde keramiek MAT = vatbaar voor vuil
Fijnverglaasde keramiek GEPOLIJST = minder vatbaar voor vuil
In de handel zijn verschillende middelen te verkrijgen die deze cementsluier op een veilige, niet-agressieve manier en zonder gevaar voor de tegels verwijderen. De beste werkwijze is het hele oppervlak vooraf natmaken ter bescherming van de voegen en meermaals naspoelen om alle residuen te verwijderen. Bij vlekken geldt de regel: �Hoe sneller je ingrijpt, hoe groter de kans dat de vlek volledig verwijderd kan worden.� Vlekken verwijderen kan met een keukenrol of een spons. De juiste manier is wassen en goed naspoelen. Andere vlekken, zoals verf, stopverf, olie, fruitsap, ... worden elk afzonderlijk behandeld met een passend solvent. De meeste tegelverdelers verkopen een volledig gamma aan onderhoudsproducten en beschikken over een vlekkenwijzer (tegeldokter). Keramische tegels zijn gemakkelijk te onderhouden. Ze moeten regelmatig geveegd en gedweild worden met een vochtige doek die gedrenkt werd in water waaraan een reinigingsmiddel werd toegevoegd. Wandbekleding zal met de spons worden gewassen. Een huishoudreiniger moet aan het water toegevoegd worden en de wandbekleding moet goed nagespoeld en afgezeemd worden. De oppervlaktestructuur van de tegel is bijgevolg bepalend voor het onderhoudsmiddel dat gebruikt zal moeten worden om de esthetische duurzaamheid van het tegelwerk te verzekeren. We onderscheiden drie producten die een goed onderhoud en een goede bescherming van de keramische bovenlaag verzekeren (zie tekening).
9
MODULE 6_Tegelzetter 2010.indd 9
2/11/2010 11:12:43
DE TEGELZETTER MODULE 6
DEEL I: ONDERHOUD VAN TEGELS
I.1.1 CEMENTSLUIERVERWIJDERAAR Het is de taak van de tegelzetter om zijn uitvoering zo proper mogelijk achter te laten na de plaatsing van een tegelwerk. Dit wil zeggen dat de vloer of faience onmiddellijk na de voegwerkzaamheden ten minste tweemaal moet worden afgesponsd met zuiver water. Indien de vakman dit nodig acht, moeten de tegels nog eens extra gereinigd worden met een halfnatte dweil of een droge vod. Toch blijft het risico dat er voegmortelresten achterblijven altijd bestaan. Daarom moeten volkeramische tegels, zodra de voegen zijn uitgehard, van hun ‘onzichtbare’ cementlaag worden ontdaan.
Types van cementsluier: • sluier van cement-zandmengsel; • sluier van industriële voegmortel; • sluier van kunststof voegsel (bv. epoxy).
Volkeramisch tegels met een cementsluier
Zure reiniging toepassen om de cementsluier te verwijderen
Een dergelijk afbijtmiddel bevat een zuur dat de bovenlaag van de tegels niet aantast, maar de cementresten wel doet oplossen. Naspoelen is dan ook noodzakelijk om een waas over de tegels te vermijden.
10
MODULE 6_Tegelzetter 2010.indd 10
2/11/2010 11:12:43
DEEL I: ONDERHOUD VAN TEGELS
DE TEGELZETTER MODULE 6
I.1.2 INTENSIEVE REINIGING Zijn de voegen heel vuil, dan mag je een intensief ontvettend reinigingsmiddel gebruiken. Nadien volstaat normaal onderhoud van de tegels.
I.1.3 ONDERHOUD Een ontvettend reinigingsmiddel wordt gebruikt voor een regelmatig onderhoud van de keramische tegels. Geëmailleerde toplagen vergen minder onderhoud dan ongeëmailleerde. Het vuil wordt afgevoerd met behulp van water. Deze methode noemt men “nat onderhoud”. Het droog onderhouden van een tegelpartij daarentegen gebeurt gewoon met een veegborstel of stofzuiger. Op die manier kunnen losliggende deeltjes, zoals zand, stof en andere vormen van vuil, gemakkelijk verwijderd worden. Hier komt echter geen product aan te pas en dit is enkel een snelle, voorlopige reinigingsbeurt.
11
MODULE 6_Tegelzetter 2010.indd 11
2/11/2010 11:12:44
12
MODULE 6_Tegelzetter 2010.indd 12
2/11/2010 11:12:44
DEEL I: ONDERHOUD VAN TEGELS
DE TEGELZETTER MODULE 6
I.2. SCHOONMAAK EN ONDERHOUD VAN NATUURSTEENTEGELS Bepaalde natuursteensoorten zijn zeer duurzaam (kerkvloeren), wat niet wil zeggen dat natuursteen onverwoestbaar is. De duurzaamheid hangt af van de hardheid en het soort natuursteen. Sommige natuurstenen zijn zeer poreus en erg vatbaar voor vocht en vuil, waardoor snel vlekken ontstaan. Niet elke natuursteensoort is bestand tegen zuren of chemische elementen. Kalkhoudende natuurstenen zijn niet zuurbestendig en moeten basisch (zie module 5: I.10.2: pHwaarde) gereinigd worden. Niet-kalkhoudende natuurstenen mogen wel met zuren gereinigd worden. Gebruik dus de juiste producten voor de juiste soort natuursteen. Er bestaat immers een volledig gamma aan speciale onderhoudsproducten voor natuursteen, zowel voor de eerste grondige reiniging na de plaatsing als voor het regelmatige onderhoud. Bij de keuze van de natuursteen is het heel belangrijk dat je de steen en de oppervlakteafwerking kiest in functie van de toepassing (bv. living, hal, badkamer, winkel, ...). Besteed daarom aandacht aan de code die aanduidt waar het materiaal toegepast kan worden. Kalkhoudende natuursteen
Niet-kalkhoudende natuursteen
MARMER BLAUWE HARDSTEEN WITSTEEN (kalksteen) KALKZANDSTEEN
GRANIET KWARTSIET BASALT (!) LEISTEEN ZANDSTEEN
Belangrijk is dat een pasgelegde natuurstenen vloer goed is opgedroogd voordat de beschermingslaag aangebracht wordt. Onder iedere vierkante meter vloer wordt namelijk veel water verwerkt, dat onder een te vroeg aangebrachte was- of impregneerlaag omhoog komt en deze beschermingslaag als het ware losdrukt. Wit uitgeslagen, moeilijk verwijderbare vlekken zijn dan het gevolg. De vereiste droogtijd voor een in lijm gezette vloer kan 4 tot 5 weken bedragen; die voor in specie gezette vloeren 8 tot 12 weken. De werkelijke droogtijd is afhankelijk van de weersomstandigheden en het seizoen. Tijdens de droogperiode kunnen uitdrogingsvlekken en zoutuitslag op de tegels zichtbaar worden.
MODULE 6_Tegelzetter 2010.indd 13
13
2/11/2010 11:12:45
DE TEGELZETTER MODULE 6
DEEL I: ONDERHOUD VAN TEGELS
I.2.1. REINIGEN VAN NATUURSTEEN Voor de natuursteen geïmpregneerd kan worden, wordt hij eerst grondig ontdaan van vuil en vetten. Ook de overgebleven cementsluier wordt verwijderd met de gepaste producten. Vuil, vetten en de cementsluier kunnen verwijderd worden door veel te stofzuigen en nat te reinigen met een speciaal reinigingsmiddel. Keuze van de reiniger: • kalkhoudende steen: alkalisch middel; • niet-kalkhoudende steen: alkalische en/of zure reiniger. Verder kunnen tussentijdse vlekken met een licht alkalisch reinigingsmiddel worden weggehaald. Voor diep ingetrokken vetvlekken zijn zwaardere middelen verkrijgbaar. Let op: bij de eerste reinigings- en beschermingsbehandeling moet een eventuele vloerverwarming altijd uitgeschakeld zijn, want zo’n verwarming doet de oplosmiddelen snel verdampen. Het is belangrijk dat de vloer ‘natuursteenkoud’ is.
I.2.2. IMPREGNEREN VAN NATUURSTEEN Na de grondige reiniging wordt de poreuze natuursteen geïmpregneerd, zodat hij minder vatbaar is voor vuil en zodat het vocht niet in de poriën dringt. Werking van een impregneermiddel
onbehandeld
behandeld
Het water en het vuil dringen niet door in de poriën van met een impregneermiddel behandelde natuursteentegels.
14
MODULE 6_Tegelzetter 2010.indd 14
2/11/2010 11:12:45
DEEL I: ONDERHOUD VAN TEGELS
DE TEGELZETTER MODULE 6
I.2.3. REGELMATIG ONDERHOUD VAN NATUURSTEEN Het volstaat de vloer regelmatig te dweilen met een zeep die aangepast is aan het soort natuursteen. a. Neutrale synthetische zepen: • volstaan voor harde, niet-poreuze natuursteen; • moeten nagespoeld worden met zuiver water; • zuiveren de vloer, maar voeden hem niet. b. Zepen die “residuen” achterlaten (chemische afval): • Deze zepen geven de vloer ook een zekere voeding. • Gebruik hiervoor best natuurzeep (witte vlokkenzeep of bruine zeep). • Wees voorzichtig met lijnzaadolie en synthetische wassen.
I.2.4. NATUURSTEEN IN NATTE RUIMTES Poreuze natuursteen in natte en vochtige ruimtes moet geïmpregneerd worden na de plaatsing. De behandeling moet regelmatig herhaald worden naargelang van het gebruik van de natte ruimte. Zo bescherm je de steen tegen vlekken. Reinig natuursteen nooit met zuren in natte ruimtes, ook zuurbestendige natuursteen niet. Door de aanwezigheid van water op de steen ontstaat namelijk kalkafzetting, waardoor de zure reiniging vlekken kan veroorzaken. NATUURSTEEN in natte ruimtes: badkamers – douchecellen – zwembaden
15
MODULE 6_Tegelzetter 2010.indd 15
2/11/2010 11:12:45
DE TEGELZETTER MODULE 6
DEEL I: ONDERHOUD VAN TEGELS
I.2.5. NATUURSTEEN BUITENSHUIS Natuursteenvloer buitenshuis heeft weinig onderhoud nodig, bv. terras, tuinpad, … Regelmatig verwijderen van groene aanslag en organische vervuiling is voldoende. Een periodieke grondige reiniging volstaat om bv. na een barbecue al het vuil en vet te verwijderen van de vloer. De natuursteenvloer kan ook buitenshuis geïmpregneerd worden op voorwaarde dat er voldoende vochtafvloeiing is en dat de voegen stevig vastzitten.
Vermijd zand: • Zand is grootste vijand van natuursteen, het maakt krassen. Gebruik daarom een degelijke mat, stofzuig regelmatig, doe schoenen indien mogelijk uit,... • Dweil regelmatig, maar niet te dikwijls, gebruik niet te veel water en laat het water niet te lang op de vloer staan.
OVERZICHT ONDERHOUD VAN VLOEREN IN NATUURSTEEN
16
MODULE 6_Tegelzetter 2010.indd 16
2/11/2010 11:12:46
DEEL I: ONDERHOUD VAN TEGELS
DE TEGELZETTER MODULE 6
I.3. SCHOONMAAK EN ONDERHOUD VAN BETONTEGELS Om de betontegels blijvend mooi te houden, volstaat het om ze regelmatig af te borstelen en sporadisch af te spuiten met de tuinslang. Het gebruik van een hogedrukreiniger raden wij ten sterkste af omdat dit de betontegels kan beschadigen: tegels afspuiten onder hoge druk verruwt het oppervlak, waardoor ze poreuzer worden en steeds sneller vuil en groen worden. Je kan betontegels één keer per jaar ontdoen van algen en mos met een speciaal product dat ook verhindert dat algen zich vasthechten.
Vlekken • Witte uitslag of kalkuitbloeiing wordt door bepaalde klimatologische omstandigheden veroorzaakt en verdwijnt vanzelf. Veelvuldige neerslag en de ingebruikname van de betontegels versnelt de verdwijning van de kalkuitbloeiing. • Olievlekken kunnen verwijderd worden met speciale producten. Snel reageren is echter de boodschap, want hoe langer men wacht, hoe moeilijker het wordt om de vlek te verwijderen.
17
MODULE 6_Tegelzetter 2010.indd 17
2/11/2010 11:12:47
18
MODULE 6_Tegelzetter 2010.indd 18
2/11/2010 11:12:47
DEEL I: ONDERHOUD VAN TEGELS
DE TEGELZETTER MODULE 6
I.4. SCHOONMAAK EN ONDERHOUD VAN TERACOTTATEGELS Handgevormde terracottategels zijn zeer poreus, waardoor ze snel vatbaar zijn voor vuil. Na het plaatsen van de tegel en het verwijderen van de cementsluiers kan de tegel beschermd worden tegen vuil en water door de vloer te boenwassen, te oliën of te impregneren. Voor de beschermlaag aangebracht wordt, moeten de tegels volledig droog zijn. Aangezien de tegels meestal in een vol mortelbed worden geplaatst, kan de droogtijd meerdere weken bedragen. Om de tegelvloer te beschermen tegen het hechten van een cementsluier bij het voegen, kan men de tegels behandelen voor het voegen. In dat geval dient men de voegen enkele weken voor en na het behandelen open te laten, zodat de vloer goed kan drogen. Het onderhoud gebeurt met marseillezeep of een andere vette zeep. Sommige fabrikanten voorzien ook speciale producten om dit soort steen te onderhouden.
Algemeen advies • Lees de gebruiksaanwijzing en leef ze na. • Online vindt u meer advies voor het onderhoud van tegels. • Win informatie in bij de groothandel of de fabrikant. • Doe eventueel op voorhand een test op een proefvlak. • Respecteer steeds de droogtijden en de uithardingsperiode.
19
MODULE 6_Tegelzetter 2010.indd 19
2/11/2010 11:12:47
20
MODULE 6_Tegelzetter 2010.indd 20
2/11/2010 11:12:47
DEEL II: PATHOLOGIE
DE TEGELZETTER MODULE 3
DEEL II: PATHOLOGIE Pathologie kan als volgt gedefinieerd worden: een probleem duidelijk kunnen afbakenen, beschrijven en één of meerdere oplossingen kunnen aanbrengen voor de vastgestelde ongeregeldheden, de oorzaken van problemen kunnen bepalen. Mogelijke oorzaken van problemen: vocht, ontwikkeling van salpeter, beschadiging van de voegen, scheurvorming, aantasting van de natuursteen, van de tegels, onthechting, kromming. Scheuren in en onthechtingen van vloertegels ontstaan meestal door het inkorten van de bouwtermijn, de esthetische vereisten en een gebrekkige uitvoering. De belangrijkste oorzaken van onthechting van tegels zijn: • een slechte bereiding van de plaatsingsmortel of een uitvoering waarbij de hechting niet geoptimaliseerd wordt; • onvoldoende voorbereiding van de steun (sporen van pleister of aanwezigheid van stof, waardoor de hechting vermindert, gebrek aan planimetrie, waardoor te dikke lijmlagen ontstaan, ...); • een uitvoering van de lijm waarbij de voorschriften van de fabricant niet nageleefd worden (open tijd, enkele of dubbele verlijming, ...). In dit hoofdstuk behandelen we de meest voorkomende schadegevallen bij tegelwerken. Deze schadegevallen kunnen ontstaan zijn door allerlei fysische factoren of door het gebruik van verkeerde plaatsingstechnieken.
21
MODULE 6_Tegelzetter 2010.indd 21
2/11/2010 11:12:47
22
MODULE 6_Tegelzetter 2010.indd 22
2/11/2010 11:12:47
DEEL II: PATHOLOGIE
DE TEGELZETTER MODULE 6
II.1. SCHEUREN EN OPWELVEN VAN TEGELS Oorzaak • Door overmatig gebruik van cement en bijgevolg te hevige krimp kunnen scheuren ontstaan. • Ook wanneer men geen randisolatie plaatst, kunnen spanningen optreden waardoor de ondervloer en de tegels kunnen loskomen. Krimp en scheur van de dekvloer of omhoogkomen van de vloer
• Ook het ontbreken van een wapening in de dekvloer kan leiden tot overdreven schotelvorming, met als gevolg dat de vloer scheurt.
Preventie • Gebruik een goede dekvloersamenstelling (een grove zandkorrel en de juiste verhouding tussen cement en water) met een wapeningsnet of wapeningsvezels. • Plaats randisolatie en bewegingsvoegen waar ze nodig zijn om de spanningen in de vloer op te vangen. • Vloer niet vooraleer de droogtijd van de dekvloer voorbij is.
23
MODULE 6_Tegelzetter 2010.indd 23
2/11/2010 11:12:48
DE TEGELZETTER MODULE 6
DEEL II: PATHOLOGIE
II.2. VROEGTIJDIG AFSLIJTEN VAN TEGELS Oorzaak • Te weinig slijt- en/of krasvaste tegels plaatsen in druk belopen ruimtes. • Wanneer de vloer slecht onderhouden is, kan dit ook leiden tot het vroegtijdige afslijten ervan door vuil en zandkorrels die aan de schoenzolen blijven kleven.
Slijten van tegels
Preventie • Stem de keuze van de tegel af op de bestemming ervan en het gebruik van deze plaats. Ga hierbij na of de slijtklasse voldoende is voor de bestemming. • Beveel geen gepolijste tegels aan. • Onderhoud de vloer regelmatig. • Plaats een vloermatkader.
24
MODULE 6_Tegelzetter 2010.indd 24
2/11/2010 11:12:48
DEEL II: PATHOLOGIE
DE TEGELZETTER MODULE 6
II.3. HOL KLINKEN VAN TEGELS Oorzaak • Aanwezigheid van holle ruimtes onder de tegels. • Ook onvoldoende overdracht van de stelmortel of een slechte hechting van de vloertegels kan leiden tot hol klinkende tegels.
Preventie • Streef een zo groot mogelijk hechtoppervlak na van de tegels op een zo vlak mogelijke ondergrond. Pas op met plaatsingen bij hoge temperaturen! Te snel drogen kan de lijm of mortel doen verzanden, en onthechting veroorzaken. Dubbele verlijming
• Bij de traditionele plaatsingsmethode is het voor grote tegelformaten zeer moeilijk 100% hechting te bekomen. Een goede spreiding van de mortel is belangrijk, regelmatige controle van de overdracht noodzakelijk.
25
MODULE 6_Tegelzetter 2010.indd 25
2/11/2010 11:12:49
DE TEGELZETTER MODULE 6
DEEL II: PATHOLOGIE
II.4. LOSKOMEN VAN DE TEGELS Oorzaak • Bij onstabiele ondergronden, onvoldoende hechtsterkte of een verkeerd gebruik van het plaatsingsproduct komen de tegels los van de ondergrond. • Wanneer de uitzettingsvoegen van de constructie niet doorlopen in de vloer, is plaatselijke schade mogelijk.
Preventie Loskomen van tegels
• Laat voldoende tijd tussen de plaatsing van de dekvloer en de betegeling. • Plaats de tegels op geschikte en stabiele ondergronden. • Gebruik plaatsingsproducten met een hoge hechtsterkte. • Streef een zo groot mogelijk hechtoppervlak na. • Neem de spanning op de vloer weg door de nodige uitzettingsvoegen te plaatsen. (Een dergelijke uitzettingsvoeg wordt doorgaans overgenomen of doorgetrokken vanuit de ondergrond).
Doorgetrokken uitzettingsvoeg
26
MODULE 6_Tegelzetter 2010.indd 26
2/11/2010 11:12:49
DEEL II: PATHOLOGIE
DE TEGELZETTER MODULE 6
II.5. AFBREKEN VAN TEGELRANDEN Oorzaak • Onvolledige verlijming onder de tegelranden. • Wanneer tegels verschillen van hoogte of wanneer de voegen te diep zitten, kunnen de tegelranden afbreken. • Dit is ook mogelijk bij intensieve belasting van de tegelranden (bv. rollend materieel) en bij een ongezonde ondergrond (zie W.T.C.B.). Opvullen van tegelranden met lijm
Preventie • Volledige verlijming. • Plaats vloeren op een stabiele ondergrond. • Stem de dikte en het formaat van de tegels af op het gebruik. • Voorkom een te hoge puntbelasting op de tegelranden. • Plaats de tegels zo vlak mogelijk (goed vakmanschap). • Voeg de voegmortel op tot de hoogte van de bovenkant van de tegel om de tegelranden te verstevigen. • Vermijd daarom afgeronde tegelranden (gesaffrijnd), want deze kan men niet goed vol opvoegen. • Ondervul de zijkanten van dunwandige tegels met tegellijm.
27
MODULE 6_Tegelzetter 2010.indd 27
2/11/2010 11:12:50
DE TEGELZETTER MODULE 6
DEEL II: PATHOLOGIE
II.6. LOSKOMEN VAN DE VOEGEN Oorzaak • Bij een onstabiele ondergrond en beweging van de vloer kunnen de voegen loskomen. • Ook een slechte samenstelling en een te snelle uitdroging (hoge temperatuur, tocht) van de voegmortel kunnen leiden tot het loskomen van de voegen.
Preventie • Pas de keuze van de voegmortel aan aan de voegbreedte. • Respecteer de hoeveelheid aanmaakwater. • Hou bij het opvoegen rekening met de omgevingstemperatuur, tocht, vochtigheid, ... (leef de fabrikantsvoorschriften na).
Loskomen van voegen
28
MODULE 6_Tegelzetter 2010.indd 28
2/11/2010 11:12:51
DEEL II: PATHOLOGIE
DE TEGELZETTER MODULE 6
II.7. KLEUR- EN MAATVERSCHILLEN TUSSEN TEGELS Oorzaak • Er kunnen altijd kleur- of maatverschillen optreden.
Preventie • Gebruik tegels uit eenzelfde productielijn en levering. • Ook bij het plaatsen van eerstekeustegels moet men mengen. kleurverschil
• Controleer de keuze, de tonaliteit en het kaliber van de geleverde partij.
29
MODULE 6_Tegelzetter 2010.indd 29
2/11/2010 11:12:51
DE TEGELZETTER MODULE 6
DEEL II: PATHOLOGIE
II.8. ONTSTAAN VAN VLEKKEN OP VOEGEN Oorzaak • Wanneer de vloer te vroeg opgevoegd wordt, kunnen vlekken ontstaan op de voegen. Een verkeerde voegmethode of overmatig gebruik van water kan schade veroorzaken aan de voeg.
Preventie Vlekken in voegen
• Laat de vloer- of wandtegels lang genoeg drogen vooraleer te voegen. • Verwijder de overtollige mortel of lijm uit de voegopeningen. • Pas de correcte voegmethode toe. • Respecteer de voorschiften van de fabrikant.
30
MODULE 6_Tegelzetter 2010.indd 30
2/11/2010 11:12:52
DEEL II: PATHOLOGIE
DE TEGELZETTER MODULE 6
II.9. VOCHTVLEKKEN TER HOOGTE VAN DE PLINTEN Oorzaak • Pleisterwerk dat doorloopt tot onder het vochtwerende membraan.
Preventie • Kap het pleisterwerk onder het membraan weg en bezet met waterwerende mortel, zodat vochtdoorslag vermeden wordt. Vochtvlekken aan plinten
• Zet een primer op de pleister boven het membraan (voorkom ettringietvorming!) • Plaats een soepele, waterdichte voeg tussen de vloer en de plint.
31
MODULE 6_Tegelzetter 2010.indd 31
2/11/2010 11:12:52
DE TEGELZETTER MODULE 6
DEEL II: PATHOLOGIE
II.10. AFSCHILFEREN VAN TEGELS OP TERRASSEN Oorzaak • Slechte tegelkeuze (buitentegels dienen vorstvrij te zijn (norm EN 202 of ISO 10545.12).
Preventie • Gebruik tegels die geschikt zijn voor buitentoepassingen en die vorstbestendig zijn. Bevroren tegel op terras
• Pas de correcte plaatsingsmethode toe.
32
MODULE 6_Tegelzetter 2010.indd 32
2/11/2010 11:12:52
DEEL II: PATHOLOGIE
DE TEGELZETTER MODULE 6
II.11. LOSKOMEN VAN MUURTEGELS OP EEN GIPSHOUDENDE ONDERGROND Oorzaak • Krimp en uitzetting van de ondergrond en een beperkte aanhechting kunnen leiden tot het loskomen van de tegels. • Ook door een reactie tussen het gips en de cementgebonden mortellijm (ettringietreactie) in vochtige omgevingen kunnen tegels loskomen.
Preventie • De ondergrond moet voldoende droog zijn alvorens de tegels aangebracht worden.
Ettringietreactie op de hechting van de tegel
• Vermijd gipshoudende ondergronden in vochtige ruimtes om de ettringietreactie tegen te gaan. • Voorzie de droge ondergrond eerst van een primer.
Het voorkomen van een ettringietreactie: (bron: WIKIPEDIA)
Deze ettringietreactie kan optreden bij het contact tussen cementmortels en gips- of anhydrietgebonden ondergronden. Bijvoorbeeld: Tussen het specifieke klinkermineraal tricalciumaluminaat (een verbinding tussen kalk en aluminium), kortweg C3Al, uit het cement en het calciumsulfaat uit het gips kan een ettringietreactie ontstaan. Ettringietreacties resulteren in een volumevergroting (opzwellen van het gips) en bijgevolg in een onthechting tussen de cementmortel en het gips.
33
MODULE 6_Tegelzetter 2010.indd 33
2/11/2010 11:12:53
DE TEGELZETTER MODULE 6
DEEL II: PATHOLOGIE
II.12. SCHEUREN VAN MUURTEGELS Oorzaak • Scheuren in de ondergrond en slecht aangebrachte uitzettingsvoegen (constructievoegen) van het gebouw kunnen muurtegels doen barsten.
Preventie • Plaats de muurtegels op een stabiele ondergrond en laat de uitzettingsvoegen van het gebouw doorlopen in de betegeling. • Voorzie de binnenhoeken van een dilatatievoeg.
34
MODULE 6_Tegelzetter 2010.indd 34
2/11/2010 11:12:53
DEEL II: PATHOLOGIE
DE TEGELZETTER MODULE 6
II.13. VLEKVORMING OP EEN BETEGELING VAN NATUURSTEEN Oorzaak • De oxidatie van onzuiverheden en een reactie tussen de natuursteen en het hechtingsproduct kunnen vlekvorming veroorzaken op de natuursteentegel.
Preventie • Kies voor oppervlakken die blootgesteld worden aan water een steensoort die ongevoelig is voor vocht. • Gebruik een stel- en voegproduct dat compatibel is met de te plaatsten natuursteen.
Vlekvorming op natuursteen
35
MODULE 6_Tegelzetter 2010.indd 35
2/11/2010 11:12:53
DE TEGELZETTER MODULE 6
DEEL II: PATHOLOGIE
II.14. CEMENTSLUIER OP EEN TEGELOPPERVLAK Oorzaak • Onvoldoende reiniging
Preventie Sluier op tegels
• Reinig de tegels voldoende met zuiver water (het water regelmatig vervangen) na het opvoegen (afsponsen). Behandel ze eventueel na met een cementsluierverwijderaar nadat het voegwerk uitgehard is.
36
MODULE 6_Tegelzetter 2010.indd 36
2/11/2010 11:12:53
DE TEGELZETTER MODULE 6
NOTITIES
37
MODULE 6_Tegelzetter 2010.indd 37
2/11/2010 11:12:54
DE TEGELZETTER MODULE 6
NOTITIES
38
MODULE 6_Tegelzetter 2010.indd 38
2/11/2010 11:12:54
DE TEGELZETTER MODULE 6
NOTITIES
39
MODULE 6_Tegelzetter 2010.indd 39
2/11/2010 11:12:54
DE TEGELZETTER MODULE 6
NOTITIES
40
MODULE 6_Tegelzetter 2010.indd 40
2/11/2010 11:12:54
DE TEGELZETTER MODULE 6
NOTITIES
41
MODULE 6_Tegelzetter 2010.indd 41
2/11/2010 11:12:54
DE TEGELZETTER MODULE 6
NOTITIES
42
MODULE 6_Tegelzetter 2010.indd 42
2/11/2010 11:12:56
Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid Koningsstraat 132/5, 1000 Brussel t +32 2 210 03 33 • f +32 2 210 03 99 fvb.constructiv.be • fvb-ffc@constructiv.be © Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid, Brussel, 2010. Alle rechten van reproductie, vertaling en aanpassing onder eender welke vorm, voorbehouden voor alle landen
MODULE 6_Tegelzetter 2010.indd 43
43
2/11/2010 11:12:59
MODULAIRE HANDBOEKEN DE TEGELZETTER • Beschikbare handboeken Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid
Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid
Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid
DE TEGELZETTER
DE TEGELZETTER
DE TEGELZETTER
MODULE 1:
MODULE 2:
MODULE 3:
Geschiedenis & Grondstoffen
OPBOUW- EN AFWERKINGSSYSTEMEN
soorten tegels
MODULE 1
Geschiedenis & Grondstoffen
Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid
MODULE 2
Opbouw- en afwerkingssystemen
Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid
MODULE 3
Soorten tegels
Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid
DE TEGELZETTER
DE TEGELZETTER
DE TEGELZETTER
MODULE 4:
MODULE 5:
MODULE 6:
PBM & gereedschaPPen
PLAATSINGSMETHODEN
onderhoud & pathologie
MODULE 4
PBM & Gereedschappen
MODULE 5
Plaatsingsmethoden
MODULE 6
Onderhoud & Pathologie
Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid
MODULE 6_Tegelzetter 2010.indd 44
2/11/2010 11:13:10