ΣΠΜΕ #405

ΣΠΜΕ

ΔΕΛΤΙΟ

No 405

Iανουάριος - Φεβρουάριος 2013

ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ

ΗΜΕΡΙΔΑ ΜΕΤΑ ΤΟΝ Κ.ΕN.Α.Κ. Ενεργειακές και περιβαλλοντικές απαιτήσεις από τα κτίρια του 2020 ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 22 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2013 HELEXPO - INFACOMΑ - ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ - ΑΙΘΟΥΣΑ Ν. ΓΕΡΜΑΝΟΣ/ΠΕΡΙΠΤΕΡΟ 8

Πρωινή συνεδρία: 11.00 / Απογευματινή συνεδρία: 17.00

• Συγκριτική Αξιολόγηση Συστημάτων Εσωτερικής και Εξωτερικής Θερμομόνωσης: Εφαρμογές σε Υφιστάμενα Κτίρια με Έμφαση στις Ελληνικές Κλιματικές Συνθήκες • Ολοκληρωμένο σύστημα ενεργειακής θωράκισης • Υπέρυθρη θέρμανση • Κατασκευή Παθητικών Κτιρίων με Θερμομονωτικά Υλικά και ενεργειακή μελέτη αυτών από το Passive House Institute • Τα Σύνθετα Συστήματα Εξωτερικής Θερμομόνωσης (ΣΣΕΘ) και η χρήση Εξηλασμένης Πολυστερίνης (ΧPS) • Εγγυήσεις στις συμβάσεις FIDIC: Ευκαιρίες μετά κινδύνων

ΔΕΛΤΙΟΣΠΜΕ 1

ΔΕΛΤΙΟ

ΣΠΜΕ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ: Σύλλογος Πολιτικών Μηχανικών Ελλάδος Ιπποκράτους 9, Αθήνα 106 79 Τηλ.: 210 92.38.170, Fax: 210 92.35.959 E-mail: spme@tee.gr site: www.spme.gr

ΗΜΕΡΙΔΑ 22 Φεβρουαρίου 2013 - infacoma/energytech ΜΕΤΑ ΤΟΝ Κ.ΕN.Α.Κ. Ενεργειακές και περιβαλλοντικές απαιτήσεις από τα κτίρια του 2020

4

ΕΚΔΟΤΗΣ: Χρυσάνθη Κοσμά

Συγκριτική Αξιολόγηση Συστημάτων Εσωτερικής και Εξωτερικής Θερμομόνωσης: Εφαρμογές σε Υφιστάμενα Κτίρια με Έμφαση στις Ελληνικές Κλιματικές Συνθήκες

14

Ολοκληρωμένο σύστημα ενεργειακής θωράκισης DOMOTHERM

18

Κατασκευή Παθητικών Κτιρίων με Θερμομονωτικά Υλικά κατασκευασμένα από NEOPOR & PERIPOR της BASF και ενεργειακή μελέτη αυτών από το Passive House Institute

22

Τα Σύνθετα Συστήματα Εξωτερικής Θερμομόνωσης (ΣΣΕΘ) και η χρήση Εξηλασμένης Πολυστερίνης (ΧPS)

32

Υπέρυθρη Θέρμανση

40

Εγγυήσεις στις συμβάσεις FIDIC: Ευκαιρίες μετά κινδύνων

48

ΝΟΜΙΚΗ ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ

52

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΣΠΜΕ: Πρόεδρος: Γιώργος Στασινός Α΄ Αντιπρόεδρος: Ιωαννης Κυριακόπουλος Β΄ Αντιπρόεδρος: Γιώργος Πιττος Γεν. Γραμματέας: Ιωάννης Κοτζαμπασάκης Αναπλ. Γεν. Γραμματέας: Ιωάννης Νάνος Ταμίας: Βασίλης Μπαρδάκης ΜΕΛΗ: Κάλη Κώστα, Χρήστος Βίνης, Ηλίας Περτζινίδης, Λευτέρης Αβραμίδης, Βούλα Χριστοπούλου, Πάρις Χαρλαύτης, Νίκος Μακρόπουλος, Γιώργος Κολλάρος, Νίκος Ανδρεδάκης ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ – ΠΑΡΑΓΩΓΗ: ΠΡΟΒΟΛΗ 3 Χ.ΚΟΣΜΑ- Κ.ΖΑΜΠΑΡΑ – Κ.ΣΙΔΕΡΗΣ Μαραθώνος 20 Αγ.Παρασκευή 153 43 Τηλ.: 210 600.69.17, Fax: 210 600.69.81 E-mail: provoli3@otenet.gr site: www.provoli3.gr ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ: Αλεξίου Κατερίνα alexiou@provoli3.gr ΠΑΡΑΓΩΓΟΙ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ: Ιωάννα Μπουρδανιώτη Ευγένιος Φωτιάδης ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟ: Έφη Μαρκοπούλου atelier@provoli3.gr

ΕΚΤΥΠΩΣΗ: ΑΡΒΑΝΙΤΙΔΗΣ ΑΒΕΕ

2 ΔΕΛΤΙΟΣΠΜΕ

Ο Σ.Π.Μ.Ε. έχει ξεκινήσει ηλεκτρονική ενημέρωση των μελών του, όσοι συνάδελφοι επιθυμούν να λαμβάνουν την ενημέρωση μπορούν να δηλώσουν την διεύθυνση του ηλεκτρονικού τους ταχυδρομείου στον ΣΠΜΕ.

ΔΕΛΤΙΟΣΠΜΕ 3

ΗΜΕΡΙΔΑ Σύλλογος Πολιτικών Μηχανικών Eλλάδος

Εργαστήριο Οικοδομικής και Φυσικής των Κτιρίων του Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών ΑΠΘ

Σύλλογος Πολιτικών Μηχανικών Θεσσαλονίκης

HELEXPO - INFACOMΑ - ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ - ΑΙΘΟΥ ΣΑ Ν. ΓΕΡΜΑΝΟΣ/ΠΕΡΙΠΤΕΡΟ 8

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

ΜΕΤΑ ΤΟΝ Κ.ΕΝ.Α.Κ. Ενεργειακές και 11:00 - 11:15

1η ΣΥΝΕΔΡΙΑ 11:15 - 11:30

ΠΡΟΣΕΛΕΥΣΗ - ΕΓΓΡΑΦΕΣ ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΙ

11:30 - 11:50 YTONG ΠΡΟΜΠΕΤΟΝ ΑΕΒΕ Δημήτρης Μπουραΐμης, Πολ. Μηχανικός, Υπεύθυνος Τεχνικού Τμήματος Ολοκληρωμένο σύστημα δόμησης για νέες & υφιστάμενες κατασκευές 11:50 - 12:20 ΠΑΝΜΟΝΩΤΙΚΗ ΜΑΡΙΟΓΛΟΥ ΑΒΕΕ Θανάσης Μαριόγλου, Διευθύνων Σύμβουλος Κτήρια Ελάχιστης Ενεργειακής Κατανάλωσης με διογμωμένη πολυστερίνη eps 12:20 - 12:50 FIBRAN ΑΕ Στέλλα Χαδιαράκου, Δρ. Μηχανολόγος Μηχανικός Ενεργειακή αναβάθμιση κτηρίων μέσω της εφαρμογής θερμομονωτικών λύσεων στο περίβλημα 12:50 - 13:25 REDWELL HELLAS Τάσος Ζαχαριάδης, Πολ. Μηχανικός, Γενικός. Δ/ντης . Υπέρυθρη θέρμανση, μια καινούργια τεχνολογία, όπου θα παρουσιαστούν στοιχεία των αποτελεσμάτων από το Α.Π.Θ.

13:25 - 13:45 ΠΑΓΟΥΝΗ AE Χαρίσης Βρέλλας, Μηχανικός Παραγωγής & Διοίκησης Ενεργειακή θωράκιση κτιρίων με μεταλλικά αυτοφερόμενα θερμομονωτικά πετάσματα του συστήματος DOMOTHERM 13:45 - 14:15 Γ. Κ. ΡΙΖΑΚΟΣ ABETE Κων/νος Ριζάκος, Μηχανολόγος Μηχανικός ΕΜΠ - Manchester Business School MBA Κατασκευή Παθητικών Κτηρίων με θερμομονωτικά υλικά κατασκευασμένα από neopor and peripor της basf & ενεργειακή μελέτη αυτών από το passive house institute 14:15 - 14:30

ΔΙΑΛΕΙΜΜΑ

14:30 - 14:40 YTONG ΠΡΟΜΠΕΤΟΝ ΑΕΒΕ Δημήτρης Μπουραΐμης, Πολ. Μηχανικός, Υπεύθυνος Τεχνικού Τμήματος YTONG – THRAKON - CARMYCO δίνουν ολοκληρωμένες λύσεις στην οικοδομή 14:40 - 14:50 ΒΛΑΧΟΣ ΜΟΝΩΤΙΚΗ Στυλιανός Βλάχος, Μηχ/γος Μηχανικός Ε.Δ.Ε Πράσινα Δώματα με Θερμομόνωση για Εξοικονόμηση Ενέργειας με χρήση Πολυουρεθάνης - Νέες Τεχνολογίες 14:50 - 15:00 FIBRAN ΑΕ Στέλλα Χαδιαράκου, Δρ. Μηχ/γος Μηχανικός της εταιρίας FIBRAN AE Η Ενεργειακή Ασπίδα της FIBRAN 15:00 - 15:10 REDWELL HELLAS Κων/νος Μπουκουβάλας, Δ/ντης Δημοσίων Σχέσεων & Marketing της REDWELL HELLAS Πλεονεκτήματα του συστήματος Redwell, σε σχέση με τα ανταγωνιστικά προϊόντα υπέρυθρης θέρμανσης 15:10 - 15:20 ΠΑΓΟΥΝΗ AE Χαρίσης Βρέλλας, Μηχανικός Παραγωγής & Διοίκησης DOMOTHERM SYSTEM: Καινοτόμες ενεργειακές λύσεις δόμησης από την εταιρία ΠΑΓΟΥΝΗ 15:20 - 15:30 BAUMIT Ελλάς ΑΕ Χρήστος Τέας, Δρ.- Τεχνικός Διευθυντής Συστήματα εξωτερικής θερμομόνωσης Βaumit – καινοτομίες και εξελίξεις 15:30 - 15:40 Γ. Κ. ΡΙΖΑΚΟΣ ABETE Κων/νος Ριζάκος, Μηχ/γος Μηχ/κος ΕΜΠ - Manchester Business School MBA Μόνωση Συσκευασία Διακόσμηση με EPS 15:40 - 15:50 CHROMODOMI Σάββας Χαλιαμπάλιας, της εταιρίας CHROMODOMI Χρώμα & Θερμομόνωση ΜΕΓΑΛΟΙ ΧΟΡΗΓΟI

4 ΔΕΛΤΙΟΣΠΜΕ

Παρασκευή 22 Φεβρουαρίου 2013

Διάρκεια: 11.00 - 20.40

περιβαλλοντικές απαιτήσεις από τα κτίρια του 2020 15:50 - 16:00 KNAUF ΓΥΨΟΠΟΙΪΑ ΑΒΕΕ Νίκος Μπουλούκος, Τεχνικός & Προϊοντικός Διευθυντής Θερμομόνωση και ανακαίνιση με συστήματα Knauf 16:00 - 16:10 ΚΛΙΜΑΜΗΧΑΝΙΚΗ Α.Ε. Ρένος Ελευθεριάδης, Μηχανικός Πωλήσεων Αντλίες Θερμότητας – Ανανεώσιμη Πηγή Ενέργειας Αρχές Λειτουργίας & Πιθανές Εφαρμογές 16:10 - 16:20 ΝΙΚ. ΚΟΦΙΝΑΣ & ΜΙΧ. ΚΟΦΙΝΑΣ Ο.Ε. Χατζημιχάλης Αντώνης, Μηχανολόγος Μηχανικός ΕΜΠ Πράσινα Σπίτια ΚΟΦΙΝΑΣ 16:20 - 16:30 NEOTEX Α.Ε.Β.Ε Λάμπρος Ντούμος, Πολιτικός Μηχανικός Ε.Μ.Π., MSc, Μηχανικός Πωλήσεων Σύγχρονες Λύσεις Στεγανοποίησης και Εξοικονόμησης Ενέργειας με την Εφαρμογή Ψυχρών Βαφών 16:30-16: 40 ΠΑΝΜΟΝΩΤΙΚΗ ΜΑΡΙΟΓΛΟΥ ΑΒΕΕ Θανάσης Μαριόγλου, Διευθύνων Σύμβουλος Εφαρμογές πολιτικού μηχανικού με γεωγράφο – eps 16:40 - 16:50 REHAU Μιχάλης Παπαδόπουλος, τμήμα πωλήσεων προφίλ κουφωμάτων Εξοικονόμηση Ενέργειας με τη REHAU 16:50 - 17:10

ΔΙΑΛΕΙΜΜΑ

2η ΣΥΝΕΔΡΙΑ

17:10 - 17:20 ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΙ 17:20 – 17:40 Γαρυφαλλιά Γιδάκου, γενική επιθεωρήτρια Ειδικής Υπηρεσίας Επιθεωρητών Ενέργειας (Ε.Υ.Επ.Εν.) Υ.Π.Ε.Κ.Α. Ενεργειακή απόδοση κτιρίων: Οι εξελίξεις στο θεσμικό πλαίσιο σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο.

17:40 – 18:00 Δημήτρης Μπίκας, καθηγητής Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών Α.Π.Θ.

2020: Βήματα προς ένα περιβαλλοντικά φιλικό, οικονομικά βέλτιστο και σχεδόν μηδενικής ενεργειακής κατανάλωσης κτίριο.

18:00 – 18:20 Κλειώ Αξαρλή, καθηγήτρια Τμήματος Αρχιτεκτόνων Α.Π.Θ. Σχεδιασμός με βιοκλιματικές αρχές: Οδηγεί στα κτίρια μηδενικής ενεργειακής κατανάλωσης; 18:20 – 18:40 Άγις Παπαδόπουλος, καθηγητής Τμήματος Μηχανολόγων Μηχανικών Α.Π.Θ. Ο ρόλος των μηχανολογικών εγκαταστάσεων στα κτίρια μηδενικού ενεργειακού ισοζυγίου.

18:40 – 18:50

ΔΙΑΛΕΙΜΜΑ

18:50 – 19:10 Κατερίνα Τσικαλουδάκη επίκουρη καθηγήτρια Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών Α.Π.Θ. Η θερμική προστασία στα κτίρια χαμηλής κατανάλωσης ενέργειας.

19:10 – 19:30 Δημήτρης Αραβαντινός, αναπληρωτής καθηγητής Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών Α.Π.Θ. Κρίσιμες παράμετροι της θερμομόνωσης στην επίδραση των θερμογεφυρών.

19:30 – 19:50 Θεόδωρος Θεοδοσίου, λέκτορας Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών Α.Π.Θ. Περιβαλλοντικά και ενεργειακά οφέλη από τα φυτεμένα δώματα.

19:50 – 20:10 Μαρία Φούντη, Δρ. καθηγήτρια Ε.Μ.Π., Διονύσης Κολαϊτης Δρ. επιστημονικός συνεργάτης Σχολής Μηχανολόγων Ε.Μ.Π. Ενεργειακή απόδοση καινοτόμων συστημάτων ξηράς δόμησης.

20:10 – 20:40 Ερωτήσεις - Συζήτηση

ΧΟΡΗΓΟI

ΔΕΛΤΙΟΣΠΜΕ 5

ΔΡΑΣΕΙΣ Σ.Π.Μ.Ε.

6 ΔΕΛΤΙΟΣΠΜΕ

ΔΕΛΤΙΟΣΠΜΕ 7

ΔΡΑΣΕΙΣ Σ.Π.Μ.Ε.

8 ΔΕΛΤΙΟΣΠΜΕ

ΔΕΛΤΙΟΣΠΜΕ 9

Πρόσφατα εκδόθηκε και η 3η Τεχνική Οδηγία του Σ.Π.Μ.Ε. η οποία αφορά «Σκυροδέτηση σε συνήθεις καιρικές συνθήκες». Η Τεχνική Οδηγία Νο.3, όπως και όλα τα προηγούμενα κείμενα είναι διαθέσιμη δωρεάν στην ηλεκτρονική διεύθυνση του Σ.Π.Μ.Ε.

Η Επιτροπή Τεχνολογίας Σκυροδέματος του Σ.Π.Μ.Ε. αποτελείται από τους: Α. Σακελλαρίου Δρ. Πολιτικός Μηχανικός (Πρόεδρος Επιτροπής) Χ. Ζέρης Επίκουρος Καθηγητής Ε.Μ.Π. (Αντιπρόεδρος Επιτροπής) Ν. Μαρσέλλος Πολιτικός Μηχανικός, MSc (Γραμματέας Επιτροπής) Χ. Βογιατζής Πολ. Μηχανικός, εκπρόσωπος ΣΕΒΕΣ Ν. Ζυγούρης Πολ. Μηχανικός, MSc Β. Μπαρδάκης Δρ. Πολ. Μηχανικός Θ. Παναγιωτίδης Πολ. Μηχανικός, εκπρόσωπος συνδέσμου εταιρειών προσμίκτων Κ. Παπανικολάου Επίκουρη Καθηγήτρια Παν. Πατρών Γ. Πιττός Πολ. Μηχανικός, MSc

10 ΔΕΛΤΙΟΣΠΜΕ

ΔΕΛΤΙΟΣΠΜΕ 11

12 ΔΕΛΤΙΟΣΠΜΕ

ΔΕΛΤΙΟΣΠΜΕ 13

EΠIΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

Συγκριτική Αξιολόγηση Συστημάτων Εσωτερικής Εφαρμογές σε Υφιστάμενα Κτίρια με Έμφαση στις Δ. Κολαΐτης, Δ. Κατσουρίνης, Δ. Κοντογεώργος, Ε. Μαλλιωτάκης, Ι. Μανδηλαράς, Μ. Φούντη Εργαστήριο Ετερογενών Μειγμάτων και Συστημάτων Καύσης, Τομέας Θερμότητας, Σχολή Μηχανολόγων Μηχανικών, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο

Περίληψη Η παρουσίαση εστιάζεται στην αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας διαφορετικών συστημάτων θερμικής μόνωσης (εσωτερική και εξωτερική μόνωση) για εφαρμογές εξοικονόμησης ενέργειας σε υφιστάμενα κτίρια, με έμφαση στις κλιματικές συνθήκες που επικρατούν στον Ελληνικό χώρο. Η συγκριτική αξιολόγηση των δύο συστημάτων μόνωσης πραγματοποιείται 14 ΔΕΛΤΙΟΣΠΜΕ

με τη χρήση μεθόδων υπολογιστικής προσομοίωσης για δύο διαφορετικές περιπτώσεις, έναν τυπικό τοίχο κατοικίας και ένα τυπικό διαμέρισμα πολυκατοικίας, συνολικού εμβαδού περίπου 100 m2. Ως βάση αναφοράς χρησιμοποιείται ένα τυπικό κτίριο κατοικίας χωρίς θερμική μόνωση, χαρακτηριστικό των κατασκευών πριν από το 1980, οπότε εφαρμόστηκε για πρώτη φορά ο Κανονισμός Θερμομόνωσης Κτιρίων.

και Εξωτερικής Θερμομόνωσης: Ελληνικές Κλιματικές Συνθήκες Στην πρώτη περίπτωση, μελετάται η θερμική συμπεριφορά ενός χαρακτηριστικού τοίχου κατοικίας, ο οποίος αποτελείται από διπλή τοιχοποιία τούβλου με εσωτερικό διάκενο αέρα. Οι εναλλακτικές περιπτώσεις μελέτης αφορούν τη διάταξη πλήρως αμόνωτου τοίχου, τη διάταξη εσωτερικής μόνωσης και τη διάταξη εξωτερικής μόνωσης. Για τις περιπτώσεις των μονωμένων τοίχων, η μόνωση θεωρείται ότι είναι ένα στρώμα EPS, πάχους 80 mm. Οι θερμοφυσικές ιδιότητες των διαφόρων δομικών υλικών λαμβάνονται από τον πρόσφατο Κανονισμό Ενεργειακής Απόδοσης Κτηρίων (ΚΕΝΑΚ). Για την εκτέλεση των υπολογιστικών προσομοιώσεων χρησιμοποιείται το υπολογιστικό εργαλείο HETRAN, το οποίο έχει αναπτυχθεί στο εργαστήριο Ε.Μ.Σ.Κ. και επιτρέπει την μονοδιάστατη προσομοίωση φαινομένων μεταφοράς θερμότητας και μάζας σε δομικά στοιχεία. Κατά τις προσομοιώσεις θεωρείται ότι η εξωτερική πλευρά του τοίχου εκτίθεται σε περιοδικά θερμικά κύματα, τα οποία προσδιορίζονται με χρήση διαθέσιμων κλιματολογικών δεδομένων για 2 χαρακτηριστικές πόλεις, οι οποίες αντιστοιχούν στις Κλιματικές Ζώνες Β (Αθήνα) και Δ (Κοζάνη). Για τη συγκριτική αξιολόγηση της θερμικής συμπεριφοράς του τοίχου γίνεται χρήση δύο χαρακτηριστικών μεγεθών, της χρονικής υστέρησης (time lag), η οποία αντιστοιχεί στο χρόνο ο οποίος απαιτείται για τη διάδοση του περιοδικού κύματος θερμοκρασίας από την εξωτερική πλευρά στην εσωτερική και του συντελεστή απώλειας (decrement factor), ο οποίος απεικονίζει τη μείωση του πλάτους ταλάντωσης του περιοδικού κύματος θερμοκρασίας από την εξωτερική προς την εσωτερική πλευρά του. Η συγκριτική αξιολόγηση των δύο εναλλακτικών συστημάτων μόνωσης πραγματοποιήθηκε επίσης για την περίπτωση ενός διαμερίσματος πολυκατοικίας, με χρήση του υπολογιστικού πακέτου TRNSYS, το οποίο επιτρέπει την προσομοίωση της μεταβατικής θερμικής συμπεριφοράς σύνθετων πολυζωνικών θερμικών συστημάτων. Το διαμέρισμα θεωρείται ότι αποτελείται από πέντε δωμάτια και έναν εσωτερικό διάδρομο. Με στόχο τη διερεύνηση της επίδρασης του συστήματος μόνωσης στις πλευρικές τοιχοποιίες, η οροφή και το δάπεδο του διαμερίσματος θεωρούνται αδιαβατικές επιφάνειες, υπόθεση η οποία αντιστοιχεί σε διαμέρισμα το οποίο βρίσκεται σε «μεσαίο» όροφο πολυκατοικίας. Επίσης, τα παράθυρα θεωρείται ότι διαθέτουν σύγχρονους διπλούς υαλοπίνακες χαμηλού συντελεστή εκπομπής (low-e) προκειμένου να ελαχιστοποιηθεί η επίδραση τους στα αποτελέσματα. Για

την προσομοίωση των εσωτερικών θερμικών φορτίων και του παρασιτικού αερισμού χρησιμοποιήθηκαν τυπικές τιμές της βιβλιογραφίας. Η θερμική συμπεριφορά του διαμερίσματος εξετάστηκε για τρεις χαρακτηριστικές περιπτώσεις, τη διάταξη απουσίας μόνωσης, τη διάταξη εσωτερικής μόνωσης και τη διάταξη εξωτερικής μόνωσης. Επίσης, διερευνήθηκε η επίδραση της συμπεριφοράς των ενοίκων (ενεργητική, παθητική συμπεριφορά), καθώς και η επίδραση των κλιματικών συνθηκών (Αθήνα, Κοζάνη).

ΔΕΛΤΙΟΣΠΜΕ 15

EΠIΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

Τα υπολογιστικά αποτελέσματα καταδεικνύουν, όπως αναμενόταν, ότι η προσθήκη (εσωτερικής ή εξωτερικής) μόνωσης προκαλεί σημαντική μείωση στο πλάτος των θερμικών ταλαντώσεων στην εσωτερική πλευρά του τοίχου, καθώς και στο μέτρο των θερμικών ροών διαμέσου αυτού, γεγονός το οποίο συνεπάγεται μικρότερη κατανάλωση ενέργειας για θέρμανση και κλιματισμό. Στην περίπτωση αυτή, οι παρατηρούμενες διαφορές μεταξύ των συστημάτων εσωτερικής και εξωτερικής μόνωσης είναι αμελητέες, καθιστώντας τα δύο συστήματα θερμικά ισοδύναμα, καθώς εμφανίζουν παραπλήσιες τιμές συντελεστή U και θερμικής μάζας. Με στόχο τη διερεύνηση της πιθανότητας εμφάνισης συμπυκνωμάτων, πραγματοποιείται επίσης υπολογιστική προσομοίωση της υγρο-θερμικής συμπεριφοράς των εναλλακτικών συστημάτων μόνωσης. Στην περίπτωση της Αθήνας, η πιθανότητα εμφάνισης συμπυκνωμάτων είναι παρόμοια και για τα δύο συστήματα. Αντίθετα, στην περίπτωση των κλιματολογικών συνθηκών της Κοζάνης, οι οποίες χαρακτηρίζονται, κατά τη χειμερινή περίοδο, από χαμηλές θερμοκρασίες σε συνδυασμό με υψηλή εξωτερική υγρασία, η πιθανότητα εμφάνισης συμπυκνωμάτων στην περίπτωση χρήσης συστήματος εσωτερικής μόνωσης είναι υψηλότερη της αντίστοιχης πιθανότητας στην περίπτωση χρήσης συστήματος εξωτερικής μόνωσης.

16 ΔΕΛΤΙΟΣΠΜΕ

Γενικά, η εξοικονόμηση ενέργειας η οποία επιτυγχάνεται με τη χρήση εσωτερικής ή εξωτερικής μόνωσης, σε σύγκριση με την περίπτωση της αμόνωτης κατοικίας, είναι της τάξης του 25%-65%. Ιδιαίτερα δε ως προς την κατανάλωση ενέργειας για θέρμανση, η επιτυγχανόμενη εξοικονόμηση είναι της τάξης του 60%-90%. Η διάταξη εξωτερικής μόνωσης οδηγεί γενικά σε μεγαλύτερη εξοικονόμηση ενέργειας (κατά 4%-9%) σε σχέση με τη διάταξη εσωτερικής μόνωσης. Στο πλαίσιο της συγκριτικής αξιολόγησης των δύο συστημάτων θερμικής μόνωσης πραγματοποιήθηκε επίσης τεχνοοικονομική ανάλυση, στην οποία συνυπολογίζονται τα κόστη αγοράς και εγκατάστασης, καθώς και τα ετήσια οφέλη λόγω της επιτυγχανόμενης εξοικονόμησης ενέργειας. Με χρήση τυπικών αγοραίων τιμών, η επένδυση για την τοποθέτηση εσωτερικής μόνωσης υπολογίζεται ότι είναι κατά 50% μικρότερη από την αντίστοιχη επένδυση για την τοποθέτηση εξωτερικής μόνωσης, γεγονός το οποίο αντικατοπτρίζεται και στις υπολογιζόμενες τιμές της περιόδου αποπληρωμής, η οποία είναι σημαντικά μικρότερη στην περίπτωση της εσωτερικής μόνωσης (6-9 έτη έναντι 8-12 ετών). Όπως αναμένεται, η περίοδος αποπληρωμής για τη ζώνη Β είναι μεγαλύτερη της περιόδου αποπληρωμής για τη ζώνη Δ, λόγω των χαμηλότερων θερμοκρασιών οι οποίες παρατηρούνται στη δεύτερη περίπτωση.

ΔΕΛΤΙΟΣΠΜΕ 17

EΠIΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

Ολοκληρωμένο σύστημα ενεργειακής θωράκισης DOMOTHERM

Η ενεργειακή θωράκιση κατοικιών με το σύστημα DOMOTHERM είναι το αποτέλεσμα καινοτομίας και εφαρμοσμένης τεχνογνωσίας, στον χώρο των μεταλλικών αυτοφερόμενων θερμομονωτικών πετασμάτων και κατασκευαστικών προφίλ ανοικτής διατομής. Η βασική αρχή με την οποία σχεδιάστηκε το σύστημα DOMOTHERM είναι η δέσμευση στην ευελιξία και την υψηλή ποιότητα, ώστε να μπορεί να ικανοποιήσει και τον πιο απαιτητικό κατασκευαστή. Συγκεκριμένα, το ολοκληρωμένο σύστημα ενεργειακής θωράκισης DOMOTHERM αποτελείται από τα:

ρίας (PIR) με παρόμοια θερμομονωτικά χαρακτηριστικά. Ένα τόσο ισχυρό μονωτικό έχει ως αποτέλεσμα την άμεση μείωση του κόστους θέρμανσης και συντελεί στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου (CO2) που προέρχεται από λέβητες, τζάκια και άλλα μέσα θέρμανσης. Όσον αφορά την ψύξη, τα πάνελ λειτουργούν εξαιρετικά και το καλοκαίρι αν αναλογιστεί κανείς ότι είναι το βασικό κατασκευαστικό στοιχείο ψυκτικών θαλάμων, υπερκαλύπτοντας τις οικιακές απαιτήσεις για μόνωση τους θερμούς μήνες.

2. Συνδέσεις κρυφής στήριξης

A.DOMOLAM PANELS Η καινοτομία των πάνελ DOMOLAM βασίζεται στα παρακάτω τεχνικά χαρακτηριστικά: 1.Χαμηλός συντελεστής θερμικής αγωγιμότητας 2.Συνδέσεις κρυφής στήριξης 3.Μικρός λόγος μηχανικής αντοχής προς ίδιο βάρος 4.Βιομηχανική προκατασκευή 5.Ποικιλομορφία με φυσική εμφάνιση

Το επόμενο πλεονέκτημα των πάνελ DOMOLAM είναι οι συνδέσεις τους. Είναι τα μοναδικά πάνελ στην ελληνική αγορά που συνδέονται μεταξύ τους και στο εξωτερικό αλλά και στο εσωτερικό έλασμα, παρέχοντας άψογη υγρομόνωση και αεροστεγανότητα και από τις δύο πλευρές. Οι βίδες που συγκρατούν τα πάνελ πάνω στα προφίλ DOMOLAM δεν φαίνονται λόγω της αλληλοεπικάλυψης που γίνεται μεταξύ των πάνελ, με αποτέλεσμα η στήριξη τους είναι μη ορατή. Τέλος, είναι δυνατή η αποσυναρμολόγηση τους και η επαναχρησιμοποίηση τους χωρίς πρόβλημα, καθώς οι διατρήσεις δεν επηρεάζουν την αισθητική και λειτουργικότητά τους.

1. Χαμηλός συντελεστής θερμικής αγωγιμότητας

3. Μικρός λόγος μηχανικής αντοχής προς ίδιο βάρος

A.DOMOLAM PANELS B.DOMOLAM PROFILES

Τα πάνελ DOMOLAM παράγονται σε συνεχή γραμμή παραγωγής με έγχυση αφρού πολυουρεθάνης (PUR) μεταξύ δύο μεταλλικών ελασμάτων. Η πολυουρεθάνη, σε ποσοστό κλειστών κυψελών άνω του 95%, αποτελεί το καλύτερο μονωτικό υλικό με συντελεστή θερμικής αγωγιμότητας λ=0,022W/ mK. Για απαιτήσεις αυξημένης πυραντίστασης τα πάνελ DOMOLAM παράγονται επίσης και με αφρό πολυισοκυνου18 ΔΕΛΤΙΟΣΠΜΕ

Παρόλο που τα πάνελ DOMOLAM αποτελούν πολύ ελαφρύ δομικό υλικό με ίδιο βάρος 8-10Kg/m2, έχουν πολύ καλές μηχανικές αντοχές. Το χαρακτηριστικό αυτό σε συνδυασμό με τις μηχανικές αντοχές των προφίλ DOMOLAM κάνει εύκολη την τοποθέτηση τους σε μεγάλα ανοίγματα χωρίς να χρειάζονται πολλές στηρίξεις. Αξιοσημείωτη είναι και η καλή συμπεριφορά του συστήματος σε περίπτωση σεισμού παρέχο-

ντας ασφάλεια από κατακρημνίσεις. Επίσης, το μικρό τους βάρος βοηθά στην εύκολη και γρήγορη τοποθέτηση απαιτώντας λίγα εργατικά και συμβατικό εξοπλισμό.

Τα πάνελ DOMOLAM είναι βιομηχανικά προκατασκευασμένα. Αυτό το χαρακτηριστικό τους, μειώνει κατά πολύ τον χρόνο κατασκευής, ενώ παρέχει τη μέγιστη ακρίβεια διαστάσεων με την ελάχιστη σπατάλη υλικών. Η ποιότητα κάθε κατασκευής είναι απόλυτα διασφαλισμένη, αφού τα προϊόντα παράγονται σύμφωνα με όλες τις απαιτούμενες προδιαγραφές στο εργοστάσιο και απλά τοποθετούνται στο χώρο του έργου, περιορίζοντας τις συνέπειες κακοτεχνιών. Συνεπώς τα έξοδα συντήρησης των συγκεκριμένων δομικών υλικών και γενικά της κατασκευής είναι μηδενικά και αυτό εξασφαλίζεται από την άριστη ποιότητα των εξωτερικών και εσωτερικών ελασμάτων των πάνελ DOMOLAM.

πάνελ ρωμαϊκών κεραμιδιών. Τα πάνελ τοίχου παράγονται σε έξι διαφορετικά πάχη: 30,40,50,60,80 και 100mm ανάλογα με τις απαιτήσεις θερμομόνωσης, ενώ τα πάνελ οροφής σε δύο, με μέσο πάχος: 50 και 60mm. Συμπληρωματικά για πιο μοντέρνες κατασκευές μπορούν να χρησιμοποιηθούν και τα βιομηχανικά πάνελ DOMOLAM τα οποία παράγονται σε μεγαλύτερη ποικιλία χρωμάτων και σχεδίων, τόσο για την κάλυψη τοίχων όσο και οροφών. Οι αρχιτεκτονικές διατομές και τα αρμοκάλυπτρα DOMOLAM συμπληρώνουν το όλο σύστημα και εξασφαλίζουν λειτουργικότητα και στεγανοποίηση των ακμών του κτιρίου, ενώ προσδίδουν καλαισθησία και ιδιαίτερο χαρακτήρα στην κατασκευή. Με την απίστευτη λοιπόν ποικιλομορφία τους και την υψηλή αισθητική τους, τα προϊόντα DOMOLAM μπορούν να αποδώσουν την πιστότητα παραδοσιακού χαρακτήρα, ενώ συγχρόνως μπορούν να ικανοποιήσουν και τις πιο μοντέρνες αρχιτεκτονικές επιλογές.

5. Ποικιλομορφία με φυσική εμφάνιση

Β. DOMOLAM PROFILES

Αυτό που κάνει τα πάνελ DOMOLAM ξεχωριστά είναι η ποικιλομορφία τους. Στη διάθεση των κατασκευαστών βρίσκονται δύο διαφορετικοί τύποι πάνελ τοίχου: ένας με επίπεδη επιφάνεια και σκοτίες ανά 500mm και ένας με επιφάνεια τούβλου, όλοι σε φυσικές ματ αποχρώσεις. Επίσης παρέχονται λύσεις για την κάλυψη της στέγης με τα καινοτόμα αρθρωτά

Η ευελιξία και η ευκολία κατεργασίας των ανοικτών προφίλ DOMOLAM καθιστά εφικτή την κατασκευή πλαισίων και ζευκτών με στοιχειώδη μέσα και εξοπλισμό, για την στήριξη των διαφόρων υλικών κάλυψης (λαμαρινών, πάνελ κ.τ.λ.). Τα ανοικτά προφίλ παράγονται από γαλβανισμένο χάλυβα υψηλής αντοχής S280 ή ανώτερο σε πάχη 0,75-1,5mm και

4. Βιομηχανική προκατασκευή

ΔΕΛΤΙΟΣΠΜΕ 19

EΠIΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

διαστάσεις 50x50mm, 50x60mm, 60x60mm και 60x75mm και μήκη 3 και 6m. Τα διαμήκη κανάλια επιτρέπουν την βύθιση του κεφαλιού της αυτοδιατρητικής, ψιλόπασης βίδας Φ 5,5x25mm, αλλά και διευκολύνουν τη μεταφορά των δυνάμεων μεταξύ των πλαισίων. Το προφίλ μπορεί να συνεχιστεί κατά μήκος με «μανίκι» του ιδίου, που εξασφαλίζει την συνέχεια της διατομής, αλλά και να διαμορφώσει κλειστή διατομή εάν συνδυαστεί με τον εαυτό του. Η παραγωγή του δε από γαλβανισμένο χάλυβα και η απουσία συγκολλήσεων, καθιστά την βαφή περιττή. Η χρήση απλών εργαλείων για την κατεργασία (τροχός κοπής και βιδολόγος) και η πολυχρηστικότητα των προφίλ, τα καθιστούν ελκυστικά για χρήση και από εμπειροτέχνες ή ιδιώτες που «πιάνουν τα χέρια τους».

Η εταιρία Η παράγωγη του συστήματος DOMOTHERM γίνεται από την εταιρία ΠΑΓΟΥΝΗ ΑΕ, η οποία αποτελεί μία από τις πρωτοπόρες και δυναμικότερες εταιρίες στον χώρο εμπορίας και παραγωγής μεταλλικών προϊόντων και θερμομονωτικών πετασμάτων πολυουρεθάνης, με ιστορία 60 χρόνων στο χώρο κατεργασίας μετάλλου. Η εταιρία διαθέτει υπερσύγχρονες εγκαταστάσεις στην περιοχή της Ιωνιάς και της ΒΙ.ΠΕ Σίνδου στη Θεσσαλονίκη, όπου στεγάζει τις δραστηριότητές της σε δύο χώρους συνολικής έκτασης 45.000 m2. Τα πάνελ DOMOLAM παράγονται στη συνεχή γραμμή παραγωγής πάνελ στο εργοστάσιο της Σίνδου με τις αυστηρότερες προδιαγραφές ποιότητας ενώ τα προφίλ στο καθετοποιημένο κέντρο επεξεργασίας μετάλλων της Ιωνίας. Ο σεβασμός στον Πελάτη και η αφοσίωση στην Ποιότητα έχουν οδηγήσει την ΠΑΓΟΥΝΗ ΑΕ στην εφαρμογή της Ευρωπαϊκής Οδηγίας για τα δομικά υλικά 89/106/ECC και των πρότυπων ΕΝ 14509 και EN 14782, παρέχοντας τη σήμανση CE στα προϊόντα της σύμφωνα με όλες τις απαιτούμενες ευρωπαϊκές συμμορφώσεις. Παράλληλα, στα δύο εργοστάσια εφαρμόζεται σύστημα Factory Production Control βασισμένο σε τρείς πυλώνες: άριστες πρώτες ύλες και μηχανολογικός εξοπλισμός, σαφείς παραγωγικές διαδικασίες και οδηγίες εργασίας, ποιοτικοί έλεγχοι παραγωγής και τελικού προϊόντος. Τέλος, η εταιρία έχοντας στις αξίες της την Συνεχή Βελτίωση, λειτουργεί με Σύστημα Διαχείρισης Ποιότητας ISO 9001:2008 καλύπτοντας όλο το φάσμα των επιχειρησιακών διαδικασιών της. Επίσης, έχοντας ανεπτυγμένη συνείδηση προς το περιβάλλον η εταιρία έχει εγκαταστήσει συστήματα εξοικονόμησης ενεργείας και περιβαλλοντικής διαχείρι20 ΔΕΛΤΙΟΣΠΜΕ

σης, ενώ όλα τα παραγόμενα προϊόντα είναι ανακυκλώσιμα και φιλικά προς το περιβάλλον. Το σημαντικότερο όμως κεφάλαιο για την ΠΑΓΟΥΝΗ ΑΕ είναι οι άνθρωποί της. Για το λόγο αυτό, η εταιρία επενδύει συνεχώς στο ανθρώπινο δυναμικό της, ώστε όλα τα τμήματα να είναι στελεχωμένα με το πλέον εξειδικευμένο και καταρτισμένο προσωπικό. Αναγνωρίζοντας εξάλλου τη σημασία και την αναγκαιότητα της έρευνας και ανάπτυξης, έχει οργανώσει ειδικό τμήμα το οποίο μελετά, σχεδιάζει και κατασκευάζει νέα καινοτόμα προϊόντα και παραγωγικό εξοπλισμό. Παράλληλα είναι στη διάθεση των πελατών της για την παροχή λύσεων στις εξατομικευμένες ανάγκες τους και τη διερεύνηση κάθε πρότασης που αναβαθμίζει της παραγωγικές δυνατότητές της.

ΔΕΛΤΙΟΣΠΜΕ 21

EΠIΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

Κατασκευή Παθητικών Κτιρίων με Θερμομονωτικά NEOPOR & PERIPOR της BASF και ενεργειακή Ριζάκος Κωνσταντίνος Μηχανολόγος Μηχανικός ΕΜΠ – Manchester Business School MBA Γ.Κ. ΡΙΖΑΚΟΣ ΑΒΕΤΕ

1. Εισαγωγή Η μελέτη «Κατασκευή παθητικών κτιρίων με θερμομονωτικά υλικά κατασκευασμένα από τις α’ ύλες Neopor και Peripor της BASF» αποτελεί κομμάτι μιας πολύ μεγαλύτερης μελέτης που έγινε για λογαριασμό της BASF από το Ινστιτούτο Παθητικών Κτιρίων του Ντάρμσταντ, Γερμανίας. Η αρχική μελέτη έγινε για πόλεις σε όλη την Ευρώπη και βόρεια αλλά και νότια των άλπεων και με περισσότερα υλικά, θερμομονωτικά, αλλά και υλικά αλλαγής φάσης που αυξάνουν τη θερμοχωρητικότητα των δομικών στοιχείων. Το σύνολο της μελέτης είναι διαθέσιμο στην Αγγλική γλώσσα στην ιστοσελίδα της BASF www.energyefficiency.basf.com. Για τις ανάγκες της Ελλάδας χρησιμοποιήθηκαν τα στοιχεία εκείνα που αφορούν τις Ελληνικές πόλεις και τα υλικά που είναι διαθέσιμα αυτή τη στιγμή στη χώρα μας. Δόθηκε επίσης μεγαλύτερη έμφαση στις κατασκευαστικές λύσεις που απαιτούνται για την κατασκευή τέτοιων κτιρίων, μια τεχνολογία αρκετά καινούργια για τη χώρα μας. Η μελέτη περιλαμβάνει μια ανάλυση του θεσμικού πλαισίου που ισχύει στη χώρα μας, κάποια στοιχεία για την ΒΑSF και το Ινστιτούτο Παθητικών Κτιρίων (Passive House Institute – PHI), την μεθοδολογία που ακολουθήθηκε και τα αποτελέσματα της μελέτης. Ένα 22 ΔΕΛΤΙΟΣΠΜΕ

πολύ σημαντικό κομμάτι είναι η ανάλυση των κατασκευαστικών λύσεων για την υλοποίηση ενός τέτοιου κτιρίου και τέλος μια ανάλυση των θερμομονωτικών υλικών που χρησιμοποιήθηκαν.

2. Θεσμικό πλαίσιο Έως το 1979 τα περισσότερα κτίρια ήταν αμόνωτα αφού δεν υπήρχε κανονισμός θερμομόνωσης σε ισχύ. Η κατανάλωση τους ήταν πάνω από 150kWh ανά τετραγωνικό μέτρο κατοικήσιμης επιφάνειας το χρόνο. Δηλαδή για ένα σπίτι 100m2 κατοικήσιμης επιφάνειας, απαιτούνταν 15.000kWh ενέργειας το χρόνο, σε λίτρα πετρελαίου περίπου 1.500 λίτρα το χρόνο. Από το 1979 που ίσχυσε ο 1ος Κανονισμός Θερμομόνωσης, ο οποίος στην ουσία άρχισε να εφαρμόζεται ελλειπώς από το 1990 και μετά, οδήγησε σε κτίρια τα οποία ήταν πλημμελώς θερμομονωμένα με μια κατανάλωση της τάξεως των 80 έως 100 kWh ανά τετραγωνικό μέτρο το χρόνο. Από την 1η Οκτωβρίου του 2010 ισχύει ο νέος κανονισμός θερμομόνωσης ο ΚΕΝΑΚ, Κανονισμός Ενεργειακής Απόδοσης Κτιρίων, αποτέλεσμα της οδηγίας EPBD 2002/91, ο οποίος οδηγεί σε κτίρια με κατανάλωση ενέργειας από 50 έως 80kWh ανά τετραγωνικό μέτρο το χρόνο. Έχει ήδη δημιουργηθεί η νέα ευρωπαϊκή οδηγία 2010/31/EK η ΕPBD 2 η οποία έχει ενσωματωθεί στην Ελληνική νομοθεσία και η οποία θα επιβάλει ενερ-

Υλικά κατασκευασμένα από μελέτη αυτών από το Passive House Institute

γειακά αυτόνομα νέα κτίρια από το 2019 και υπάρχοντα δημόσια από το 2018, τα οποία θα πρέπει να έχουν κατανάλωση κάτω από 15kWh ανά τετραγωνικό μέτρο το χρόνο, δηλαδή για 100m2, 1.500kWh ή 150 λίτρα πετρελαίου το χρόνο. Σε δέκα χρόνια αυτό θα είναι γεγονός και για αυτό πρέπει ήδη να προσαρμοζόμαστε στις νέες συνθήκες και σταδιακά να μειώνουμε τις ενεργειακές καταναλώσεις των κτιρίων έτσι ώστε να φτάσουμε από μέσο όρο τις 65kwh/m2 στις 15.

3. Σύνταξη & Χρηματοδότηση της μελέτης Η αρχική μελέτη χρηματοδοτήθηκε από την εταιρεία BASF και υλοποιήθηκε από το Passive House Institute που είναι στο Ντάρμσταντ της Γερμανίας. Έγινε ανάλυση της επίδρασης της θερμομόνωσης στο ίδιο κτίριο σε διαφορετικές πόλεις της Ευρώπης, μεταξύ αυτών η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη. Χρησιμοποιήθηκαν θερμομονωτικά υλικά παραγόμενα από πρώτες ύλες της BASF, το Neopor και το Peripor. Η BASF, είναι γερμανικός κολοσσός χημικών και πλαστικών, με πωλήσεις το 2009 51 δις Ευρώ καιι 105.000 εργαζομένους. Το 1951 ανακαλύπτει και πατεντάρει το Διογκωμένο Πολυστυρένιο (Expanded Polystyrene - EPS), από πολυμερισμό του στυρενίου και προσθήκη πεντανίου ως διογκωτικό μέσο με την εμπορική ονομασία Styropor. Το EPS έχει κυριαρχήσει σε όλο τον κόσμο σε εφαρμογές Μόνωσης, Δόμησης, Διακόσμησης και Συσκευασίας εξαιτίας της πολυποικιλότητάς του και των εξαιρετικών μηχανικών του και θερμομονωτικών του ιδιοτήτων σε σχέση με το πολύ μικρό βάρος του. Το 1994 ανακαλύπτει και πατεντάρει το γραφιτούχο διογκωμένο πολυστυρένιο το Neopor, το οποίο απευθύνεται κυρίως στον κλάδο των κατασκευών και μπορεί να επιτύχει βασιζόμενο στα πλεονεκτήματα του EPS ακόμη χαμηλότερη θερμική αγωγιμότητα με μικρότερο βάρος, τα οποία σε συνδυασμό με την κατά 100% δυνατότητα ανακύκλωσης το καθιστούν ως ένα εξαιρετικό οικολογικό θερμομονωτικό προιόν.

4. Παθητικό κτίριο Το παθητικό κτίριο εμπνεύστηκαν το 1990, μέσα από τη διπλωματική τους εργασία με τίτλο «Ένα σπίτι χωρίς θέρμαν-

ση», δύο οραματιστές ο Bo Andersen και ο Wolfgang Feist. Εκτός από τη μεγιστοποίηση της εξοικονόμησης ενέργειας αποτελεί ένα σπίτι με εξαιρετική θερμική άνεση και μικροκλίμα. Η ενεργειακή επένδυση σε θέρμανση και δροσισμό είναι κάτω από 15kWh/m2 το χρόνο, το μέγιστο U Value των αδιαφανών δομικών στοιχείων είναι έως 0,15 W/m2K και των διαφανών δομικών στοιχείων κάτω από 0,8 W/m2K. Για να φτάσουμε στο παθητικό κτίριο πρέπει να ελαχιστοποιήσουμε τις θερμογέφυρες σε όλα τα δομικά στοιχεία και απαιτείται πάρα πολύ μεγάλη αεροστεγανότητα με πολύ μικρή εναλλαγή αέρα εσωτερικά του χώρου, συνήθως με χρήση μηχανικού εξαερισμού και εναλλάκτη με ανάκτηση θερμότητας. Για το δροσισμό μπορεί να χρησιμοποιηθεί γεωθερμικός εναλλάκτης για τη μείωση της θερμοκρασίας στον εισερχόμενο αέρα. Ένα παθητικό κτίριο έχει εξαιρετική ποιότητα εσωτερικού αέρα η οποία αποδεδειγμένα βελτιώνει την εργασία, την αυτοσυγκέντρωση και την υγιεινή. Είναι πάρα πολύ σημαντικό επομένως να εφαρμόζεται σε κτίρια σχολείων, πανεπιστημίων και χώρους εκπαίδευσης γενικότερα. Σε ένα κτίριο (φωτ.1) το 40 έως 45% των απωλειών είναι από τα αδιαφανή δομικά στοιχεία, από τους τοίχους, τη στέγη, το δώμα, την pilotis. Άλλο ένα 20 έως 25% είναι απώλειες από τα διαφανή στοιχεία δηλαδή παράθυρα, πόρτες, 10 με 20% ακόμη από αερισμό και 20 έως 35% από συσκευές που παράγουν ζεστό νερό χρήσης, φωτισμό, κουζίνες κλπ. Επομένως 60 έως 70% συνολικά είναι απώλειες από τα δομικά στοιχεία οι οποίες πρέπει να ελαχιστοποιηθούν. Η στρατηγική σχεδια-

ΔΕΛΤΙΟΣΠΜΕ 23

EΠIΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

σμού παθητικών κτιρίων επιτάσσει σαν πρώτο στάδιο την ελαχιστοποίηση της ενεργειακής απαίτησης για θέρμανση και δροσισμό μέσω της θερμομόνωσης (φωτ.2) χρησιμοποιώντας μεγάλα πάχη θερμομονωτικών υλικών, σύγχρονα θερμομονωτικά πλαίσια και υαλοπίνακες, μείωση των θερμογεφυρών και χρήση των αρχών της βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής. Σε επόμενο στάδιο έρχεται η αξιοποίηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και εφόσον παραμένει η απαίτηση για ορυκτά καύσιμα μετά τα πρώτα δύο στάδια τότε πρεπει να επιλέγονται τα καθαρότερα από αυτά.

O μελετητής καλείται επομένως να παραλάβει ένα κτίριο το οποίο έχει κατανάλωση ενέργειας περίπου 75kWh/m2 το χρόνο, όσο προκύπτει με τη χρήση του ΚΕΝΑΚ σήμερα και να μειώσει αυτή την κατανάλωση ενέργειας κατά 80%, περίπου στις 15kWh/m2 το χρόνο. Οι 15kWh/m2 το χρόνο που απομένουν πρέπει να καλυφθούν από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Άρα αυτό το κτίριο στην ουσία δεν καταναλώνει ενέργεια από ορυκτά καύσιμα αλλά χρησιμοποιεί για να καλύψει τις ανάγκες του σε ενέργεια ανανεώσιμες πηγές όπως η ηλιακή, η αιολική και η γεωθερμική ενέργεια. Αυτό το κτίριο ονομάζεται παθητικό κτίριο ή αλλιώς net zero energy house.

5. Μεθοδολογία Οι υπολογισμοί έγιναν με βάση το λογισμικό δυναμικής προσομοίωσης DYNBIL του PHI. To κτίριο υπό μελέτη είναι μια διόροφη μονοκατοικία με 120m2 συνολικής επιφάνειας σε συνεχές σύστημα δόμησης χωρίς εξώστες και με μη θερμαινόμενο υπόγειο το οποίο τοποθετήθηκε στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη με τον ίδιο προσανατολισμό. Οι εξωτερικές τοιχοποιίες και η στέγη είναι κατασκευασμένα με βαριά κατασκευή από οπλισμένο σκυρόδεμα και μονή τοιχοποιία με τουβλίνα 35 cm πάχους. Τα παράθυρα και οι μπαλκονόπορτες είναι ανοιγόμενου τύπου και έχουν πατζούρια κλειστά το καλοκαίρι κατά τις μεσημεριανές ώρες. Η κεκλιμένη στέγη είναι αεριζόμενη καθώς ο αερισμός είναι σημαντικότατος στη χώρα μας όπου παρατηρούνται πολύ υψηλές θερμοκρασίες στη στέγη κατά το καλοκαίρι και με τον αερισμό ένα σημαντικό ποσοστό αυτής της θερμότητας απάγεται (φωτ.3).

24 ΔΕΛΤΙΟΣΠΜΕ

Στο συγκεκριμένο κτίριο εφαρμόστηκαν 4 διαφορετικοί τύποι κτιριακών χαρακτηριστικών με βασικές διαφοροποιήσεις στο πάχος της θερμομόνωσης και των κουφωμάτων. Τα Ελάχιστα κτιριακά χαρακτηριστικά δεν περιλαμβάνουν θερμομόνωση, έχουν μονούς υαλοπίνακες και πολύ μικρή αεροστεγανότητα με φυσικό αερισμό. Τα Μέτρια κτιριακά χαρακτηριστικά έχουν θερμομόνωση 6cm στη στέγη και 4cm στις τοιχοποιίες από Neopor, 2cm στα περιμετρικά υπόγεια τοιχεία από Peripor και αμόνωτο δάπεδο. Οι υαλοπίνακες είναι μονοί όπως και στην 1η περίπτωση και υπάρχει μηχανικός εξαερισμός. Τα Καλά κτιριακά χαρακτηριστικά έχουν θερμομόνωση 12cm στη στέγη και 10cm στις τοιχοποιίες από Neopor, 4cm στα περιμετρικά υπόγεια τοιχεία από Peripor και αμόνωτο δάπεδο. Οι υαλοπίνακες είναι διπλοί με πιο χοντρό ξύλινο προφιλ κουφώματος και υπάρχει μηχανικός εξαερισμός. Τα Βέλτιστα κτιριακά χαρακτηριστικά έχουν θερμομόνωση 22cm στη στέγη και 15cm στις τοιχοποιίες από Neopor, 6cm στα περιμετρικά υπόγεια τοιχεία από Peripor και αμόνωτο δάπεδο. Οι υαλοπίνακες είναι διπλοί χαμηλής εκπομπής με αέριο και με ξύλινο προφιλ κουφώματος 68mm και υπάρχει μηχανικός εξαερισμός με εναλλάκτη με ανάκτηση θερμότητας 85%. Είναι σημαντικό να επισημάνθει ότι η μη χρήση θερμομόνωσης στο δάπεδο λειτουργεί ευεργετικά το καλοκαίρι για το δροσισμό αφού έτσι αποφέυγεται η υπερθέρμανση. Τα τέσσερα αυτά κτιριακά χαρακτηριστικά οδηγούν σε συντελεστές θερμοπερατότητας U που περιλαμβάνονται στον Πινακα 1. Με βάση αυτά τα χαρακτηριστικά γίναν 4 μελέτες για κάθε κτίριο για κάθε ένα από τα 4 κτιριακά χαρακτηριστικά σε κάθε

ΔΕΛΤΙΟΣΠΜΕ 25

EΠIΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

μία από τις 2 πόλεις, Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Υπολογίστηκαν η ετήσια ζήτηση θερμότητας για θέρμανση στους 20 βαθμούς κελσίου, από αυτή υπολογίστηκε η απαίτηση σε καύσιμο, το ίδιο έγινε και για το δροσισμό σε 25οC με την υπόθεση ότι χρησιμοποιείται μια τυπική μονάδα split και από αυτά υπολογίστηκε η πρωτογενής ενέργεια για θέρμανση και δροσισμό και οι εκπομπές CO2.

H μελέτη επεκτάθηκε σε υπολογισμούς χωρίς τη χρήση δροσισμού για να αναδείξει τη διαφορά στις θερμοκρασίες το καλοκαίρι με τα διαφορετικά κτιριακά χαρακτηριστικά. Υπολογίστηκε το ημερήσιο ποσοστό ωρών με θερμοκρασίες άνω των 28οC χωρίς δροσισμό και η μέση μέγιστη ωριαία θερμοκρασία οποιουδήποτε δωματίου επίσης χωρίς δροσισμό. Συνήθως αυτή η θερμοκρασία εμφανιζόταν στα νότια δωμάτια κάτω από τη στέγη.

6. Αποτελέσματα

Τα αποτελέσματα της μελέτης για την Αθήνα δείχνουν ότι ένα κτίριο με τα ελάχιστα κτιριακά χαρακτηρηστικά, δηλαδή χωρίς θερμομόνωση, έχει κατανάλωση της τάξης των 95kWh/ m2 το χρόνο για θέρμανση και δροσισμό, η οποία με τα καλά χαρακτηριστικά πέφτει κατά 75% στις 25kwh/m2 το χρόνο περίπου στην κατηγορία Α βάσει ΚΕΝΑΚ και με τα πολύ καλά χαρακτηριστικά στην κατηγορία Α+ με μια κατανάλωση της τάξης των 12kwh/m2 το χρόνο (φωτ.4). Πλέον δεν υπάρχει ανάγκη συστήματος θέρμανσης στα πολύ καλά κτιριακά χ ρακτηριστικά και οι εκπομπές CO2 πέφτουν από τα 25gr/m2 το χρόνο, μόλις σε 5. Μπορεί με μια αντλία θερμότητας να εξυπηρετηθεί και η θέρμανση καιο δροσισμός. Αν επαναληφθεί η μελέτη χωρίς σύστημα δροσισμού του κτιρίου τότε σε ένα αμόνωτο κτίριο θα είχαμε κατά έξι ώρες την ημέρα θερμοκρασία 34οC, (φωτ.5) στο νότιο δωμάτιο κάτω από τη στέγη ενώ με τα καλά κτιριακά χαρακτηριστικά αυτό θα έπεφτε σε 4,3 ώρες την ημέρα στους 30 βαθμούς και με τα πολύ καλά στις 3,5 ώρες την ημέρα με μέγιστη θερμοκρασία 28 βαθμούς, άρα στην ουσία και ο δροσισμός που απαιτείται είναι ελάχιστος. Η απόσβεση του κόστους της θερμομόνωσης έρχεται στα 7,8 χρόνια για τα καλά κτιριακά χαρακτηριστικά.

26 ΔΕΛΤΙΟΣΠΜΕ

Στη Θεσσαλονίκη το ίδιο κτίριο αν ήταν αμόνωτο θα είχε 135 kWh/m2 το χρόνο κατανάλωση ενέργειας και με τα μέτρια κτιριακά χαρακτηριστικά θα οδηγούταν στις 75 kWh/m2 το χρόνο και με τα πολύ καλά σε μια κατανάλωση της τάξης των 20 kWh/m2 το χρόνο και πάλι χωρίς ανάγκη συστήματος θέρμανσης (φωτ.6). Οι θερμοκρασίες χωρίς δροσισμό στη Θεσσαλονίκη θα ήταν ακόμη χαμηλότερες από ότι στην Αθήνα. Το αμόνωτο κτίριο έχει για τρεις ώρες την ημέρα μέγιστη θερμοκρασία 28 βαθμούς και με πολύ καλά κτιριακά χαρακτηριστικά, με πολύ καλή θερμομόνωση κατά μόνο 45 λεπτά την ημέρα η μέγιστη θερμοκρασία θα είναι 25οC στο νότιο δωμάτιο κάτω από τη στέγη. Η απόσβεση της θερμομόνωσης έρχεται σε 5,9 χρόνια. Το κτίριο με τα πολύ καλά κτιριακά χαρακτηριστικά και στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη αποτελεί παθητικό κτίριο και αρκεί μικρή και οικονομικά προσιτή χρήση ΑΠΕ για την κάλυψη των αναγκών του.

ΔΕΛΤΙΟΣΠΜΕ 27

EΠIΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

7. Κατασκευαστικές λύσεις Οι κατασκευαστικές λύσεις που πρέπει να χρησιμοποιηθούν για την κατασκευή ενός παθητικού κτιρίου είναι σημαντικές και απαιτούν σύγχρονα υλικά και εκπαιδευμένους τεχνίτες και επιβλέποντες μηχανικούς. Οι λεπτομέρειες είναι πολλές στις οποίες η προσοχή του μελετητή κατ’ αρχήν πρέπει να εστιάσει. Οι τοιχοποιίες κατ’ αρχήν πρέπει να γίνουν αποκλειστικά με εξωτερική θερμομόνωση, με Neopor στη συγκεκριμένη μελέτη, για να αποφευχθούν τελείως οι θερμογέφυρες (φωτ.7). Στο δώμα αν έχει στηθαίο πρέπει να επενδυθεί περιμετρικά με εξωτερική θερμομόνωση με Neopor. Το δώμα μπορεί να έχει συμβατική θερμομόνωση με κλίσεις από το Neopor, και στεγανωτική μεμβράνη που θα το καλύπτει ή αντεστραμμένη θερμομόνωση με Peripor (φωτ.8, Μη βατό αντεστραμμένο δώμα) πάνω από τη στεγανωτική στρώση η οποία ακολουθεί τις κλίσεις που δίνονται με τη χρήση ελαφροσκυροδέματος με κόκκους EPS. Αν πρόκειται για στέγη πρέπει να είναι αεριζόμενη με θερμομόνωση από Neopor (φωτ.8) και πάνω από τη θερμομόνωση μία διαπνέουσα μεμβράνη για τη στεγάνωση (φωτ.8). Τα περιμετρικά τοιχία από 30cm πάνω από το έδαφος μέχρι και τα θεμέλια θερμομονώνονται επίσης με Peripor σαν συνέχεια του συστήματος εξωτερικής θερμομόνωσης. Οι σημειακές θερμογέφυρες των βυσμάτων πρέπει να καλύπτονται με κυλίνδρους από Neopor για να εξαλείφονται. Τα στηθαία και οι εξώστες επιβαρύνουν σημαντικά ένα κτίριο διότι λειτουργούν σαν πτερύγια απαγωγής της θερμότητας από το εσωτερικό το χειμώνα και το αντίθετο το καλοκαίρι. Από μελέτες και μετρήσεις αποδεικνύεται ότι ένα τρέχων μέτρο μπαλκονιού σε αμόνωτο κτίριο ισοδυναμεί σε απώλειες 3,5m2 τοιχοποιίας. Αν γίνει εξωτερική θερμομόνωση στο κτίριο, αλλά όχι στο μπαλκόνι, τα 3,5m2 ισοδυναμίας μειώνονται σε 0,5m2 (φωτ.9). Αν μονωθεί περιμετρικά το μπαλκόνι και από τις 5 πλευρές τότε μειώνεται ακόμη περισσότερο η ισοδυ28 ΔΕΛΤΙΟΣΠΜΕ

ναμία σε 0,15m2 τοιχοποιίας. Μόνο αν απομονώσουμε τελείως το μπαλκόνι από την υπόλοιπη κατασκευή με ειδικά στοιχεία θερμοδιακοπής με Neopor, εξαλείφουμε τελείως την θερμογέφυρα.

Tα ειδικά τεμάχια ISOKORB παράγονται κατά παραγγελία με βάση τη στατική μελέτη και διακόπτουν το σκυρόδεμα και προσθέτοντας μόνο οπλισμό σύνδεσης για τη συγκράτηση του μπαλκονιού (φωτ.10). Από την πάνω και κάτω πλευρα του ISOKORB συνεχίζεται η στρώση εξωτερικής θερμομόνωσης. Θερμοδιακοπή πρέπει να γίνεται και στις τσιμεντοκονίες των δαπέδων από πόρτες και μπαλκονόπορτες ώστε να αντιμετωπίζεται και αυτή η θερμογέφυρα (φωτ.11). Αυτό γίνεται με ένα ειδικό τεμάχιο από Neopor στο οποίο εδράζεται πάνω το κούφωμα της μπαλκονόπορτας ή η ποδιά της πόρτας και απομονώνει την εσωτερική από την εξωτερική τσιμεντοκονία του δαπέδου. Η στέγη αποτελεί πολύ σημαντικό κομμάτι των απωλειών και τα πάχη θερμομόνωσης πρέπει να είναι πάντα μεγαλύτερα από τα υπόλοιπα δομικά στοιχεία. Η συναρμογή της τοιχοποιίας με τη στέγη είναι σημαντική για να αποφευχθούν τυχόν θερμογέφυρες. Η στέγη πρέπει να είναι αεριζόμενη (φωτ.12) με τη στρώση αερισμού επάνω από τη θερμομονωτική και τη στεγανωτική μεμβράνη. Τεγίδες βιδώνονται επάνω από τη θερμομονωτική στρώση του Neopor με βίδες που αγκυρώνουν στους αμείβοντες της στέγης και οι επιτεγίδες καρφώνονται πάνω στις τεγίδες στην απόσταση των κεραμιδιών ανάλογα με τον τύπο τους. Οπές αερισμού απαιτούνται βάσει υπολογισμού στον κορφιά και στη βάση της στέγης για τη σωστή λειτουργία της στρώσης αερισμού. Σε κτίριο με εξωτερική θερμομόνωση το κούφωμα στερεώνεται στην άκρη του τοίχου προς τα έξω και η θερμομόνωση επικαλύπτει το κούφωμα κατά τουλάχιστον δύο πόντους όπως βλέπετε, (φωτ.13) ούτως ώστε να μην υπάρχει θερμογέφυρα. Αν η μελέτη του κτιρίου απαιτεί ρολά ή στόρια είναι πολύ σημαντικό να απομονωθούν αυτές οι θερμογέφυρες οι οποίες είναι πολύ σημαντικές με ειδικά θερμομονωτικά κουτιά από Neopor. Στην φωτογραφία 14 μπορείτε να δείτε διαφόρους τύπους κουτιών για ρολά ή για στόρια.

ΔΕΛΤΙΟΣΠΜΕ 29

Η εξάλειψη των θερμογεφυρων σε ένα παθητικό κτίριο είναι ακόμη πιο σημαντική από ότι σε ένα συμβατικό διότι τα μεγάλα πάχη θερμομόνωσης αν γειτνιάζουν με σημαντικές θερμογέφυρες αποτελούν σημεία συμπύκνωσης υδρατμών και εμφάνισης μούχλας πέρα από την επιδείνωση της θερμικής άνεσης που προκαλούν στο εσωτερικό του κτιρίου. Κλείνοντας το κομμάτι των κατασκευαστικκών λύσεων σημαντικότατο κομμάτι για τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας είναι η αεροστεγανότητα η οποία επιβάλλει κλειστά τα κουφώματα συνεχώς για χρήση αερισμού. Το ρόλο του αερισμού αναλαμβάνει μηχανικός εξαερισμός με εναλλάκτη ανάκτησης θερμότητας κατά 85% (φωτ.15). Συνήθως γίνεται μια κατασκευή με ψευδοροφές στις οποίες κρύβονται κανάλια αερισμού τα οποία ανανεώνουν ανά τακτά χρονικά διαστήματα τον αέρα στο χώρο απολύτως ελεγχόμενα. Μάλιστα παίρνουν τον αέρα από το εσωτερικό του κτιρίου και τον ανανεώνουν με νωπό από το περιβάλλον, αλλά εκμεταλλεύονται μέσω του εναλλάκτη το 85% της ενέργειας που αποβάλλουν. Τον χειμώνα ο ζεστός αέρας που εξάγεται προθερμαίνει τον νωπό μου βάζει στο εσωτερικό και το καλοκαίρι δροσίζει τον ζεστό νωπό αέρα που βάζει μέσα. Το σύστημα αυτό συνδυάζεται και με γεωθερμικούς εναλλάκτες για ακόμη χαμηλότερη κατανάλωση ενέργειας.

Το Νeopor (φωτ. 16) είναι γραφιτούχο διογκωμένο πολυστυρένιο το οποίο παρουσιάζει πολύ χαμηλές τιμές θερμικής αγωγιμότητας από 0,030-0,032 W/mK εξαιτίας του γραφίτη ο οποίος περιορίζει επιπλέον την μετάδοση θερμότητας μέσω ακτινοβολίας (φωτ.17). Παρουσιάζει 20% χαμηλότερη μετάδοση θερμότητας από το συμβατικά θερμομονωτικά υλικά και επιτρέπει χαμηλότερα πάχη σε παθητικά κτίρια. Από το Neopor παράγονται πολλά ειδικά τεμάχια θερμοδιακοπής για όλων των τύπων τις θερμογέφυρες εξαιτίας της δυνατότητας μορφοποίησης που προσφέρει. Το Peripor (φωτ.18) είναι διογκωμένο πολυστυρένιο χαμηλής υδαταπορροφητικότητας παραγόμενο από καλούπι, το οποίο είναι κατάλληλο για εφαρμογές όπου η θερμομονωτική στρώση δεν προστατεύεται από την στεγανωτική όπως η αντεστραμμένη θερμομόνωση δώματος και η θερμομόνωση περιμετρικών υπόγειων τοιχείων. Επιτυγχάνει υδαταπορρόφηση χαμηλότερη από 1% κ.ο. μετά από 28 ημέρες πλήρους βύθισης σε νερό. Το Peripor είναι κατάλληλο και για εφαρμογές όπου απαιτούνται πολύ μικρά πάχη θερμομόνωσης σε κατασκευαστικές λεπτομέρειες όπως οι θερμογέφυρες λαμπάδων και κουφωμάτων όπου το κούφωμα εδράζεται πάνω σε θερμομονωτικό. Και τα δυο θερμομονωτικά παράγονται σύμφωνα με το πρότυπο EN 13163 και απαιτούν σήμανση CE από κοινοποιημένο φορέα εξωτερικού ο οποίος πραγματοποιεί τον εργαστηριακό έλεγχο δειγμάτων σε κοινοποιημένο εργαστήριο και τον έλεγχο των αρχείων ποιότητας στο εργοστάσιο παραγωγής διασφαλίζοντας υψηλή ποιότητα του τελικού προιόντος.

8. Neopor & Peripor

www.energyefficiency.basf.com www.neopor.de www.passiv.de www.peripor.de www.eumeps.com www.schoeck.com www.rizakos.com

Τα Neopor & Peripor αποτελούν α’ ύλες της BASF τις οποίες χρησιμοποιούν εξουσιοδοτημένοι παραγωγοί θερμομονωτικών πλακών ανά τον κόσμο. Τα θερμομονωτικά προιόντα από Neopor και Peripor αποτελούν ειδικές ποιότητες διογκωμένου πολυστυρενίου κατάλληλες για συγκεκριμένες εφαρμογές.

30 ΔΕΛΤΙΟΣΠΜΕ

Βιβλιογραφία PHI, 2006, Influence of Thermal Insulation and PhaseChange Material on Energy Demand and CO2 emissions in Different European Climates EUMEPS, 2009, Low and Net Zero Energy Buildings with EPS Insulation ETICSQ, 2007, VERARBEITUNGSRICHTLINIE für AußenwandWärmedämm-Verbundsysteme

ΔΕΛΤΙΟΣΠΜΕ 31

EΠIΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

Τα Σύνθετα Συστήματα Εξωτερικής Θερμομόνωσης (ΣΣΕΘ) και η χρήση Εξηλασμένης Πολυστερίνης (ΧPS) Χρήστος Χ. Χατζηάστρου Χημικός, ΜSc. Χημείας Δομικών Υλικών, Υπ. Δρ. Πολιτικών Μηχανικών

Το ιστορικό των ΣΣΕΘ και της χρήσης XPS σε αυτά Η κατασκευή ΣΣΕΘ στο κτηριακό περίβλημα που ξεκίνησε την δεκαετία του 1960 στη Γερμανία, αποτελεί σήμερα μια από τις βασικές τεχνικές λύσεις μόνωσης σε όλη την Ευρώπη. Παρόλο που την ίδια εποχή είχε ξεκινήσει και η παραγωγή θερμομονωτικών πλακών Εξηλασμένης Πολυστερίνης (XPS), εντούτοις η χρήση της στα ΣΣΕΘ ήταν περιορισμένη. Τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν για το σκοπό αυτό ήταν κυρίως άλλα αφρώδη μονωτικά, με κυριότερο τη Διογκωμένη Πολυστερίνη και τον Πετροβάμβακα για ιδιαίτερες απαιτήσεις πυροπροστασίας και ηχομόνωσης, τον Φελλό κ.α. Αιτία της μικρής χρήσης της Εξηλασμένης Πολυστερίνης αποτέλεσε το γεγονός ότι οι παραγωγοί της δεν είχαν αρχικώς τεχνολογικά τη δυνατότητα να παράγουν τα μεγάλα πάχη, που απαιτούνταν από τους Ευρωπαϊκούς Κανονισμούς Θερμομόνωσης Κτηρίων. Έτσι η χρήση Εξηλασμένης Πολυστερίνης περιορίστηκε σε μικρά πάχη και μόνο στα δύσκολα σημεία στην ζώνης περιμετρικά του κτηρίου, που βρίσκονται σε επαφή με το έδαφος, λόγω της εξαιρετικής αντοχής της Εξηλασμένης Πολυστερίνης στην υγρασία και στα κτυπήματα. Τα τελευταία όμως χρόνια, με την εξέλιξη της τεχνολογίας, οι παραγωγοί Εξηλασμένης Πολυστερίνης παράγουν πλέον και μεγάλα πάχη (η FIBRAN παράγει μέχρι και 220 32 ΔΕΛΤΙΟΣΠΜΕ

mm),γεγονός που οδήγησε πολλές Ευρωπαϊκές εταιρίες (BAUMIT, JUB, MARMODOM κ.α.) στη πιστοποίηση νέων καινοτόμων συστημάτων εξωτερικής θερμομόνωσης με Εξηλασμένη Πολυστερίνη, που αποτελούν αδιαμφισβήτητα το μέλλον στα ΣΣΕΘ.

FIBRANxps ETICS GF - ένα από τα πιο αποτελεσματικά θερμομονωτικά υλικά για ΣΣΕΘ Η εξηλασμένη πολυστερίνη FIBRANxps ETICS GF, είναι ένα ειδικό προϊόν σχεδιασμένο για κατασκευή ΣΣΕΘ. Χαρακτηρίζονται από την καθολική δομή κλειστών κυψελών. Το γεγονός αυτό καθιστά την Εξηλασμένη Πολυστερίνη ένα εξαιρετικό υλικό ως προς την βασική ιδιότητα που χαρακτηρίζει τα θερμομονωτικά υλικά τον Συντελεστής Θερμικής Αγωγιμότητας, λD. Όλοι οι παραγωγοί θερμομονωτικών υλικών υποχρεούνται να δηλώνουν στα τεχνικά τους φυλλάδια το συντελεστή θερμικής αγωγιμότητας λD που μετριέται σύμφωνα με το πρότυπο που αφορά το κάθε προϊόν, π.χ. το ΕΝ 13164 για την Εξηλασμένη Πολυστερίνη, το ΕΝ 13163 για τη Διογκωμένη Πολυστερίνη, ΕΝ 13162 για τον Πετροβάμβακα, κτλ. Το ενδιαφέρον είναι ότι ο τρόπος μέτρησης του λD διαφέρει για κάθε προϊόν. Έτσι, σε αντίθεση με άλλα υλικά, το πρότυπο ΕΝ 13164 που αφορά την Εξηλασμένη Πολυστερίνη ορίζει ότι πρέπει να δηλώνεται ως λD η τιμή του συντελεστή μετά από

τεχνητή γήρανση 25 ετών! Έτσι η Εξηλασμένη Πολυστερίνη FIBRANxps ETICS GF ενώ αρχικά έχει λ=0,025-0,027 W/mK, μετά από τεχνητή γήρανση 25 ετών, ξαναμετριέται ο συντελεστής αυτός, οπότε προκύπτει ο δηλωμένος συντελεστής λD = 0,033-0,034 W/mK . Αυτό πρακτικά σημαίνει ό,τι χρησιμοποιώντας Εξηλασμένη Πολυστερίνη σε ένα έργο έχουμε ένα μεσοδιάστημα 25 ετών όπου επωφελούμαστε μιας καλύτερης ενεργειακής συμπεριφοράς, αφού ο συντελεστής λ της Εξηλασμένης Πολυστερίνης ξεκινάει αρχικά πολύ μικρός και αυξάνεται σταδιακά ως την τιμή λD μετά από 25 χρόνια!

Η επίδραση της υγρασίας στη θερμομονωτική ικανότητα των υλικών πους χρησιμοποιούνται στα ΣΣΕΘ τιμή του λD είναι μια εργαστηριακή μέτρηση που αναφέΗ ρεται σε στεγνό προϊόν. Όλα τα θερμομονωτικά υλικά, μετά την τοποθέτηση τους στην κατασκευή, απορροφούν κάποια υγρασία από τη συμπύκνωση των υδρατμών του αέρα. Είναι κάτι το οποίο δεν είναι ορατό ούτε εύκολα αντιληπτό. Οι υδρατμοί συμπυκνώνονται στην κρύα εξωτερική πλευρά του θερμομονωτικού, που ονομάζεται «σημείο δρόσου», και αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να αυξάνεται ο συντελεστής λD και να μειώνεται η θερμομονωτική του ικανότητα του υλικού.

Η Εξηλασμένη Πολυστερίνη είναι το υλικό της κατηγορίας των αφρωδών μονωτικών που παρουσιάζει τη μικρότερη υδατοαπορρόφηση. Επιπλέον, σύμφωνα με το Διεθνές Πρότυπο ΕΝ ISO 10456, λόγω της φύσης του υλικού, η Εξηλασμένη Πολυστερίνη εμφανίζει τη μικρότερη αρνητική επίδραση λόγω υγρασίας στη θερμομονωτική ικανότητά της, συγκριτικά με όλα τα άλλα μονωτικά. Συνεπώς η Εξηλασμένη Πολυστερίνη είναι το αφρώδες θερμομονωτικό υλικό που εξασφαλίζει την μεγαλύτερη θερμομονωτική σταθερότητα έναντι της υγρασία σε βάθος χρόνου! Άλλες σημαντικές ιδιότητες που προσφέρει η Εξηλασμένη Πολυστερίνη στα ΣΣΕΘ Ως θερμοπλαστικό υλικό το η Εξηλασμένη Πολυστερίνη επιδεικνύει εξαιρετική διαστατική σταθερότητα στις μεταβολές της θερμοκρασίας και χάρη στην ιξωδοελαστική συμπεριφορά της, απορροφά τις παραμορφώσεις που προέρχονται από τα κτήρια χωρίς κανένα πρόβλημα ρωγμών στα τελικά επιχρίσματα. Το ειδικό πιστοποιημένο για ΣΣΕΘ, προϊόν FIBRANxps ETICS GF με την «γκοφρέ» επιφάνεια, παρέχει ικανότητα συγκόλλησης στον τοίχο 40 τόννους/m2 (400 kPa) και η αντοχή σε πί-

ΔΕΛΤΙΟΣΠΜΕ 33

EΠIΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

εση 30 τόννους /m2 (300kPa, για 10% μεταβολή πάχους), γεγονός που προσδίδει μεγαλύτερη αντοχή σε κρούση ή διάτρηση, μικρότερες απαιτήσεις για μηχανική στερέωση με βύσματα και δυνατότητα επικόλλησης επενδύσεων λεπτής στρώσης (π.χ. πέτρα, πλακίδια, κτλ.) με πολύ μεγαλύτερη ασφάλεια. Στις παρακάτω φωτογραφίες 1-10 παρουσιάζονται στάδια της διαδικασίας πιστοποίησης ΣΣΕΘ με FIBRANxps ETICS GF.

Φωτ 1. Τοποθέτηση πλακών XPS

Φωτ 3. Κύκλοι υγροθερμικής επίδρασης

Φωτ 2. Ολοκληρωμένο ΣΣΕΘ

Φωτ 4. Επικόλληση δοκιμίων μετά την ολοκλήρωση υγροθερμικών κύκλων

Φωτ 5. Μετρήσεις πρόσφυσης

Φωτ 6. Μετρήσεις πρόσφυσης

Φωτ 7. Εφελκυστηκή διάρρηξη εντός του XPS

Φωτ 8. Αντοχή σε κρούση από σκληρά σώματα

34 ΔΕΛΤΙΟΣΠΜΕ

Φωτ 9. Αντοχή σε κρούση από σκληρά σώματα

Φωτ 10. Μέτρηση διείσδυσης νερού στη μόνωση

ΔΕΛΤΙΟΣΠΜΕ 35

EΠIΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

«Αναπνέει» η Εξηλασμένη Πολυστερίνη; Η ειδική σύνθεση του FIBRANxps ETICS GF και η κυψελωτή του δομή, με πάχος τοιχώματος των κυψελίδων μόλις 1 μm, το καθιστούν λειτουργικά διαπνέον μονωτικό υλικό στους υδρατμούς, με συντελεστή αντίστασης στη διάχυση υδρατμών μ=50-90., Στην Ελλάδα το 2012, πάνω από 450.000 m2 τοιχοποιίας μονώθηκαν εξωτερικά με FIBRANxps ETICS GF

Πηγές 1. FIBRAN A.E. www.fibran.gr 2. Χατζηάστρου Χ., Οικονόμου Ν., Κόντος Ε. «Πλάκες εξηλασμένου αφρώδους πολυστυρενίου (XPS) κατάλληλες για σύνθετα συστήματα εξωτερικής θερμομόνωσης (ΣΣΕΘ)» Θεματική ενότητα: Εξοικονόμηση ενέργειας στα κτήρια, Επιστημονικό συνέδριο Κτίριο και Ενέργεια, ΤΕΕ Κ. & Δ. Μακεδονίας, Λάρισα 2011.

3. Παπαδόπουλος Μ. Άγις, - Θεοδοσίου Γ. Θεόδωρος – Οξυζίδης Σίμος, “Ολοκληρωμένη αξιολόγηση συστημάτων θερμομόνωσης κατακόρυφων δομικών στοιχείων”. Πρακτικά 1ου Πανελλήνιου Συνεδρίου Δομικών Υλικών & Στοιχείων, ΤΕΕ, Επ. Εκδ. Α. Μοροπούλου, Κ. Λαμπρόπουλος, 21-23 Μαΐου 2008, Αθήνα, σελ.

1227-1238.

4. Holger Merkel, Martin Reimers “ Η χρήση αφρώδους εξηλασμένου πολυστυρενίου σε σύνθετα συστήματα εξωτερικής θερμομόνωσης (ETICS)” DOW Building Solutions (2007) www. dow.com

36 ΔΕΛΤΙΟΣΠΜΕ

ΔΕΛΤΙΟΣΠΜΕ 37

38 ΔΕΛΤΙΟΣΠΜΕ

ΔΕΛΤΙΟΣΠΜΕ 39

EΠIΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

Υπέρυθρη Θέρμανση Αναστάσιος Ζαχαριάδης Πολιτικός Μηχανικός Γενικός διευθυντής Redwell Hellas

Το θέμα της υπέρυθρης θέρμανσης, είναι άκρως ενδιαφέρον, αλλά και αρκετά μυστηριώδες. Ενδιαφέρον, διότι είναι ο φυσικός τρόπος θέρμανσης…. Αυτός που η φύση επέλεξε να μας θερμάνει. Είναι, λοιπόν, Ο συμβατός με τα κύτταρα μας εδώ και δισεκατομμύρια χρόνια. Αλλά και μυστηριώδες, για τον λόγο που η τεχνολογία , μόλις τα 10-15 τελευταία χρόνια, ασχολήθηκε κάπως σοβαρά μαζί του, ενώ παρουσιάζει μια ραγδαία διάδοση και ανάπτυξη, που ξεκίνησε πρώτα, από τις χώρες τις Βόρειας και κεντρικής Ευρώπης. Εντούτοις όμως, ακόμη και σήμερα, δεν υπάρχουν παγκόσμια πρότυπα και ειδικότερα ευρωπαϊκά πρότυπα ΕΝ , που θα οδηγήσουν την παραμετροποίηση της υπέρυθρης θέρμανσης, βάσει τον παραγόντων, που επηρεάζουν την απόδοση της. Αποτέλεσμα είναι, να μην μπορεί να διδαχτεί ολοκληρωμένα η έστω σε ικανοποιητικό βαθμό, πουθενά στα πανεπιστήμια παγκοσμίως. Και εννοώ φυσικά, στα τμήματα εκείν, με ειδικότητα την μεταφορά θερμότητας, για εφαρμοσμένες και εφαρμόσιμες λύσεις για τις ανάγκες του κόσμου. Βγαίνουν, λοιπόν επιστήμονες, ειδικευμένοι στην θέρμανση, αλλά μόνο σε αυτήν που χαρακτηρίζεται ως <συμβατική> και έχει να κάνει με την μετάδοση θερμότητας, από συναγωγή, δηλαδή με θέρμανση, του περιβάλλοντος αέρα και κατόπιν απόδοση της απαιτουμένης θερμικής άνεσης στους ενοίκους. Ευτυχώς η εταιρεία μας Redwell Hellas μαζί με την μητρική Αυστριακή εταιρεία REDWELL MANUFAKTUR Gmbh, έκανε όλες τις απαραίτητες ενέργειες εκείνες, ώστε να προχωρήσει σε επίσημη αξιολόγηση του αυστριακού συστήματος υπέ40 ΔΕΛΤΙΟΣΠΜΕ

ρυθρης θέρμανσης, <REDWELL>, σε συνεργασία με το Εργαστήριο μεταφοράς θερμότητας και περιβαλλοντικής μηχανικής, του Α.Π.Θ, υπό την επιστημονική και συντονιστική ευθύνη του καθηγητή Αγι Παπαδόπουλου. Στην πολύ σημαντική αυτή μελέτη, (ίσως η πρώτη επίσημη παγκοσμίως σε σχέση με την υπέρυθρη θέρμανση, αλλά μόνο για τα συστήματα Redwell) θα επιστρέψουμε, άμεσα, αφού όμως πρώτα, απαντήσουμε, σε μερικά αυτονόητα ερωτήματα που αυτόματα τίθενται.

-Τι είναι υπέρυθρη θέρμανση; στους ηλεκτρισμού, πετρελαίου και φυσιΜε τον όρο <Υπέρυθρη θέρμανση> , εννοούμε την μετάδοση θερμότητας, που οφείλεται στην υπέρυθρη ακτινοβολία. Υπέρυθρη ακτινοβολία είναι το τμήμα του φάσματος της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας που κυμαίνεται από 0,7-1000 μm (μικρόμετρα –μονάδα μηκους-1000 μικρόμετρα = 1 χιλιοστόμετρο). Η υπέρυθρη ακτινοβολία , αποτελεί το 80% περίπου της ηλιακής ακτινοβολίας, είναι αόρατη και είναι υπεύθυνη για την θέρμανση των πλανητών και των έμβιων οργανισμών. Συνορεύει με το τελευταίο χρώμα του ορατού φάσματος , το ερυθρό. ( υπέρυθρη - υπό του ερυθρού).

-Με ποιο τρόπο μας θερμαίνει; ποια η διάφορα της από τους γνωστούς <συμβατικούς> τρόπους θέρμανσης; O τρόπος διάδοσης της είναι ακριβώς ο αντίθετος από τα συμβατικά συστήματα. Θερμαίνει απευθείας τα δομικά στοιχεία και τα αντικείμενα του χώρου μας εισχωρώντας σε αυτά. Έτσι αποθηκεύεται και επανεκπέμπεται στον χώρο !.... Αποτέλεσμα είναι, ο κύριος όγκος της θερμότητας που λαμ-

Σχήμα: Εδώ έχουμε μια απεικόνιση όλων των ακτινοβολιών , που αποτελούν το συνολικό φάσμα της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας. Το φάσμα της υπέρυθρης ακτινοβολίας , συνορεύει με το φάσμα του ορατού φωτός και εκπέμπεται σε μήκος κύματος , από 0,70-1000 micron (μικρόμετρα )

βάνουμε, να προέρχεται, είτε από την εκπομπή των θερμών δομικών στοιχείων και αντικειμένων, είτε από την απευθείας εκπομπή των θερμαντικών συσκευών υπέρυθρης ακτινοβολίας. Όλοι θυμούμαστε, σε μια χειμωνιάτικη, αλλά ηλιόλουστη ημέρα την γλυκιά αίσθηση από την εισχώρηση των ηλιακών ακτίνων στο σώμα μας . Κάπως έτσι αισθανόμαστε και με τα συστήματα υπέρυθρης θέρμανσης. Όμως και ο αέρας θερμαίνεται. Δια της επαφής με τα θερμά ήδη αντικείμενα και δομικά στοιχεία . Όμως δεν κινείται βίαια, δημιουργώντας στροβίλους γιατί τώρα θερμαίνεται ήπια και ομοιόμορφα. Είναι μάλιστα πάντα 1-2 βαθμούς ποιο κρύος από τα αντικείμενα. Αυτό που τελικά αισθανόμαστε, είναι ο μέσος Όρος θερμικού φορτίου που δεχόμαστε από την επαφή με τον θερμό αέρα και από την απευθείας υπέρυθρη ακτινοβολία.

ΥΓΕΙΑ -Από άποψη φυσιολογίας και υγείας , είναι ο ενδεδειγμένος τρόπος θέρμανσης; Είναι ο μοναδικός ενδεδειγμένος τρόπος θέρμανσης , διότι είναι ο τρόπος που επέλεξε η φύση να μας θερμάνει άρα και συμβατός με τα κύτταρα των έμβιων οργανισμών εδώ και δισεκατομμύρια χρόνια. Αντιθέτως με τη <συμβατική> θέρμανση, που η μετάδοση θερμότητας, βασίζεται στην θέρμανση αέρα.

Μη ξεχνάμε, πως η φυσιολογία του ανθρώπου, απαιτεί δροσερότερη αναπνοή και ψυχρότερο κεφάλι από το υπόλοιπο σώμα και τα άκρα. Όμως με την <συμβατική > θέρμανση, ο θερμός αέρας ανεβαίνει στα ψηλότερα στρώματα, επιτυχαίνοντας για τον άνθρωπο τα αντίθετα αποτελέσματα. Εκτός αυτού, λογω των θερμών ρευμάτων που δημιουργούνται, από την βίαιη θέρμανση του αέρα, (τοπικά στα θερμαντικά σώματα), διακινούνται, σκόνες μικρόβια και ιοί (επιβλαβείς αιτίες για την υγεία μας). Όταν μάλιστα, η υπέρυθρη ακτινοβολία, εκπέμπεται σε μήκος κύματος, μεταξύ 6-15 μικρόμετρα, τότε τα αποτελέσματα στην υγεία των έμβιων οργανισμών, είναι ιδιαίτερα ευεργετικά, αφού ενισχύονται θετικά, όλα τα συστήματα του οργανισμού, ιδιαίτερα το ανοσοποιητικό, που είναι η βάση της καλής υγείας των οργανισμών. Σας παραθέτω αμέσως κάτω (αυτούσιο), τον επίλογο της αναφοράς, του εργαστηρίου ανατομικής και αθληατριακής, του <Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστήμιου Αθηνών >. <Η υπέρυθρη ακτινοβολία απορροφάται από το σώμα και βοηθά στην διαδικασία ίασης, κρατάει την κυκλοφορία σε μια ισορροπία και ενεργοποιεί τον μεταβολισμό στα κύτταρα. Κάθε ζωντανός οργανισμός απορροφά και εκπέμπει την ακτινοβολία αυτή. Η περισσότερη θερμότητα που εκπέμπει το ανθρώπινο σώμα είναι μήκους κύματος από 8 έως 12 micron.

ΔΕΛΤΙΟΣΠΜΕ 41

EΠIΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

Εκτεταμένες έρευνες έχουν δείξει ότι το εύρος από 6 έως 15 micron είναι ευεργετικό για το ανθρώπινο σώμα και είναι γνωστό ως ψυχολογική ενέργεια ή Βιογενετική ενέργεια.> Εδώ εμείς να προσθέσουμε, πως συστήματα υπέρυθρης ακτινοβολίας, που εκπέμπουν, θερμότητα έως 100 βαθμούς κελσίου, εκπέμπουν στην πολύ ευεργετική αυτή περιοχή. Η υπέρυθρη ακτινοβολία, είναι πραγματικά ένα δώρο της φύσης, αλλά είναι καλό να γνωρίζουμε τις λεπτομέρειες.

-Συστήματα μεγάλων θερμοκρασιών, που εκπέμπουν φως, δεν εκπέμπουν μόνο υπέρυθρη, αφού η υπέρυθρη δεν είναι ορατή. Όμως ακόμη και η αόρατη υπέρυθρη, όταν εκπέμπεται από μεγάλες θερμοκρασίες, σε κοντινές αποστάσεις στον χρήστη, χάνει τις πολύ ευεργετικές της ιδιότητες, ενώ η πολύ γλυκιά αίσθηση και ζέστη μπορεί να μετατραπεί σε πονοκέφαλους και δυσφορία. Τα συστήματα Redwell εκπέμπουν μέσα στην περιοχή του βιογενετικού υπέρυθρου, καθώς εκπέμπουν θερμοκρασία έως 95 βαθμούς κελσίου..Σε αυτήν την περίπτωση, ακόμη και 20-30 εκατοστά , αν είναι κοντά στον χρήστη, τον θερμαίνουν γλυκά. Τα συστήματα μεγάλων θερμοκρασιών, δεν είναι απορριπτέα, αλλά πρέπει να τοποθετούνται στην κατάλληλη απόσταση από τους ειδικούς. (και φυσικά με όλα τα μέτρα ασφάλειας) Εδώ να θυμίσουμε, ότι η ένταση της αισθητής ακτινοβολίας, μειώνεται με το τετράγωνο της απόστασης. Σημείωση: Το μήκος κύματος, της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας, έχει απόλυτη σχέση, μόνο με την θερμοκρασία της επιφάνειας του σώματος που την εκπέμπει: Περιγράφεται μάλιστα δια του τύπου λmax=(2.898 / T )μm. (Νόμος της μετατόπισης του Wien.) Όπου λmax: το μήκος κύματος της παραγόμενης ακτινοβολίας.

T: Η θερμοκρασία επιφάνειας –υλικού που εκπέμπει την ακτινοβολία. Μετρούμενη σε βαθμούς Κέλβιν. (Τ= 272+ βαθμοί κελσίου.) Ας δούμε τώρα βάσει αυτού του τύπου, το είδος της ακτινοβολίας και το μήκος κύματος που εκπέμπει το ανθρώπινο σώμα: Θερμοκρασία ανθρώπινης επιδερμίδας 32 βαθμοί κελσίου (περίπου). Σε κελβιν=273+32= 305 Κ. Άρα το μήκος κύματος ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας σε μικρόμετρα: λ=2898/305= 9,5 μm Ας δούμε τώρα, τι παράγει ένα πάνελ , με μέσο όρο θερμο42 ΔΕΛΤΙΟΣΠΜΕ

κρασίας 90 βαθμούς κελσίου= 273+90 =363Κ. λ= 2898/ 363= 8 μm

ΥΓΡΑΣΙΑ Αν θέλουμε , να κοιτάξουμε το θέμα της υπέρυθρης ακτινοβολίας και θέρμανσης με σοβαρότητα , δεν πρέπει , ποτέ να ξεχνάμε την μοναδική της ιδιότητα , να στεγνώνει απόλυτα την υγρασία των δομικών στοιχείων. Αυτό συμβαίνει για δυο λόγους. Α) Τα σώματα πυκνής μάζας, ( στερεά και υγρά )έχουν την ιδιότητα να απορροφούν την υπέρυθρη σε αρκετά μεγάλο βάθος Β) στους χώρους , που θερμαίνονται, με υπέρυθρη ακτινοβολία, ο αέρας , είναι πάντα ψυχρότερος από τα δομικά στοιχειά, κατά 1-2 βαθμούς κελσίου. Αυτό οδηγεί αυτόματα την υγρασία (σε αέρια μορφή), να μετακινείται στο ψυχρότερο σώμα ( στην περίπτωση μας στον εσωτερικό περιβάλλοντα αέρα) . Επιτυγχάνονται, λοιπόν πάντα στεγνά δομικά στοιχεία και πάντα ωφέλιμη υγρασία στον χώρο. Αντιθέτως με τα συμβατικά συστήματα θέρμανσης , ο αέρας είναι έως και 5 βαθμούς θερμότερος από τους τοίχους. Έχουμε λοιπόν την αντίστροφη πορεία της υγρασίας με αποτέλεσμα , υγρά δομικά στοιχεία και ξηρή ατμόσφαιρα. Υγρασία στους τοίχους, σημαίνει , διάβρωση , μεγάλη κατανάλωση ενέργειας (η Υγρασία είναι καλός αγωγός της θερμότητας και την μεταφέρει γρήγορα από τον θερμότερο εσωτερικό χώρο , προς το ψυχρότερο περιβάλλον) , ανθυγιεινότητα. Εδώ όμως να τονίσουμε κάτι! Στους χώρους που θερμαίνονται με υπέρυθρη ακτινοβολία , πρέπει να ακολουθούνται οι οδηγίες των ειδικών , για να επιτευχτεί γρήγορο και επαρκές στέγνωμα της υγρασίας των Τοίχων. Μόνο τότε , η υπέρυθρη ακτινοβολία , θα αποδώσει ουσιαστικά: Μεγάλη οικονομία στην κατανάλωση και την κορυφαία θερμική άνεση.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Για τα θέματα οικονομίας , η ποιο αξιόπιστη πηγή , είναι η μελέτη του εργαστηρίου μεταφοράς θερμότητας , του Α.Π.Θ. Εξέδωσε μάλιστα πιστοποιητικό ( Energy demand) όπου δηλώνει τα παρακάτω: Σε σχέση με τις μετρήσεις, τις προσομοιώσεις και τους υπολογισμούς , εξήχθη ως αποτέλεσμα, ως προς την απόδοση των συστημάτων υπέρυθρης ακτινοβολίας Redwell : Συντελεστής απόδοσης ισχύος ep=0,65. Στο παραπάνω αποτέλεσμα , εληφθησαν υπόψη , όλοι οι φυσικοί παράγοντες του κτιρίου: (θερμομόνωση και θερμοχωρητικότητα των περιβλημάτων του κτιρίου, την απορρόφηση και τη συμπεριφορά εκπομπής των υλικών κατασκευής , ως επίσης των τοίχων και δαπέδων, τη μείωση της εσωτερικής

θερμοκρασίας του αέρα για την ίδια θερμική-άνεση) Οι υπολογισμοί έγιναν σύμφωνα με της απαίτησης της EnEV 2009 και σύμφωνα με το πρότυπο DIN 4701. Η θερμική άνεση αξιολογήθηκε σύμφωνα με το EN-ISO 7730 και ASHRAE55. Σχετικά με την προδιαγραφή του EnEV καλύτερους συντελεστές θερμικής απώλειας (π.χ. σπίτια μικρής απαιτούμενης ενέργειας ή παθητικά σπίτια) ,ο συντελεστής ep για τα Redwell υπέρυθρα σώματα είναι δυνατόν , να κατέβει αριθμητικά , κάτω από το 0,55. Αυτός ο συντελεστής (0,65), σημαίνει, ότι είναι δυνατόν, σε έναν θερμομονωμένο χώρο βάση απαιτήσεων της EnEV 2009, ο οποίος θερμαίνεται με απευθείας ηλεκτρική θέρμανση συναγωγής 1000 Watt, να θερμανθεί με ένα Redwell υπέρυθρο σώμα με ηλεκτρική ισχύ μόνο 650W με την ίδια θερμική άνεση. Σημείωση του γράφοντα : O συντελεστής απόδοσης ισχύος ep, αντιστοιχεί σε συντελεστή αξιοποίησης= 1/ ep (Πραγματικός βαθμός απόδοσης). Δηλαδή ο συντελεστής ep= 0,65 αντιστοιχεί σε συντελεστή αξιοποίησης 1/0,65= 1,54 Ενώ ο συντελεστής 0,55 σε συντελεστή αξιοποίησης =1,82 Ως εκ τούτου, ένα πάνελ υπέρυθρης Redwell 650 watt αντιστοιχεί σε συσκευή συμβατικής θέρμανσης 1000 watt. 650 watt X 1,54=1000 watt ,έως και 1183 watt (650x1,82=1183 watt) Τα αποτελέσματα της μελέτης επισημοποιηθήκαν τον Δεκέμβρη του 2010 και στηρίζονται στους παρακάτω άξονες

Και για τις δυο περιπτώσεις αλλά πολύ περισσότερο στο νεόδμητο κτίριο, η υπεροχή στου συστήματος Redwell, σε σχέση, με τα συστήματα που καταναλώνουν ηλεκτρικό ρεύμα είναι σαφέστατη. (Στο νεόδμητο, η υπεροχή της υπέρυθρης είναι ακόμη ποιο μεγάλη, διότι η υπέρυθρη, βασίζεται κυρίως στην ποιότητα και στην θερμοχωρητικότητα των υλικών) Όσον αφορά τη σύγκριση με τα συστήματα, που ως πηγή ενέργειας, έχουν το φυσικό αέριο η το πετρέλαιο, αν αναγάγουμε, τις τιμές ανά μονάδα καυσίμου, σε ελληνικές τρέχουσες τιμές (2012-2013), η υπεροχή του συστήματος Redwell, είναι συντριπτική. (Στην μελέτη του Α.Π.Θ , εληφθησαν οι κατωθι τιμές σε ευρώ ανάλογα με την πηγή ενέργειας , όπως ίσχυαν στην Γερμανία το 2009: Πετρέλαιο 0,63 ευρώ /λίτρο- Φυσικό αέριο 5,5 cent/ KWh- ηλ. ρεύμα 0,193 ευρώ /KWh. Παραθέτω τις τρέχουσες ελληνικές τιμές: Πετρέλαιο min 1,3 ευρώ ανά λίτρο /Φυσικό αέριο: 7,7 cent/KWh. Ηλεκτρικό ρεύμα -με όλες τις προσαυξήσεις περίπου 0,193 ευρώ / KWh περίπου = με την γερμανική. Αν λάβουμε σαν παράδειγμα τον δεύτερο πίνακα που θα παραθέσω του Α,Π,Θ για το νεόδμητο σπίτι στην Γερμανία , σύμφωνα με τις ελληνικές τιμές καυσίμων, αυτή η οικία θα πλήρωνε τελικό λογαριασμό

1.Αξιολόγηση συστήματος υπέρυθρης ακτινοβολίας Redwell βάσει των ακολούθων παραμέτρων -Ενεργειακή απόδοση συστήματος υπέρυθρης ακτινοβολίας <Redwell> (κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας, ικανότητα και απόδοση θέρμανσης) -Οικονομική αποδοτικότητα (αγορά εγκατάσταση και λειτουργικές δαπάνες) -Ποιότητα (κατασκευή , υλικά εγγυήσεις) -Θερμική άνεση (αξιολόγηση βάσει των δεικτών PMV και PPD ) -Περιβαλλοντικές επιπτώσεις (Ανάλυση κύκλου ζωής και GWP-Global Warming Potential) 2. Σύγκριση με συμβατικά συστήματα θέρμανσης -Την ηλεκτρική θέρμανση -με Λέβητα πετρελαίου -Με λέβητα φυσικού αερίου -Αντλίες θερμότητας , αέρα –νερού και αντλίες θερμότητας νερού-νερού (σε συνδυασμό με ενδοδαπέδια θέρμανση) Η συγκριτική μελέτη, έγινε για δυο κατοικίες στην Γερμανία. Μια παλαιή (κατασκευής 1970 –υπό ανακαίνιση) και μια νεόδμητη.

ΔΕΛΤΙΟΣΠΜΕ 43

EΠIΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

με σύστημα Redwell 2261 ευρώ , με αντλία θερμότητας αέρα –νερού 2500 ευρώ , με αντλία θερμότητας νερού-νερού 2368 , με άμεση ηλεκτρική θέρμανση 3521 , με καινούργιο λέβητα πετρελαίου 2493χ 1,3/0,63= 5144 ενώ με καινούργιο λέβητα φυσικού αερίου, 2493χ7,7/5,5= 3490.

που προαναφέραμε: 10% / 5% /36% /57% 35%. Αν μάλιστα χρησιμοποιηθεί νυχτερινό ρεύμα, Θα έχουμε μια πτώση στην κατανάλωση, τουλάχιστον 20% ακόμη, οπότε η διάφορα με το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο διογκώνεται ακόμη περισσότερο, δραματικά.)

Βλέπουμε, λοιπόν, πως το σύστημα υπέρυθρης θέρμανσης REDWELL υπερέχει, από όλους τους τρόπους θέρμανσης, όταν λαμβάνουμε τρέχουσες ελληνικές τιμές καυσίμων, σύμφωνα με τα παρακάτω ποσοστά: Aαντίστοιχα με την σειρά

Παραθέτω τώρα, τους δυο πίνακες των αποτελεσμάτων, όπως ακριβώς μας τους παρέδωσε επίσημα, το Α.Π.Θ, σαν τμήμα της γενικής του μελέτης, για την παλαιή οικία καθώς και για την νεόδμητη.

44 ΔΕΛΤΙΟΣΠΜΕ

ΔΕΛΤΙΟΣΠΜΕ 45

EΠIΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

Εδώ να αναφέρω, πως πλήθος διαγραμμάτων συνοδεύει την συνολική μελέτη και είμαστε στην διάθεση, όποιου μας την ζητήσει, να την αποστείλουμε αυτούσια) Δυστυχώς, ο χώρος δεν επιτρέπει, την πλήρη ανάλυση των αποτελεσμάτων και την παράθεση όλων των διαγραμμάτων, που όμως αυτά πάντα γίνεται, στις διαλέξεις και τα σεμινάρια όπουαναλύουμε περισσότερες λεπτομέρειες.

Περίληψη Α.Π.Θ Όσον αφορά την κατανάλωση ενέργειας, τα υπέρυθρα θερμαντικά σώματα REDWELL είναι εξαιρετικά αποδοτικά και αποτελεσματικά, σε σύγκριση με συμβατικά συστήματα θέρμανσης εφόσον το κτίριο που εξετάζεται είναι καλά θερμομωνομένο. Όσον αφορά, την κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας, καθώς επίσης και την περιβαλλοντική απόδοση καθ όλον τον κύκλο ζωής τους, ταξινομούνται μεταξύ των καλύτερων λύσεων. Ακόμη και στη μελέτη του κόστους κύκλου ζωής και της οικονομικής σκοπιμότητας, τα υπέρυθρα θερμαντικά σώματα REDWELL εμφανίζουν εντυπωσιακά αποτελέσματα έναντι των συμβατικών συστημάτων θέρμανσης, ως συνάρτηση πάντα, του συγκριτικού κόστους ηλεκτρισμού, πετρελαίου και φυσικού αερίου. Σχετικά με τη θερμική άνεση, τα υπέρυθρα θερμαντικά σώματα REDWELL υπερέχουν όλων των συμβατικών συστημάτων θέρμανσης με σώματα συναγωγής, υπό τον όρο ότι το εξωτερικό περίβλημα του κτίσματος είναι επαρκώς μονωμένο. Σε σύγκριση με τα ενδοδαπέδια συστήματα θέρμανσης με υψηλή θερμική αδράνεια, που εξασφαλίζουν επίσης καλές συνθήκες θερμικής άνεσης, τα πλεονεκτήματα των υπέρυθρων συστημάτων REDWELL είναι φανερά, ως προς το κόστος και τη δυνατότητα εφαρμογής τους, σε ανακαινιζόμενα κτίρια. Σε ότι αφορά, τις λειτουργικές δαπάνες και την αντοχή τους, τα υπέρυθρα σώματα Redwell, έχουν το μοναδικό χαρακτηριστικό, ότι δεν έχουν κανένα κινούμενο μέρος η ρευστό εργαζόμενο μέσο, κατά συνέπεια, δεν έχουν προβλήματα αντοχής.

REDWELL, με την εύκολη εγκατάσταση τους, είναι η πιο οικονομική λύση για τον ιδιοκτήτη του κτιρίου. Αλλά και στις νέες κατασκευές, τα υπέρυθρα σώματα REDWELL αποτελούν σίγουρα μια οικονομική και οικολογικά λογική εναλλακτική λύση έναντι, των συμβατικών συστημάτων θέρμανσης.

Συμπέρασμα (Α.Π.Θ) Σύμφωνα με την μελέτη, τα υπέρυθρα συστήματα REDWELL έχουν σαφή υπεροχή έναντι άλλων συστημάτων θέρμανσης, όπως άμεση ηλεκτρική θέρμανση και αντλίες θερμότητας αέρα-νερού, συνεκτιμώντας όλες τις οικονομικές και οικολογικές πτυχές. Επιπλέον, μπορούν να θεωρηθούν ως αποδοτικές εναλλακτικές λύσεις σε σχέση με τη θέρμανση με πετρέλαιο και αέριο. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο, θα ήταν χρήσιμος, ορισμός ενός ειδικού προτύπου, ειδικά για τα συστήματα με υπέρυθρη ακτινοβολία, προκειμένου να μπορούν να αξιολογηθούν με τον κατάλληλο τρόπο και σύμφωνα με την ικανότητα επίτευξης υψηλών επιδόσεων, στη βάση της συστημένης διαδικασίας, που προβλέπει και γερμανικός ενεργειακός κανονισμός ENEV 2009. Δυστυχώς, πάλι επαναλαμβάνω, δεν μας αρκεί ο χώρος, για εκτενέστερη ανάπτυξη, όλων των πτυχών, του μείζονος θέματος <υπέρυθρη θέρμανση>. Μπορείτε όμως, για περισσότερες πληροφορίες, είτε να παρακολουθήσετε κάποια διάλεξη της εταιρείας μας, είτε, να επισκεφτείτε την ηλεκτρονική μας σελίδα, όπου θα βρείτε, πολλά αναρτημένα βίντεο, των σεμιναρίων μας, διαλέξεις και συνεντεύξεις μας.

Σαν επίλογο θα βάλω αυτό που πάντα η εταιρία μας διαδίδει στον καταναλωτή.

<Η λύση της υπέρυθρης θέρμανσης, δεν είναι μόδα, ούτε μια πρόσκαιρη σωτηρία, από την άνοδο της τιμής των συμβατικών καυσίμων. Είναι Γνώση-Τρόπος ζωής και άποψη για αυτονόΤέλος, η χρήση των υπέρυθρων συστημάτων REDWELL σε μηση & υγιεινή διαβίωση. καλά μονωμένα κτήρια ικανοποιεί τις υπάρχουσες απαιτήσεις του EnEV 2009. Ένας συνδυασμός υπέρυθρων θερμαντικών σωμάτων REDWELL και ηλιακών θερμικών και φωτοβολταϊκών συστημάτων οδηγεί σε μια περιβαλλοντικά, οικονομικά και ενεργειακά βέλτιστη λύση, ιδιαίτερα αποδοτική,σε σχέση με τα άλλα συστήματα θέρμανσης. Ειδικά στην ανακαίνιση των παλαιών κτηρίων, η χρήση των υπέρυθρων συστημάτων 46 ΔΕΛΤΙΟΣΠΜΕ

Εμπιστευτείτε λοιπόν, μόνο πιστοποιημένα προϊόντα, που τα υποστηρίζουν ειδικευμένες τεχνικές εταιρείες, υπέρυθρης θέρμανσης.>

ΔΕΛΤΙΟΣΠΜΕ 47

EΠIΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

Εγγυήσεις στις συμβάσεις FIDIC: Ευκαιρίες μετά κινδύνων Βασίλης Τσώλης *

Οι πρότυπες συμβάσεις κατασκευής έργων της FIDIC (Διεθνής Ομοσπονδία Συμβούλων Μηχανικών) είναι οι πιο συχνά χρησιμοποιούμενες συμβάσεις για διεθνή κατασκευαστικά έργα, κυρίως στη Μέση Ανατολή, την Αφρική, την Άπω Ανατολή και την Ανατολική Ευρώπη. Το παρόν άρθρο εστιάζει στις δυσκολίες, αλλά και στις ευκαιρίες που κρύβουν οι εγγυήσεις για τον Ανάδοχο και τον Εργοδότη στις συμβάσεις FIDIC. Σε ένα τυπικό έργο, ο Εργοδότης

επιδιώκει να εξασφαλίσει εγγυήσεις ότι δεν θα υπάρξουν ελαττώματα κατά τη διάρκεια της περιόδου ευθύνης του (warranty period), ενώ ο Ανάδοχος παρέχει τα οικονομικά εχέγγυα για την αντιμετώπιση τυχόν ελαττωμάτων με ίδια έξοδα. Περαιτέρω, ο Εργοδότης ενδέχεται να απαιτήσει πρόσθετες εγγυήσεις, για παράδειγμα, στην περίπτωση μιας μονάδας παραγωγής ενέργειας να λειτουργεί εντός καθορισμένων ορίων θορύβου και εκπομπών ρύπων αλλά ταυτοχρόνως και με μιαν

* Ο Βασίλης Τσώλης είναι πολιτικός μηχανικός, απόφοιτος του Πανεπιστημίου Πατρών, με πτυχίο νομικής στο City University του Λονδίνου και εργάζεται σε θέματα διαχείρισης συμβολαίων, επίλυσης προβλημάτων (dispute resolution) και προμηθειών στον τομέα κατασκευής και ενέργειας. (vasilis@vasilistsolis.com) – www.vasilistsolis.com

48 ΔΕΛΤΙΟΣΠΜΕ

ορισμένη ικανοποιητική απόδοση. Η συμφωνημένη αυτή απόδοση έχει τεράστια σημασία διότι ακόμη και μια πολύ μικρή πτώση της παραγωγής (έστω, της τάξης του 0.3%) μπορεί να έχει τεράστιο αντίκτυπο στο χρηματοοικονομικό μοντέλο του Έργου και στη μελλοντική βιωσιμότητά του. Στον αντίποδα, ο Ανάδοχος μπορεί να ισχυριστεί ότι αν κι έχει αποδειχθεί πως η μονάδα λειτουργεί εντός των προκαθορισμένων ορίων (σύμφωνα με την εγγύηση) κατά τη διάρκεια των δοκιμών απόδοσης, δεν είναι δυνατό να διασφαλιστεί και να εκτιμηθεί πλήρως η μακροπρόθεσμη απόδοση του Έργου, αφού είναι γνωστό πως η μερική ή ολική απόδοση ενός έργου είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη χρήση του. Οι παραπάνω θέσεις διατυπώνονται και τίθενται υπό διαπραγμάτευση κατά τη διάρκεια του διαγωνισμού και είναι απαραίτητο για τον Ανάδοχο να έχει πλήρη γνώση των διακριτών ορίων των υποχρεώσεων που αποδέχεται, αλλά και των πιθανών ρίσκων που αναλαμβάνει. Ακολούθως, παραθέτουμε ένα εύληπτο παράδειγμα: Με τη λήξη της περιόδου δοκιμών και την επακόλουθη παράδοση της μονάδας στον Εργοδότη (κι εφόσον δε έχει συμφωνηθεί κάποια άλλη σύμβαση, τύπου BOT ή DBFO ή BOO, δηλαδή μια ξεχωριστή σύμβαση παροχής υπηρεσιών για την ευθύνη συντήρησης πέραν του χρονικού ορίου παράδοσης του Έργου), ο Ανάδοχος χάνει τον έλεγχο της λειτουργίας της μονάδας, αλλά εξακολουθεί να διατηρεί τις υποχρεώσεις του για την ορθή λειτουργία του Έργου με βάση τις εγγυήσεις απόδοσης. Ενδέχεται, ωστόσο, ο Εργοδότης–στην προσπάθειά του να μεγιστοποιήσει τα έσοδα– να προβεί σε διαχείριση του Έργου με σημαντικές αποκλίσεις από την εγκεκριμένη βέλτιστη χρήση του, έτσι όπως αυτή ορίζεται από τις τεχνικές προδιαγραφές, με αποτέλεσμα την αύξηση του ρυθμού υποβάθμισης των στοιχείων ενεργητικού του Έργου. Αν η διαχείριση αυτή συνδυαστεί με ανεπαρκή συντήρηση, τότε η μερική ή ολική φθορά του Έργου θα επιταχυνθεί έναντι της λογικά αναμενόμενης φθοράς του, με το σοβαρό κίνδυνο να μην εξασφαλίζεται πλέον για το Έργο η προσδόκιμη διάρκεια λειτουργίας του. Στην περίπτωση του παραπάνω τυπικού σεναρίου, τι μέτρα θα πρέπει να πάρει μια εργοληπτική εταιρία ώστε να προστατευτεί από όσα ενδεχόμενα πολλαπλασιάζουν εκθετικά το συμβατικό ρίσκο; Πρώτο μέλημα πρέπει να είναι η ανάλυση και η κατανόηση της σύμβασης. Παρότι από το άρθρο 4.1 του Ασημένιου και Κίτρινου βιβλίου FIDIC 1999 απορρέουν συγκεκριμένες υποχρεώσεις για τον Ανάδοχο του Έργου και την καταλληλότητα χρήσης (fit- forpurpose) του Έργου, στην πράξη αυτές τείνουν να θεωρούνται

ως μη επαρκείς αναφορικά με τη διασφάλιση της συμφωνημένης απόδοσης ή ποιότητας. Γι’ αυτό, o Εργοδότης συχνά ενισχύει το άρθρο 4.1με πρόσθετες εγγυήσεις όπως, για παράδειγμα, τις εξής: Εγγύηση ότι ο Ανάδοχος διαθέτει τον απαιτούμενο βαθμό τεχνογνωσίας, εμπειρίας και τεχνικής ικανότητας καθώς και τους απαιτούμενους πόρους για την εκτέλεση των διαφόρων έργων. Εγγύηση για την αποφυγή χρήσης απαγορευμένων υλικών. Εγγύηση εμπορευσιμότητας. Εγγύηση διασφάλισης σχεδιαστικών προτύπων/κωδίκων σε συνδυασμό με την καταλληλότητα χρήσης. Εγγύηση για την πλέρια χρησιμοποίηση όλων των κανόνων της Τέχνης και της Επιστήµης της Μηχανικής. Ενόψει όλων αυτών, o Ανάδοχος θα επιδιώξει από τη μεριά του να περιορίσει τη δράση των εγγυήσεων και να απομακρύνει ασαφείς όρους που δύνανται να προσθέσουν ρίσκο σε μια πιθανή διαιτησία ή ακόμα και στη διαπραγμάτευση του τελικού λογαριασμού. Το παρόν άρθρο υποδεικνύει τρεις περιοχές, στις οποίες ελλοχεύει σημαντικό ρίσκο για τον Ανάδοχο, αλλά και τον Εργοδότη.

Ορισμός και διατύπωση των ελαττωμάτων Καθώς τα περιθώρια ερμηνείας των όρων «ελάττωμα» – «αστοχία» – «βλάβη» είναι ελαστικά, αποδεικνύεται σημαντική η πλαισίωση των εγγυήσεων να πλαισιώνονται από κριτήρια αξιολόγησης που να ορίζουν με επαρκή σαφήνεια τη μεθοδολογία αξιολόγησης ,αλλά και τους στόχους απόδοσης κατά τη διάρκεια λειτουργίας του Έργου. Ως εκ τούτου, αυτά τα κριτήρια αξιολόγησης πρέπει να είναι απόλυτα καθορισμένα για κάθε επιμέρους τμήμα του Έργου και άμεσα συνδεδεμένα με τις προδιαγραφές και τους κανόνες της βέλτιστης λειτουργίας των ποικίλων μερών του Έργου. Για παράδειγμα, στην κατασκευή ενός οδικού Έργου θα πρέπει να έχουν προσυμφωνηθεί οι προδιαγραφές που ορίζουν τόσο την καλή λειτουργία του οδοστρώματος όσο και την κανονική καμπύλη διάβρωσης του οδοστρώματος, έτσι ώστε να υπάρχει ακριβής αντιστοιχία μεταξύ Σύμβασης και πραγματικής απόδοσης του Έργου.

Διάρκεια των εγγυήσεων Ένα κρίσιμο σημείο, το οποίο ο Ανάδοχος πρέπει να ερευνήσει κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας κατάθεσης της προσφοράς του είναι η πραγματική περίοδος ευθύνης για λανθάνοντα ελαττώματα. Ενώ οι εγγυήσεις ενδέχεται να αναφέρουν μιαν ορισμένη περίοδο, ωστόσο η ακούσια διάρκεια μπορεί να απορρέει από την εκάστοτε νομοθεσία όπου κάθε τέτοια σύμβαση υπόκειται (αυτονόητη εγγύηση).

ΔΕΛΤΙΟΣΠΜΕ 49

EΠIΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

επαρκούς αξιολόγησης.

5. Στοιχεία για την ελάχιστη προληπτική συντήρηση κατά τη διάρκεια της περιόδου εγγύησης.

6. Έκτακτα μέτρα σε περίπτωση πτώχευσης του Εργολάβου ή σε περίπτωση που καταστεί αφερέγγυος ή/και προβεί σε οικονομικές διευθετήσεις με τους πιστωτές του (π.χ. λήψη μέτρων για υποχρεωτική ενεχυρίαση ουσιωδους μέρους των περιουσιακών του στοιχείων).

7. Υποχρεώσεις και αρμοδιότητες των τρίτων μερών κατά τη διάρκεια της περιόδου εγγύησης, για παραδειγμα, αρχή επιτήρησης και ρυθμιστική αρχή.

8. Μεθοδολογία για την επίλυση διαφορών. Όλα τα παραπάνω αποτελούν καίριες παραμέτρους μιας ολοκληρωμένης εγγύησης και μειώνουν το νομικό και οικονομικο ρίσκο και για τα δυο μέρη, προσδίδοντας ταυτοχρόνως ακρίβεια στο χρηματοοικονομικό μοντέλο απόδοσης. Είναι αυτονόητο ότι η παραπάνω λίστα δεν ισχύει απαρέγκλιτα σε κάθε περίπτωση.

Για παράδειγμα, σύμφωνα με τη βελγική νομοθεσία, ο Ανάδοχος υποχρεούται να εξασφαλίζει όλες τις αστικές κατασκευές έναντι λανθανόντων ελαττωμάτων για δεκαετές διάστημα από τη στιγμή ολοκλήρωσης του Έργου. Αντίστοιχα, στην Ισπανία και την Ιταλία προβλέπεται νομικά μια δεκαετής περίοδος ευθύνης για τις κατασκευαστικές εργασίες. Παρά το γεγονός ότι οι νομικές διατυπώσεις διαφέρουν από χώρα σε χώρα, εντούτοις ένας μεγάλος αριθμός κρατών έχει υιοθετήσει μια σχετικά παρόμοια νομοθεσία. Εδώ παραθέτουμε τη λίστα με τις χώρες όπου νομικά προβλέπεται ως ελάχιστο διάστημα ευθύνης για λανθάνοντα ελαττώματα τα δέκα έτη: Αγκόλα, Βέλγιο, Βολιβία, Βραζιλία, Καμερούν, Χιλή, Αίγυπτος, Ινδονησία, Ιταλία, Κουβέιτ, Λουιζιάνα (ΗΠΑ), Μάλτα, Μαρόκο, Παραγουάη, Περού, Φιλιππίνες, Κατάρ, Ρουμανία, Ισπανία (εν μέρει), Συρία, Σουηδία, Τυνησία και Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα

Προορισμός περαιτέρω συνιστωσών της εγγύησης Πέραν του ορισμού των ελαττωμάτων και της εγγυητικής περιόδου, μια ολοκληρωμένη εγγύηση πρέπει να εμπεριέχει και τα παρακάτω σημεία: 1. Απαιτήσεις για bonds στην περίοδο εγγύησης.

2. Τυχόν εξαιρέσεις και απαλλαγές.

3. Ορισμό των θετικών και των αποθετικών ζημιών.

4. Διορθωτικά μέτρα προς συμμόρφωση σε περίπτωση μη 50 ΔΕΛΤΙΟΣΠΜΕ

Για παράδειγμα, σε ένα Έργο όπου ενυπάρχουν τμήματα με καινοτόμο και ιδιόκτητη (τουτέστιν, πατενταρισμένη) τεχνολογία με σημαντικό οικονομικό κόστος, τα οποία μάλιστα υλοποιούνται από υπεργολαβία ορισμένη από τον Εργοδότη, τότε ο Εργολάβος έχει πρακτικά μηδενική γνώση/επιρροή ως προς την μελλοντική απόδοση αυτών των τμημάτων. Είναι συνετό, λοιπόν, ο Ανάδοχος να προκρίνει ως κύρια εναλλακτική λύση τη συμφωνία μιας εγγύησης ασφάλειας (collateral warranty) μεταξύ του Εργοδότη και του Υπεργολάβου.

Επίλογος Η συγγραφή καθώς κι η περαιτέρω διαπραγμάτευση των εγγυήσεων χρήζει ιδιαίτερης προσοχής τόσο για τον Εργοδότη όσο και τον Ανάδοχο. Μια λειψή ανάγνωση των συμφωνημένων άρθρων μπορεί να επιφέρει σημαντικό πλήγμα στα προσδοκώμενα κέρδη και των δυο συμβαλλόμενων μερών. Κι όπως έχει περίτρανα αποδειχτεί εσχάτως, οι «ερασιτεχνισμοί» στη διαχείριση διαγωνισμών και συμβάσεων οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια στην άβυσσο του πτωχευτικού δικαίου των κρατών.

Σημ.: Το παρόν άρθρο παρέχεται αποκλειστικά για σκοπούς πληροφόρησης και δεν θα πρέπει να θεωρείται ως νομική/τεχνική συμβουλή. Η μετάφραση των άρθρων είναι προσωπική και έχει βασιστεί στην ορολογία των συμβολαίων για Κατασκευή Δημόσιων Έργων Πολιτικής Μηχανικής του Γενικού Λογιστηρίου της Κυπριακής Δημοκρατίας, που με τη σειρά του βασίστηκε στην τέταρτη έκδοση FIDIC.

ΔΕΛΤΙΟΣΠΜΕ 51

ΝΟΜΙΚΗ ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ

Επιμέλεια: Ευθύμιος Αναγνωστόπουλος, Δικηγόρος

Η ΝΟΜΙΚΗ ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ ασχολείται για τον μήνα αυτόν με τις μελέτες και τους μελετητές και τον τρόπο ανάθεσης των μελετών από τους φορείς –αναθέτουσες αρχές. Οι αποφάσεις του Ελεγκτικού Συνεδρίου, πάγια πλέον νομολογία, υπενθυμίζουν στους φορείς ότι οφείλουν να τηρούν τη νομιμότητα της διαγωνιστικής διαδικασίας ανάθεσης των μελετών, άλλως δεν εγκρίνονται οι συμβάσεις και οι πληρωμές των αναδόχων. Για οποιαδήποτε διευκρίνιση ή ερμηνεία επί των αποφάσεων, τα μέλη μπορούν να επικοινωνούν με την γραμματεία του ΣΠΜΕ.

Απόφαση Ελεγκτικού Συνεδρίου /Τμ.7/ 134/2012 (Απευθείας ανάθεση) Ως κύρια διαδικασία ανάθεσης μελετών από τους Ο.Τ.Α. καθιερώνεται ο διαγωνισμός μεταξύ μελετητών ή/και μελετητικών γραφείων. Ως εξαιρετική δε διαδικασία προβλέπεται η απευθείας ανάθεση. Η τελευταία επιτρέπεται αποκλειστικώς και μόνο στις ρητά προσδιοριζόμενες από τις ίδιες ρυθμίσεις περιπτώσεις. Τέτοια περίπτωση συντρέχει όταν η προεκτιμώμενη συνολική αμοιβή όλων των σταδίων της υπό ανάθεση μελέτης δεν υπερβαίνει το 30% του ανώτατου ορίου αμοιβής πτυχίου Α΄ τάξης της κατηγορίας μελετών στην οποία αυτή ανήκει. (...)Περαιτέρω, στην περίπτωση περισσότερων μελετών που ανήκουν στην ίδια κατηγορία, δηλαδή έχουν ομοειδές γνωστικό αντικείμενο και αποτελούν τα τμήματα στα οποία έχει κατατμηθεί μία μελέτη, τα ανωτέρω εξακολουθούν να ισχύουν. Επομένως, η εφαρμοστέα διαδικασία ανάθεσης εξευρίσκεται με τη συνάθροιση της δαπάνης που απαιτείται για την εκπόνηση της συνολικής μελέτης, δηλαδή για το σύνολο των επιμέρους μελετών και όχι με βάση το ύψος της δαπάνης που προκύπτει για κάθε τμήμα. Κατά συνέπεια, ο επιμερισμός μιας με52 ΔΕΛΤΙΟΣΠΜΕ

λέτης, η οποία λόγω του ύψους της αμοιβής για την εκπόνησή της δεν εμπίπτει στις περιπτώσεις μελετών που επιτρέπεται να ανατίθενται απευθείας, σε περισσότερες ομοειδείς με αντίστοιχες προς αυτές χωριστές πιστώσεις στον οικείο προϋπολογισμό και η απευθείας ανάθεση των επιμέρους μελετών χωριστά λόγω ποσού, κατά παράκαμψη της διαδικασίας επιλογής αναδόχου με δημόσιο ανοικτό ή κλειστό διαγωνισμό δεν είναι νόμιμος. Επομένως δεν είναι νόμιμη και η δαπάνη που προκαλείται από την εκπόνηση των μελετών αυτών (πρβλ. Ελ.Συν. VII Τμ. 101/2012, 238, 82/2011, 437, 430, 369, 291/2010 κ.ά.).

Απόφαση Ελεγκτικού Συνεδρίου /Τμ.6/2785/2012 (δημοσιότητα-μελέτης) VIII. Με τα δεδομένα αυτά, το Τμήμα άγεται κατ’ αρχάς στην κρίση ότι, παρά τα περί του αντιθέτου γενόμενα δεκτά από το Κλιμάκιο, παράβαση ουσιώδους τύπου της διαδικασίας, ως εκ της μη δημοσίευσης περίληψης της διακήρυξης στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, δεν στοιχειοθετείται, αφού η τήρηση της διατύπωσης αυτής δεν επιβάλλεται για τους διαγωνισμούς που, όπως εν προκειμένω, διέπονται από τον ν.

3316/2005. Ωσαύτως εσφαλμένη παρίσταται, περαιτέρω, η κρίση της προσβαλλόμενης Πράξης ότι η βαθμολόγηση της τεχνικής προσφοράς των υποψηφίων πάσχει, καθόσον, μολονότι η υπό ανάθεση μελέτη ήταν προεκτιμώμενης αμοιβής άνω των 120.000 ευρώ και η διακήρυξη δεν περιελάμβανε σχετική πρόβλεψη, η Επιτροπή Διαγωνισμού αξιολόγησε την εκ μέρους των διαγωνιζομένων «γνώση των τοπικών συνθηκών». Πράγματι, παρά την εμφατική, πλην διακηρυκτικού και μόνο χαρακτήρα αναφορά στο συγκεκριμένο στοιχείο στο προοίμιο του επίμαχου II/7.10.2011 Πρακτικού, από το σύνολο του περιεχόμενου αυτού καθίσταται σαφές ότι η - δεδομένη, άλλωστε, για όλους τους διαγωνιζομέ-

ΔΕΛΤΙΟΣΠΜΕ 53

ΝΟΜΙΚΗ ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ

νους, λόγω της εκεί προηγούμενης δραστηριοποίησής τους - γνώση της περιοχής ελήφθη υπόψη από την Επιτροπή, όχι αυτοτελώς, υπό την έννοια της αναγωγής της σε ιδιαίτερο μέτρο σύγκρισης των προσφορών μεταξύ τους, αλλά αποκλειστικώς σε σχέση με την αξιοποίησή της από τους υποψηφίους για την προσήκουσα εκτίμηση των δυσχερειών του μελετητικού αντικείμενου, δοθέντος δε ότι επί τη βάσει της τελευταίας ήταν που αιτιολογήθηκε η διαφορετική, για καθέναν από αυτούς, βαθμολογία, ούτε οι διατάξεις του άρθρου 7 παρ. 6 του ν. 3316/2005, οι οποίες, όπως προεκτέθηκε, δεν αποκλείουν τη λήψη υπόψη του ως άνω στοιχείου προς επίρρωση της αιτιολογίας της βαθμολόγησης, ως προς τα λοιπά καθιερούμενα κριτήρια αξιολόγησης, ούτε οι αρχές της διαφάνειας και της ίσης μεταχείρισης παραβιάσθηκαν στην προκειμένη περίπτωση. Όσον αφορά, εξ άλλου, τη συγκρότηση πενταμελούς, αντί τριμελούς, Επιτροπής Διαγωνισμού, η λεπτομερής παράθεση στο προαναφερόμενο Πρακτικό των ειδικών απαιτήσεων της υπό εκπόνηση μελέτης πλήρως δικαιολογεί την εκτίμηση της Υπηρεσίας ότι ο διαγωνισμός επιβαλλόταν να διενεργηθεί από διευρυμένης σύνθεσης Επιτροπή και, ως εκ τούτου, υπέρβαση των ακραίων ορίων της παρεχόμενης από το άρθρο 21 του ν. 3316/2005 ευρείας διακριτικής ευχέρειας της Αναθέτουσας Αρχής δεν συντρέχει. Ασχέτως, τέλος, της ενδεχόμενης σύναψης δανείου για τη χρηματοδότηση της μελέτης, βέβαιο είναι και με την προσβαλλόμενη Πράξη δεν αμφισβητείται ότι τόσο κατά το χρόνο έναρξης της διαδικασίας δημοπράτησης, όσο και κατά το χρόνο κατακύρωσης του αποτελέσματος του διαγωνισμού, υπήρχε εγγεγραμμένη στον προϋπολογισμό του Δήμου επαρκής πίστωση, με συνέπεια να πληρούται η τασσόμενη από το άρθρο 158 παρ. 6 του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων τυπική προϋπόθεση.

Απόφαση Ελεγκτικού Συνεδρίου Τμ.7/101/2012 (κατάτμηση-δαπάνης) Προκειμένου να υπολογίσει η αναθέτουσα αρχή την προϋπολογιζόμενη αξία της υπό εκπόνηση μελέτης και συνακόλουθα τη δυνατότητα απευθείας ανάθεσής της, οφείλει να λάβει υπόψη της τη συνολική δαπάνη που απαιτείται για να καλυφθούν οι ανάγκες του οικείου Ο.Τ.Α. σε μελέτες, οι οποίες κατατάσσονται, ως εκ του αντικειμένου τους, στην ίδια κατηγορία μελετών και μολονότι δεν συναρτώνται άμεσα με την εκτέλεση συγκεκριμένων συμβάσεων έργου προορίζονται να εξυπηρετήσουν, αφ’ εαυτές, τον ίδιο σκοπό κατά το ίδιο οικονομικό έτος. Συνεπώς, δεν είναι νόμιμος ο επιμερισμός των κατά τα ανωτέρω μελετών της αυτής κατηγορίας σε πλείονες μικρότερες ομάδες και στη συνέχεια η με απευθείας ανάθεση εκπόνησή τους με βάση το ύψος της εκτιμώμενης δαπάνης που προκύπτει από την κατάτμηση της συνολικής τους αξίας, διότι με τον τρόπο αυτό επιχειρείται, κατά περιγραφή των οικείων δι54 ΔΕΛΤΙΟΣΠΜΕ

ατάξεων, η μη τήρηση της απαιτούμενης απ’ αυτές διαδικασίας του ανοικτού διαγωνισμού (βλ. Ελ.Συν. VII Τμ. 238/2011, 291, 328, 430, 437/2010). (...)Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην προηγούμενη σκέψη, το Τμήμα κρίνει ότι η εκπόνηση των ως άνω αρχιτεκτονικών μελετών μη νομίμως ανατέθηκε απευθείας, με επιμερισμό του αντικειμένου τους, στον ως άνω φερόμενο ως δικαιούχο μελετητή, δοθέντος ότι οι αποφάσεις ανάθεσής τους στον ίδιο μελετητή, ελήφθησαν ταυτόχρονα, από την ίδια αρχή, οι δε εκπονηθείσες αρχιτεκτονικές μελέτες αφορούν όχι μόνο στο ίδιο δημοτικό διαμέρισμα, άλλα στο ίδιο κτίριο, ενώ υφίσταται και ταυτότητα του σκοπού για τον οποίο ανατέθηκαν, ήτοι η τροποποίηση της όψης του κτιρίου και η αισθητική του βελτίωση, καθώς και η αλλαγή της χρήσης στο χώρο του ισογείου με τη διαμόρφωση αυτού σε δημοτικό ιατρείο.

Απόφαση Ελεγκτικού Συνεδρίου /Τμ.7/94/2012 (απευθείας-ανάθεση) Από τις διατάξεις αυτές ( ν. 3463/2006 ) προκύπτει ότι για την εκτέλεση εργασιών από τους Ο.Τ.Α. απαιτείται η προηγούμενη σύνταξη και θεώρηση μελέτης από την τεχνική υπηρεσία τους και, αν δεν υπάρχει τέτοια υπηρεσία ή αυτή αδυνατεί, από την Τεχνική Υπηρεσία Δήμων και Κοινοτήτων (Τ.Υ.Δ.Κ). Κατ’ εξαίρεση, στην περίπτωση εργασιών, η προϋπολογιζόμενη δαπάνη των οποίων δεν υπερβαίνει το ποσό μέχρι του οποίου επιτρέπεται απευθείας ανάθεση, τα συντασσόμενα τεύχη, με τα οποία προσδιορίζεται από τεχνικής απόψεως το αντικείμενο των εργασιών (τεχνική περιγραφή), περιγράφεται το είδος των εργασιών και καθορίζονται οι τιμές μονάδος τους (τιμολόγιο μελέτης) και, τέλος, καθορίζεται η ποσότητα κάθε είδους εργασιών, προσδιορίζεται η προκύπτουσα για κάθε είδος δαπάνη και εξάγεται το άθροισμα των δαπανών αυτών (προϋπολογισμός μελέτης), εγκρίνονται από τον Δήμαρχο. Η έκδοση της εγκριτικής αυτής απόφασης του Δημάρχου συντελείται με την υπογραφή και τη χρονολόγησή της, χωρίς, περαιτέρω να απαιτείται η πρωτοκόλληση, ή με άλλο τρόπο αρίθμησή της, αφού, κατά τις γενικές αρχές του διοικητικού δικαίου, για την τελείωση των διοικητικών πράξεων δεν απαιτείται η τήρηση αυτού του τύπου. Εξάλλου, οι τιμές μονάδος των περιλαμβανόμενων στην τεχνική περιγραφή εργασιών, προσδιορίζονται τόσο στο τιμολόγιο, όσο και στον προϋπολογισμό μελέτης, με βάση τις κρατούσες στην αγορά τιμές και την κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας εύλογη αντιστοιχία που πρέπει να υφίσταται μεταξύ του κόστους παραγωγής τους και του παραγόμενου αποτελέσματος, χωρίς να αποκλείεται η παραπομπή ή αναφορά σε νομοθετικά κείμενα που αφορούν στην τιμολόγηση όμοιων ή ομοειδών εργασιών και ενσωματώνουν την κατά τα ανωτέρω αναγκαία ισορροπία κόστους και αποτελέσματος.

ΔΕΛΤΙΟΣΠΜΕ 55

56 ΔΕΛΤΙΟΣΠΜΕ