74
SPOŁECZEŃSTWO
Tadeusz Matusewicz wspomina: „W miejscu, gdzie mieszkaliśmy, odnalazłem jeszcze starą gruszę. Ale drzew zostało niewiele. Tak jak ludzi, którzy pamiętają Czajcze.”
CZAJCZE – KTO JESZCZE O NIM PAMIĘTA? Autor: Wioleta Jędrzejczyk–Betlińska / Foto: Marcin Betliński/archiwum
Tylko nieliczne zdziczałe jabłonie są znakiem, że w tym miejscu mieszkali kiedyś ludzie. Wymiotła ich wojna. Jedni uciekli, zanim nad Bałtyk dotarła Armia Czerwona, pozostali musieli opuścić domy już pod rządami polskiej administracji. W dwa lata później w ich miejsce przyszli inni, często jeszcze bardziej sponiewierani przez los. Ale i oni nie nacieszyli się spokojnym życiem we wsi, którą po niemiecku nazywano Deep, a która od 1948 roku nosiła nazwę Czajcze. Kolejna wojna, zwana zimną, oddała wieś wojsku, a ono ćwicząc strzelanie z dział, zrównało ją z powierzchnią ziemi.
J
eszcze 65 lat temu na mierzei jeziora Jamno pomiędzy Unieściem a Łazami istniała osada rybacka. Położenie stało się jej przekleństwem. W 1950 roku kiedy psychoza zimnowojenna była już mocno nakręcona, władze podjęły decyzję, by ten strategicznie ważny teren oddać Wojskom Ochrony Pogranicza. Miały one czuwać nad tym, by imperialistyczny wróg nie zaatakował socjalistycznej Polski od strony morza. Przy okazji pilnowały, by Polacy nie uciekali drogą morską na Zachód. POCZĄTKI Według źródeł niemieckich osada powstała na przełomie XIV i XV wieku. Pierwszymi jej mieszkańcami byli Fryzyjczycy z księ-
stwa Schleswig-Holstein, w północno - zachodnich Niemczech. W dialekcie, którym się posługiwali, nazwa Deep oznaczała nurt, głębinę. Ze względu na położenie osady Fryzyjczycy trudnili się głównie rybołówstwem. A był to czas, gdy dzisiejsze jezioro Jamno było jeszcze coraz płytszą zatoką, którą od otwartego morza dzielił coraz węższy przesmyk. W tym czasie odległy w linii prostej o jakieś dwie mile na południe Koszalin bujnie się rozwijał. Koszalińscy kupcy pomyśleli o tym, że przydałby im się własny port. Stąd ich zainteresowanie osadą (dalej będziemy używać jej polskiej nazwy). W 1356 r. Czajcze stało się własnością miasta. We wsi powstały składy na towary oraz ryby. Do nich transportowano z Koszalina rozmaite wyroby rzemieślnicze, zboże i drewno za pomocą łodzi o płaskich dnach,