Willem Van Immerzeel oczarował mnie swoim zapałem, bezpretensjonalnością i rozległą wiedzą na temat życia ludzi w prymitywnych warunkach. Wówczas wyznałem mu, że celem moich wypraw zagranicznych jest nie tylko poznanie atrakcji turystycznych, ale również – albo przede wszystkim – innych kultur, zwłaszcza kultur odmiennych od zachodniej, określanych nieraz deprecjonującym mianem prymitywnych. Wreszcie, że szukam możliwości bliższego poznania rdzennej ludności i zapoznania się z warunkami, w jakich ona żyje. Wim (Willem) zaproponował mi podróż w góry, która – jak się okazało – zmieniła moją wyobraźnię i pojęcia, nie tylko na temat samej nędzy. Do niektórych wsi można dojechać samochodem 4x4, podróżując karkołomnymi i wyboistymi drogami, a do innych dotrzeć tylko na piechotę lub konno, pokonując potężne różnice wzniesień. Ekscytująca podróż, już sama w sobie jest atrakcją. Doświadczony kierowca i miejscowy przewodnik dbają o bezpieczeństwo. Krajobraz, widoki zapierają dech w piersi. Wioski przyklejone do zbocza gór. Ludzie mieszkają w chatkach zbudowanych z gliny pomieszanej ze słomą z trawy. Żyją tak, jak ich dziadowie, pradziadowie. Ludzie prości, gościnni, mili, ale jakby coś zagubili. Zagubili tradycje, zagubili mądrość przodków. Cywilizacja ich ominęła, ale nie oszczędziła. Trochę bezradni – jak dorosłe dzieci. Nie mają gazet, radia, telewizji. Czasem gdzieś zdezelowany „zagada” tranzystor, jaki pamiętamy z dawnych lat w Polsce. Szkoły kształcą w stopniu podstawowym umiejętność czytania i pisania, co jak na tamtejsze warunki to więcej jak dużo. Kościoły zamknięte, bo księża też o nich zapomnieli. Cmentarze zarośnięte chwastami. Zimno, w chatce płonie ognisko, na które trzeba dmuchać przez bambusową rurkę. Tę czynność wykonują najczęściej dzieci, jednocześnie oddychając dymem z drzewa. Chatka jest całkowicie zadymiona – część zatrutego spalenizną powietrza ucieka przez otwory w ścianie albo przez
Z zaprzyjaźnioną szamanką
63