Interventies
Tonuscomponenten Geactiveerd door het centrale zenuwstelsel
Intrinsieke spanning (EMG-stil)
Fasciale structuren (bv. intramusculair bindweefsel)
Intramusculair vocht
Fysiologisch (vrijwillig)
Passieve spiertonus (passieve weefselstructuren)
Pathologisch (bv. spasme, triggerpoints etc.)
Actieve spiertonus (neurogeen gestimuleerd)
Spiertonus
Figuur 2. Overzicht van componenten die de spiertonus bepalen. Links staan de passieve materiaaleigenschappen van de spier (passieve tonus) en rechts de actief gegenereerde tonus. (Naar: Massi & Hannon, 2008.14)
Behalve bij neurologische problematiek (parese of spasticiteit) komt ook nauwelijks een aanhoudende verhoogde actieve tonus van de gehele spier voor. Er zijn wel lokale actieve tonusproblemen, namelijk triggerpoints. Een triggerpoint is een statische contractie (contractuur) van enkele sarcomeren.8,17 Een triggerpoint geeft een lokaal palpabele verharding in een spier, die verantwoordelijk kan
Beïnvloeden van de passieve en actieve tonus
Er zijn twee indicaties om met massagetechnieken de HRMT te beïnvloeden, namelijk een verhoogde passieve tonus en een verhoogde actieve tonus. De passieve tonus kan (behalve door een toename aan spierbindweefsel) verhoogd zijn door een intramusculair oedeem. Bij intensieve arbeid (bijvoorbeeld hardlopen) wordt er door de verhoogde bloeddruk vocht vanuit de bloedsomloop in de interstitiële ruimte geperst. Dat vocht wordt niet onmiddellijk geresorbeerd en verklaart de ‘harde kuiten’ aan het einde van de wedstrijd. Het vocht wordt afgevoerd door het veneuze systeem en het lymfestelsel. Beide systemen zijn met mechanische prikkels goed te stimuleren en massage blijkt dan ook effect te hebben op de musculaire zwelling na inspanning.15 Het masseren van een ‘hypertone’ spier (een verhoogde actieve tonus) is een veelvoorkomend behandeldoel. Dit is te verklaren doordat eerder werd gedacht dat pijn de tonus van aangedane spieren verhoogt. Als gevolg daarvan zou de doorbloeding afnemen waardoor er nog meer pijn ontstaat (het ‘pijn-spasme-pijnmodel’). Uit recente publicaties blijkt echter dat pijn niet altijd de algehele tonus van spieren verhoogt, maar soms zelfs kan verlagen. Het pijnspasme-pijnmodel op spierniveau is dus achterhaald.16
www.physios.nl
◆
Physios nummer 1 - 2015
Kortdurend pijndempend effect massage Massage, zelfs eenmalig toegediend, heeft een gunstig effect op de pijnsensatie.18 Uit een grote systematische Cochrane-review blijkt dat massage een kortdurende pijnreductie geeft bij nekklachten.2 Ook is er evidentie voor een kortetermijneffect van massage bij lage rugklachten, met name in het subacute en chronische stadium.3 Hierbij wordt opgemerkt dat de methodologische kwaliteit van de geïncludeerde studies beperkt is. Zelfs een systematische review van systematische reviews beaamt de kortetermijneffecten van massage bij lage rugklachten.4
16