Colofon NURSE ACADEMY O&T Nascholingstijdschrift voor verpleegkundigen in de ouderenen thuizorg. Is een uitgave van Zwinq BV en verschijnt 4 maal per jaar. www.nurseacademyot.nl Onder redactie van Paulien Spieker (hoofdredacteur), E-mail: spieker@prelum.nl Dr. Bianca Buurman, verpleegkundige n.p. en senior onderzoeker/ bijzonder lector transmurale ouderenzorg, AMC en Amsterdam School of Health professions, Amsterdam Katja van Essen, verpleegkundig specialist Domus Nostra; Saffi er de Residentiegroep, Den Haag Erica Nuijten, verpleegkundig specialist intensieve zorg, Thebe West Brabant Els Hoekman, wijkverpleegkundige, Buurtzorg Nederland Marjan Maneschijn, verpleegkundig specialist cardiologie, Icare thuiszorg Redactieadres Prelum Uitgevers, De Molen 37, Postbus 545, 3990 GH Houten Astrid Brouwer (redactiecoördinator). E-mail: brouwer@prelum.nl Uitgevers Klaartje Droste, E-mail: droste@prelum.nl Charles Dumas, E-mail: dumas@prelum.nl Anton van Kempen, E-mail: kempen@prelum.nl Prelum Uitgevers, De Molen 37, Postbus 545, 3990 GH Houten www.prelum.nl, info@prelum.nl Accreditatie Accreditatie is aangevraagd bij het Kwaliteitsregister V&V en het RSV. Basis ontwerp Noinoloi.nl Vormgeving CO2 Premedia bv, Amersfoort Medische tekeningen Ron Slagter Druk Euradius
2
Abonnementen Een abonnement op het nascholingstijdschrift en toegang tot de besloten website www.nurseacademyot.nl, het maken van kennistoetsen en een certificaat van gemaakte kennistoetsen kost € 129,50 per jaar. Zie voor meer informatie over het lidmaatschap: www.nurseacademyot.nl. Collectief abonnement voor meerdere deelnemers of instellings abonnement voor bibliotheken op aanvraag bij de uitgever: droste@prelum.nl Adreswijzigingen Prelum Uitgevers, De Molen 37, Postbus 545, 3990 GH Houten Auteursrecht © Nurse Academy; Zwinq BV, Houten. Zie de standaard publicatievoorwaarden op www.nurseacademy.nl. Overname van artikelen uitsluitend met voorafgaande schriftelijke toestemming van Prelum Uitgevers. Disclaimer Medische kennis is voortdurend aan verandering onderhevig. Wanneer nieuwe informatie beschikbaar komt, zijn veranderingen in behandeling, procedures, materialen, apparatuur en het gebruik van geneesmiddelen nodig. Redactie, auteurs, vertalers en uitgever hebben er zo veel mogelijk voor gezorgd dat de informatie in dit tijdschrift correct is. De lezer wordt echter sterk aangeraden te controleren of de informatie voldoet aan de meest recente wetgeving en behandelingsrichtlijnen ISSN tijdschrift ISSN website
2452-0993 2452-1000
Vanwege de aard van de uitgave wordt de abonnee geacht het abonnement in het kader van zijn beroeps- of bedrijfsuitoefening te ontvangen (met uitzondering van studenten en gepensioneerden). Mocht dit anders zijn, dan is de abonnee gehouden dit binnen één maand na ontvangst van de bevestiging van het abonnement per e-mail, telefonisch of schriftelijk aan de uitgever door te geven.
CASUÏSTIEK
4
Stil delier Het hypoactieve of stil delier komt waarschijnlijk relatief vaker voor bij ouderen. De verpleegkundige neemt een centrale positie in bij het vroegtijdig herkennen van het hypoactieve delier en het inzetten van interventies gericht op preventie en behandeling. Ook voorlichten van familie en het betrekken van de familie bij de behandeling zijn hierbij belangrijke aspecten. Daarnaast wordt in dit artikel aandacht besteed aan de pathofysiologie, diagnostiek en medicamenteuze behandeling van het hypoactieve delier. Liesbeth van Gemert, Rikie Scholtens, Sara Beishuizen
ZIEKTEBEELD
17
Seksualiteit bij de ziekte van Parkinson Minder bekend is dat bij de ziekte van Parkinson ook niet-motorische klachten kunnen ontstaan, zoals depressie, geheugenstoornissen, obstipatie, slaap- en seksuele stoornissen. Deze niet-motorische klachten nemen toe naarmate de ziekte vordert en hebben veel impact op de kwaliteit van leven van de patiënt en partner. Seksuele disfunctie (SD) is één van deze niet-motorische gevolgen, waarbij fysieke beperkingen, relationele, psychologische factoren enmedicatie een rol spelen. Herma Lennaerts-Kats, Anoek Forkink, Paul Rabsztyn
En verder: KLINISCH REDENEREN 10 Multidisciplinaire richtlijn ‘Herkenning en behandeling van pijn bij kwetsbare ouderen’; verpleegkundig handelen Sandra Zwakhalen
FARMACOTHERAPIE 23 Vitamine D, van belang
van de wieg tot het graf Remco Boerman
MULTIMORBIDITEIT 33 Meerdere aandoeningen
tegelijk Erica Nuijten
COMMUNICATIE 46 Omgaan met cognitieve communicatieproblemen bij personen zonder afasie
Hannelore van der Velden