De rijke historie van het openluchttheater
Culturele parel in het groen De Tribute Night in het vernieuwde Openluchttheater De Huininkmaat (2017). Foto: Theo Plekenpol
Zeventig jaar geleden werd openluchttheater De Huininkmaat voor het eerst geopend. Winterswijks culturele buitenplaats bood vertier aan jong en oud. Na succesvolle jaren werd het amfitheater langzaam door de tijdsgeest ingehaald. De popmuziekminnende jeugd deed pogingen de plek nieuw leven in te blazen, maar het mocht niet baten. Het duurde tot 2004 eer het zieltogende theater, zo goed als vergaan, door een groep vrijwilligers aan de vergetelheid onttrokken werd. Na een grondige renovatie kan inmiddels alweer tien jaar genoten worden van een afwisselend zomervullend programma. Inclusief popmuziek.
Door Erik Meinen
In het begin van de twintigste eeuw zijn er wel openluchtspelen in Nederland, maar nog geen theaters die speciaal hiervoor zijn aangelegd. De openluchttheaters in Oisterwijk en Valkenburg zijn de eerste in ons land. Door de crisis in de jaren 30 worden er in het kader van de rijkswerkverschaffing meer openluchttheaters gebouwd. Een “zinvolle tijdsbesteding” en “verheffing van het volk” zijn de argumenten voor de aanleg. In 1938 krijgt de Achterhoek zijn eerste openluchttheater, De Zandkuil, op de westelijke flank van de Paasberg in Lochem, op de plek van een voormalige zandafgraving. Ook elders in de Achterhoek ontstaat de behoefte aan een accommodatie voor toneelvoorstellingen in de openlucht. Een goedkoop en geschikt alternatief voor een duur, nieuw gebouw. Nog voor de oorlog opent in Gendringen openluchttheater Engbergen haar poorten.
De beoogde locatie voor het openluchttheater bevindt zich in het Huininkmaatbos, achter het Huininkmaatpark aan de Eelinkstraat, direct naast het in 1926 geopende Algemene Ziekenhuis.
Bij het ontwerp van het nieuwe theater laat de Winterswijkse architect Jakob van der Schaaf zich adviseren door Adriaan Hooykaas, een landelijk bekende toneelspeler-regisseur en deskundig op het gebied van openluchtspelen. In februari 1949 wordt met de bouw van het theater begonnen. Winterswijks nieuwe culturele parel in het groen krijgt de beschikking over maar liefst duizend zitplaatsen: betonnen banken, die amfitheatergewijs geplaatst worden, zodat ook toeschouwers op de achterste rijen goed zicht hebben op het 150 vierkante meter grote met gras bedekte toneel. Achter het podium komt een gebouwtje voor kleedkamers, een grimeerruimte en toiletten. Een flinke zolder biedt opslagruimte voor decorstukken.
Stichting
In Winterswijk is het Feestgebouw aan de Haitsma Mulierweg nauwelijks bruikbaar voor toneeluitvoeringen. Mede daarom wordt op initiatief van plaatselijke leden van de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen en met goedkeuring van de gemeenteraad in juli 1947 de Stichting ter Exploitatie van het Openluchttheater “De Huininkmaat” opgericht.
Vliegende start
Op zaterdagavond 11 juni 1949 wordt De Huininkmaat officieel geopend. Lokale, regionale en provinciale hoogwaardigheidsbekleders en vertegenwoordigers van ruim 70 Winterswijkse verenigingen en corporaties wonen de opening bij. Het Utrechtse gezelschap De Ghesellen van
den Spele voert op zaterdag en zondag het treurspel De Paradijsvloek op. De Gelderse Tramwegen zet extra bussen in voor het vervoer van de vele bezoekers uit omliggende gemeenten.
De stichting gaat vol enthousiasme aan de slag. In augustus is er een toneeluitvoering van het blijspel The Taming of the Shrew van William Shakespeare, uitgevoerd door het Zuid-Nederlands Toneel. In dezelfde maand doen Winterswijkse toneelspelers mee in de 18de eeuwse komedie Een Romantische Liefde. Ruim 700 bezoekers klappen zich de handen blauw. Voor de kinderen brengt het Nederlands Jeugdtoneel de voorstelling Levend Speelgoed voor het voetlicht. Ondanks de vliegende start wordt het eerste boekjaar afgesloten met een tekort van f 4200,-. B&W stelllen voor de jaarlijkse subsidie te verhogen tot f 3000,-. Het voorstel wordt aangenomen. Hoogtepunten van 1950 zijn het Deense blijspel De Verstoorde Bruiloft, het Scapinoballet en Het Geheim van de Ravenhorst, een middeleeuws openluchtspel uitgevoerd door de gezamelijke Winterswijkse toneelverenigingen. De jeugd geniet van voorstellingen van Pascha en de Beer en De Wijze Boer. Ook het jaar daarop is er volop activiteit in de Huininkmaat. Vooral de kindervoorstellingen georganiseerd door de Pro Juventute, een landelijke jeugdzorgorganisatie, bekend van de huis-aan-huis verkochte Oranjehuiskalenders, doen het goed. De poppenkast van Jan Klaassen met accordeonbegeleiding van de Winterswijkse muzikant Gerrit Wieskamp sr. en het kindercircus De Elleboog uit Amsterdam lokken meer dan duizend jeugdige bezoekers naar het theater.
Culturele Raad
Het jeugdige publiek geniet van het Amnesty popfestival (1973). Foto: Kees Th. Westendorp
24
De poster van het Amnesty popfestival in 1973. Foto: PAL/Dolf Ruesink
In de loop van de jaren vijftig neemt de welvaart met rasse schreden toe. De eerste huishoudens schaffen zich een televisietoestel aan. Ze halen het theater in eigen huis. De betaalde verlofdagen