Parkway Drive Jan Willem Terlouw by Portfolio Jan Willem Terlouw

NOMINATIE ARCHIPRIX 2017

Jan Willem Terlouw 01-04-2016

Praktische gegevens Titel afstudeeropgave

Parkway Drive

Student Jan Willem Terlouw Abraham Kuyperlaan 79b 3038 PG Rotterdam +31 6 14346684 janwillemterlouw@gmail.com Afstudeercommissie

Afstudeermentor Gerard Loozekoot UNStudio Stadhouderskade 113 1073 AX Amsterdam 020 5702040 (bureau) g.loozekoot@unstudio.com Externe criticus Henk Hartzema Studio Hartzema Westblaak 49 3012 KD Rotterdam 010 2810751 (bureau) mail@studiohartzema.com Voorzitter afstudeercommissie Robert von der Nahmer RAVB Directiekade 23 3089 JA Rotterdam 010-7944855 r.m.l.von.der.nahmer@hr.nl

Inhoud Omschrijving opgave

Aanleiding Opgave Lokatie Relevantie Ruimtelijke probleemstelling Stellingname

5 6 7 8 8 9

Positionering in de beroepspraktijk

De curve

Gotiek Arts & Crafts Art Nouveau Digital Arts & Crafts

57 58 59 60 61

Analyse/Onderzoek

Plan en toelichting

Verbinding Rotterdam/Antwerpen Infrastructuur rond Rotterdam Uitbreiding van de ringweg Lokatie A13/A16 tracĂŠ Schieveen Rotterdam The Hague Airport Vlinderstrik Schiebroekse park Park de Polder Triangelpark Lage Bergse Bos Terbregseveld Inpassing en dwarsrelaties Hoogsteligging en visuele waarneming Kunstwerken Parkway Autobahn Groene bermen Vervuiling van bermen De toekomst van de auto De toekomst van de weg

13 17 19 20 24 24 24 24 25 25 25 25

Het wegdek

Detaillering wegdek De crashbarrier als drager Plankaart met deelgebieden Uitwerking deelgebieden Deelgebied 1 Schieveen <> Rotterdam The Hague Airport Deelgebied 2 Vlinderstrik <> Schiebroekse park Deelgebied 3 Lage Bergse Bos <> Molenlaankwartier Deelgebied 4 Ommoord <> Nieuw Terbregge

64 66 68 72 74 76 80 84 100

Plankaart met dwarsverbindingen Uitwerking dwarsverbindingen Viaduct Fiets- en voetgangerstunnel Fiets- en voetgangersbrug

104 106 108 116 124

Structuur Materiaalgebruik Techniek Principedetaillering

134 136 142 146

26 30 34 42 46 48 49 53 55

Omschrijving opgave

Aanleiding De aanleiding tot het formuleren van mijn afstudeeropgave zijn mijn persoonlijke fascinatie voor vergeten plekken en technische ruimtes en de maatschappelijke vak gerelateerde actualiteit die gaat over de verrommeling van het aan de snelweg grenzende landschap. Fascinatie Mijn fascinatie ligt in het ontwerpen van vergeten plekken en technische ruimtes. Het leven inblazen en opladen van deze vaak wezenloze, non-descripte ruimtes zie ik als één van mijn strategieën om stedelijke gebieden werkelijk duurzaam te ontwikkelen. Ik ben van mening dat dergelijke vergeten plekken en technische ruimtes een ideale aanleiding kunnen zijn tot het creëren van vernieuwende ruimtes, functioneel maar vooral ook emotioneel. Deze vernieuwende ruimtes vormen precieze inpassingen, die ruimte scheppen welke daadwerkelijk bijdragen aan de stad en het stedelijk leven. Actualiteit Als gevolg van wereldwijde verstedelijking, vraag naar goede bereikbaarheid en toenemende mobiliteit verandert de snelweg en het aangrenzende landschap in snel tempo. Het beeld vanaf de snelweg wordt meer en meer bepaald door retailparken, bedrijventerreinen, pompstations, parkeerterreinen, viaducten, tunnels en geluidsschermen. Door de veelheid en de ogenschijnlijke willekeur, van alles dat zich langs en boven de snelweg bevindt, wordt de ruimtelijke ervaring vanaf de snelweg als rommelig, zielloos en nietszeggend ervaren. Daarnaast wordt de snelweg vanuit het aangrenzende landschap vooral gezien als een fysieke en mentale barriére.

Knooppunt Ridderkerk A16 5

Opgave Vanuit mijn persoonlijke fascinatie en de maatschappelijke vak gerelateerde actualiteit heb ik de volgende afstudeeropgave geformuleerd: Een civieltechnisch snelwegtracé, vol van wezenloos non-descripte plekken, als een aaneen geschakelde ruimtelijke ervaring architectonisch vormgeven. Civieltechnisch Civiele techniek is een toegepaste wetenschap die zich bezig houdt met het louter functioneel ontwerpen, realiseren en onderhouden van objecten die verankerd liggen in de grond. Voorbeelden van dergelijke objecten zijn kabels, leidingen, wegen, tunnels, bruggen, viaducten, geluidsschermen, vangrails en gebouwen. In tegenstelling tot civiele techniek is architectuur geen wetenschap maar een toegepaste kunst, het synoniem voor architectuur is immers bouwkunst. Volgens Vitruvius is architectuur gestoeld op drie principes: schoonheid, stevigheid en bruikbaarheid. Civiele techniek gaat over functionaliteit, architectuur gaat over functionaliteit en esthetiek. Door een civiel technisch bouwwerk een esthetische laag toe te kennen ontstaat een architectonisch bouwwerk. Snelwegtracé Een snelweg is een conflictvrije weg die bestemd is voor snel gemotoriseerd verkeer zoals auto’s, vrachtauto’s, bussen en motorfietsen. Conflictvrij wil zeggen dat de kruisingen met andere wegen ongelijkvloers (dus verhoogd of verlaagd) zijn en dat er een middenberm is die een scheiding maakt tussen de twee rijrichtingen.Een synoniem voor het woord tracé is traject. Traject is een afgeleide van het Latijnse woord transiectum dat zoiets betekent als: iets ergens doorheen gooien, of letterlijk gezegd: doorworp. Een traject is een weggedeelte inclusief kunstwerken tussen twee knooppunten, het begin- en het eindpunt.

Wezenloos Afwezigheid van de geest, dat is de ware betekenis van wezenloos. Een woord dat niet alleen geprojecteerd kan worden op menselijke geesten maar ook op fysieke omgevingen. Deze fysieke omgevingen kenmerken zich doordat ze doods, nietszeggend en uitdrukkingsloos zijn. Het zijn omgevingen die grote mentale impact generen, maar deze impact is louter negatief. Non-descript Non-descript zou je letterlijk kunnen vertalen als het ontbreken van een script, of anders gezegd onbeschreven. Fysieke plekken die non-descript zijn, hebben geen beschrijving. Ze hebben geen vastgestelde functie. Het zijn restruimten die ontstaan om andere functies te dienen. Descripte ruimten zijn beschreven, en maken een vorm van functioneren mogelijk. Ruimtelijke ervaring Vanuit het perspectief van de beschouwer is ruimte een zintuiglijke ervaring. We verzamelen informatie via onze ogen, oren, neus en tastzin en stellen aldus een bewustzijn van een plek samen, en zo ervaren we ook architectuur. Door onze zintuigen te gebruiken, identificeren we de plek en wat daar gebeurt. Verder oordelen we over onze ervaring in die ruimte, en van daaruit over de ruimte zelf.

Lokatie Het in 2017 nieuw aan te leggen verbindingstracĂŠ A13/A16 ten noorden van Rotterdam.

TracĂŠplan A13/A16, Rijkswaterstaat 7

Relevantie Maatschappelijk Er staan bijna dagelijks files op de A13 bij Overschie en op de A20 tussen het Kleinpolderplein en het Terbergseplein. Omdat weggebruikers deze files proberen te omzeilen, slibben lokale wegen dicht. Daarom is het plan geopperd om de A13 vanaf Rotterdam The Hague Airport doormiddel van een nieuw snelwegtracé te verbinden met de A16 ter hoogte van het Terbergseplein. Het aan te leggen snelwegtracé, dat op veel lokaal verzet stuit, komt om Hilligerberg en Rotterdam The Hague Airport heen te leggen en doorkruist de Schiezone, het Schiebroekse Park en het Lage Bergse Bos. Vakmatig Architecten kunnen een grote rol spelen bij de acceptatie en perceptie van snelwegtracés door het aangrenzende landschap (inclusief civiele werken) te ontwerpen en onderdeel te laten worden van het stedelijk weefsel. De globale inpassing van het snelwegtacé vraagt om een lokale aanpassing. Een aanpassing die niet alleen rekening houdt met de gebruikers (de automobilisten) maar ook met de ‘toeschouwers’ (de omwonenden). De vakmatige relavantie is groot, infrastructuur heeft immers grote maatschappelijke waarde en is uitermate zichtbaar en ervaarbaar. Infrastructuur is onlosmakelijk verbonden met stedelijke cultuur. Ze maakt bewegingen mogelijk, en daarmee ontmoetingen, uitwisseling en interactie. Daarnaast moeten we (als architecten) anticiperen op de technologisch evoluerende automobiel. Door het gebruik van duurzame brandstoffen nemen bijvoorbeeld fijnstof en geluidsoverlast af. Daarnaast veranderd langzamerhand de rol van de automobilist, van actief naar meer en meer passief.

Ruimtelijke probleemstelling Er is niet voor niets veel weerstand tegen de komst van het nieuwe A13/A16 snelwegtracé. De komst van het nieuwe tracé dient een nationaal belang, maar creëert tegelijkertijd lokale problemen. De bewoners van de aangrenzende stadsdelen Hillegersberg en Schiebroek zijn, niet ten onrechte, bang voor geluidsoverlast, fijnstof en horizonvervuiling. Het nieuwe snelwegtracé zal ook een aantal belangrijke en zeer geliefde natuur- en recreatiegebieden doorkruisen. Daarnaast doorkruist het geplande tracé een groot aantal lokale weg- spoor- en waterstructuren, en om deze gebieden en structuren te kunnen behouden en niet te hoeven onderbreken zijn een groot aantal, uitermate zichtbare, civiele bouwwerken noodzakelijk. Civiele bouwwerken worden de regel door de overheid individueel aanbesteed, en meestal gegund aan de economisch meest voordelige inschrijving. Alleen in uitzonderlijke gevallen wordt de deelname van een architect binnen de inschrijving verplicht gesteld. Als het geen vereiste is wordt er geen architect uitgenodigd omdat deze in de ogen van praktische specialisten (constructeurs, bouwers, adviseurs, enz), wordt gezien als een risicovolle, prijsverhogende factor. Dit beleid heeft er toe geleid dat civiele bouwwerken geen architectonische samenhang vertonen, en dat ze meestal louter functioneel en vanuit een kostentechnisch oogpunt vormgegeven zijn. Zo ontstaat een onsamenhangend beeld dat als rommelig en chaotisch wordt ervaren en misschien zelfs de doorstroming van het verkeer in stedelijke gebieden belemmerd.

Stellingname Ik kies een nieuw gezichtpunt door niet het (geplande) snelwegtracé maar het direct aangrenzende (stedelijke) landschap (inclusief civiele bouwwerken) als een continue intergraal ontwerpvraagstuk te benaderen. In de kern gaat het me om het creëren van samenhang, continuïteit en identiteit tussen het aangrenzende (stedelijke) landschap en de civiele werken. Een goed ontwerp kan leiden tot besparing op investeringen vanwege de integrale aanpak, daarnaast anticipeert de integrale aanpak op toekomstig gebruik en de esthetische beleving afvan het snelwegtracé en de aangrenzende gebieden. Ik zie het aangrenzende (stedelijke) landschap en civiele bouwwerken niet meer als een probleem of een noodzakelijk kwaad. Voor mij is het een nieuwe kans om als architect een ruimtelijke kwaliteit (meerwaarde) te realiseren in stad en landschap, een esthetisch aantrekkelijke en tot de verbeelding sprekende omgeving voor bewoners en passanten.

Back to the future..... 9

Analyse/Onderzoek

A13/A16 in het landelijke netwerk Delfzijl Groningen

A31

Leeuwarden

A32

A28

Sneek

Het A13/A16 tracé is een verbinding tussen twee bestaande snelwegen, de A13 en de A16. Het nieuwe tracé wordt het A13/A16 tracé genoemd maar is eigenlijk een verlenging van de A16.

Assen

Heerenveen

De A13 is een relatief kort stuk snelweg dat ontspringt bij knooppunt Ypenburg in Den Haag en eindigt bij de Stadhoudersweg in Rotterdam.

Den Helder

A28

A6 A32

Emmen

Hoogeveen

Lelystad

Haarlemmermeer

Katwijk

A50

A27

A44

Almelo

Almere

A10

Haarlem

Zwolle

A6 Amsterdam

A200

A28

Purmerend

Zaanstad

A208

A28

Utrecht

A12

Ede

A20

A38 Dordrecht

A4 Roosendaal

Vlissingen

A58

Bergen op Zoom

A58

A27

A18

A326

Oss

A50

‘s Hertogenbosch

A59

Doetinchem

A73 Nijmegen

A16 Zierikzee

A325

A15

A15 A29

A12

A15

A27

Hellevoetsluis

Middelburg

A348 A50

A16

Rotterdam

Het A16 tracé is onderdeel van het Internatinale E19 tracé dat Amsterdam met Parijs verbindt.

Arnhem

A20

Delft

A15

A50

A12

A13

Westland

Enschede Zutphen

A30

A28

A12

De A16 vormt een belangrijk verbinding tussen Rotterdam en België. De weg begint in Rotterdam (ter hoogte van knooppunt Terbregseplein) en loopt via Dordrecht en Breda naar Antwerpen. Daarbij moet de snelweg drie brede waterwegen passeren: de Nieuwe Maas (over de Van Brienenoordbrug), de Oude Maas (door de Drechttunnel) en het Hollands Diep (over de Moerdijkbrug).

Hengelo

A35

A1 Amersfoort

Deventer

A27

A35

Apeldoorn

Hilversum

Leiden

Zoetermeer

A37

Hoorn

Alkmaar

A22

A28

Meppel

A77

A59 A65

A17 A58

Breda

A16

A27

A261 Tilburg

A73

A50

A65

A58

A270

A58

Helmond

A73

Eindhoven

A67

A67 Venlo

Terneuzen

A67 A2

A73

Roermond

A2 Geleen

A76

Heerlen

A79

Maastricht

A4 A12

A13/A16 A20

A20

Rotterdam A4

Brieenoordbrug Rotterdam

A15

Brieenoordbrug

Ridderkerk Hendrik-Ido-Ambacht

A15

Dordrecht

Drechttunnel Dordrecht

A29

Moerdijkbrug Moerdijk Drechttunnel

A59 A27

A16

A59

Breda

A17

Verdiepte ligging Breda / HSL

A58 A4

A58

Hazeldonk

Nederland

Moerdijkbrug A58

BelgiĂŤ

Haven Rotterdam

E19 Brecht

Brasschaat

Antwerpen Verhoogde ligging ring Antwerpen

verdiepte ligging Breda / HSL

Ring Antwerpen

Haven Antwerpen

Verbinding Rotterdam/Antwerpen De A16, de verbindingsweg tussen Rotterdam en Antwerpen, is een verbinding tussen twee grote wereldhavens. Kenmerkend voor het tracé zijn vijf grote infastructurele werken. Deze vijf grote infrastructurele werken bepalen in grote mate de ritmiek en de beleving van het snelwegtracé.

Verhoogde ligging ring Antwerpen

De ruimtelijke beleving van deze vijf infrastructurele werken kan negatief of postief ervaren worden. Dit heeft voornamelijk te maken met de hoogteligging van het wegdek. Wanneer het wegdek onder het maaiveld zakt ontstaat een negatieve ervaring voor de automobilist omdat het gezichtsveld verkleind wordt. Wanneer het wegdek boven het maaiveld uitsteekt wordt ons gezichtsveld verbreed, dit wordt als positief ervaren. Het A13/A16 tracé is een extentie van het A16 tracé en wordt daardoor een belangrijk onderdeel in de ruimtelijke ritmiek en beleving van het totale A16 tracé. A13/A16 Rotterdam

verdiepte ligging Breda / HSL

Moerdijkbrug

Drechttunnel Dordrecht

Brieenoordbrug Rotterdam

Rotterdam The Hague Airport

Tunnel Lage Bergse Bos

Totale lengte A16: 58km

A12 Knooppunt Antwerpen Noord

N19 <> A16 A58 Knooppunt Galder

A58 Knooppunt Princeville

A59 A17 Knooppunt Zonzeel Knooppunt Klaverpolder

A15 A38 Knooppunt Ridderkerk

A20 Knooppunt Terbergseplein

Verhoogde ligging, Ring Antwerpen De verhoogde ligging voorkomt het in tweeën splitsen van stedelijk weefsel. Daarnaast biedt het de automobilist een weids uitzicht over de stad en haven. Het nadeel van de verhoogde ligging in de immense infrastructurele betonstructuur en de daaruit voortvloeiende zeer onaangename donkere en kille onderwereld.

Verdiepte ligging, Breda/HSL De verdiepte ligging isoleert de snelweg (vooral visueel) van het omliggende stedelijke weefsel, daarnaast draagt de verdiepte ligging bij aan de afname van geluidsoverlast. De ervaring vanaf het tracé is vooral negatief, de verdiepte ligging belemmerd het uizicht en je ruimtelijke orïentatie.

Moerdijkbrug, Moerdijk De Moerdijkbrug is een waanzinnige visuele ervaring voor automobilisten, het biedt een weids uitzicht over het Hollands Diep. Dit komt mede door de horizontale bouw van de brug, de constructie van de brug zit onder het wegdek en niet erboven.

Drechttunnel, Dordrecht De Drechttunnel en in zekere mate ook de geluidsschermen aan beide zijden van de tunnel isoleren de visuele ervaring van de automobilist volkomen. De tunnelwanden en het vlakke plafond zorgen voor een claustrofobische ervaring. De tunnel voorkomt het in tweeĂŤn splitsen van het landschap.

Brienenoordbrug, Rotterdam De Brienenoordbrug is een waanzinnige ervaring voor automobilisten, de verhoogde ligging van de brug biedt een weids uitzicht over de stad Rotterdam. De Brienenoordbrug werkt als door zijn boogconstructie als een landmark in het landschap en als een entreepoort van Rotterdam.

Infrastructuur rond Rotterdam De 41 km lange rondweg rond Rotterdam is de drukste ringweg van Nederland en wordt ook wel de ‘Ruit van Rotterdam’ genoemd. Deze naam is onstaan doordat vier snelwegen gezamelijk de ruitvormige ringweg rond Rotterdam vormen. De ringweg wordt gevormd door de A4 aan de westzijde van Rotterdam, de A15 aan de zuidzijde, de A16 aan de oostzijde en de A20 aan de noordzijde van Rotterdam. In de ringweg bevinden zich de Brienenoordbrug en de Beneluxtunnel welke gezamelijk de enige doorgaande verbindingen vormen tussen Zuid-Holland en Noord-Brabant. De ringweg telt ruim 15 afritten en 6 knooppunten. Belangrijk voor het A13/A16 snelwegtracé is knooppunt Terbregseplein. Van hieruit wordt het A13/A16 snelwegtracé, voorkomend vanuit het A16 snelwegtracé, ontsloten. Streekplan IJsselmonde, 1937

Omdat de ring van Rotterdam uit verschillende snelwegen bestaat is geen éénduidige aanleggeschiedenis. Het oudste deel van de ring rond Rotterdam is de A16, waarmee werd eind jaren 30 begonnen. In 1943 werd het eerste vierbaansdeel opengesteld tussen Rotterdam en Zwijndrecht. In 1965 opende de Van Brienenoordbrug en in 1973 was de A16 voltooid tot aan het Terbregseplein. In1967 werd de Beneluxtunnel als toltunnel opengesteld, en het knooppunt Kethelplein werd in gebruik genomen, evenals de A20 tot aan Schiedam. In 1969 werd de A20 tot aan het knooppunt Kleinpolderplein in oostelijke richting opengesteld. In 1972 en 1973 volgde de A20 tot aan het Terbregseplein. De intentie om het geplande A13/A16 tracé aan te leggen is niet nieuw, in Streekplan IJsselmonde komt het tracé al voor, dit plan werdt in 1937 opgesteld.

Plan 2000+, 1967 17

Berkel en Rodenrijs

Delft

Bergschenhoek

A13

A13/A16

A20 Nieuwerkerk a/d IJssel

A4 A20 A13

Capelle a/d IJssel

Maassluis

A15

A15/A20

A20 Vlaardingen

Rotterdam

Schiedam

A16

Krimpen a/d IJssel

A15 Ridderkerk

Alblasserdam

Barendrecht

Spijkenisse

A16

A15

Hendrik-IdoAmbacht

A29 Oud-Beijerland

Zwijndrecht

De â&#x20AC;&#x2DC;Ruit van Rotterdamâ&#x20AC;&#x2122; de fases van uitbreiding

Dordrecht

A13

Uitbreiding van de Ringweg A20

A20

Ring heden A15

A15

A29

De Overheid en Rijkswaterstaat willen de ring van Rotterdam uitbreiden omdat er dagelijks files op de A13 bij Overschie en op de A20 tussen het Kleinpolderplein en het Terbregseplein staan. Omdat weggebruikers die files proberen te omzeilen, slibben lokale wegen dicht. Daarom wordt de A13 vanaf Rotterdam The Hague Airport rechtstreeks verbonden met de A16 ter hoogte van het Terbregseplein. Het nieuwe A13/A16 tracé zal bijdragen aan een vlottere doorstroom van verkeersstromen op de A13 en de A20. Het verkeer op deze wegen zal immers afnemen. Daarnaast draagt het nieuwe tracé bij aan een betere onstuiting van het noordelijke deel van de Rotterdamse regio, en de afname van verkeer op lokale wegen. Het nieuwe A13/A16 tracé zal daarnaast de leefbaarheid rond de A13 en de A20 verbeteren. Door de afname van verkeer zal er minder, geluidsoverlast en fijnstofvervuiling zijn.

A16

A13

A13/A16

A20

Ring toekomst A15

A15

A29

A16

Lokatie A13/A16 tracé Het nieuwe A13/A16 tracé verbindt de A13 bij afslag Berkel en Rodenrijs met de A16 bij het Terbregseplein. De N209 (Doenkade), de weg die parallel loopt aan de start- en landingsbaan van Rotterdam The Hague Airport wordt vervangen door het nieuwe A13/A16 snelwegtracé. Daarna buigt de weg bij het Lage Bergse Bos af riching het zuiden. Daar sluit het nieuwe tracé aan op knooppunt Terbregseplein. Opvallend aan het gebied is de enorme hoeveelheid sport- natuur- en recreatiegebieden. Het gebied is een verbindende schakel tussen natuur- en recreatiegebied Midden-Delfland (aan de zuid-westkant van Delft) en sport- en recreatiegebied de Rottemeren (ten oosten van Bergschenhoek).

Groenstructuren in het A13/A16 tracégebied, Rotterdam Noord 20

A13 richting Delft / Den Haag

Bergschenhoek

Berkel en Rodenrijs

Hoeksepark Park de Polder richting Midden-Delfland

Hoge Bergse Bos richting Rottemeren

Triangelpark

Vlinderstrik Lage Bergse Bos Schiebroekse park

Schieveen

Molenlaankwartier Terbregseveld

Ommoord

Schiebroek

Schiezone

Terbregge

A20 richting Utrecht Rotterdam -The Hague Airport

Berg en Broekpark

Bergse Plassen Nieuw Terbregge

Knooppunt Terbregseplein

Prins Alexander

Hillegersberg - Zuid Park Zestienhoven

Liskwartier

Kralingse Bos / Plas

Overschie Spaanse Polder

Knooppunt Kleinpolderplein

Blijdorp

bergpolderkwartier

Crooswijk

Rotterdam CS A16 richting Dordrecht / Breda

Groenstructuren in het A13/A16 tracĂŠ gebied, Rotterdam Noord

Schieveen

Vlinderstrik (in ontwikkeling)

Park de Polder (in ontwikkeling)

Lage Bergse Bos

Rotterdam The Hague Airport

Schiebroekse park

Triangelpark (in ontwikkeling)

Terbergseveld (in ontwikkeling)

Schieveen

Rotterdam The Hague Airport

Vlinderstrik

Schiebroekse park

De polder Schieveen (of Schieveense polder), is een weidegebied van 460 hectare tussen Delft en Rotterdam. Het is een veenpoldergebied dat zich nog in de oorspronkelijke staat bevindt. Na de drooglegging in 1892 is er in de structuur en verkaveling niets veranderd. De Schieveen is daarnaast een belangrijke schakel in de groene noordrand van Rotterdam. Samen met aangrenzende groengebieden als Schiezone en Vlinderstrik vormt Schieveen een groene buffer tegen de verstedelijking en een ecologische en recreatieve verbinding tussen Midden-Delfland en Rottemeren. De Schieveen is een belangrijk wiede- natuurgebied voor bijvoorbeeld Grutto’s en Lepelaars.

Rotterdam The Hague Airport (aangelegt in 1956) heeft een oppervlakte van circa 220 hectare en is sinds 2006 na Eindhoven Airport het tweede regionale vliegveld van Nederland, gemeten naar het aantal reizigers.

De Vlinderstrik (Berkelse Zuidpolder en de Rotterdamse Schiebroekse Polder) is een weidegebied gelegen tussen Rotterdam en Berkel en Rodenrijs en heeft, zoals de naam al doet vermoeden, de vorm van een vlinderstrik. Dit gebied is een veenpoldergebied en wordt momenteel ontwikkeld tot natuur- en recreatiegebied. In de toekomst zal de Vlinderstrik, doormiddel van ecoducten gekoppeld worden aan het Schiebroekse park dat aan de andere zijde van de A13/A16 tracé gesitueerd is. Het open weidekarakter blijft gehandhaafd, maar het landschap wordt afwisselender en kleinschaliger. Samen met aangrenzende groengebieden als Hoge- en Lage Bergse Bos en de Schieveen vormt de Vlinderstrik een groene buffer tegen de verstedelijking en een ecologische en recreatieve verbinding tussen Midden-Delfland en Rottemeren.

Het Schiebroekse park is echt een natuurpark. Vroeger was dit wel anders. In de jaren zestig is het park als een ‘strak’ cultuurpark aangelegd voor de wijk Schiebroek. Twintig jaar later, in de jaren tachtig, kreeg het park een wat verwilderde uitstraling. Tussen 1999 en 2006 is het Schiebroekse park volledig gerenoveerd.

Schieveen 24

Het vliegveld ligt in de Zestienhovensepolder, net ten noorden van Rotterdam. De luchthaven is eigendom van de Schiphol Group, met als aandeelhouders de Staat der Nederlanden, en de gemeentes Amsterdam en Rotterdam. De luchthaven heeft één start- en landingsbaan met een lente van 2260m in oost-westrichting, die afhankelijk van de windrichting in beide richtingen kan worden gebruikt.

(in ontwikkeling)

Schiebroekse park

Om de natuurlijke structuur te behouden, zijn er bovendien Schotse Hooglanders geïntroduceerd. Deze grazen het groen weg. De dieren hebben een nuttige taak, maar zijn natuurlijk ook een publiekstrekker. Het park is zeer groen en er is veel variatie in vegetatie. Zo is er bijvoorbeeld een bos met alleen Kaukasische Verder staan er bomen zoals o.a. de els, esdoorn, beuk, meidoorn en de vlier. Er zijn ook veel kleine dieren in het park te vinden, zoals rietvogels, libellen, en vleermuizen.

Park de Polder

Triangelpark

Lage Bergse Bos

Terbregseveld

Dit toekomstige kleine park van zoâ&#x20AC;&#x2122;n 20 hectare vormt een natuurlijke verbinding tussen de Vlinderstrik, het Hoge en Lage Bergse Bose en nog te ontwikkelen groengebieden. De aanleg van Park de Polder draagt bij aan de vorming van de ecologische hoofdstructuur, een groene buffer van natuurgebieden.

Dit park is nu nog een weidegebied, omgeven door wegen en bedrijfsterrreinen. Vooral voor het fietsverkeer tussen Lansingerland en Rotterdam vormt het een belangrijke verbinding. Als schakel in de groene buffer wordt dit gebied ingericht als groene en ecologische -verbindingszone met fietsen voetpadden. Het Triangelpark krijgt diverse toegangen, waaronder een verbinding over de N209 bij Park de Polder.

Het Lage Bergse Bos is een groot natuur- en recreatiegebied ten zuidoosten van Bergschenhoek. Het is in 1970 aangelegt en heeft een oppervlakte van 216 hectare. Het is een bosrijk gebied afgewisseld met open stukken graslandschap en waterpartijen. Al wandelend door het gebied kun je ineens oog in oog komen te staan met Schotse Hooglanders. Zij lopen los in de begrazingsgebieden langs het Runderenpad en zorgen voor een meer natuurlijke ontwikkeling in het gebied. Centraal in het gebied ligt het ontmoetingsplein met een familierestaurant. Daar heb je een mooi uitzicht op de speelvijver die dwars door het gebied slingert. Daarnaast beschikt het gebied over meerdere parkeerplaatsenen twee dagcampings.

Het Terbregseveld is een weidegebied en wordt gezien als een nieuw onderdeel in de groene verbindingszone tussen Lage Bergse Bos en Het Kralingse Bos. Dit groene poldergebied is nu grotendeels ontoegankelijk. De gemeente heeft als uitgangspunt geformuleerd dat het Terbregseveld in de toekomst een verbindende groene en recreatieve schakel wordt tussen de omliggende woonwijken Ommoord en Nieuw Terbregge.

(in ontwikkeling)

Park de Polder is een polder-park. In het ontwerp is de oorspronkelijke verkaveling gerespecteerd. Hierdoor blijft de polder herkenbaar. De bestaande hoogteverschillen zijn geaccentueerd om een grote ecologische variĂŤteit te behalen. Vervolgens zijn parkonderdelen toegevoegd zoals bomenrijen, bosvakken, wandel- en struinpaden, bruggen, loopplanken en meubilair.

Park de Polder

(in ontwikkeling)

Lage Bergse Bos 25

Inpassing en dwarsrelaties A13 richting Delft / Den Haag

Zone 1 Schieveen Rotterdam The Hague Airport

Schieveen Schiezone

Rotterdam The Hague Airport

Bron basiskaart: Tracébesluit Rijkswaterstaat 26

De komst van het nieuwe A13/A16 snelwegtracé heeft grote invloed op het functioneren van de verschillende deelgebieden die rond het tracé gesitueerd zijn. Bereikbaarheid wordt bemoeilijkt. Deze plankaart brengt de functies en de relaties tussen de verschillende deelgebieden in kaart.

Zone 2 Vlinderstrik Schiebroekse park

Triangelpark

Vlinderstrik

Zone 3 Lage Bergse Bos Molenlaankwartier

Schiebroekse park

Molenlaankwartier A13 / A16

Lage Bergse Bos

Richting Dordrecht / Breda

Richting Delft / Den Haag

Terbregseveld

Zone 1 Rotterdam The Hague Airport < > Schieveen

Ommoord

Zone 4 Ommoord Nieuw Terbergge Zone 2 Schiebroeksepark < > Vlinderstrik

Zone 3 Nieuw Terbregge

Molenlaankwartier < > Lage Bergse Bos

Zone 4 Niuew terbregge < > Ommoord

A16 richting Dordrecht / Breda

Zone 1

A13 / A16

Richting Dordrecht / Breda

Rotterdam The Hague Airport < > Schieveen

Zone 2

Het Schiebroekse park en de Vlinderstrik beschikken, in de nabije toekeomst, beiden over natuur- en recreatieve functies. De komst van het A13/A16 tracĂŠ verstoord de relatie tussen beide gebieden. Een oplossing in de vorm van bijvoorbeeld ecoducten is noodzaklijk. 28

Richting Delft / Den Haag

A13 / A16

Rotterdam The Hague Airport en de Schieveen polder hebben geen enkele relatie met elkaar, het zijn los van elkaar functionerende werken landschapsgebieden. Het aanbrengen van connecties tussen beide deelgebieden is niet noodzakelijk. De komst van het nieuwe A13/A16 tracĂŠ heeft geen invloed op de bestaande situatie.

Richting Dordrecht / Breda

Richting Delft / Den Haag

Schiebroeksepark < > Vlinderstrik

Het Molenlaankwartier en het Lage Bergse Bos lopen als een vloeiend landschap in elkaar over. De komst van het nieuwe A13/A16 tracĂŠ zou deze sterke woon- natuur- en recreatie- verbinding ernstig verstoren. Een tunneloplossing tussen beide deelgebieden is noodzakelijk.

Zone 3

A13 / A16

Richting Dordrecht / Breda

Richting Delft / Den Haag

Molenlaankwartier < > Lage Bergse Bos

Nieuw Terbregge en Ommoord hebben op dit moment geen enkele relatie met elkaar. In de toekomst moet Terbregseveld een park worden dat toegankelijk wordt vanuit Nieuw Terbregge en Ommoord. Het nieuwe A13/A16 tracĂŠ vormt een grote belemmering. Een verbinding in de vorm van viaducten is noodzaklijk.

Zone 4

A13 / A16

Richting Dordrecht / Breda

Richting Delft / Den Haag

Nieuw Terbregge < > Ommoord

Hoogteligging en visuele waarneming A13 richting Delft / Den Haag

Profiel 4

Zone 1 Schieveen Rotterdam The Hague Airport Profiel 1

Schieveen Schiezone

Profiel 3

Profiel 2

Rotterdam The Hague Airport

Bron basiskaart: Tracébesluit Rijkswaterstaat 30

De hoogteligging en de profilering van het nieuwe A13/A16 snelwegtracé heeft grote invloed op de visueel ruimtelijke beleving van het direct aan het tracé grenzende landschap. Deze plankaart brengt de visuele ruimtelijke waarneming, bekeken vanuit de automobilist op het tracé, in kaart.

Zone 2 Vlinderstrik Schiebroekse park

Triangelpark

Vlinderstrik

Profiel 8

Profiel 6

Zone 3 Lage Bergse Bos Molenlaankwartier

Profiel 7

Schiebroekse park

Profiel 5

Molenlaankwartier A13 / A16

Lage Bergse Bos

Richting Delft / Den Haag

Richting Dordrecht / Breda

Terbregseveld

Profiel 1

Profiel 9 Profiel 2

Profiel 3

Zone 1 Schieveen Rotterdam The Hague Airport

Ommoord

(vrij uitzicht vanaf de weg)

Zone 4 Ommoord Nieuw Terbergge

Profiel 4

Profiel 5

Zone 2 Vlinderstrik Schiebroeksepark

(beperkt uitzicht vanaf de weg) Profiel 6

Profiel 7

Profiel 8

Zone 3 Lage Bergse Bos Molenlaankwartier

Nieuw Terbregge

(geen uitzicht vanaf de weg)

Profiel 10

Profiel 9

Profiel 10

Zone 4 Ommoord Nieuw Terbregge (vrij uitzicht vanaf de weg) A16 richting Dordrecht / Breda

Profiel 1

Profiel 2 (Zone 1)

180m

535m

700m

Profiel 3 (Zone 1)

2545m

Schieveen

Profiel 4 (Zone 1)

Profiel 5 (Zone 2)

170m

550m

Vlinderstrik

A13 richting Delft / Den Haag

Rotterdam - The Hague Airport Zone 1 Schieveen Rotterdam The Hague Airport (vrij uitzicht vanaf de weg)

Zone 2 Vlinderstrik Schiebroekse park

(beperkt uitzicht vanaf de weg)

Profiel 6 (Zone 2)

500m

390m

Profiel 7 (Zone 3)

830m

Profiel 8 (Zone 3)

2100m

Profiel 9 (Zone 3)

780m

Profiel 10 (Zone 4)

620m

Totale tracĂŠlengte10950m

Lage Bergse Bos

Terbreggseveld

Ommoord A16 richting Dordrecht / Breda

Schiebroekse park

Molenlaankwartier

Zone 3 Lage Bergse Bos Molenlaankwartier (geen uitzicht vanaf de weg)

Terbreggseveld

Nieuw Terbregge

Zone 4 Ommoord Nieuw Terbergge

(vrij uitzicht vanaf de weg)

Kunstwerken Kunstwerk 7

A13 richting Delft / Den Haag

Kunstwerk 5 Kunstwerk 6

Tunnel voor fietsen voetgangers (kunstwerk 5)

Viaduct (kunstwerk 3)

Kunstwerk 1

Kunstwerk 3 is het meest interessante viaduct omdat er verschillende typen verkeer (auto’s, fieters, voetgangers) samenkomen en omdat hij dynamisch, op een intensief gebruikt punt, in het routeplan ligt.

Kunstwerk 2

Kunstwerk 5 is de meest interessante fiets- voetgangerstunnel, hij verbindt Schiebroek en Hilligersberg met de Schieveen en de Vlinderstrik. Een verbinding tussen stedelijk landschap en recreatief-natuurlandschap. Eén van de enige plekken waar je (nog) vanuit de stad de natuur in kunt lopen/fietsen. Een verbinding die in de toekomst intensief gebruikt zal gaan worden.

Kunstwerk 3

Kunstwerk 4

Bron basiskaart: Tracébesluit Rijkswaterstaat 34

Door de komst van het A13/A16 snelwegtracé worden bestaande wegen waterstructuren doorbroken. Deze plankaart geeft een overzicht van alle kunstwerken (dwarsverbindingen) die in het tracéplan noodzakelijk zijn. Daarnaast geeft deze plankaart een overzicht van het gebruik van de verschillende kunstwerken.

Kunstwerk 11

Kunstwerk 9

Tunnel voor autoverkeer (kunstwerk 12 in combinatie met kunstwerk 11)

Kunstwerk 10

Het meest in het oog springende kunstwerk is de 2100m lange tunnel onder het Lage Bergse Bos, het is de grootste ingreep in het routeontwerp en heeft grote impact op zijn directe omgeving. De tunnelmonden vormen de overgangen tussen tunnel en verdiepte ligging.

Kunstwerk 8

Kunstwerk 12

Trein

Metro

Scheepvaart

Een uitzondering in het plan is kunstwerk 9, een fietsen voetgangersbrug die de verbinding vormt tussen Schiebroek, Hillergersberg en Berkel en Rodenrijs. Een belangrijke verbinding die intensief gebruikt zal gaan worden.

Autoâ&#x20AC;&#x2122;s

Fietsers / Bromfietsers

Voetgangers

A13 / A16

Brug voor fietsen voetgangers (kunstwerk 9)

Kunstwerk 13 Kunstwerk 1

Kunstwerk 11

Kunstwerk 2 Kunstwerk 3 Kunstwerk 4 Kunstwerk 5 Kunstwerk 6

Kunstwerk 14

Kunstwerk 7 Kunstwerk 8 Kunstwerk 9 Kunstwerk 10

Kunstwerk 15

Kunstwerk 11 Kunstwerk 12 Kunstwerk 13 Kunstwerk 11 Kunstwerk 14 Kunstwerk 15

A16 richting Dordrecht / Breda

Viaducten

Fiets - voetgangersbruggen

Fiets - voetgangerstunnels

Ecoduct

Verdiepte liggingen

Tunnel autoâ&#x20AC;&#x2122;s

Aquaduct

180m

535m

700m

2545m

170m

550m

Schieveen

550m

Vlinderstrik

A13 richting Delft / Den Haag

Rotterdam - The Hague Airport Voetgangers Fietsers / Bromfietsers Autoâ&#x20AC;&#x2122;s Scheepvaart Metro

Kunstwerk 8

Kunstwerk 7

Kunstwerk 6

Kunstwerk 5

Kunstwerk 4

Kunstwerk 3

Kunstwerk 2

Kunstwerk 1

Trein

500m

390m

830m

2100m

780m

620m

Totale tracĂŠlengte10950m

Lage Bergse Bos

Ommoord

Terbreggseveld

A16 richting Dordrecht / Breda

Kunstwerk 15

Nieuw Terbregge

Kunstwerk 14

Kunstwerk 13

Kunstwerk 12

Kunstwerk 11

Terbreggseveld

Molenlaankwartier

Kunstwerk 10

Kunstwerk 9

Schiebroeksepark

kunstwerk 1

kunstwerk 2

kunstwerk 3

kunstwerk 6

kunstwerk 7

kunstwerk 8

kunstwerk 11

kunstwerk 12

kunstwerk 13

kunstwerk 4

kunstwerk 5

kunstwerk 9

kunstwerk 10

kunstwerk 14

kunstwerk 15

Typen kunstwerken Balustrade

Dek (rand)

Keerwanden / tabud

Kolommen

Daglichtoetreding

Kunstlichtgebruik 3

Viaducten (aantal: 7)

Voet - fietserstunnels (aantal: 2)

Voet - fietsersbruggen (aantal: 2)

Principedoorsneden kunstwerken

3D kunstwerken

kunstwerk 10

kunstwerk 14

kunstwerk 15

kunstwerk 3

kunstwerk 1

kunstwerk 4

kunstwerk 5

kunstwerk 6

kunstwerk 7

kunstwerk 2

kunstwerk 9

Ecoduct (aantal: 1)

Verdiepte liggingen (aantal: 2)

Tunnel autoâ&#x20AC;&#x2122;s (aantal: 1)

Aquaduct (aantal: 1)

kunstwerk 8

kunstwerk 11

kunstwerk 12

kunstwerk 13

Parkway De benaming ‘parkway’ kan slaan op twee verschillende typen wegen. De eerste is een breed landschappelijk ingebed wegtracé (soms met snelwegstandaarden) waar vrachtverkeer niet is toegestaan. Maar het kan ook de benaming zijn van een weg die bijvoorbeeld door een stadspark loopt. Bindende factor is de groene inbedding van de weg. In sommige gevallen natuur, een bestaand landschap, maar ook een aangeplant, parkachtig landschap behoord tot de mogelijkheden. De parkway is de voorloper van de hedendaagse snelweg. De eerste parkways stammen uit de 19e eeuw. Het bijzondere aan deze parkways was dat langzaam en snel verkeer van elkaar gescheiden werd. Typerend aan deze vroege parkways waren de lange bomenrijen langs de weg. De eerste parkways in Amerika zijn nu de hoofdwegen van Brooklyn en New York. Pas in de 20e eeuw (rond 1930), met de komst van de auto en hogere snelheden onstonden ongelijkvloerse wegen, het doorgaande verkeer kreeg voorrang op kruisend verkeer. Daarnaast werd om veiligheidsredenen een groene tussenberm geintroduceerd.

Eén van de vierendertig bruggen, Merritt Parkway, 1938

In de jaren 30 werd het concept van de parkway landelijk doorgevoerd, de overheid zag mogelijkheden om parkways door natuurgebieden heen aan te leggen, en op die manier recreatie te stimuleren en te reguleren. De overheid wilde de bevolking van (vervuilde) steden stimuleren om er op uit te trekken, en in een natuurlijke omgevingen te recreëren. Met de komst van de Industriële Revolutie nam immers de welvaart toe, arbeidsomstandigheden verbeterden (vakanties deden zijn intrede), en de middenklasse kreeg de beschikking over een auto. De overheid stimmuleerde/verleidde de middenklasse doormiddel van parkways om er op uit te trekken richting stranden en natuurgebieden. In de parkway vloeiden natuur, recreatie en mobiliteit samen. De eerste parkway die aan de huidige snelwegeisen voldeed was de Merritt Parkway in Connecticut, deze werd in1938 geopend. Deze weg was bijzonder omdat de weg door dichtbebost gebied liep, met bomen aan weerszijden van de wegen in de middenberm. Elk viaduct was anders ontworpen, om de parkway een unieke uitstraling te geven. 42

T-kruising, Merritt Parkway, 1938

Golvend landschap, Merritt Parkway, 1938 43

Plankaart Merritt Parkway, 1938 44

Verschillende typen viaducten Merritt Parkway, 1938 45

Autobahn De ontwikkeling van de Parkway in Amerika liep gelijktijdig met de ontwikkeling van de de Autobahn in Duitsland. De eerste Duitse weg met de afmetingen van een Autobahn opende in 1921. Deze weg werd echter niet ontwikkeld voor normaal wegverkeer, het was in eerste instantie een race- en testcircuit dat de naam AVUS droeg. Pas in 1940 werd het circiut gekoppeld aan de ring van Berlijn en werd het een openbaar toegankelijke weg. Het begrip Autobahn werd pas vanaf 1929 gebruikt. De HaFraBa (Hamburg-Frankfurt-Basel) was een collectief dat het eerste grote Autobahnproject van Duitsland moest ontwikkelen. Echter de machthebbers van het nationaal-socialistische regime zagen er in eerste instantie niks in. Pas nadat Adolf Hitler aan de macht kwam realiseerde men zich de waarde van snelwegen als een propaganda-element en werden de plannen deels overgenomen in het Reichsautobahnen-plan. Op 23 september 1933 begonnen de naziâ&#x20AC;&#x2122;s met het grootse Reichsautobahnenproject, een landelijk netwerk van snelwegen. Vanaf midden jaren 30 begon men met de aanleg van diverse lange-afstandssnelwegen. Een groot aantal van deze snelwegen was gereed voordat de Tweede Wereldoorlog aanbrak.

Servicestation langs de Autobahn, 1935

De Autobahn had onder het nazi-regime twee doelen; in de eerste plaats droeg het bij aan de mobilisatie en verplaatsing van militair materieel. In de tweede plaats vormde het een onderdeel in propaganda-beleid. De Autobahn moest een representie zijn van de grootsheid van het Duitse Rijk. De wegen waren landschappelijk ingebed en ontweken steden, de wegen suggererden oneindig te zijn.

De Autobahn slingerend door het landschap, 1943 46

De Reichautobahn werd tijdens de Tweede Wereldoorlog gebruikt voor de verplaasting van militair matrieel, 1940-1945 47

Groene bermen Begroeide bermen hebben vele praktische voordelen. Fijnstof blijft bijvoorbeeld aan de bladeren van bomen kleven, daarnaast worden stikstofoxides (een verkeers-gerelateerde luchtvervuiling) door de bladeren opgenomen. De esthetische beleving van â&#x20AC;&#x2DC;groeneâ&#x20AC;&#x2122; snelwegen is in de meeste gevallen beter. Het grote nadeel is onderhoud, dit heeft namelijk een kostenplaatje.

Bosbermen kunnen 10 tot 30% van de verkeersgerelateerde luchtvervuiling uit de lucht filteren:

Naaldbomen vangen beter fijnstof op omdat ze een ruw blad hebben.

Hoe verderweg van de vervuilingsbron, hoe minder effect de beplanting heeft.

Fijnstof:

Loofbomen nemen beter NOx op omdat ze een groter bladoppervlak hebben.

Ideaal is om de beplanting binnen 150m van de vervuilingsbron te planten.

De structuur van de beplanting is minstens zo belangrijk als de typen beplanting. Vooral oneffenheden en hoogteverschillen hebben effect

Beplanting te dicht op de weg is ook niet goed, de vervuilde lucht moet door de beplanting heen kunnen waaien, stilstaande lucht boven het wegdek wordt niet opgenomen door de beplanting.

NOx:

blijft aan de bladeren van bomen kleven (gemiddeld 100 gr. bij en gemiddelde boom tot 1,5 kg. per jaar bij een boom langs een drukke weg) worden door de huidmondjes van de bladeren door de boom opgenomen.

Vervuiling van bermen Vangrails, geluidsschermen, portalen, signaleringesborden, trafohuisjes; het is een kleine greep uit alle componenten die zich naast en boven een doorsnee snelwegtracĂŠ bevinden. Het grote gevaar is dat er een wildgroei van componenten ontstaat. Het gevolg hiervan is dat het beeld vanaf de snelweg en daarbuiten rommig en chaotisch wordt. De hoeveelheid componenten neemt vaak met de jaren toe, en er is in de meeste vallen geen (esthetisch) sturend beleid.

Wildgroei van componenten - beeld vanaf de snelweg en daar buiten rommelig en chaotisch - vaak geen esthetisch sturend beleid

Begroeing

Taluds

Geluids- Verlichting schermen

Informatieborden (incl. portalen)

Viaducten, Digitale signalering bruggen, tunnels (incl. portalen)

Vangrails

Signing

Bebouwing/ pompstations

BMW

experimenteert met vernieuwende, duurzame materialen en is opzoek naar 8000 nieuwe medewerkers voor de ontwikkeling van electrische en digitale systemen

Google

ontwikkeld een zelf-rijdende auto’s

Apple gaat zich bezig houden met

Formule 1 als één van de

software voor auto’s, en bestudeert de mogelijkheden voor de ontwikkeling van een eigen auto

grootste ontwikkelaars van toekomstige aandrijfsystemen en aerodinamica

Wubbe Okkels ontwikkelde een superbus

Siemens en Mitsubishi

Mercedus en Scania

ontwikkelen nieuwe vervoerssystemen in Nazdar-City (Abu Dhabi)

werken aan semi-zelf-rijdende vrachtauto’s, eerste testen in nederland zijn een feit

TU/D is al geruime jaren bezig met innovaties op het gebied van duuzame solar-aangedeven voertuigen

Audi en BIG

ontwikkelden een urban-playground, een interactieve weg

Daan Roosegaarde en Heymans ontwikkelen

gezamelijk een asfalt dat zichzelf overdag doormiddel van zonne-energie oplaad en â&#x20AC;&#x2DC;s nachts oplicht

Ross Lovegrove ontwerpt

duurzame verlichting voor openbare ruimten, en een auto die als hij stil staat niet als straatverlichting

Luis Castanheira

ontwikkeld een vangrail met ingebouwde windturbines die (door rijwind worden geactiveerd) en energie opwekken

Daan Roosegaarde

werkt al geruime tijd aan een coating die bij bevriezing oplicht

Power Motion werkt aan sytemen die in het wegdek verwerkt kunnen worden en door berijding kynetische energie opwekken

Minder mileubelastende aandrijvingen zoals Hybride en Electrisch

Voorruiten met een digitale semi-transparante interface die bestuurdersinformatie verstrekt, routing, waarschuwingen etc.

Zijdelings aankomend verkeer detectie

Rijbaan-veranderingsassistentie

Dodehoek-detectie Zelf-parking

Rijlaan-afwijkings detectie

Aanrijding detectie

Online verbinding met garagebedrijf, onderhoud en technische controle op afstand.

Botsing detectie en schakelassistentie

Parkeer-assistentie

Aanrijding detectie Rijlaan-afwijkings detectie

Zelf-parking Rijbaan-veranderingsassistentie

Dodehoek-detectie

Zijdelings aankomend verkeer detectie

Vernieuwende, minder milieubelastende carrossorriematerialen zoals natuurlijke polymeren. Inwisselbare carrosseriedelen (personal thought)

Actief <> Passief 52

Met de rijrichting meeschijnende koplampen, reageerend op beweging en weersinvloeden

Geautomatiseerde rijsnelheid

De toekomst van de auto Auto’s worden niet alleen stiller, schoner en duurzamer, ze worden vooral intelligenter. Auto’s nemen, in een wereld van toenemende mobiliteit, meer en meer de rol van de bestuurder over, ze worden niet meer bestuurd maar ze besturen zichzelf. De auto van de toekomst gaat over comfort en niets dan comfort, net zoals de smartphone. De auto van de toekomst zal meer en meer inspringen op de mens en zijn verlangens. Hij zal net zoals de smartphone ‘persoonlijk’ worden, de auto zal zich in gaan stellen op de verlangens van zijn bestuurder of zijn passagier(s). Door de steeds meer passief wordende bestuurder zal de auto ook anders gaan functioneren, het is niet meer die ‘machine’ waar je jezelf in kunt verplaatsen maar een soort van tweede huis of kantoor, een plek waar je kunt relaxen, werken of misschien wel slapen.

Smart Phone Smart Car Smart Road

Het is niet verwonderlijk dat steeds meer tech-bedrijven (Google en Apple) zich storten op de als maar groeiende markt van auto’s en andere vervoerssystemen. Eén derde van de totale bouwkosten van een auto zit in digitale en intelligente software en besturingsystemen, en dit zal in de komende jaren alleen maar toenemen.

Rijbaanverlichting met zelfvoorzienende energiesystemen zoals wind- en zonneenergie.

Vangrails met in gebouwde windturbines. De windturbines worden in beweging gezet door de turbilentie die de stroom van verkeer genereerd.

Geluidsschermen met toegevoegde functies zoals zonnepanelen

Digitale informatiescreens die in real-time geupdated kunnen worden.

Intelligent materiaal dat in het wegdek verwerkt zit en oplicht bij bevriezing.

Intelligent materiaal dat in het wegdek verwerkt zit en door een electrische ladding zichtbaar en programmeerbaar gemaakt kan worden.

Drinagesysteem dat regenwater opvangt voor verder gebruik.

Wegbelijning die â&#x20AC;&#x2DC;s nachts oplicht en overdag oplaad door zonneenergie.

Kanalen onder het wegdak waarin digitale- en energiesystemen kunnen worden aangesloten.

Een grid van leidingen die doormiddel van bewegingsvrijving energie kunnen opwekken en oplsaan.

Sensoren die verkeersstromen, de conitie van het wegdek en tempraturen kunnen monitoren.

Een wegdek dat flexibel, makkelijk te repareren, en poreus is. Daarnaast zijn er nieuwe soorten asfalt die door het gebruik van een duurzaam bindmiddel andere kleuren kunnen krijgen.

De toekomst van de weg Er worden nog steeds wegen ontworpen voor de auto’s en vrachtauto’s van de dag van gisteren. Snelwegen vertellen ons hoe te rijden. Maar waarom! Rijden we nog wel in een auto, of worden we gereden? Alles dat de bestuurder helpt de auto te besturen en te navigeren wordt in de toekomst misschien wel overbodig, de auto’s stuurt en navigeert zich immers zelf. Misschien gaan vangrails, wegbelijning, verkeers- en signareringsborden en snelheidslimiteringen in de toekomst wel verdwijnen. Je hoeft alleen nog maar je bestemming in te voeren en de auto weet hoe je er moet komen. Bij het ontwerpen van wegen moeten we daar op anticiperen, de noodzakelijke systemen voor (semi) zelf-rijdende auto’s moeten we in het wegdek en zijn omgeving intergreren.

Smart Phone Smart Car Smart Road

Door de komst van zelfrijdende auto’s wordt een groot gedeelte van de hardware langs snelwegen overbodig, ze zullen langzamerhand verdwijnen. Hierdoor zal de omgeving van de snelweg schoner en overzichtelijker worden. De auto communiceert in de nabije toekomst met de weg, energieverbruikende hardware wordt duurzame software, verborgen in en onder het wegdek.

Positionering in de beroepspraktijk

Curvature Ik heb een fascinatie voor gecurvede lijnen. De curve, ook wel ‘kromme’ genoemd, is voor mij een ‘intelligente’ lijn, een lijn die bewegelijk en veranderlijk is, een lijn die geladen kan worden met emotie en daardoor een expressie krijgt. Dit in tegenstelling tot stakke rechte lijnen, zij hebben geen expressie omdat ze op een modernistische wijze geabstraheerd zijn, ze zijn ontdaan van elke emotie. Voor mij verwijst de curve naar andere werelden. Werelden die buiten de orthogonale modernische architectuur liggen. Ik probeer architectuur te vernieuwen door het orthogonale te ontvluchten en andere weelderige werelden toe te laten. In het verleden uitte de curve zich (bij mij) in de vorm van Blob-architectuur. Een architectuur die gaat over het gemorfde vlak. Ik vondt het fascinerend omdat het anders, vernieuwd en digitaal was. Softwarepaketten creeërden oneindige vrijheden om de meest monsterlijke en buitenaardse creaties te schepen. Echter het grote gevaar van Blobs is de ‘vormloosheid’. Het zijn digitale vormen zonder inhoud, en wanneer je ze naar de fysieke wereld haalt functioneel en mentaal onleefbaar en zeer moeilijk te bouwen. Op de Academie van Bouwkunst heb ik leren kijken naar architectuurstijlen uit het verleden (iets dat ik in het verleden saai of misschien wel confronterend vond). Ik ben opzoek gegaan naar architectuurstijlen waarin mijn fascinatie voor de gecurvede lijn tot uiting kwam. De romantische en weelderige invloeden van de Gotiek, de Arts & Craft en de Art Nouveau hebben hun sporen na gelaten.

Gotiek De curve is letterlijk en figuurlijk het verbindende element in de Gotiek. Fysieke bouwkundige onderdelen vloeien als gecurvde lijnpatronen in elkaar over. Vloeren worden muren, muren worden kolommen, kolommen worden gewelven en gewelven worden ornamenten. Er is geen scheiding tussen fysiek aan te wijzen bouwelementen. Ze zijn in staat om als natuurlijke groeistructuren samen te vloeien en te splitsen. De Gotiek beschikt over een oneindige veranderlijkheid en flexibiliteit, maar beschikt niet over een hiĂŤrarchie in bouwkundige elementen en processen, alles heeft dezelfde waarde. Ornament is geen decoratie maar functioneert als een constructief element. In een Gotisch bouwwerk zijn alle krachten in een continu verband onder te brengen, een soort van patroon. Een patroon maakt namelijk geen onderscheid in schaalniveaus, het ornament is in staat de structuur te dragen en verfijnd verfijnt zich in alle richtingen door variatie. Structuur en ornament lijken elkaars rol steeds over te nemen.

Arts & Crafts De door William Morris (1834-1896) (Engelse utopisch denker, schrijver, grafisch ontwerper en kunstenaar) ontworpen grafische behang- en textielpatronen zijn zeer geraffineerd van aard. De uit gecurvde lijnen opgebouwde patronen beschikken over een zeer complexe herhaling, een herhaling die in sommige organische patronen bijna niet herleidbaar is. De patronen beschikken niet over een herhaling maar over een organische vermenigvuldiging, de repeteerde patronen vloeien moeiteloos in elkaar over. De motieven zijn gebaseerd op de wiskundige herhaling van een motief maar de herhaling drijft niet de vermenigvuldiging van de elementen. Dit gebeurt door een motief dat in elkaar over vloeit. Een rationele groei creĂŤert organische patronen. De grafische patronen van Morris laten zien dat patronen niet per definitie een repetitie hoeven te zijn maar dat patronen kunnen groeien en een oneindigheid aan variatie kan creĂŤren. Patronen hebben de eigenschap niet schaalgebonden te zijn, ze zijn schaalloos en zelfs schaaloverschreidend.

Art Nouveau Een zeer excentrieke volgeling van de Art Nouveau is de Spaanse architect Antoni Gaudí (1852-1926). In plaats van genoegen te nemen met de tweedimensionale decoratie van vlakken en lijnen, vatte Gaudí het bouwwerk op als een driedimensionale sculptuur waarin vlakken en lijnen in elkaar over vloeiden. Hierdoor ontstond een plastisch geheel, gevels werden tot poreuze, onrustige vlakken omgetoverd, die er als bewerkte rotswanden uitzagen. Vensters leken meer op spelonken en daken op koraalriffen, bedekt met abstracte mozaïkpatronen van terracotta- en glasscherven. Gaudí was anders ingesteld vergeleken met architecten van zijn tijd. Hij besteedde niet zoveel tijd achter zijn tekentafel, hij werkte liever met maquettes om bijvoorbeeld de sterkte van constructies te testen. Zijn zeer specifieke werkwijze was om maquettes ondersteboven uit te voeren met kettinglijntjes en zandzakjes. Op deze manier ontstonden er parabolisch en hyperbolisch gecurvde constructieve (Gotische) structuren die vrij waren van zijdelinkse krachten. Als de maquette als staande constructie werd uitgevoerd was de constructie vrij van spatkrachten, en kon met een minimum aan materiaal gerealiseerd worden. Dit bleek een geniale benadering te zijn die hij in verschillende projecten heeft toegepast.

Digital Arts & Crafts Digitale architectuur koppelen aan romantische architectuur lijkt toch behoorlijk opmerkelijk. In deze gedachte schuilt een sterke paradox. Ruskin en later ook Morris en Gaudí pleiten voor de radicale imperfectie van het ambacht, onder het mom van de anti-industriële agenda. Aangezien de maatschappelijke situatie heden ten dage totaal anders is zal ik me hoofdzakelijk richten op het esthetische gedachtengoed. We kunnen de esthetische gedachtes van Ruskin realiseren zonder de ethische agenda daaraan gekoppeld. Ik denk dat we als architecten de Arts & Crafts toe moeten laten in onze digitale wereld, we moeten ‘digital Arts & Crafts’ worden. Op het eerste gezicht lijkt ambacht en handenarbeid het tegenovergestelde van ‘digital’ maar dat is het niet.

In de hangende maquettes van Antoni Gaudí vloeiden metaforische krachten en fysieke krachten samen, Gaudí was constructeur en architect tegelijkertijd. Dit is volkomen verdwenen, constructie en ornament zijn uit één gevallen in twee verschillende disciplines. Ik ben op zoek naar een materiële wereld die gevoelens oproept, metaforische en fysieke krachten moeten als één geïnterpreteerd worden. De kracht in gevoel en de kracht in constructie moet één worden, architectuur en kunst moeten we niet als aparte disciplines interpreteren, ze moeten samenvloeien. Ik ben opzoek naar een architectuur van continuïteit waarin materie en expressie in elkaars verlengde liggen.

Als ik aan digitale architectuur denk, denk ik toch vooral aan blob-architectuur. Een architectuur de glad en morf is, een architectuur die articulatie mist en daardoor ‘vormloos’ blijkt te worden. Ik richt me daarom niet meer op het vlak maar de gecurvde lijn, en ga op zoek naar articulatie en bewerkelijkheid, naar de esthetiek van Ruskin en Morris. Het abstracte en morfe laat ik achter me, en ga computers anders gebruiken. Computers zijn voor mij de nieuwe ambachtslieden, ze zijn in staat lijnen met variatie, empathie en zinnelijkheid te generen. De computer is voor mij een evolutionaire broedmachine waarin continu nieuwe vormen, patronen en structuren kunnen worden gekweekt. Pas als je in patronen gaat denken kunnen de drie architectonische schalen van volume, structuur en textuur naast elkaar bestaan. Immers, patronen zijn schaalloos, ze kunnen op alle schaalniveaus geïnterpreteerd worden. Al je een bouwwerk gaat materialiseren probeer je die drie elementen altijd in een continu verband onder te brengen, en zo’n verband is precies dat gene wat ik onder een patroon versta. Een patroon maakt immers geen onderscheid in schaalniveaus. Op deze manier zijn constructie en ornament in evenwicht, ze nemen elkaars rol steeds over omdat ze in één digitaal Gotisch patroon/systeem samenvloeien.

Plan

en toelichting

Het wegdek In de toekomst zullen auto’s intelligenter worden, ze zullen meer en meer gaan communiceren met het wegdek. Om dit mogelijk te maken moet ook het wegdek intelligent worden, het wegdek wordt geladen met systemen die nu en in de toekomst gebruikt kunnen gaan worden. Het wegdek vangt regenwater op en is instaat om energie op te weken waarmee vervolgens auto’s tijdens het rijden opgeladen kunnen worden. Daarnaast is het wegdek voorzien van intelligente markeren; zo is het bijvoorbeeld mogelijk om symbolen in het asfalt op te laten lichten bij bevriezing. Het wegdek is voorzien van een verlichtingsysteem dat zichzelf oplaadt doormiddel van zonneenergie en dat oplicht wanneer het beweging detacteerd. Normaal gesproken staan de verlichtingsmasten net naast het wegdek, iets dat esthetisch onaantrekkelijk is. Daarnaast verbruiken verlichtingsmasten veel energie, dit in tegenstelling tot het intelligente LED-systeem dat in het wegdek verwerkt zit. Daar waar mogelijk wordt de crashbarrier weggelaten, de crashbarrier werkt immers als een visuele barriére voor weggebruikers. Door het weglaten van de crashbarrier wordt de relatie tussen weg en landschap versterkt. Helemaal weglaten is niet mogelijk, veiligheid staat voorop. Zolang niet al het verkeer zelf-rijdend is blijven crashbarriers noodzakelijk.

Opbouw parkway, geen barriére tussen weg en omgeving 64

Duurzame LED-verliching, geĂŻntegreerd in het wegdek. Is interactief en reageert op passerende autoâ&#x20AC;&#x2122;s. Deze verlichting is ter vervanging van reguliere wegverlichting.

Bomen en begroeiing staan op minimaal 6m van de rijbaan.

Intelligent materiaal dat in het wegdek verwerkt zit en oplicht bij bevriezing.

Intelligent materiaal dat in het wegdek verwerkt zit en door een electrische laading zichtbaar en programmeerbaar.

Een bitumen wegdek dat flexibel, makkelijk te repareren, en poreus is. Daarnaast zijn er nieuwe soorten asfalt die door het gebruik van een duurzaam bindmiddel andere kleuren kunnen krijgen.

Drinagesysteem dat regenwater opvangt voor verder gebruik.

Wegbelijning met actieve signalering (verlichting i.p.v. lantaarnpalen).

Kanalen onder het wegdakwaarin digitale- en energiesystemen kunnen worden aangesloten.

Een grid van leidingen die doormiddel van beweging wrijvingenergie kunnen opwekken en opslaan.

Sensoren die verkeersstromen, de conditie van het wegdek en temperaturen kunnen monitoren.

Detaillering wegdek

deklaag: ZOAB (asfaltbeton) Laagdikte 35mm, zwart tussenlaag: ZOAB (asfaltbeton) Laagdikte 45mm, zwart onderlaag: ZOAB (asfaltbeton) Laagdikte 70mm, zwart LED, actieve markering, wegdekreflectoren + menggranulaat 200mm verlichting op zonneenergie zand in zandbed 250mm

afwateringsgoot (prefab)

Grondlichaam t.b.v. beplanting

afwatering

sensoren die verkeersstromen, de conditie van het wegdek en temperaturen kunnen monitoren

2,5%

deklaag: ZOAB (asfaltbeton) Laagdikte 35mm, zwart tussenlaag: ZOAB (asfaltbeton) Laagdikte 45mm, zwart LED, actieve markering, wegdekreflectoren + verlichting op zonneenergie sensoren die verkeersstromen, de conditie van het wegdek en temperaturen kunnen monitoren

2,5%

onderlaag: ZOAB (asfaltbeton) Laagdikte 70mm, zwart menggranulaat 200mm crashbarrier (prefab)

zand in zandbed 250mm

Grondlichaam t.b.v. beplanting

afwateringsgoot (prefab)

afwatering

De crashbarrier als drager Voor alle signalerings- en informatieborden geldt, net zoals voor de crashbarrier, dat ze niet weggelaten kunnen worden zolang niet alle autoâ&#x20AC;&#x2122;s zelf-rijdend zijn. Signalerings- en informatieborden kunnen echter wel mee gaan met hun tijd. In dit plan worden alle borden vervangen voor digitale schermen, digitale schermen zijn flexibel inzetbaar, informatie voor de weggebruiker kan in real-time veranderd of geupdate worden. Daarnaast zijn digitale schermen energiezuinig, een digitaal scherm verlicht zich immers zelf. Dit in tegenstelling tot gangbare signalerings- en informatieborden. Normaal gesproken zijn crashbarriers, keerwanden, gewelven, protalen en borden los van elkaar functionerende componenten langs en over de weg. Ze hebben vaak geen relatie met elkaar. Het gevolg hiervan is dat er een rommig beeld zou kunnen ontstaan. Vaak ontbreekt de harmonie tussen de verschillende compontenten. In dit plan wordt de crashbarrier drager van keerwanden, gewelven, portalen, borden en verlichting. Het zijn niet meer los van elkaar functionerende compontenten, in dit geval vloeien ze moeiteloos in elkaar over. De crashbarrier wordt multifuctioneel en werkt als een fundering.

Vangrails, lichtmasten, en portalen als losse componenten langs de weg

Installaties t.b.v. bijvoorbeeld . informatiescreens liggen verdiept in het grondlichaam.

Digitale informatiescreens staan op de crashbarrier en kunnen in real-time geupdated kunnen worden, en zijn flexibel inzetbaar.

Keerwanden en gewelven vergroeien met de crashbarrier.

Duurzame LED-verlichting als extra verlichting bij bijvoorbeeld afritten, kruispunten etc.

Vlinderstrik

Plankaart met deelgebieden de ervaring van automobilisten

A13 richting Delft / Den Haag

Schieveen

Rotterdam The Hague Airport

Schiezone

Deelgebied 1

Schieveen <> Rotterdam The Hague Airport (vrij uitzicht vanaf het tracĂŠ)

Triangelpark Lage Bergse Bos

Deelgebied 3

Lage Bergse Bos <> Molenlaankwartier (geen uitzicht vanaf het tracé)

Schiebroekse park

Deelgebied 2

Vlinderstrik <> Schiebroeksepark (beperkt uitzicht vanaf het tracé)

Molenlaankwartier Terbregseveld

Ommoord

De Schiezone, de Schieveen, de Vlinderstrik, het Triangelpark, Park de Polder, het Hoge en Lage Bergse Bos, Terbergseveld en in mindere mate Rotterdam The Hague Airport vormen gezamelijk een recreatieve, ecologische buffer aan de noordzijde van Rotterdam. Het nieuwe A13/ A16 snelwegtracé kan de binnende factor worden tussen deze verschillende deelgebieden. Het A13/A16 snelwegtracé wordt een tracé omgeven door weide, natuur en recreatie, en heeft daardoor de potentie om een parkway te zijn. Elk deelgebied heeft zijn eigen hoogteligging en ruimtelijke inpassing. Op deze manier ontstaat een attractieve weg met verschillende ruimtelijke en landschappelijke belevingen.

Nieuw Terbregge

Deelgebied 4

Ommoord <> Nieuw Terbergge (vrij uitzicht vanaf het tracé)

A16 richting Dordrecht / Breda

Uitwerking deelgebieden

Voetgangers Fietsers / Bromfietsers Auto’s Scheepvaart Metro Trein

Schieveen

Vlinderstrik

A13 richting Delft / Den Haag Rotterdam The Hague Airport

Schiebroekse park

Deelgebied 1

Schieveen <> Rotterdam The Hague Airport (vrij uitzicht vanaf tracé)

Het ruim 12km lange A13/A16 snelwegtracé doorkruist vier verschillende deelgebieden. Elk deelgebied heeft zijn eigen hoogteligging en ruimtelijke inpassing. Op deze manier ontstaat een attractieve weg met verschillende ruimtelijk en landschappelijke belevingen.

Perspectief Schieveen <> Rotterdam The Hague Airport 74

Kunstwerk 8b

Kunstwerk 8a

Kunstwerk 7c

Kunstwerk 7b

Profiel 6 (Zone 2)

Kunstwerk 7a

Profiel 5 (Zone 2)

Kunstwerk 6

Profiel 4 (Zone 1)

Kunstwerk 5

Profiel 3 (Zone 1)

Kunstwerk 4

Kunstwerk 3

Kunstwerk 2

Profiel 2 (Zone 1)

Kunstwerk 1

Profiel 1

Profiel 10 (Zone 4)

Kunstwerk 14

Kunstwerk 13

Kunstwerk 12

Profiel 9 (Zone 3)

Kunstwerk 11b

Profiel 8 (Zone 3)

Kunstwerk 11a

Kunstwerk 10

Kunstwerk 9

Kunstwerk 8b

Profiel 7 (Zone 3)

Rotte

Knooppunt Terbregseplein

Triangelpark

Lage Bergse Bos

Ommoord

Terbregseveld

A16 richting Dordrecht / Breda Nieuw Terbregge

Molenlaankwartier

Deelgebied 2

Vlinderstrik <> Schiebroekse park (beperkt uitzicht vanaf de weg)

Perspectief Vlinderstrik <> Schiebroekse park

Deelgebied 3

Lage Bergse Bos <> Molenlaankwartier (geen uitzicht vanaf tracĂŠ)

Deelgebied 4

Ommoord <> Nieuw Terbergge (vrij uitzicht vanaf de weg)

Perspectief Lage Bergse Bos <> Molenlaankwartier 75

Deelgebied 1

Schieveen <> Rotterdam The Hague Airport Het deelgebied Schieveen <> Rotterdam The Hague Airport beschikt over twee fantastische landschappen. De Schieveen is een eeuwenoude polder die nogsteeds de oude polderstructuur van water en weide bezit. Aan de ander kant ligt de luchthaven, een prachtig visitekaartje voor de stad Rotterdam. De twee weghelften van het nieuwe A13/A16 snelwegtracé worden in dit deelgebied ver uit elkaar getrokken, er ontstaan twee los van elkaar werkende wegen lopend door twee totaal verschillende landschappen. De weghelft richting Dordrecht en Breda oriënteert zich op het vliegveld, het is de lange rechte ‘stedelijke’ weghelft, parallel lopend aan de landingsbaan van de luchthaven. De andere weghelft, richting Delft en Den Haag, is ‘landschappelijk’, en kronkelt door de eeuwenoude polder. Triangelpark Vlinderstrik

Lage Bergse Bos

Schiebroekse park

Molenlaankwartier Terbregseveld

Schieveen

Rotterdam The Hague Airport Ommoord

Schiezone

Plankaart met deelgebied 76

Deelgebied 1

Schieveen <> Rotterdam The Hague Airport (vrij uitzicht vanaf het tracé)

Nieuw Terbregge

1) ne

ofi

Z 3(

)

ofi Pr

Zo 4(

ie ch

rd tte

e Th

ir eA

Kunstwerk 4 Viaduct

Uitsnede plankaart 77

A13 / A16

Perspectief vanaf de â&#x20AC;&#x2DC;stedelijkeâ&#x20AC;&#x2122; weg Deze weghelft biedt uitzicht op de naastgelegen luchthaven. Een bomenhaag versterkt de scheiding tussen de stad en het polderlandschap.

Richting Dordrecht / Breda

maaiveld

Profiel weg en directe omgeving

A13 / A16

Perspectief vanaf de â&#x20AC;&#x2DC;landschappelijkeâ&#x20AC;&#x2122; weg

Richting Delft / Den Haag

Deze weghelft biedt uitzicht op het eeuwenoude polderlandschap. Deze weghelft is niet recht maar kronkelt door het wijdse weidelandschap.

maaiveld

Profiel weg en directe omgeving

Deelgebied 2

Vlinderstrik <> Schiebroekse park Het Schiebroekse park is een gebied met vele recreatieve functies zoals sport-en weekendparken. Er bevindt zich ook een groot natuurpark waar bijvoorbeeld Schotse Hooglanderrs vrij rond lopen. De Vlinderstrik moet in de toekomst een ecologische en recreatieve zone worden die de Schieveen en het Lage Bergse Bos met elkaar verbindt. Het Schiebroekse park en de Vlinderstrik met elkaar verbinden is van groot belang. In de toekomst zullen ze immers samen een groot recreatief gebied vormen. Het nieuwe A13/A16 snelwegtracé snijdt hier echter dwars doorheen. De twee uit elkaar getrokken weghelften verweven zich met het gebied door een serie van drie ecoducten. Door de ecoducten onstaat een serquentie van ‘groene’ parkachtige ruimtes waar we met de auto doorheen zullen rijden. Triangelpark Vlinderstrik

Lage Bergse Bos

Schiebroekse park

Deelgebied 2

Vlinderstrik <> Schiebroeksepark (beperkt uitzicht vanaf het tracé)

Molenlaankwartier Terbregseveld

Schieveen

Rotterdam The Hague Airport Ommoord

Schiezone Nieuw Terbregge

Plankaart met deelgebied 80

erstrik

Vlind

) one 2 l 6 (Z Profie

Kunstwerk 9 Fiets- voetgangersbrug

Kunstwerk 8c Ecoduct Kunstwerk 8b Ecoduct Kunstwerk 8a Ecoduct

Kunstwerk 7a,b,c Viaducten

se pa

broek

Be d

rijv

rre

ck ey C

lub

Ro tte rd am

Schie

etrick eC sch iging rdam lveren e tt Ro oetba en V

Uitsnede plankaart 81

A13 / A16

Perspectief vanaf de ‘parkachtige’ weg In dit deelgebied wordt de weg verweven met het parkachtige recreatieve landschap, de grondlichamen (t.b.v. geluidshinder) en de ecoducten creeeren een serquentie van ‘groene’ kamers.

Richting Dordrecht / Breda

maaiveld

Profiel weg en directe omgeving

Richting Delft / Den Haag

Perspectief vanaf de ‘parkachtige’ weg De ecoducten in dit deelgebied hebben dezelfde esthetiek als de lange verkeerstunnel. Ze perforeren de grondlichamen en bieden toegang tot de ‘groene’ kamers.

Deelgebied 3

Lage Bergse Bos <> Molenlaankwartier Het Lage Bergse Bos is een groot natuurgebied met vele recreatieve functies. Het grenst aan het Molenlaankwartier, een woonwijk die je het best zou kunnen omschrijven als statig. Er staan grote vrijstaande woningen met veel groen en waterpartijen er omheen. Het Lage Berge Bos is één van de plekken in Rotterdam waar je vanuit de stad direct de natuur in kunt lopen. De komst van het nieuwe snelwegtracé zou deze toegankelijkheid zwaar beïnvloeden. Daarom is er gekozen voor twee verdiepte liggingen (Triangelpark en Terbregseveld) en een ruim 2 km lange tunnel, het nieuwe tracé zal onder het Lage bergse Bos door lopen, hierdoor blijft de toegankelijkheidheid vanuit het Molenlaankwartier en de rest van de stad behouden. Triangelpark Vlinderstrik

Lage Bergse Bos

Deelgebied 3

Lage Bergse Bos <> Molenlaankwartier (geen uitzicht vanaf het tracé)

Schiebroekse park

Molenlaankwartier Terbregseveld

Schieveen

Rotterdam The Hague Airport Ommoord

Schiezone Nieuw Terbregge

Plankaart met deelgebied 84

Tr ia

Profie

l 7 (Z

one 3

)

Kunstwerk11a Verdiepte ligging

ofi

Kunstwerk12 Verkeerstunnel

Kunstwerk10 Viaduct

tie

Uitsnede plankaart 85

A13 / A16

Perspectief vanuit de verdiepte ligging De verdiepte ligging is (wat mij betreft) het hoogtepunt voor de gebruikers van het nieuwe A13/A16 snelwegtracĂŠ. Het is de overgang tussen licht en donker, tussen boven en onder. Het is als rijden door een kathedraal, prachtige schaduwpatronen vallen op de karakteristieke bomenrij tussen de twee rijbanen.

Richting Dordrecht / Breda

maaiveld

Profiel weg en directe omgeving

Richting Delft / Den Haag

Perspectief van de overgang tussen verdiepte ligging en tunnel De verdiepte ligging is als een opengespleten landschap, een enorm ornamant op landschappelijke schaal. Daar waar de verdiepte ligging overgaat in de tunnel vloeien onder- en bovenwereld in elkaar over. De bomen uit het Lage bergse Bos zakken langzaam de verdiepte ligging in.

2000

4000

6000

8000

+1750

+4500 vrije hoogte

-8850 variabel -9850 variabel

-11600 variabel

principedoorsnede verdiepte ligging

2000

4000

6000

8000

-9280 variabel -10280 variabel

aanzicht keerwand verdiepte ligging

A13 / A16

Perspectief vanuit de verkeerstunnel, kijkend in de richting van de verdiepte ligging De verkeerstunnel is een 2km lange constructieve gewelfstructuur waarin functionele elementen zoals verlichtingarmaturen, luchtturbines, nooduitgangen en brandunits functioneren als ruimtelijke en dynamische ornamenten.

Richting Dordrecht / Breda

maaiveld

Profiel weg en directe omgeving

Richting Delft / Den Haag

Perspectief in de verkeerstunnel Het asfalt loopt over in de wanden van de tunnel, de donkere kleur accentueert de nooduitgangen en de brandunits. De windturbines en de verlichtingsarmaturen zijn opgenomen in de gewelfstructuur en en begeleiden het verkeer. Daarnaast dragen ze bij aan de rustige dynamische atmosfeer in de tunnel.

2000

4000

6000

8000

+14600

+8500

+6500

+4500 vrije hoogte

0 -1000

principedoorsnede verkeertunnel B-B

+6500

2000

4000

6000

8000

+2500

aanzicht uitloop

+6500

+2500

+1250

aanzicht nooduitgang

aanzicht brandunit

2000

4000

6000

8000

+14600

+8500

+6500

+4500 vrije hoogte

0 -1000

principedoorsnede verkeerstunnel A-A

2000

4000

6000

8000

1000

2000

3000

4000

+14600

+13300

+14600

+10400

+8500

zijaanzicht nooduitgang

+4475

0 +14600

-1000

+13300

+11100

+10400

+8500

doorsnede nooduitgang verkeerstunnel

vooraanzicht nooduitgang

Deelgebied 4

Ommoord <> Nieuw Terbregge Het deelgebied Ommoord <> Nieuw Terbregge wordt gedomineerd door knooppunt Terbregseplein. Iedereen kent het wel, daar waar de A20 en de A16 samenkomen. In de toekomst zal knooppunt Terbregseplein de ontsluiting zijn voor het nieuwe A13/A16 snelwegtracĂŠ. Het bestaande knooppunt zal worden uitgebreidt, en zal net zoals knooppunt Ridderkerk een spectaculaire passage worden.

Triangelpark Vlinderstrik

Lage Bergse Bos

Schiebroekse park

Molenlaankwartier Terbregseveld

Schieveen

Rotterdam The Hague Airport Ommoord

Schiezone Nieuw Terbregge

Deelgebied 4

Ommoord <> Nieuw Terbergge (vrij uitzicht vanaf het tracĂŠ)

Plankaart met deelgebied 100

eld egsev Terbr

Kunstwerk14 Viaduct

l 10

fie Pro

e 4)

(Zon

Bedr

Te r

oord Omm

rrein ijvente

Uitsnede plankaart 101

102

103

Vlinderstrik

Plankaart met dwarsverbindingen de ervaring van passanten

Kunstwerk 6 Viaduct

A13 richting Delft / Den Haag

Kunstwerk 7a,b,c Viaducten

Kunstwerk 5 Fiets- voetgangerstunnel

Kunstwerk 1 Fiets- voetgangerstunnel

Schieveen Kunstwerk 2 Brug

Rotterdam The Hague Airport

Kunstwerk 3 Viaduct

Schiezone Kunstwerk 4 Viaduct

104

Kunstwerk10 Viaduct

Triangelpark

Kunstwerk 8a, 8b, 8c Ecoduct

Lage Bergse Bos

Kunstwerk 9 Fiets- voetgangersbrug

Schiebroekse park

Molenlaankwartier Terbregseveld

Ommoord Kunstwerk14 Viaduct

Het door weide, natuur en recreatie omgeven A13/A16 snelwegtracé kan dan wel de bindende factor zijn tussen de verschillende deelgebieden, een snelweg is en blijft een fysiek grote en soms ook mentale barriére. Goede dwarsverbindingen tussen de verschillende deelgebieden, zijn noodzakelijk. Het nieuwe A13/A16 snelwegtracé doorkruist daarnaast een groot aantal lokale weg- spoor- en waterstructuren. Om deze dwarsverbindingen en (infra)structuren te kunnen behouden en niet te hoeven onderbreken zijn een groot aantal, uitermate zichtbare, civiele bouwwerken noodzakelijk. Deze vaak wezenloze non-discripte plekken transformeren in dit plan van duistere dieptepunten in lichte en ruimtelijke hoogtepunten.

Nieuw Terbregge

A16 richting Dordrecht / Breda

Uitwerking dwarsverbindingen

Voetgangers Fietsers / Bromfietsers Autoâ&#x20AC;&#x2122;s Scheepvaart Metro Trein

Schieveen

Vlinderstrik

A13 richting Delft / Den Haag Rotterdam The Hague Airport

Kunstwerk 3 Viaduct

Perspectief viaduct 106

Schiebroekse park

Kunstwerk 5

Fiets- en voetgangerstunnel

Perspectief fietsen voetgangerstunnel

Kunstwerk 8b

Kunstwerk 8a

Kunstwerk 7c

Kunstwerk 7b

Profiel 6 (Zone 2)

Kunstwerk 7a

Profiel 5 (Zone 2)

Kunstwerk 6

Profiel 4 (Zone 1)

Kunstwerk 5

Profiel 3 (Zone 1)

Kunstwerk 4

Kunstwerk 3

Kunstwerk 2

Profiel 2 (Zone 1)

Kunstwerk 1

Profiel 1

Profiel 10 (Zone 4)

Kunstwerk 14

Kunstwerk 13

Kunstwerk 12

Profiel 9 (Zone 3)

Kunstwerk 11b

Profiel 8 (Zone 3)

Kunstwerk 11a

Kunstwerk 10

Kunstwerk 9

Knooppunt Terbregseplein Rotte

Kunstwerk 8b

Profiel 7 (Zone 3)

Triangelpark

Lage Bergse Bos

Terbregseveld

Ommoord

A16 richting Dordrecht / Breda Molenlaankwartier

Nieuw Terbregge

Kunstwerk 9

Fiets- en voetgangersbrug

Door de komst van het ruim 12km lange A13/A16 snelwegtracĂŠ onstaan verschillende typen infrastructurele knopen. Snelwegverkeer kruist met lokaal auto-, trein- en waterverkeer. In dit plan worden zes typen kunstwerken toegepast, Verdiepte liggingen, een lange verkeerstunnel, viaducten, ecoducten, fietsen voetgangerstunnels en fietsen voetgangersbruggen. De verdiepte liggingen en de lange verkeerstunnel zijn in het A13/A16 snelwegtracĂŠ opgenomen. De viaducten, ecoducten, fietsen voetgangerstunnels en fietsen voetgangersbruggen vormen de dwarsverbindingen.

Perspectief fietsen voetgangersbrug 107

Viaduct Viaducten zijn vaak wezenloos non-discripte plekken, plekken waar je liever niet wil zijn (en al zeker niet ‘s nachts). De viaducten die onder het A13/A16 snelwegtracé gepositioneerd zijn, zijn het tegenovergestelde, de gewelfstructuren doen denken aan Gotische kathedralen; het is alsof je door de kathedraal heen rijdt. Door veel aandacht te besteden aan de constructieve structuur, of moet ik zeggen ornament, wordt een duister dieptepunt omgetoverd in een licht en ruimtelijk hoogtepunt. De viaducten variëren in grote, ze zijn opgebouwd uit één, twee of drie bogen. De gewelfconstructies scheiden de verschillende typen wegen en spoorlijnen. Daar waar de gewelven samenkomen onstaat een open structuur van kolommen. Door de open kolomstructuur worden donkere en onoverzichtelijke plekken uitgesloten, de open kolomstructuur verstevigt de ruimtelijke beleving en de veiligheid van de viaducten.

Kunstwerk10 Viaduct

Vlinderstrik

Kunstwerk 6 Viaduct

Kunstwerk 8a, 8b, 8c Ecoduct

Structuurmodel viaduct

Triangelpark

Lage Bergse Bos

Kunstwerk 9 Fiets- voetgangersbrug

Kunstwerk 7a,b,c Viaducten

Schiebroekse park

Kunstwerk 5 Fiets- voetgangerstunnel

Molenlaankwartier

Kunstwerk 1 Fiets- voetgangerstunnel

Terbregseveld

Schieveen

Kunstwerk 2 Brug

Rotterdam The Hague Airport Ommoord

Kunstwerk 3 Viaduct Kunstwerk14 Viaduct

Schiezone Nieuw Terbregge Kunstwerk 4 Viaduct

Plankaart met viaducten 108

one 1) l 2 (Z Profie

Kunstwerk 3 Viaduct

Uitsnede plankaart 109

110

111

2000

4000

6000

8000

+8800

+6600

+4500 vrije hoogte

0 -1000

principedoorsnede viaduct

112

2000

4000

6000

aanzicht kolommenrij viaduct

8000

+8800

+6600

-1000

aanzicht keerwand viaduct

113

Perspectief vanaf de voorzijde van het viaduct Het viaduct boort zich door het grondlichaam heen, en onderbreekt het grondlichaam niet. Het grondlichaam en het viaduct lijken in elkaar over te vloeien, ze zijn in balans.

114

Perspectief van het Gotische viaduct-interieur Het wegdek loopt over in de crashbarrier, de crashbarrier transformeert in een open kolomstructuur en de kolomstructuur transformeert in ribben die gezamelijk het gewelf vormen. De verlichtingsarmaturen zijn opgenomen in de gewelfstructuur en begeleiden passerend verkeer.

115

Fiets- voetgangerstunnel Voor de twee fietsen voetgangerstunnels geldt hetzelfde als voor de viaducten, het zijn vaak wezenloos non-discripte plekken waar we ons onprettig of soms zelfs onveilig voelen. De fietsen voetgangerstunnnels die onder het A13/A16 snelwegtracé gepositioneerd zijn beschikken over een Gotische gewelfstructuur waardoor de ruimtelijkheid van de tunnels toeneemt. Daar waar mogelijk opent de gewelfstructuur zich, de van verlichting voorziene ribben en de beplanting lijken gezamelijk naar de hemel en het ‘Goddelijke licht’ toe te willen groeien. De open plekken, de hoogtepunten in de fietsen voetgangerstunnels, brengen licht en vegetatie in een duistere onderwereld. Kunstwerk10 Viaduct

Vlinderstrik

Kunstwerk 6 Viaduct

Kunstwerk 8a, 8b, 8c Ecoduct

Structuurmodel fietsen voetgangerstunnel

Triangelpark

Lage Bergse Bos

Kunstwerk 9 Fiets- voetgangersbrug

Kunstwerk 7a,b,c Viaducten

Schiebroekse park

Kunstwerk 5 Fiets- voetgangerstunnel

Molenlaankwartier

Kunstwerk 1 Fiets- voetgangerstunnel

Terbregseveld

Schieveen

Kunstwerk 2 Brug

Rotterdam The Hague Airport Ommoord

Kunstwerk 3 Viaduct Kunstwerk14 Viaduct

Schiezone Nieuw Terbregge Kunstwerk 4 Viaduct

Plankaart met fietsen voetgangerstunnels 116

Kunstwerk 6 Viaduct

Kunstwerk 5 Fiets- voetgangerstunnel

tie

ina

m rda

ren

iel

b om

tte

Uitsnede plankaart 117

Perspectief van de open plek in de fietsen voetgangerstunnel De gewelfstructuur in de fietsen voetgangerstunnel lijkt zich naar de hemel toe te openen, de open plek is een aangename verrassing in een duistere onderwereld.

118

Perspectief op open plek in het landschap De open plekken liggen verscholen tussen de open afritten van het A13/A16 snelwegtracé. De uiteinden van de ribben vormen een ‘kroon’ in het landschap en zijn voorzien van verlichting, ze lichten ‘s nacht de open plekken aan.

119

2000

4000

6000

8000

doorsnede fiets-voetgangerstunnel A-A

120

+4800

+1800

-2400

-3400

doorsnede fiets-voetgangerstunnel B-B

2000

4000

6000

8000

+4800

+1800

-2400 -3400

doorsnede fiets-voetgangerstunnel C-C

121

122

123

Fiets- en voetgangersbrug Fiets- en voetgangersbruggen zijn vaak fascinerende plekken, ze bieden uitzicht op stad en landschap. In tegenstelling tot viaducten en tunnels zijn ze open, overzichtelijk en ruimtelijk ervaarbaar. De uitgewerkte fietsen voetgangersbrug is een Gotische triomfboog over het A13/A16 sneltracĂŠ heen. Vanuit de crashbarrier groeien zorgvuldig vormgegeven kolommen richting een verfijnt weefsel dat het, van beplanting voorziene, brugdek vormt. Het brugdek verfijnt zich in ribben die naar de hemel lijken te groeien. De uiteinden van de ribben zijn voorzien van verlichting, ze lichten â&#x20AC;&#x2DC;s nachts het brugdek aan.

Kunstwerk10 Viaduct

Vlinderstrik

Kunstwerk 6 Viaduct

Kunstwerk 8a, 8b, 8c Ecoduct

Structuurmodel fietsen voetgangersbrug

Triangelpark

Lage Bergse Bos

Kunstwerk 9 Fiets- voetgangersbrug

Kunstwerk 7a,b,c Viaducten

Schiebroekse park

Kunstwerk 5 Fiets- voetgangerstunnel

Molenlaankwartier

Kunstwerk 1 Fiets- voetgangerstunnel

Terbregseveld

Schieveen

Kunstwerk 2 Brug

Rotterdam The Hague Airport Ommoord

Kunstwerk 3 Viaduct Kunstwerk14 Viaduct

Schiezone Nieuw Terbregge Kunstwerk 4 Viaduct

Plankaart met fietsen voetgangersbruggen 124

erstrik

Vlind

Kunstwerk10 Viaduct

l Profie

6 (Zo

ne 2)

Kunstwerk 9 Fiets- voetgangersbrug

Kunstwerk 8c Ecoduct

twerk 8b uct

e rick he C g msc renigin a d r e te Rot oetbalv en V

Uitsnede plankaart 125

Perspectief vanf het talud kijkend in de richting van de fietsen voetgangersbrug en het A13/A16 snelwegtracĂŠ Het A13/A16 snelwegtracĂŠ, de fietsen voetgangersbrug en het landschap lijken met elkaar vergroeid te zijn. De crashbarrier en de kolommen van de fietsen voetgangersbrug accentueren de brede middenbern.

126

Perspectief op de fietsen voetgangersbrug Het brugdek is voorzien van beplanting en bomen, daarnaast ervaar je de boomtoppen die in de brede middenberm van het A13/A16 snelwegtracĂŠ staan. Het brugdek biedt uitzicht op het A13/A16 snelwegtracĂŠ, Schiebroekse park en de Vlinderstrik.

127

2000

4000

6000

8000

doorsnede fiets-voetgangersbrug A-A

128

+10200

+8000

0 -880

doorsnede fiets-voetgangersbrug B-B

2000

4000

6000

8000

doorsnede fiets-voetgangersbrug C-C

+10200

+8000

0 -880

vooraanzicht fiets-voetgangersbrug

129

130

131

132

133

Structuur De constructieve structuren van de verschillende kunstwerken zijn dan wel opgebouwd uit verschillende betonnen componenten maar zo zijn ze niet ontworpen. Deze constructieve structuren zou je kunnen zien als driedimensionale Gotische patronen/weefsels, opgebouwd uit ribben. Kolommen, vloeren, wanden en balken vloeien samen in één ‘textiel’ constructief systeem. Bouwkundige onderdelen worden verweven, lopen in elkaar over en komen uit elkaar voort. Fysieke en mentale krachten komen samen in de verschillende typen gewelfconstructies. Traditionele voorgespannen brug- en viaductdekken communiceren dat ze zwaar zijn, als we er onder door lopen drukken ze op ons neer. Ze creeëren zeer onprettige ruimtes omdat ze niet als ruimte zijn onworpen.

voorstel

bestaand

De ‘eerlijkheid’ van constructies. 134

Macramé weef- en knooppatronen, structuren op micro-schaal

Fiets- en voetgangersbrug

Viaduct

Fiets- en voetgangerstunnel

Lange verkeerstunnel 135

Materiaalgebruik Alle kunstwerken zijn opgebouwd uit twee materialen, de eerste is beton en de tweede is asfalt. Het zijn de materialen die we doorgaans terugvinden in infrastructurele werken. Beton, een mengsel van cement en grindgranulaat, is een materiaal met niet alleen constructieve kwaliteiten. Het mag dan wel extreem sterk, stabiel en duurzaam zijn, in dit plan heeft het hoofdzakelijk esthetische kwaliteiten. Beton is namelijk een materiaal met veel vormvrijheid. De aanvankelijk vormloze massa kan in iedere willkeurige vorm gegoten worden. De driedimentionale patronen in de gewelfstructuren hebben niet alleen een esthetische waarde, ze dragen bij in de reductie van materiaal. Asfalt, een materiaal dat voor 95% uit steengranulaat bestaat en voor 5% uit bitumen, wordt in de regel alleen maar toegepast voor de verharding van wegen. Een mengsel van zwarte of rode bitumen met zeer fijn grindgranulaat creeërt in dit plan grafische patronen op de crashbarriers en de keerwanden. De grafische ‘asfalt’ patronen suggereren een driedimensionale dimentie, het asfalt wordt onderdeel van de vormgeving. Asfalt heeft niet alleen functionele kwaliteiten het kriijgt door andere toepassingen een esthetische waarde.

De driedimensionale vormvrijheid van beton 136

1000

2000

3000

4000

aanzicht kolommenrij viaduct

137

1000

2000

3000

aanzicht keerwand verdiepte ligging

138

4000

1000

aanzicht nooduitgang

2000

3000

4000

aanzicht brandunit

139

1000

2000

3000

4000

doorsnede fiets-voetgangerstunnel C-C

140

1000

2000

3000

4000

vooraanzicht fiets-voetgangersbrug

141

Bouwtechniek De kunstwerken zijn bouwbaar met gangbare bouwmethodieken. De tunnels en viaducten kunnen bijvoorbeeld doormiddel van schuifbekistingen in het werk gestort worden. Het voordeel van in het werk gestort beton is dat de betoncontructie monolithisch en naadloos kan zijn. Dit heeft grote voordelen op het gebied van precisie en waterdichtheid, dilataties worden immers uitgesloten. Om te voorkomen dat het beton gaat scheuren moet het stortingsproces gekoeld en zorgvuldig gecontoleerd worden.

heien

stellen en storten van funderingbalken

plaatsen van verrijdbare tunnelbekisting

Stortingsproces schuifbekisting en EPS-mallen 142

De sparingen, het reliĂŤf in de gewelfconstructies kunnen gerealiseerd worden door ze tijdens het storingsproces op te vullen met 3D-gefreesde EPS-schuim mallen/elementen. Door het gebruik van verschillende bekistingsmaterialen zal het beton verschillende texturen krijgen.

plaatsen van EPScontramallen

betonwapening aanbrengen

plaatsen van buitenbekisting

plaatsen van EPScontramallen

betonwapening aanbrengen

plaatsen van buitenbekisting

143

Referentieproject, Waalbrug Nijmegen, Zwarts & Jansma 144

Stortingsprincipe crashbarriers 145

Principe detaillering kunstwerken

Verdiepte ligging Aansluiting bakvloer - crashbarrier - keerwand 146

Aansluiting bakvloer - crashbarrier - middenberm 147

Lange verkeerstunnel Aansluiting wegdek - crashbarrier - keerwand - brandunit 148

Aansluiting wegdek - crashbarrier - nooduitgang 149

Viaduct Aansluiting wegdek - crashbarrier - kolomstructuur 150

Aansluiting wegdek - crashbarrier - keerwand 151

Fiets- en voetgangerstunnel Aansluiting tunnelvloer - keerwand 152

Aansluiting tunnelvloer - plantenbak 153

Fiets- en voetgangersbrug Aansluiting brugdek - balustrade 154

Aansluiting brugdek - bloembak - kolom 155

156

157