Vas by Politis

ΧΟΡΗΓΟΣ

ΕΙΔΙΚΟ ΕΝΘΕΤΟ ΔΩΡΕΑΝ ΜΑΖΙ ΜΕ ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΗ KΥΡΙΑΚΗ 27 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 2017

Τα αρχαία

βασίλεια της Κύπρου

ΠΟΛΙΤΗΣ - ΟΠΑΠ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ

KΥΡΙΑΚΗ 27 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 2017

ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ Κατά τα προϊστορικά χρόνια φαίνεται ότι η Κύπρος ολόκληρη αποτελούσε ένα ενιαίο βασίλειο, άγνωστο όμως από πότε ακριβώς. Μετά τον Τρωικό Πόλεμο και τον Α΄ ελληνικό αποικισμό στην Κύπρο αρχίζουν να ξεφυτρώνουν διάφορα ελληνικά βασίλεια. Μαρτυρούνται κατά αρχαιότητα 12 βασίλεια, κάποια από τα οποία στην πορεία του χρόνου δεν κατάφεραν να επιβιώσουν. Τα περισσότερα από αυτά πάντως κατόρθωσαν να ακμάσουν και να λειτουργήσουν ως πόλεις-κράτη μέχρι και τη Ρωμαϊκή περίοδο.

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ Ιδιοκτησία: Εκδόσεις APKTINOΣ ΛTΔ Εκδότης: Γιάννης Παπαδόπουλος Διευθυντής: Διονύσης Διονυσίου Κείμενα: Άντρος Παυλίδης Επιμέλεια: Μιχάλης Σταύρου Υπεύθυνη διαφήμισης:

Βάσω Κομνηνού Διαφήμιση: Γιούλα Μεττή, Μιχάλης

Γεωργίου, Λάκης Σοφοκλέους Σελίδωση / Διαχωρισμός χρωμάτων:

S.O. Entypo Services Εκτύπωση: Astrafti Press

Η σύζυγος του φαραώ Ακενατόν, η περιβόητη Νεφερτίτη, ίσως να ήτανε μια πριγκίπισσα από την Κύπρο. Ο φαραώ Αμένοφις Δ' ή Ακενατόν (ένθετη φωτό), υπήρξε παραλήπτης σειράς επιστολών από βασιλιά της Κύπρου.

Η Κύπρος ένα

βασίλειο

ο ότι η Κύπρος υπήρξε ενιαίο βασίλειο προκύπτει από λίγες σχετικά αναφορές που έχουμε. Κατά τον 14ο π.Χ. αι. γνωρίζουμε, από πινακίδες που βρέθηκαν στην Τελ Ελ Αμάρνα της Αιγύπτου, την ύπαρξη στην Κύπρο ενός βασιλιά – άγνωστο το όνομά του – που αλληλογραφούσε με τον φαραώ Αμένοφιν Δ΄ ή Ακενατόν (1375 – 1358 π.Χ.). Οι πινακίδες, πέραν των 300, πήλινες και με εγχάρακτα κείμενα, ανήκαν στο αρχείο του φαραώ. Επτά από αυτές ήσαν επιστολές ενός Κυπρίου βασιλιά, ενώ η όγδοη ήταν επιστολή κάποιου ανώτατου αξιωματούχου προς Αιγύπτιο ομόλογό του. Μαρτυρούν δε οι επιστολές εκείνες την ύπαρξη τότε πολύ καλών συμμαχικών σχέσεων μεταξύ Κύπρου και Αιγύπτου, αλλά και εκτενείς εμπορικές σχέσεις. Ο Κύπριος βασιλιάς αποκαλεί τον φαραώ «αδελφό του» και γενικά φαίνεται να υπήρχε τότε μια οικειότητα μεταξύ τους. Υπάρχει μάλιστα και η γνώμη (από Γερμανούς επιστήμονες που βασίστηκαν και σε κρανιολογικές μελέτες) ότι πιθανώς να είχαν υπάρξει και συγγενικοί δεσμοί μεταξύ των δυο Οίκων, αφού η σύζυγος του φαραώ Ακενατόν, η περιβόητη Νεφερτίτη, ίσως να ήτανε μια πριγκίπισσα από την Κύπρο. Μερικούς αιώνες αργότερα, συγκεκριμένα τον 11ο π.Χ. αι., έχουμε μια ακόμη

Οι επιστολές μαρτυρούν την ύπαρξη πολύ καλών συμμαχικών σχέσεων μεταξύ Κύπρου και Αιγύπτου, αλλά και τις εκτενείς εμπορικές τους σχέσεις

μαρτυρία από την Αίγυπτο, σ’ ένα κείμενο που σώθηκε σε πάπυρο και αποτελούσε αναφορά ενός Αιγυπτίου ιερέα, του Βεναμόν. Ο οποίος, ταξιδεύοντας με καράβι από τη Συρία προς την πατρίδα του, δέχθηκε επίθεση πειρατών και αναγκάστηκε να καταφύγει στην Κύπρο. Εδώ τελικά βοηθήθηκε από μια ντόπια βασίλισσα που αναφέρεται με το όνομα Χετέμπ. Δεν είναι όμως σαφές σε ποια πόλη της Κύπρου είχε φθάσει ο ιερέας Βεναμόν, όπου μάλιστα βασίλευε μια

γυναίκα, που χειρίστηκε και το πρόβλημά του. Θα πρέπει να επρόκειτο πλέον για ένα από τα μικρά βασίλεια που είχαν ιδρυθεί στο νησί περίπου τότε ή και κάπως ενωρίτερα, προφανώς ένα από τα παραθαλάσσια. Οπότε, μάλιστα κατά την περίοδο του Τρωικού Πολέμου, η Κύπρος ήτανε ακόμη έναν ενιαίο βασίλειο, με βασιλιά του τον μυθικό Κινύρα. Για τον οποίο υπάρχουν στις αρχαίες πηγές διάφορες και διαφορετικές πληροφορίες. Μια απ’ αυτές θέλει να ήτανε γιος και διάδοχος άλλου Κυπρίου βασιλιά, του Βίαντος ή Θείαντος, ενώ άλλες αναφορές τον θέλουνε να είχε καταγωγή από τη Μικρά Ασία. Στις υπάρχουσες πηγές γίνεται λόγος για αμύθητα πλούτη του Κινύρα, αφού τότε ήδη η Κύπρος εμπορευόταν μεταξύ άλλων και τον πολύτιμο χαλκό της. Ο Κινύρας αναφέρεται ότι είχε βασιλεύσει στα χρόνια του Τρωικού Πολέμου, που χρονικά τοποθετείται στα τέλη του 13ου ή τις αρχές του 12ου π.Χ. αι. Μάλιστα ο Όμηρος περιγράφει και τον περίφημο χάλκινο θώρακα του αρχηγού των Ελλήνων, του Αγαμέμνονα, που ήτανε δώρο του Κινύρα, τον οποίο είχαν επισκεφθεί στο νησί οι Μενέλαος και Οδυσσέας, προκειμένου να ζητούσανε τη συνδρομή του στην εκστρατεία κατά της Τροίας. Ο Κινύρας, αν και είχε υποσχεθεί να βοηθήσει, τελικά δεν το έπραξε.

ΠΟΛΙΤΗΣ - ΟΠΑΠ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ

KΥΡΙΑΚΗ 27 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 2017

Αχαιοί

Οι έρχονται στην Κύπρο

αρχαία παράδοση συνδέει πάντως το τέλος του Τρωικού Πολέμου και την επιστροφή των ηρώων του και με την Κύπρο. Οπότε, κάποιοι από εκείνους έφθασαν στην Κύπρο, όπου και ίδρυσαν πόλεις, που η κάθε μια έγινε και ένα μικρό ανεξάρτητο βασίλειο. Βέβαια η Κύπρος ήτανε ήδη τότε καλά γνωστή στους Έλληνες – λόγω και του πλούτου της και ιδίως του χαλκού – και Έλληνες βρίσκονταν εγκαταστημένοι στο νησί (εμπορευόμενοι και άλλοι) τουλάχιστον από τον 14ο π.Χ. αι. Αργότερα, λόγω κάποιων σημαντικών εξελίξεων στην Ελλάδα (όπως η κάθοδος των Δωριέων προς τα νότια και ο εκτοπισμός των Αχαιών) οδήγησαν σε μαζικό εποικισμό της Κύπρου. Οπότε και ιδρύθηκαν 12 συνολικά μικρά βασίλεια στο νησί, που το κάθε ένα είχε και πυρήνα του μια πόλη. Χαρακτηριστικό μόνο των Ελλήνων, η διάσπαση και ύπαρξη πολλών μικρών κρατών, αφού ο κάθε ένας ήθελε να ήτανε και ο απόλυτος αφέντης, έστω και σε έναν μικρό χώρο. Οι Έλληνες άποικοι φέρανε πάντως μαζί τους και τη γλώσσα, τη θρησκεία, τα ήθη, τα έθιμα, τις τέχνες τους. Και σχετικά σύντομα – και πάντως ειρηνικά – επιβλήθηκαν, εξελληνίζοντας το νησί. Όπως δε συνηθιζόταν τότε, η κάθε πόλη ήθελε να είχε και έναν ήρωα ως ιδρυτή της. Η αρχαία δε παράδοση αναφέρει αρκετούς τέτοιους ιδρυτές. Ιδρύθηκαν λοιπόν τότε 12 πόλεις–βασίλεια.

Απόλυτη εξουσία Η μη ύπαρξη αναφορών σε συγκεκριμένους ήρωες–ιδρυτές σε μερικές των περιπτώσεων, δεν σημαίνει ότι δεν υπήρξαν, απλά στις διασωθείσες αρχαίες πηγές δεν έχουμε αναφορές. Το κάθε βασίλειο διέθετε βέβαια και ενδοχώρα, μια περιοχή του νησιού όπου υφίσταντο και διάφορα χωριά των οποίων οι κάτοικοι ασχολούντο με τη γεωργία και τη κτηνοτροφία. Μερικά βασίλεια πάλι, όπως εκείνο των Σόλων και εκείνο της Ταμασού, είχανε στην έκτασή τους και εκμεταλλεύονταν και τα πλούσια μεταλλεία χαλκού στα οποία ασχολούντο πάρα πολλοί άνθρωποι. Όσων δε βασιλείων οι έδρες – των περισσοτέρων – ήσαν παράκτιες, αυτά διέθεταν και ισχυρούς στόλους, τόσο πολεμικούς όσο και εμπορικούς, και ασφαλώς και λιμάνια. Και το κάθε ένα είχε και ασκούσε και την απόλυτη εξουσία στην πόλη και την περιοχή του. Διέθετε και τον δικό του στρατό, ενώ κέντρο διοίκησης ήτανε βέβαια το βασιλικό ανάκτορο. Στην κάθε πόλη οι κάτοικοι ασκούσαν πολλά και διάφορα επαγγέλματα, όπως οικοδόμοι, τεχνίτες πολλών ειδικοτήτων, υφαντές, ράφτες, χαλκουργοί, υποδηματοποιοί, έμποροι κ.λπ. Η δε ανώτερη τάξη αποτελείτο από ευγενείς και αξιωματούχους διαφόρων βαθμίδων. Το κάθε βασίλειο είχε την απόλυτη εξουσία στην πόλη και την περιοχή του. Ακόμη και κατά τις περιόδους υποδούλωσης της Κύπρου σε μεγάλες δυνάμεις, με μακρύτερη χρονικά την περίοδο υποδούλωσης στους Πέρσες (546 – 332 π.Χ.). Οι Πέρσες δεν στείλανε ποτέ δικό τους σατράπη (κυβερνήτη) στην Κύπρο. Τα βασίλεια παρέμεναν ανεξάρτητα και αυτοδιοικούμενα, κι έναντι των Περσών είχανε δυο βασικές υποχρεώσεις: την καταβολή ετήσιου υποτελικού φόρου και την παροχή στρατιωτικής βοήθειας όταν τους εζητείτο. Και είχε ζητηθεί σε κάποιες περιπτώσεις, οπότε κυπριακές στρατιωτικές δυνάμεις αναφέρεται ότι είχαν πάρει μέρος σε περσικές πολεμικές περιπέτειες. Όπως περί το 545 π.Χ. οπότε είχαν συνδράμει στρατιωτικά τον Κύρο προς αντιμετώπιση εξέγερσης στην Καρία (Μικρά Ασία), αλλά και το 538 π.Χ. κατά την εκστρατεία του ιδίου κατά της Βαβυλώνος. Το 525 π.Χ. κυπριακές δυνάμεις μετείχαν επίσης σε εκ-

Αχαιοί πολεμιστές ξεκινούν για τον πόλεμο. Λεπτομέρεια από αρχαίο αγγείο.

Οι Έλληνες άποικοι φέρανε πάντως μαζί τους και τη γλώσσα, τη θρησκεία, τα ήθη, τα έθιμα, τις τέχνες τους. Και σχετικά σύντομα – και πάντως ειρηνικά – επιβλήθηκαν, εξελληνίζοντας το νησί

στρατεία των Περσών στην Αίγυπτο, επί βασιλείας Καμβύση, γιου και διαδόχου του Κύρου. Ενώ επί βασιλείας του Ξέρξη (485 – 465 π.Χ.) ισχυρές κυπριακές δυνάμεις με στόλο από 150 καράβια είχαν πάρει μέρος στην εκστρατεία του Ξέρξη κατά της Ελλάδος. Οι Πέρσες είχαν, από την άλλη, στείλει στρατιωτικές δυνάμεις στην Κύπρο όταν κάποια κυπριακά βασίλεια τις είχαν ζητήσει, κυρίως όμως στις περιπτώσεις κατά τις οποίες η Κύπρος είχε επαναστατήσει. Ιδίως το 499 – 8 π.Χ. υπό τον Ονήσιλο της Σαλαμίνος, με τον οποίο είχαν συμμαχήσει μερικά μόνο των άλλων κυπριακών βασιλείων, κυρίως εκείνα των Σόλων και της Πάφου. Άλλα, όπως εκείνα της Αμαθούντος και, τελικά, και του Κουρίου, είχαν ταχθεί εναντίον. Ισχυρές δυνάμεις οι Πέρσες είχαν στείλει και πάλι στην Κύπρο προς αντιμετώπιση της μεγάλης κυπριακής επανάστασης υπό την Ευαγόρα Α΄ της Σαλαμίνος. Σε κάποιες άλλες περιπτώσεις βοήθησαν στρατιωτικά, όπως βοήθησαν το βασίλειο του Κιτίου να πολεμήσει και καταλάβει το βασίλειο του Ιδαλίου.

Με δική τους πολιτική Πρέπει επίσης να τονιστεί ότι οι κάτοικοι αλλά και οι αρχές του κάθε βασιλείου θεωρούσανε πρώτιστα ότι ήσαν πολίτες και υπήκοοι του συγκεκριμένου βασιλείου, ενώ δεν υπήρχε, τουλάχιστον όχι σε έντονο βαθμό, η συναίσθηση ότι ήσαν πολίτες ολόκληρης της Κύπρου. Έτσι υπήρξαν και σοβαρές περιπτώσεις κατά τις οποίες το κάθε βασίλειο αποφάσιζε και ασκούσε δική του πολιτική, με βάση το συμφέρον της πόλης–κράτους και όχι της Κύπρου γενικότερα. Υπάρχουν, για παράδειγμα,

περιπτώσεις κατά τις οποίες ενώ κάποια βασίλεια επαναστατούσαν κατά των Περσών, ταυτόχρονα κάποια άλλα τηρούσαν εντελώς διαφορετική στάση. Αυτό εθεωρείτο περίπου φυσικό, αφού η κάθε πόλη, έχοντας να αντιμετωπίσει μια σοβαρή κατάσταση, έκρινε και αποφάσιζε με βάση το δικό της συμφέρον και τους δικούς της προσανατολισμούς. Υπήρχανε ωστόσο και κάποια κοινά χαρακτηριστικά που, ως ένα βαθμό, αντιπροσώπευαν γενικότερες αρχές. Όπως η θρησκεία, με τη λατρεία κυρίως της Αφροδίτης και του Απόλλωνος, που είχε παγκύπριο χαρακτήρα. Θα πρέπει πάντως να θεωρηθεί βέβαιο ότι τα 12 συνολικά αρχαία βασίλεια της Κύπρου δεν είχαν όλα ιδρυθεί αυτή την χρονική περίοδο, και δεν είχαν όλα μακρά διάρκεια ζωής. Κάποια από αυτά διαλύθηκαν ενωρίτερα. Εξάλλου για μερικά, γνωρίζουμε από τις υπάρχουσες μαρτυρίες και τα ονόματα αρκετών βασιλιάδων τους, για άλλα λίγων ή μόνο ενός. Παράλληλα, άνθησαν για κάποια διαστήματα και άλλες πόλεις που δεν ήσαν ανεξάρτητα βασίλεια αλλά ανήκαν σε άλλα, όπως η πόλη των Γολγών (περιοχή σημερινής Αθηένου). Πάντως μέχρι και τον 4ο π.Χ. αι. είχαν επιβιώσει 7 μόνο από τα 12 βασίλεια. Τα οποία τελικά διαλύθηκαν και αυτά το 310 π.Χ. από τον Πτολεμαίο Α΄. Ο οποίος, μετά τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου (323 π.Χ.) και τον διαμοιρασμό της αυτοκρατορίας του, είχε πάρει την Αίγυπτο και την Κύπρο. Έως τότε είχαν επιβιώσει τα ακόλουθα βασίλεια: Σαλαμίς, Πάφος, Λάπηθος, Σόλοι, Μάριον, Κίτιον και Αμαθούς, η τελευταία όμως ενταγμένη για σύντομο χρόνο στο βασίλειο της Σαλαμίνος.

ΠΟΛΙΤΗΣ - ΟΠΑΠ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ

KΥΡΙΑΚΗ 27 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 2017

Τα δώδεκα κυπριακά

βασίλεια

Η πορεία του κάθε ενός από τα 12 κυπριακά βασίλεια και τα ονόματα των βασιλιάδων τους όπως τα γνωρίζουμε από τις υπάρχουσες αρχαίες πηγές, είτε σε γραπτά κείμενα είτε και από επιγραφές που έχουν βρεθεί

ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΤΗΣ ΣΑΛΑΜΙΝΟΣ

ο πολύ αξιόλογο αυτό βασίλειο είχε διαχρονικά στενότατους δεσμούς με την Ελλάδα και κυρίως την Αθήνα, είχε δε ηγηθεί επανειλημμένα επαναστάσεων κατά των Περσών. Από τις υπάρχουσες μαρτυρίες γνωρίζουμε διάφορους βασιλιάδες του. Τον 7ο π.Χ. αι. αναφέρεται σε μη κυπριακή πηγή βασιλιάς με το όνομα Kisu (ίσως Κάσος;), ενώ κατά τον 6ο π.Χ. αι. αναφέρονται κατά σειρά οι Ευέλθων, Σίρωμος, Χέρσις, Γόλγος, ενώ κατά τον επόμενο αιώνα οι Ονήσιλος, Νικόδαμος, Ευάνθης, Αυδήμων, ενώ ο Ευαγόρας Α΄ βασίλευσε από τα τέλη του 5ου αιώνα, το 411, μέχρι και το 374 π.Χ. Στη συνέχεια βασίλευσαν οι Νικοκλής, Ευαγόρας Β΄, Πνυταγόρας και τελευταίος ο Νικοκρέων από το 332 μέχρι το 310 π.Χ. Γνωστότεροι και πιο σημαντικοί υπήρξαν ο Ονήσιλος και ο Ευαγόρας Α΄. Ο Ονήσιλος ήταν γιος του Χέρσιος και εγγονός του Ευέλθοντος, του πρώτου που είχε κόψει δικά του νομίσματα. Εκθρόνισε τον αδελφό του Γόλγο που ακολουθούσε φιλοπερσική πολιτική και ηγήθηκε κυπριακής επανάστασης κατά των Περσών το 499 π.Χ. Ωστόσο, αν και βοηθήθηκε και από άλλα κυπριακά βασίλεια που επαναστάτησαν επίσης, ιδίως εκείνα των Σόλων και της Πάφου, η επανάστασή του κατεστάλη αφού ηττήθηκε και σκοτώθηκε σε μεγάλη μάχη κοντά στην πόλη του από στρατό που είχαν στείλει οι Πέρσες στο νησί. Η ήττα προκλήθηκε και από το ότι την κρίσιμη στιγμή της σύγκρουσης οι δυνάμεις του βασιλείου του Κουρίου υπό τον βασιλιά τους Στασάνορα εγκατέλειψαν τον Ονήσιλο και τάχθηκαν με το μέρος των Περσών. Με την ήττα του Ονησίλου στον θρόνο επανήλθε ο Γόλγος,

Η έδρα του σημαντικότερου αρχαίου κυπριακού βασιλείου. Πάνω δεξιά, νόμισμα στο οποίο εικονίζεται ο βασιλιάς Ευαγόρας και κάτω δεξιά, το θέατρο της Σαλαμίνας.

που έσπευσε μάλιστα να πάρει μέρος και στη μεγάλη εκστρατεία του Ξέρξη κατά της Ελλάδος. Το βασίλειο της Σαλαμίνος ηγήθηκε και πάλι μεγάλης επανάστασης κατά των Περσών επί ημερών του πλέον σημαντικού βασιλιά, του Ευαγόρα Α΄ (411 – 374/3 π.Χ.). Ο Ευαγόρας είχε πιο πριν εκθρονίσει τον Αβδήμονα (το 411 π.Χ.). Ο Αβδήμων, Φοίνικας από την Τύρο που ζούσε στο Κίτιον, βοηθήθηκε από τους Πέρσες και κατέλαβε την εξουσία στη Σα-

λαμίνα, αφού μάλιστα δολοφόνησε τον προηγούμενο βασιλιά του οποίου το όνομα δεν σώθηκε. Ο Ευαγόρας Α΄, αφού κατόρθωσε να τον εκθρονίσει, επανέφερε στην πόλη του τον ελληνικό της χαρακτήρα και προσανατολισμό, συνεργάστηκε μάλιστα στενά με την Αθήνα από την οποία επανειλημμένα τιμήθηκε. Ο Ευαγόρας Α΄ υπήρξε ο πρώτος στην Κύπρο που έκοψε και χρυσά νομίσματα, ένα προνόμιο που ανήκε στον βασιλιά των Περ-

σών. Παρά το ότι πολεμήθηκε σκληρά από τους Πέρσες, δεν ηττήθηκε, αλλά αναγκάστηκε να δεχθεί μια συνθηκολόγηση. Τελικά δολοφονήθηκε από έναν ευνούχο του ανακτόρου του. Φιλοπερσική πολιτική ακολούθησε και ο βασιλιάς Ευαγόρας Β΄ (361 – 351 π.Χ.). Εκθρονίστηκε και αυτός από τον Πνυταγόρα το 351 π.Χ., ο οποίος ακολούθησε φιλελληνική πολιτική και ηγήθηκε άλλης μιας επανάστασης κατά των Περσών.

ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΤΗΣ ΠΑΦΟΥ

Κατάλοιπα των αρχαίων οχυρώσεων της Νέας Πάφου. Πάνω αριστερά, αργυρό νόμισμα του βασιλιά της Πάφου Πνυ[ταγόρα;] και κάτω αριστερά, νόμισμα που εκδόθηκε επί βασιλείας Νικοκλέους στην Πάφο.

ίχε για πολύ μεγάλο διάστημα ως έδρα του την Παλαιά Πάφο (σημερινό χωριό Κούκλια), που φαίνεται να ήτανε και η έδρα του κυπριακού βασιλείου όταν αυτό ήταν ενιαίο και εξουσίαζε ολόκληρο το νησί. Η Παλαιά Πάφος ήταν ευρύτατα γνωστή και εκτός Κύπρου, λόγω ύπαρξης εκεί του περίφημου κέντρου λατρείας της θεάς Αφροδίτης. Ο Αγαπήνωρ αναφέρεται ότι είχε ιδρύσει μεν την πόλη της Νέας Πάφου, ενώ στην Παλαιά είχε αναγείρει τον λαμπρό ναό της Αφροδίτης. Από τις πηγές γνωρίζουμε τους ακόλουθους βασιλιάδες: Ετέανδρος Α΄ και Ακέστωρ του 7ου π.Χ. αι., Στασίφιλος, Στάσις, Ονασίχαρις και Ετέανδρος Β΄ του 6ου π.Χ. αι., Πνυ[ταγόρας;], Δημόνοος, Στάσανδρος, Μινεύς, Ζωfάλιος του 5ου π.Χ. αι.,

Ονασι[κράτης;], Αριστο[...], Τιμοχάρις, Εχέτιμος, [...]δαμος, Τίμαρχος και Νικοκλής του 4ου π.Χ. αι. Μερικών τα ονόματα, ιδίως από επιγραφές, δεν σώθηκαν ακέραια. Ο τελευταίος βασιλιάς, ο Νικοκλής, ήταν εκείνος που μετέφερε την έδρα του βασιλείου από την Παλαιά στη Νέα Πάφο η οποία γνώρισε στο εξής μεγάλη ακμή. Ο Νικοκλής αυτοκτόνησε, όπως και ολόκληρη η βασιλική οικογένεια, όταν κατηγορήθηκε στον Πτολεμαίο Α΄ ότι συνωμοτούσε εναντίον του και όταν είχε σταλεί στρατός εναντίον του, το 310 π.Χ. Έκτοτε, με τη διάλυση και των λοιπών βασιλείων, η Κύπρος εντάχθηκε οριστικά, ως ενιαίος πλέον χώρος, στο βασίλειο των Πτολεμαίων, η δε Νέα Πάφος κατέστη πρωτεύουσα της Κύπρου («μητρόπολις των κατά Κύπρον πόλεων»).

ΠΟΛΙΤΗΣ - ΟΠΑΠ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ

KΥΡΙΑΚΗ 27 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 2017

Άποψη των αρχαίων ερειπίων του Κουρίου.

Το αρχαίο θέατρο Κουρίου.

ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΚΟΥΡΙΟΥ

ίναι γνωστοί δυο μόνο βασιλιάδες της πόλης αυτής. Ο Δάμασος κατά τον 7ο π.Χ. αι. και ο Στασάνωρ, νωρίς τον 5ο π.Χ. αι. – εκείνος που είχε αλλάξει στρατόπεδο την κρίσιμη ώρα της σύγκρουσης με

τους Πέρσες κατά την υπό τον Ονήσιλο επανάσταση. Φαίνεται ότι το βασίλειο αυτό θα πρέπει να είχε διαλυθεί περίπου τότε, νωρίς τον 5ο π.Χ. αι. αφού όχι μόνο δεν αναφέρονται άλλοι βασιλιάδες του, αλλά ούτε και μαρτυρείται να είχε

διαδραματίσει ρόλο σε σημαντικές στο εξής εξελίξεις. Η πόλη του Κουρίου συνέχισε ωστόσο να υφίστατο, όμως δεν γνωρίζουμε υπό ποιο καθεστώς – εάν για παράδειγμα είχε ενταχθεί σε άλλο βασίλειο.

ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΣΟΛΩΝ

ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΜΑΡΙΟΥ

νωρίζουμε ότι νωρίς τον 7ο π.Χ. αι. είχε βασιλεύσει και ένας βασιλιάς που σε μη ελληνική πηγή, συγκεκριμένα στο γνωστό Πρίσμα του Εσσαρχαδώνος, αναγράφεται ως Bususu, όμως θα πρέπει να ήταν Έλληνας. Τον δε 5ο π.Χ. αι. είχαν ανέβει στον θρόνο κατά σειράν οι Δόξανδρος, Σασμάς, Στασίοικος Α΄ και Τιμοχάρις Α΄. Ο δε Τιμοχάρις Β΄ βασίλευσε τον 4ο π.Χ. αι., όπως και ο τελευταίος βασιλιάς της πόλης, ο Στασίοικος Β΄. Η πόλη του Μαρίου εκτεινόταν σε παράκτια περιοχή της Πόλης Χρυσοχούς, στην επαρχία Πάφου. Καταστράφηκε δε πλήρως από τον βασιλιά Πτολεμαίο Α΄, αλλά ο διάδοχός του, Πτολεμαίος Β΄, την ξανάκτισε, δίνοντάς της τώρα το όνομα της συζύγου του, της θεοποιημένης βασίλισσας Αρσινόης. Στην ένθετη φωτογραφία, αργυρό νόμισμα του βασιλείου του Μαρίου.

ξιόλογο υπήρξε και το βασίλειο των Σόλων, με στενούς επίσης δεσμούς με την Ελλάδα. Μας είναι γνωστοί συνολικά 11 βασιλιάδες της πόλης αυτής, με πρώτο τον Ρήσο κατά τον 7ο π.Χ. αι. Κατά τον επόμενο αιώνα βασίλευσαν κατά σειρά οι Φιλόκυπρος Α΄, Κυπράνωρ, Φιλόκυπρος Β΄, Αριστόκυπρος (που σκοτώθηκε δίπλα στον Ονήσιλο κατά την επανάσταση του 499 π.Χ.). Ο αναφερόμενος δε Αναξαγόρας πιθανώς βασίλευσε κατά τις αρχές του 4ου π.Χ. αι. Οπότε βασίλευσαν κατά σειράν και οι Στασικράτης Α΄, Στασίας, Στασικράτης Β΄, Πασικράτης και τελευταίος, για πολύ σύντομο διάστημα, ο Εύνοστος. Παρά το ότι ο θρύλος λέγει ότι η πόλη είχε πάρει το όνομα του Σόλωνος του Αθηναίου, που είχε πάντως φιλοξενηθεί σ’ αυτήν, μάλιστα δυο φορές (τη δεύτερη είχε πεθάνει ακριβώς στους Σόλους), ωστόσο η ονομασία προϋπήρχε. Η αρχική ονομασία της πόλης ήταν Αιπεία (από τη λέξη αιπύς που σήμαινε βραχώδης) και η ονομασία Σόλοι προήλθε από ανατολική απόδοση ακριβώς του χαρακτηρισμού της ως βραχώδους. Διότι η αρχική προϊστορική πόλη βρισκόταν επί υψώματος, σε οχυρή θέση, και αργότερα, λόγω πλέον και των εμπορικών δραστηριοτήτων και της ανάπτυξής της είχε επεκταθεί έως και την ακτή.

Το αρχαίο θέατρο των Σόλων.

Ο Κύκνος. Ψηφιδωτό στη Βασιλική των Σόλων.

ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΛΑΠΗΘΟΥ

ξιόλογο επίσης βασίλειο. Πέρα από τον αναφερόμενο ως ιδρυτή του, τον Πράξανδρο, αναφέρονται κατά τους ιστορικούς χρόνους μερικοί μόνο των βασιλιάδων του. Ο Δημόνικος Α΄ περί το 500 π.Χ. και ο Ανδροκλής κατά τα τέλη του 5ου και τις αρχές του 4ου π.Χ. αι. Κατά τον 4ο π.Χ. αιώνα αναφέρονται κατά σειράν οι Δημόνικος Β΄, Πράξιππος Α΄, ένας βασιλιάς που το όνομά του, σε μη ελληνική πηγή, αναγράφεται ως Μπερεκσιεμές (ξένη απόδοση του άγνωστου ελληνικού του ονόματος), ενώ τελευταίος βασιλιάς υπήρξε ο Πράξιππος Β΄. Το βασίλειο ήλεγχε μια από τις πλέον προνομιακές περιοχές της Κύπρου που συνδυάζει βουνό και θάλασσα, με άφθονα τρεχούμενα νερά, που ήταν ήδη κατοικημένη από τα αρχαιότατα προϊστορικά χρόνια, όπως αποδεικνύουν τα ευρήματα (όπως ανασκαφέντες προϊστορικοί τάφοι στο χωριό Κάρμι). Πάνω αριστερά, νόμισμα του βασιλείου της Λαπήθου. Κάτω αριστερά, αρχαίοι τάφοι κοντά στο χωριό Κάρμι που χρονολογούνται στον 4ο αι. π.Χ.

ΠΟΛΙΤΗΣ - ΟΠΑΠ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ

KΥΡΙΑΚΗ 27 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 2017

Κατάλοιπα της αρχαίας πόλης του Κιτίου.

Ασβεστολιθικό άγαλμα του Κεραυνίου Διός από το Κίτιον περί τα 500 π.Χ.

ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΚΙΤΙΟΥ

ο βασίλειο αυτό, στην έκταση της σημερινής Λάρνακας, ελεγχόταν συνεχώς από τους Φοίνικες που η παρουσία τους εκεί ήταν πολύ ισχυρή, αφού μάλιστα η πόλη βρισκόταν απέναντι από τη Φοινίκη. Όπως δε μαρτυρούν και τα γνωστά ονόματα των όσων διετέλεσαν βασιλιάδες της πόλης. Εξ αυτών μας είναι γνωστοί ο Βααλμελέκ Α΄ κατά το

πρώτο μισό του 5ου π.Χ. αι. και οι Ασβάαλ και Βααλμελέκ Β΄ κατά το δεύτερο μισό του ίδιου αιώνα. Και στη συνέχεια, κατά τον 4ο π.Χ. αι. ανήλθαν στον θρόνο κατά σειράν οι Βααλράμ, Μελκιάθων και τελευταίος ο Πουμιάθων. Το βασίλειο του Κιτίου (όπου βέβαια ζούσαν όχι μόνο Φοίνικες αλλά και πολλοί Έλληνες) υπήρξε ισχυρό και πλούσιο, ιδίως λόγω εκτενούς εμπο-

ρικής δραστηριότητας. Έχοντας δε συνεχώς και την υποστήριξη των Περσών, είχε επεκταθεί κατά πολύ. Συγκεκριμένα, πολέμησε και κατέλαβε και το βασίλειο του Ιδαλίου τον 5ο π.Χ. αιώνα και αργότερα προσάρτησε και το βασίλειο της Ταμασού. Για ένα μάλιστα σύντομο διάστημα κατόρθωσε να ανεβάσει Φοίνικα βασιλιά και σ’ αυτό τούτο τον θρόνο της Σαλαμίνος.

ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΤΑΜΑΣΟΥ

ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΑΜΑΘΟΥΝΤΟΣ

την Αμαθούντα οι κάτοικοι θεωρούσαν ότι ήσαν απόγονοι των λεγομένων Ετεοκυπρίων, δηλαδή των αρχικών κατοίκων της Κύπρου πριν τον μαζικό της εποικισμό από τους Έλληνες. Ωστόσο και στην πόλη αυτή είχε κυριαρχήσει το ελληνικό στοιχείο. Η πόλη υπήρξε επίσης ιδιαίτερα αξιόλογο κέντρο λατρείας της θεάς Αφροδίτης, που είχε εκεί και λαμπρό ναό, στην κορυφή της ακρόπολης. Από όσους διετέλεσαν βασιλιάδες της Αμαθούντος, γνωρίζουμε από τις πηγές τον Δάμασο, που βρισκόταν στον θρόνο νωρίς τον 7ο π.Χ. αιώνα, καθώς και τα ονόματα άλλων επτά βασιλιάδων, σε γρήγορη εναλλαγή κατά τον 4ο π.Χ. αιώνα. Κατά σειράν τους ΠύρFο, Ζώτιμο, [...]τιμο, Λύσανδρο, Επίπαλο, Ροίκο και τελευταίο τον Ανδροκλή. Κυπρο-αρχαϊκός πελώριος ασβεστολιθικός πίθος του 6ου π.Χ. αιώνα από την Αμαθούντα. Έχει ύψος 1,85 μ., μέγιστη διάμετρο 2,20 μ. και βάρος 14 τόνους.

ια το βασίλειο αυτό, στο εσωτερικό του νησιού, γνωρίζουμε την ύπαρξη ενός βασιλιά κατά το πρώτο μισό του 7ου π.Χ. αιώνα, που παραδίδεται με το όνομα Ατμεσού. Γνωστός από τις υπάρχουσες πηγές είναι και ο τελευταίος βασιλιάς της πόλης αυτής, ο Πασίκυπρος, κατά τον 4ο π.Χ. αιώνα. Δεν έχουν διασωθεί τα ονόματα άλλων. Πιστεύεται ότι ο τελευταίος βασιλιάς, ο Πασίκυπρος, ήτανε εκείνος τον οποίο αναφέρει ο συγγραφέας Αθήναιος, γράφοντας ότι είχε πωλήσει το βασίλειό του στον βασιλιά Πουμιάθωνα του Κιτίου, στην τιμή των 50 ταλάντων, και είχε πάει να ζήσει το υπόλοιπο του βίου του στην Αμαθούντα. Λίγο αργότερα, ο Μέγας Αλέξανδρος αφαίρεσε το βασίλειο της Ταμασού από το Κίτιον και το

παραχώρησε στο βασίλειο της Σαλαμίνος. Η ενέργεια αυτή σκόπευε προφανώς στον περιορισμό της

Απόψεις του αρχαιολογικού χώρου στην Ταμασό.

ισχύος του φοινικικού στοιχείου στο νησί, αφού οι Φοίνικες ήλεγχαν ήδη και το Κίτιον και το Ιδάλιον.

ΠΟΛΙΤΗΣ - ΟΠΑΠ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ

ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΙΔΑΛΙΟΥ

νωρίζουμε από τις υπάρχουσες πηγές την ύπαρξη δυο βασιλιάδων στο Ιδάλιον, των οποίων σώθηκαν μόνο τα πρώτα γράμματα των ονομάτων τους: Κι[...] κατά τα τέλη του

Τα βασίλεια Λεδρών και Χύτρων δεν αναφέρονται στις γραπτές πηγές και αναφέρονται ως τέτοια, μαζί με τα άλλα, μόνο σε μια αναφορά του έτους 673 π.Χ. Συγκεκριμένα σε επιγραφή των Ασσυρίων, το γνωστό Πρίσμα του βασιλιά Εσσαρχαδώνος. Στο οποίο μνημονεύονται μεταξύ άλλων και δέκα κυπριακές πόλεις-βασίλεια, καθώς και τα ονόματα των τότε βασιλιάδων τους που πλήρωναν φόρο υποτελείας στον Ασσύριο βασιλιά. Ο Εσσαρχαδών είχε βασιλεύσει από το 680 μέχρι το 669 π.Χ. Και επί ημερών του η Κύπρος πλήρωνε ήδη (από το 709 π.Χ.) υποτελικό φόρο. Περίεργο πάντως είναι το ότι και σε άλλη ασσυριακή επιγραφή που βρέθηκε και χρονολογήθηκε στο έτος 667 π.Χ., επί βασιλιά Ασσουρμπανιμπάλ (Σαρδανάπαλου) επαναλαμβάνονται ακριβώς τα ίδια ονόματα κυπριακών πόλεων και των βασιλιάδων τους.

6ου π.Χ. αι. και Γρα[...] κατά τις πρώτες δεκαετίες του 5ου. Κατά τα μέσα του 5ου π.Χ. αι. είχε βασιλεύσει ο Ονασαγόρας, στη συνέχεια ο Φιλόκυπρος, μάλλον για πολύ σύντομο χρόνο, και τελευταίος υπήρξε ο

KΥΡΙΑΚΗ 27 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 2017

Κεφαλή γυναικείου ασβεστολιθικού αγάλματος με πλούσια διακόσμηση από το Ιδάλιον (5ος π.Χ. αιώνας).

Στασίκυπρος, επί ημερών του οποίου το Ιδάλιον πολεμήθηκε από τους Κιτιείς, βοηθούμενους από τους Πέρσες, και όπως προκύπτει από τα υπάρχοντα στοιχεία είχε υποκύψει και υποταχθεί στο Κίτιον.

Αριστερά, οικία στην αρχαία Λήδρα στο Κέντρο της Λευκωσίας. Κάτω, αρχαιολογικά κατάλοιπα της πόλης των Λεδρών (περιοχή ΠΑΣΥΔΥ Λευκωσία).

ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΛΕΔΡΩΝ

αι για το βασίλειο αυτό είναι άγνωστο το πότε ιδρύθηκε και για πόσο χρονικό διάστημα επιβίωσε ως βασίλειο. Αναφέρεται ένας μόνο βασιλιάς του, ο Ονασαγόρας, που βρισκόταν στον θρόνο κατά το πρώτο μισό του 7ου π.Χ. αιώνα. Φαίνεται ότι και αυτό το βασίλειο, στην περιοχή της Λευκωσίας, δεν υπήρξε σημαντικό και είχε διαλυθεί νωρίς.

ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΧΥΤΡΩΝ Η στήλη του Εσσαρχαδώνος, όπου αναφέρονται μεταξύ άλλων και δέκα κυπριακές πόλεις μαζί με τα ονόματα των βασιλιάδων τους, που πλήρωναν φόρο υποτελείας στον Ασσύριο βασιλιά.

α πρέπει και το βασίλειο αυτό να είχε διαλυθεί αρκετά νωρίς. Στις πηγές αναφέρεται ένας μόνο βασιλιάς του, ο Πυλαγόρας, που βρισκόταν στον θρόνο νωρίς τον 7ο π.Χ. αιώνα. Το βασίλειο αυτό δεν φαίνεται, εξάλλου, να είχε διαδραματίσει κάποιο σοβαρό ρόλο στις διάφορες πολιτικές και στρατιωτικές εξελίξεις. Όπως προκύπτει από την ονομασία του, θα πρέπει στην έκτασή του να υπήρχαν ιαματικές πηγές, τις οποίες οι αρχαίοι Έλληνες ονόμαζαν ακριβώς χύτρους. Οι Χύτροι ήταν στο κέντρο του νησιού, στην πεδιάδα της σημερινής Κυθρέας (φωτό).

ΠΟΛΙΤΗΣ - ΟΠΑΠ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ

KΥΡΙΑΚΗ 27 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 2017

Ο χάρτης του νησιού με τις 12 πόλεις - βασίλεια Λάπηθος

Με ιδρυτή τον Πράξανδρο από τη Λακωνία ή και τον Κηφ

Σόλοι Με ιδρυτές τους Αθηναίους Φάληρο και Ακάμαντα, γιους του Θησέως ή, κατ’ άλλη αναφορά, τον Δημοφώντα.

Μάριον Δεν σώθηκε όνομα ιδρυτή.

Ταμασός Δεν υπάρχουν αναφορές για συγκεκριμένο ιδρυτή.

Ιδάλιον Με ιδρυτή τον Χαλκήνορα, άγνωστο όμως από ποιο μέρος είχε έρθει.

Πάφος Η Πάφος Νέα (η παλαιά, σημερινό χωριό Κούκλια, υπήρχε ήδη) με ιδρυτή τον Αγαπήνορα από την Αρκαδία. Ωστόσο έδρα του βασιλείου παρέμεινε η Παλαιά Πάφος, μέχρι και τον 4ο π.Χ. αι.

Κούριον Δεν σώθηκε ονομασία οικιστή, αναφέρεται όμως ότι οι κάτοικοι της πόλης θεωρούσαν ότι ήσαν απόγονοι αποίκων από το Άργος της Πελοποννήσου.

Α ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ

KΥΡΙΑΚΗ 27 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 2017

Λέδρες Λέδρες (περιοχή Λευκωσίας), χωρίς όνομα ιδρυτή.

Χύτροι

φέα.

Με ιδρυτή τον μυθικό Χύτρο με καταγωγή από την Αθήνα.

Σαλαμίς Με ιδρυτή τον Τεύκρο από το ελληνικό νησί της Σαλαμίνος.

Κίτιον Δεν υπάρχουν αναφορές σε όνομα ιδρυτή. Εδώ κυριάρχησαν για μεγάλο διάστημα οι Φοίνικες.

Αμαθούς Δεν υπάρχουν αναφορές σε οικιστή. Οι κάτοικοι θεωρούσαν ότι ήσαν απόγονοι εκείνων «που βρίσκονταν μαζί με τον Κινύρα», αυτόχθονες δηλαδή.

ΠΟΛΙΤΗΣ - ΟΠΑΠ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ

KΥΡΙΑΚΗ 27 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 2017

7 βασίλεια

Τα που διασώθηκαν

έχρι λοιπόν το δεύτερο μισό του 4ου π.Χ. αιώνα είχαν επιβιώσει συνολικά 7 βασίλεια από τα αρχικά 12. Δηλαδή τα βασίλεια Σαλαμίνος, Πάφου, Αμαθούντος, Μαρίου, Σόλων, Κιτίου και Λαπήθου. Τα οποία ήσαν υποτελή στους Πέρσες για μεγάλο χρονικό διάστημα, παρά τις επανειλημμένες επαναστάσεις τους και, επίσης, παρά τις επανειλημμένες προσπάθειες κυρίως των Αθηναίων που, με εκστρατείες τους, είχαν προσπαθήσει να ελευθερώσουν την Κύπρο. Η πρώτη ωστόσο τέτοια εκστρατεία, το 479 π.Χ. είχε τεθεί υπό την αρχηγία του Σπαρτιάτη Παυσανία, του αρχηγού των Ελλήνων στη μάχη των Πλαταιών, μετείχαν δε και αθηναϊκές δυνάμεις. Ακολούθησε άλλη εκστρατεία των Αθηναίων, το 469/8 π.Χ. υπό τον Χαριτιμήδη και άλλη το 449 π.Χ. υπό τον Κίμωνα. Στις προσπάθειες αυτές απελευθέρωσης της Κύπρου τουλάχιστον τα περισσότερα των κυπριακών βασιλείων θα πρέπει να τήρησαν θετική στάση, ενώ αντίθετα κάποια αντιστάθηκαν. Ιδίως το Κίτιον, που πολιορκήθηκε από τον Κίμωνα τον Αθηναίο. Ο οποίος και πέθανε από ασθένεια εκεί, το έτος 449 π.Χ. σε ηλικία 61 χρόνων (είχε γεννηθεί το έτος 510). Τα κυπριακά βασίλεια είδαν πάντως τη μεγάλη ευκαιρία απαλλαγής από την περσική κηδεμονία μετά τις δυο πρώτες σημαντικές νίκες του Μεγάλου Αλεξάνδρου κατά των Περσών στη Μικρά Ασία – μάχη σε Γρανικό ποταμό το 334 π.Χ. και ακολούθως στην Ισσό το 333 π.Χ. Όλοι οι Κύπριοι βασιλιάδες έσπευσαν λίγο αργότερα να συναντήσουν τον Αλέξανδρο στη Φοινίκη, τάχθηκαν με το μέρος του και του παρέσχαν μάλιστα και στρατιωτική και ναυτική βοήθεια κατά την πολύμηνη πολιορκία και άλωση τελικά της ισχυρής Τύρου. Στην πολιορκία της Τύρου είχαν πάρει μέρος προ-

Η θυελλώδης προέλαση του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην Ανατολή σήμαινε για την Κύπρο την απαλλαγή από τη μακρά περσική επικυριαρχία. Αριστερά, η εκστρατεία του Κίμωνα στην Κύπρο.

σωπικά και οι βασιλιάδες Πνυταγόρας της Σαλαμίνος, Ανδροκλής της Αμαθούντος και Πασικράτης των Σόλων. Οι οποίοι είχαν, προφανώς, μεταφέρει εκεί και ο κάθε ένας δικό του στρατό και στόλο. Ο Αλέξανδρος θεώρησε ότι η έως τότε στάση των κυπριακών βασιλείων έναντι των Περσών δεν ήτανε με δική τους ελεύθερη βούληση αλλά εξ ανάγκης. Δέχθηκε τη βοήθειά τους και επέτρεψε

να διατηρήσουν τους θρόνους αλλά και την ανεξαρτησία τους. Πολλοί δε Κύπριοι ακολούθησαν στη συνέχεια τον Αλέξανδρο μέχρι τα βάθη της Ασίας, προσφέροντάς του και στρατιωτική και άλλη βοήθεια (κατασκεύασαν, για παράδειγμα, πολλά καράβια για τον Αλέξανδρο). Μερικοί μάλιστα των όσων τον είχαν ακολουθήσει, όπως ο Στασάνωρ και ο Στάσανδρος από τους Σόλους (πι-

θανώς πρίγκιπες, γιοι του βασιλιά Πασικράτη) που θα είχαν βέβαια μαζί τους και στρατό από την Κύπρο, τιμήθηκαν από τον Αλέξανδρο που τους ανέθεσε τη διοίκηση επαρχιών του στα βάθη της Ασίας. Αναφέρεται ακόμη και ο Άριστος, από τη Σαλαμίνα, που είχε γράψει την ιστορία της εκστρατείας του Αλεξάνδρου – δυστυχώς όμως το σύγγραμμά του δεν σώθηκε.

Οι επίγονοι του Μεγάλου Αλεξάνδρου Δημήτριος ο Πολιορκητής (Μουσείο Νεαπόλεως).

ετά τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου στη μακρινή Βαβυλώνα, το 323 π.Χ., και τον διαμοιρασμό της αυτοκρατορίας του από τους επιγόνους, τα κυπριακά βασίλεια βρέθηκαν για άλλη μια φορά στη δεινή θέση να επιλέξουν συμμάχους. Για την Κύπρο είχαν ενδιαφερθεί ο Πτολεμαίος Α΄ (που είχε πάρει την Αίγυπτο) και ο Αντίγονος ο Μονόφθαλμος ή Κύκλωψ (είχε χάσει το ένα του μάτι σε μάχη) που πήρε τη Συρία. Με το μέρος του Πτολεμαίου τάχθηκαν 4 βασιλιάδες, οι Νικοκρέων της Σαλαμίνος, Νικοκλής της Πάφου, Πασικράτης των Σόλων και Ανδροκλής της Αμαθούντος. Με τον Αντίγονο, αντίθετα, συμμάχησαν άλλοι τρεις βασιλιάδες, ο Πουμιάθων του Κιτίου, ο Πράξιππος της Λαπήθου και ο Στασίοικος του Μαρίου.

Υποταγή Ο Πτολεμαίος έστειλε στην Κύπρο τον αδελφό του Μενέλαο με 100 καράβια και 10.000 άντρες, αναγκάζοντας σε υποταγή τα βασίλεια Μαρίου και Λαπήθου, ενώ το Κίτιον πο-

Ο Πτολεμαίος Α΄ ηττήθηκε στην Κύπρο από τον Δημήτριο Πολιορκητή το 306 π.Χ., αλλά ανακατέλαβε το νησί το 294 π.Χ. Ρωμαϊκό αντίγραφο προτομής του, Μουσείο Λούβρου, Παρίσι.

λιορκήθηκε, αφού ο βασιλιάς Πουμιάθων αρνήθηκε να υποταχθεί. Λίγο αργότερα, το 312 π.Χ. ήρθε στην Κύπρο και ο ίδιος ο Πτολεμαίος που κατέλαβε το Κίτιον, εκτέλεσε τον βασιλιά του και κατέστρεψε και την πόλη. Κατέστρεψε επίσης την πόλη του Μαρίου, ενώ εκτέλεσε και τον βασιλιά της Λαπήθου. Ο πιστός του σύμμαχος, ο βασιλιάς της Σαλαμίνος Νικοκρέων, διορίστηκε από τον Πτολεμαίο διοικητής - κυβερνήτης ολόκληρης της Κύπρου, αλλά πέθανε τον επόμενο χρόνο. Διορίστηκε τότε κυβερνήτης του νησιού ο αδελφός του Πτολεμαίου, ο Μενέλαος. Ένας διορισμός που φαίνεται ότι δυσαρέστησε ιδιαίτερα τον βασιλιά της Πάφου Νικοκλή, που παραγνωρίστηκε για δεύτερη φορά. Ο Νικοκλής, δίκαια ή όχι, κατηγορήθηκε τότε ότι βρισκόταν σε μυστική επαφή με τον Αντίγονο. Πολιορκήθηκε τότε στην Πάφο, αλλά αντί της σύλληψης προτίμησε (όπως και όλη του η οικογένεια) την αυτοκτονία. Έτσι, με τους θανάτους του Νικοκρέοντος και του Νικοκλέους καταργήθηκαν και τα τελευταία εναπομείναντα βασίλεια Σαλαμίνος και Πάφου. Το νησί βρέθηκε υπό την εξουσία του Πτολεμαίου, αν και υπήρξε και άλλη προσπάθεια κατάληψής του από τον Αντίγονο, του οποίου ο γιος, ο Δημήτριος ο Πολιορκητής,

εισέβαλε στην Κύπρο με στρατό, κατέλαβε διάφορες πόλεις, κι αυτήν ακόμη τη Σαλαμίνα, αλλά όχι για πολύ. Ο Πτολεμαίος ανακατέλαβε την Κύπρο το 294 π.Χ. και την ενέταξε οριστικά στο δικό του βασίλειο.

Χωρίς βασίλεια Στο εξής η Κύπρος δεν είχε πλέον βασίλεια. Σαν ενιαίος, για πρώτη φορά, χώρος, εντάχθηκε στο βασίλειο των Πτολεμαίων που είχε την έδρα του στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Στο εξής οι κυπριακές πόλεις συνέχισαν τη ζωή τους ως αυτοδιοικούμενες ώς ένα μεγάλο βαθμό, με δημοκρατικούς πλέον θεσμούς, όπως η Βουλή και ο Δήμος. Ωστόσο συνεργάζονταν μεταξύ τους, συνδεδεμένες με ένα σώμα στο οποίο αντιπροσωπεύονταν όλες και είχε ονομαστεί «Κοινόν» και αργότερα «Κοινόν Κυπρίων». Στο εξής άρχισε να αποκτάται και η συνείδηση ότι ο κάθε κάτοικος του νησιού ήτανε πολίτης όχι μιας πόλης–κράτους αλλά της Κύπρου ολόκληρης. Μάλιστα έως τότε πολλοί άνθρωποι παίρνανε ως επίθετό τους το όνομα της πόλης τους, όπως Πάφιος, Σαλαμίνιος, Κιτιεύς, Κουριεύς κ.λπ., ενώ τώρα πολλοί υιοθετούσανε πλέον ως επίθετό τους και το Κύπριος.

ΠΟΛΙΤΗΣ - ΟΠΑΠ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ

KΥΡΙΑΚΗ 27 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 2017

ΟΙ ΘΕΣΜΟΙ

Ο γιατρός στο Δάλι και η… ΚΥΠ του Ευαγόρα

Οι όποιες επαφές της Κύπρου με τις άλλες χώρες γίνονταν αποκλειστικά μέσω θαλασσίων οδών. Καράβια όπως αυτό της φωτογραφίας (αντίγραφο του αρχαίου καραβιού της Κερύνειας), όργωναν συνεχώς τις θάλασσες διακινώντας εμπορεύματα αλλά και ιδέες, ήθη και έθιμα, πολιτισμό.

ι θεσμοί στο κάθε βασίλειο ήσαν πολύ σαφείς και αρκετά αυστηροί και στις περισσότερες των περιπτώσεων την απόλυτη εξουσία ασκούσε ο βασιλιάς, βοηθούμενος από την οικογένειά του και την αυλή του. Μόνο αρκετά αργότερα φαίνεται να είχαν εισαχθεί και κάποιοι δημοκρατικοί θεσμοί. Όπως στο βασίλειο των Σόλων, όπου είχε φιλοξενηθεί δυο φορές ο σοφός Σόλων ο Αθηναίος, τον 7ο π.Χ. αιώνα. Η αναφορά του Πλουτάρχου ότι ο Σόλων είχε «ξανακτίσει» την πόλη των Σόλων, πρέπει να ερμηνευθεί ως συμβολική. Ο Σόλων δεν ήταν αρχιτέκτων, ήταν νομοθέτης. Και το «ξανακτίσημο» της πόλης αυτής θα πρέπει να ήταν πνευματικό. Με την εμπειρία του και από την πατρίδα του, την Αθήνα, ο Σόλων θα πρέπει να είχε εισαγάγει στην κυπριακή πόλη αρκετούς νέους θεσμούς. Τέτοιοι θεσμοί φαίνεται ότι στη συνέχεια υιοθετήθηκαν και από άλλα κυπριακά βασίλεια. Στη γνωστή πινακίδα από το Ιδάλιον για παράδειγμα, του 5ου π.Χ. αιώνα, έχουμε μια σαφή ένδειξη. Η πινακίδα, με εγχάρακτο κείμενο, ήτανε μια συμφωνία – συμβόλαιο με ένα γιατρό για παροχή υπηρεσιών ενώ η πόλη πολιορκείτο από Κιτιείς και Πέρσες. Αναφέρεται δε ότι για την εργοδότηση του γιατρού είχαν αποφασίσει από κοινού «ο βασιλιάς Στασίκυπρος και η πόλη». Πράγμα που δηλώνει την ύπαρξη πλέον κάποιων δημοκρατικών θεσμών. Αυτά όμως αρκετά αργότερα, κατά την Κλασική πλέον περίοδο. Πάντως το βασιλικό ανάκτορο δεν ήτανε μόνο η ανώτατη εξουσία αλλά και εκείνη η αρχή που ήλεγχε και κατηύθυνε τα πάντα. Στο βασίλειο της Σαλαμίνος μαρτυρείται ότι στην υπηρεσία του ανακτόρου βρίσκονταν και οι λεγόμενοι Γεργίνοι, ένα είδος μυστικής αστυνομίας, που τα μέλη της κυκλοφορούσαν καθημερινά στην πόλη, σαν απλοί πολίτες, άκουγαν, έβλεπαν και ανέφεραν στο παλάτι οτιδήποτε. Στο παλάτι υπηρετούσε και άλλο σώμα, οι λεγόμενοι Προμάλαγγες, που δική τους εργασία ήταν να λαμβάνουν καθημερινά τις αναφορές των Γεργίνων, να τις αξιολογούν και να αποφασίζουν ποιες από αυτές χρειάζονταν περαιτέρω διερεύνηση. Παρόμοιες υπηρεσίες στενής παρακολούθησης των πολιτών αναφέρεται ότι λειτουργούσαν και στα άλλα βασίλεια, ιδίως τον 5ο και τον 4ο π.Χ. αιώνες.

Στο βασίλειο της Σαλαμίνος μαρτυρείται ότι στην υπηρεσία του ανακτόρου βρίσκονταν και οι λεγόμενοι Γεργίνοι

Ο διαχωρισμός των κοινωνικών τάξεων σε αστούς και χωρικούς Υπήρχε σαφής διαχωρισμός των κοινωνικών τάξεων, σε ευγενείς και αριστοκράτες, σε αστούς και σε χωρικούς. Οι αστοί πάλι, διακρίνονταν σε διάφορες κατηγορίες, κυρίως ανάλογα και προς το επάγγελμα που ασκούσαν, ενώ υπήρχε βέβαια και η τάξη του ιερατείου, διαφόρων βαθμίδων, αφού στο νησί, πέρα από την παγκύπρια λατρεία της Αφροδίτης και του Απόλλωνος, λατρεύονταν και πολλές άλλες θεότητες, τόσο ελληνικές όσο και άλλες, καθώς στο νησί ζούσαν και Φοίνικες και Αιγύπτιοι και άλλοι. Και ακόμη, υπήρχε η τάξη των στρατιωτικών, ενώ πολλοί άλλοι ασχολούντο με ναυτικά επαγγέλματα. Οι χωρικοί πάλι, που ζούσανε βέβαια εκτός πόλεων, στην ύπαιθρο, και ήσαν καλλιεργητές, γεωργοί και κτηνοτρόφοι, προμήθευαν και τις πόλεις με σιτηρά, κτηνοτροφικά και άλλα είδη. Ακόμη, πολλοί εργάζονταν στα μεταλλεία ή ήσαν υλοτόμοι, ενώ όσοι χωρικοί ζούσαν κοντά στις ακτές, ήσαν βέβαια και ψαράδες. Οι ασχολούμενοι με τη θάλασσα ήσαν πολλοί επίσης, καθώς η Κύπρος είναι νησί και συνεπώς η όποια επικοινωνία με άλλα μέρη γινόταν αποκλειστικά διά θαλάσ-

Η Κύπρος διέθετε ισχυρούς στόλους τόσο με εμπορικά, όσο και πολεμικά καράβια. Στις φωτογραφίες πήλινα ομοιώματα αρχαίων καραβιών στο Κυπριακό Μουσείο.

σης. Μαρτυρείται ότι τα κυπριακά βασίλεια διέθεταν ισχυρούς στόλους, εμπορικούς και πολεμικούς, κι έτσι πέραν των ναυτικών θα πρέπει να υπήρχαν και πολλοί που εργάζονταν ως καραβομαραγκοί – που φτιάχνανε δηλαδή αλλά και συντηρούσαν τα άφθονα καράβια. Τέτοιοι τεχνίτες έχαιραν μεγάλης φήμης και εκτός Κύπρου, διαχρονικά. Αναφέρεται για παράδειγμα ότι η βασίλισσα των Ασσυρίων, η περιβόητη Σεμίραμις (18ος π.Χ. αιώνας) στην οποία αποδίδεται και η ίδρυση της θρυλικής Βαβυλώνας, είχε καλέσει ναυπηγούς από την Κύπρο για να της κα-

τασκευάσουν καράβια για χρήση στον Ινδό ποταμό. Κάτι, μάλιστα, ιδιαίτερα πρωτοποριακό, αφού αναφέρεται ότι οι Κύπριοι της είχαν κατασκευάσει, από τότε, τη μακρινή εκείνη εποχή, ποταμόπλοια «διαιρετά», δηλαδή λυόμενα, που μπορούσαν να λυθούν και πάλι να συναρμολογηθούν. Τέτοια καράβια, «διαλυτά τε και γομφωτά» αναφέρεται ότι Κύπριοι τεχνίτες είχαν φτιάξει και αιώνες αργότερα, για τον Μέγα Αλέξανδρο, όπως μαρτυρεί ο Στράβων. Τέτοια καράβια μεταφέρονταν με αμάξια, σε κομμάτια, μέχρι τον ποορισμό τους, όπου και συναρμολογούντο.

Κατά τα σχετικά νεότερα χρόνια, την Κλασική και Ελληνιστική εποχή, ήσαν επίσης πολλοί αστοί που ασχολούντο με τις τέχνες – θέατρο, ποίηση, μουσική κλπ. Έχουν δε διασωθεί και κάποια ονόματα Κυπρίων συγγραφέων, δυστυχώς όμως κανένα έργο τους δεν σώθηκε. Μαρτυρείται ακόμη, από επιγραφές που έχουν βρεθεί, ότι Κύπριοι διακρίνονταν και σε διεθνείς εκδηλώσεις, μουσικές, θεατρικές και άλλες, αλλά και στον τομέα του θεάτρου, όπως και στις επιστήμες. Έχουν σωθεί ονόματα διασήμων Κυπρίων επιστημόνων, όπως γιατροί για παράδειγμα.

ΠΟΛΙΤΗΣ - ΟΠΑΠ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ

KΥΡΙΑΚΗ 27 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 2017

Αεροφωτογραφία της ακρόπολης της Αμαθούντος. Ο Ονήσιλος πολιόρκησε την Αμαθούντα, η οποία αντέδρασε στην προσπάθειά του να συνενώσει τα βασίλεια της Κύπρου και να κηρύξει επανάσταση κατά των Περσών.

Το βασίλειο του Ιδαλίου διέθετε δύο ακροπόλεις σε ισάριθμους λόφους και οι εκτάσεις του αρδεύονταν και από τον ποταμό Αώον (τον σημερινό Γιαλιά).

Η ΚΥΠΡΟΣ ΚΑΙ ΟΙ… ΑΛΛΟΙ

Τα γεωργικά βασίλεια, οι γυναίκες και οι πολιορκίες

διάλυση κάποιων από τα βασίλεια πολύ ενωρίτερα από άλλα, θα πρέπει να οφειλόταν σε διάφορες και διαφορετικές αιτίες. Και αφορούσε μόνο κάποια βασίλεια που είχαν ιδρυθεί στο εσωτερικό του νησιού, σε αντίθεση προς όσες πόλεις βρίσκονταν δίπλα στο κύμα. Τα βασίλεια των Λεδρών (Λευκωσία) και των Χύτρων (Κυθρέα) δεν είχανε και τόσο μεγάλες ευκαιρίες ανάπτυξης και ακμής, καθώς δεν διέθεταν τίποτα περισσότερο από τις δυνατότητες γεωργοκτηνοτροφικής απασχόλησης. Είναι όμως βέβαιο ότι μετά τη διάλυσή τους συνέχισαν να επιβιώνουν ως οικισμοί. Μάλιστα οι Χύτροι διέθεταν και μια ανεξάντλητη και ιδιαίτερα πολύτιμη πηγή νερού, που σε κάποια περίοδο διοχέτευε το νερό της μέχρι και σ’ αυτή τη Σαλαμίνα. Το βασίλειο πάλι του Ιδαλίου, που διέθετε και δυο ακροπόλεις σε ισάριθμους λόφους και του οποίου οι εκτάσεις αρδεύονταν και από τον ποταμό Αώον (τον σημερινό Γιαλιά) δεν αντιμετώπιζε σοβαρά κοινωνικοοικονομικά προβλήματα, αλλά διαλύθηκε σαν βασίλειο όταν πολεμήθηκε από τους Κιτιείς που το κατέλαβαν. Βλέπουμε έτσι ότι μέχρι το τέλος του θεσμού των πολλών βασιλείων, είχαν επιβιώσει μόνο όσα οι πόλεις τους βρίσκονταν επί της ακτής. Και τούτο δεν ήτανε καθόλου τυχαίο, αφού ιδιαίτερα σημαντικό, από πολλές απόψεις, ήτανε το εμπόριο με τις γύρω χώρες. Οι διάφορες περιοχές στο εσωτερικό του νησιού μπορεί μεν να παρήγαν διάφορα σημαντικά προϊόντα, όπως για παράδειγμα ο χαλκός και η ξυλεία, ακόμη και τα σιτηρά, όμως η εξαγωγή και εμπορία τους γινόταν από τις παράκτιες πόλεις που διέθεταν και λιμάνια και στόλους – και αποκόμιζαν βέβαια και τα περισσότερα κέρδη.

Σχέδιο από την πολιορκία της Παλαιπάφου από τους Πέρσες.

Μέχρι το τέλος του θεσμού των πολλών βασιλείων, είχαν επιβιώσει μόνο όσα οι πόλεις τους βρίσκονταν επί της ακτής

Γυναίκες βασίλισσες Κατά την πρώιμη περίοδο ζωής των κυπριακών βασιλείων δεν φαίνεται να ήτανε παράδοξο στον θρόνο να βρισκόταν γυναίκα βασίλισσα, η οποία μάλιστα χειριζόταν και σοβαρές υποθέσεις. Μια περίπτωση ήταν εκείνη της βασίλισσας Χετέμπ, στην ιστορία του Αιγυπτίου ιερέα Βεναμόν τον 11ο π.Χ. αιώνα. Η αναφερόμενη πάλι περίπτωση της Δημώνασσας, άγνωστης εποχής και άγνωστο

Αγγείο ελεύθερου ζωγραφικού ρυθμού.

ποιου βασιλείου, η οποία υπήρξε και αυστηρή νομοθέτις, είναι πολύ χαρακτηριστική. Τέτοιες περιπτώσεις μαρτυρούνε και γυναικεία συμμετοχή στη διοίκηση, μάλιστα σε ύψιστο βαθμό, και ύπαρξη μιας μητριαρχικής δυναστικής δομής που είχε υπάρξει και στην Ελλάδα, όπως άλλωστε κατοπτρίζεται και στα έπη του Ομήρου. Ωστόσο, σε νεότερες περιόδους δεν απαντάται σε κανένα βασίλειο να είχε κυβερνήσει μια γυναίκα. Οι βασιλιάδες κατείχαν την υπέρτατη εξουσία, εκείνοι μάλιστα της Πάφου που αποκαλούντο και Κινυράδες, θεωρούμενοι ως απόγονοι του μυθικού Κινύρα, κατείχαν ταυτόχρονα και τον τίτλο του μεγάλου αρχιερέα της Αφροδίτης. Συγκέντρωναν έτσι στο πρόσωπό τους όχι μόνο τις πολιτικές και στρατιωτικές, αλλά και τις θρησκευτικές εξουσίες.

Οι αντιπαραθέσεις Κατά κανόνα, τα κυπριακά βασίλεια φαίνεται να συνεργάζονταν και να διαβιούσαν ειρηνικά το ένα δίπλα στο άλλο. Καθ’ όλη τη μακρά περίοδο ύπαρξής τους, ελάχιστες υπήρξαν οι περιπτώσεις ένοπλης μεταξύ τους αντιπαράθεσης.

Όπως η πολιορκία της Αμαθούντος από τον Ονήσιλο της Σαλαμίνος το 499 π.Χ., επειδή η Αμαθούς αρνείτο να μετάσχει στην τότε κυπριακή εξέγερση κατά των Περσών. Και όπως, μια δεύτερη περίπτωση, η πολιορκία και κατάληψη του Ιδαλίου από το Κίτιον τον 5ο π.Χ. αι. Οι διάφορες δε υποδουλώσεις, όπως χαρακτηρίζονται, της Κύπρου σε άλλες δυνάμεις, στην ουσία καθόλου δεν επρόκειτο για ξένες εισβολές και βίαιες κατακτήσεις. Αναφέρεται ότι η Κύπρος είχε υποδουλωθεί κατά σειρά στους Ασσυρίους για 40 χρόνια (περίπου μεταξύ του 709 και του 669 π.Χ.), αργότερα για ελάχιστο διάστημα στους Αιγυπτίους για 19 χρόνια (από το 565 μέχρι το 546 π.Χ.) και στη συνέχεια στους Πέρσες για πολύ μεγαλύτερο διάστημα, 214 χρόνια (από το 546 μέχρι το 332 π.Χ.). Όμως σε καμία περίπτωση δεν είχε υπάρξει εισβολή, πολεμική αντιπαράθεση και βίαιη κατάληψη της Κύπρου από ξένες δυνάμεις. Πολύ πιο απλά, τα κυπριακά βασίλεια έσπευδαν να δηλώσουν «πίστη» στους εκάστοτε ισχυρούς της ευρύτερης περιοχής, δέχονταν να καταβάλλουν κάποιους φόρους και παρέμεναν στην ησυχία τους, ανεξάρτητα και αυτοδιοικούμενα. Μόνο έναντι των Περσών, όπως ανεφέρθη ήδη, είχανε και την υποχρέωση να συνδράμουν στρατιωτικά όταν τους εζητείτο. Ειδικότερα οι Πέρσες στείλανε δικό τους στρατό στην Κύπρο μόνο σε τρεις περιπτώσεις, οπότε οι Κύπριοι είχαν εξεγερθεί ακολουθώντας το παράδειγμα και άλλων ελληνικών περιοχών, ιδίως των Ιώνων της Μικράς Ασίας με τους οποίους συνεργάζονταν. Κατά τους ιστορικούς χρόνους τόσο οι επαφές όσο και οι ευρύτερες σχέσεις με τον ελλαδικό χώρο ήσαν στενές και ποικίλες. Από επιγραφές που έχουν βρεθεί μαρτυρούνται πολλές και διάφορες τέτοιες σχέσεις. Όπως επανειλημμένη και ποικίλη βοήθεια προς την Αθήνα, πολύτιμα αφιερώματα Κυπρίων βασιλιάδων και αρχόντων σε σημαντικά ιερά όπως οι Δελφοί και η Δήλος, κ.λπ. Αξίζει να σημειωθεί ιδιαίτερα η υποστήριξη του Ευαγόρα Α΄ της Σαλαμίνος προς την Αθήνα νωρίς τον 4ο π.Χ. αι. που με δική του σημαντική βοήθεια η Αθήνα κατόρθωσε να απαλλαγεί από την ηγεμονία της Σπάρτης που της είχε επιβληθεί.

ΠΟΛΙΤΗΣ - ΟΠΑΠ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ

KΥΡΙΑΚΗ 27 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 2017

Κατάλοιπα οικοδομήματος στο Βουνί, σε εξαίρετης ομορφιάς τοποθεσία, στην κορυφή λόφου, βορειοδυτικά της πόλης των Σόλων.

ΒΑΣΙΛΙΑΔΕΣ ΟΡΓΙΩΔΕΙΣ ΚΑΙ ΕΚΔΙΚΗΤΙΚΟΙ

Οι πόρνες, τα ανάκτορα και οι επηρεασμοί

Ο Νικοκλής της Σαλαμίνος εισήγαγε μέχρι και πόρνες από την Πελοπόννησο. Στη φωτογραφία, ερωτική σκηνή σε ορειχάλκινο καθρέφτη από την Κόρινθο. Μέσα του 4ου αι. π.Χ. Μουσείο Καλών Τεχνών Βοστώνης.

άποιοι Κύπριοι βασιλιάδες, δεν διήγαν και τόσο υποδειγματική ζωή. Αναφέρεται για παράδειγμα ότι ο Νικοκλής της Σαλαμίνος οργάνωνε οργιώδεις διασκεδάσεις και για τα γλέντια του εισήγαγε μέχρι και πόρνες από την Πελοπόννησο, καθώς και χορεύτριες, ακόμη και ανήλικα κορίτσια («παιδίσκας εξ απάσης της Ελλάδος», όπως γράφει ο Αθήναιος, ενώ παρόμοια μαρτυρεί και ο Αιλιανός). Η περίπτωση πάλι του βασιλιά Νικοκρέοντος, της Σαλαμίνος επίσης, δείχνει το μέγεθος της εκδίκησης ενός βασιλιά. Σε ένα συμπόσιο στη Φοινίκη, λέει, στο οποίο μετείχε και ο ίδιος ο Μέγας Αλέξανδρος, ένας των μετασχόντων, ο φιλόσοφος Ανάξαρχος ο Αβδηρίτης, μάλλον στο μεθύσι του επάνω, ζήτησε να του σερβίρουνε και «το κεφάλι ενός σατράπη», εννοώντας τον Νικοκρέοντα που έως τότε ήταν υποτελής στους Πέρσες. Αργότερα ο Ανάξαρχος έτυχε να περάσει από τη Σαλαμίνα, οπότε ο βασιλιάς Νικοκρέων, ενθυμούμενος την προσβολή, του έκοψε πρώτα τη γλώσσα και στη συνέχεια τον εκτέλεσε με φρικτό τρόπο: διέταξε να τον ρίξουνε, ζωντανό, σε ένα μεγάλο δοχείο όπου και τον κοπάνησαν με σιδερένιους λοστούς μέχρι που ολόκληρο το σώμα του έγινε πολτός. Τέτοια παραδείγματα δείχνουνε και ένα «άλλο πρόσωπο» κάποιων βασιλιάδων, που δεν αποτελούσανε πάντοτε και τα ιδανικότερα πρότυπα. Γενικότερα όμως μπορούμε να θεωρήσουμε ότι η ζωή στα βασίλεια ήταν συνήθως ήρεμη, αφού σχετικά σπάνιες υπήρξαν οι πολεμικές περιπέτειες κατά το μεγάλο διάστημα ύπαρξής τους. Ο κάθε υπήκοος είχε βέβαια τις δικές του προσωπικές και οικογενειακές έγνοιες και φροντίδες, αλλά γενικότερα τα μεγάλα προβλήματα δεν ήσαν και τόσο συχνά.

Μικρών διαστάσεων ανάγλυφο της θεάς Αθηνάς από το Μερσινάκι. Η θεά Αθηνά είχε λατρευτεί ιδιαίτερα στους Σόλους.

Η περίπτωση του βασιλιά Νικοκρέοντος, της Σαλαμίνος, δείχνει το μέγεθος της εκδίκησης ενός βασιλιά

Κατάλοιπα ανακτόρου Στους αρχαιολογικούς χώρους των κυπριακών πόλεων δεν έχουν βρεθεί κατάλοιπα κάποιου βασιλικού ανακτόρου και δεν έχουμε στοιχεία ως προς το είδος και το μέγεθος της οικοδομής, την πολυτέλεια και τη λειτουργικότητά του. Ένα μόνο παράδειγμα έχουμε, εκτός πόλεως, και συγκεκριμένα τα εκτενή κατάλοιπα ενός τέτοιου οικοδομήματος στο Βουνί, σε εξαίρετης ομορφιάς τοποθεσία, στην κορυφή λόφου, βορειοδυτικά της πόλης των Σόλων. Αν και διατυπώθηκε η γνώμη ότι τούτο είχε κτιστεί για έλεγχο της «άτακτης» πόλης των Σόλων από τους Πέρσες, θεωρώ ότι πρόκειται για γνώμη που συγκρούεται με την κοι-

Πήλινη κεφαλή ανδρός από το λεγόμενο κενοτάφιο του Νικοκρέοντος στη Σαλαμίνα, τέλη 4ου π.Χ. αιώνα.

νή λογική. Πώς θα ελεγχόταν δηλαδή η πόλη των Σόλων από μια απόσταση πέραν των 6 χλμ. και γιατί έλεγχος μόνο των Σόλων; Η γνώμη αυτή είχε προκύψει από το ότι, από αρχιτεκτονικής πλευράς, ο αρχικός οικοδομικός χαρακτήρας του ανακτόρου είχε ανατολικούς επηρεασμούς ενώ αργότερα ανακαινίστηκε, με περισσότερα ελληνικά στοιχεία. Όμως οι διάφοροι κατά καιρούς επηρεασμού από διάφορες κατευθύνσεις υπήρξαν διαχρονικά φυσιολογικοί, δεδομένης και της γεωγραφικής θέσης του νησιού. Κατά τη δική μου γνώμη επρόκειτο πιθανότατα για ένα θερινό βασιλικό ενδιαίτημα, σε μια εξαίρετη τοποθεσία. Διέθετε πολλές αίθουσες, μεγάλη αυλή, άφθονους αποθηκευτικούς χώρους, ακόμη και ένα τουλάχιστον ναό, αφιερωμένο στη θεά Αθηνά. Τα κατάλοιπα του ανακτόρου εκείνου, τα μόνα που έχουμε, δείχνουν και τον πλούτο και την άνεση, αλλά και την ύπαρξη πολυάνθρωπου υπηρετικού και άλλου προσωπικού στην υπηρεσία της βασιλικής οικογένειας. Ο δε αρχικός ανατολικός επηρεασμός των αρχιτεκτόνων του δεν σημαίνει απαραίτητα και περσική παρουσία εκεί. Τέτοιοι επηρεασμοί ήσαν περίπου φυσικοί και ποικίλοι αλλά και διαχρονικοί. Εξάλλου συντριπτικά υπέρτεροι ήσαν οι επηρεασμοί από την Ελλάδα, σε όλους τους τομείς (όπως γλώσσα, θρησκεία κ.λπ.), αν και η Κύπρος

δεν είχε ποτέ βρεθεί υπό την κατοχή κάποιου ελληνικού κράτους.

Ανατολικοί επηρεασμοί Οι ανατολικοί πάλι επηρεασμοί ήσαν και αυτοί φυσιολογικοί λόγω των συνεχών σχέσεων της Κύπρου με τους γείτονές της. Τέτοιοι επηρεασμοί είναι σε μερικές περιπτώσεις ιδιαίτερα εμφανείς, σε διάφορους τομείς (όπως στη γλυπτική, με έντονους κάποτε επηρεασμούς από την Αίγυπτο). Άλλο ένα παράδειγμα έξωθεν επηρεασμού, που είχε καθιερωθεί στα κυπριακά βασίλεια, ήταν και η ύπαρξη κολάκων στην υπηρεσία των βασιλικών οικογενειών. Αλλά και κολακίδων, ανάλογη κατηγορία γυναικών, που ονομάζονταν και κλιμακίδες, επειδή γίνονταν οι ίδιες ακόμη και σκαλοπάτια για να πατήσουν στη ράχη τους οι βασίλισσες για ν’ ανέβουν στην άμαξά τους ή να κατέβουν. Όπως δε σημειώνει ο σημαντικός Κύπριος περιπατητικός φιλόσοφος Κλέαρχος από τους Σόλους, «όλοι οι μονάρχες [της Κύπρου] έχουν δεχθεί ως χρήσιμη την κατηγορία των ευγενών κολάκων, που εντάσσεται μέσα στο πνεύμα της τυραννίας...» Προσθέτει δε ότι ανάλογες καταστάσεις υφίσταντο και στην Περσία και αλλού. Ήσαν, δηλαδή, θεσμοί που είχαν εισαχθεί στα κυπριακά βασίλεια από έξω, είχαν γίνει δεκτοί, είχαν υιοθετηθεί και καθιερωθεί.

ΠΟΛΙΤΗΣ - ΟΠΑΠ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ

KΥΡΙΑΚΗ 27 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 2017

Ένας από τους λεγόμενους Τάφους των Βασιλέων στην Πάφο. Η αρχιτεκτονική τους φανερώνει στενή σχέση με την Αίγυπτο και ιδιαιτέρως με την Αλεξάνδρεια της εποχής των Πτολεμαίων. Δεξιά, νομίσματα που κυκλοφορούσαν στην Κύπρο κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο.

Η διάλυση των βασιλείων

πιλογικά, μπορούμε να πούμε ότι τουλάχιστον τα επτά των αρχαίων κυπριακών βασιλείων είχανε μια μακρά διάρκεια ζωής και σε λίγες μόνο περιπτώσεις είχαν αντιμετωπίσει ιδιαίτερα τραγικές ή και πολύ δύσκολες καταστάσεις, όπως πολέμους ή και φυσικές καταστροφές, όπως σεισμούς. Υπήρξαν στην πλειονότητά τους πλούσια βασίλεια και οι πόλεις τους διέθεταν και εντυπωσιακές ακροπόλεις αλλά και ισχυρές οχυρώσεις. Λίγες σχετικά υπήρξαν και οι περιπτώσεις όπου είχαν υποχρεωθεί να πάρουν ιδιαίτερα σημαντικές και καθοριστικές αποφάσεις. Τα 7 από τα αρχικά 12 βασίλεια είχαν επιβιώσει και ακμάσει για 8 και πλέον συνεχείς αιώνες. Ενωρίτερα, η Κύπρος ως ένα ενιαίο βασίλειο είχε ακμάσει για άλλο μεγάλο διάστημα, άγνωστο πόσο ακριβώς. Στις επιστολές του προϊστορικού εκείνου βασιλιά της Κύπρου κατά το πρώτο μισό του 14ου π.Χ. αι. προς τον φαραώ Ακενατόν, ο Κύπριος μονάρχης έκανε λόγο και για κάποια πολύ μεγάλη καταστροφή που είχε σκοτώσει πάρα πολλούς ανθρώπους, και εξηγούσε γιατί δεν είχε μπορέσει να στείλει έγκαιρα στην Αίγυπτο τις ζητούμενες ποσότητες χαλκού. Θεωρείται ότι θα επρόκειτο για ένα μεγάλο σεισμό που είχε πλήξει πολλές περιοχές – είχε σκοτωθεί ακόμη και ο μικρός του γιος, όπως έγραφε ο Κύπριος βασιλιάς– και θα είχε θάψει και πάρα πολλούς από εκείνους που εργάζονταν στα βάθη της γης, στα μεταλλεία χαλκού. Σεισμοί μαρτυρείται ότι είχαν κτυπήσει πολλές φορές την Κύπρο, κάτι που βεβαιώνεται και από την αρχαιολογική έρευνα. Η ζωή ωστόσο συνεχιζόταν και τα βασίλεια της Κύπρου εξακολουθούσαν να ακμάζουν ξεπερνώντας τις όποιες τραγωδίες που τα έπλητταν. Η διάλυση ωστόσο των βασιλείων στα τέλη

Τα 7 από τα αρχικά 12 βασίλεια επιβίωσαν και άκμασαν για 8 και πλέον συνεχείς αιώνες

του 4ου π.Χ. αιώνα, σήμαινε κάτι άλλο, ιδιαίτερα σημαντικό: το ότι στο εξής η Κύπρος δεν θα ήτανε πλέον ανεξάρτητη. Στο εξής υποβιβάστηκε σε απλή επαρχία αρχικά του βασιλείου των Πτολεμαίων και στη συνέχεια κατέστη μικρό τμήμα μεγάλων αυτοκρατοριών, της Ρωμαϊκής και της Βυζαντινής. Με αποτέλεσμα να απολέσει και πολλά, όπως τη ναυτική της δύναμη και την ιδιαίτερη σχέση με τη θάλασσα. Ανεξάρτητο βασίλειο κατέστη και πάλι η Κύπρος κατά τα Με-

σαιωνικά χρόνια, από το 1192 (επίσημα αναγνωρισμένο από το 1197) μέχρι και το 1489. Όμως πλέον, οι βασιλιάδες και οι λοιποί ευγενείς ήσαν όλοι ξένοι, ενώ οι ίδιοι οι Κύπριοι είχαν υποβιβαστεί στην κατώτερη κοινωνική τάξη, εκείνη των δουλοπαροίκων. Σε πλήρη αντίθεση προς τη μακρά εποχή άνθησης των αρχαίων βασιλείων, οπότε οι Κύπριοι ήσαν οι κυρίαρχοι και αφέντες στην πατρίδα τους – κάτι που δεν ίσχυσε ποτέ αργότερα.