O czym się gra, śpiewa i mówi

Witamy na 10. Festiwalu Prawykonań!

Raz na dwa lata Katowice skupiają jak w soczewce polską muzykę współczesną. Zasady są proste: nowe utwory pisane dla NOSPR i zespołów rezydujących w jej siedzibie. Najlepsi twórcy, świetni soliści.

To, czego się słucha i o czym się mówi. Taki przegląd jest tylko jeden.

Mieć premierę w NOSPR – ta myśl wywołuje u twórców dreszcz ekscytacji.

To nie tylko wybitna akustycznie sala, uważna publiczność, ale i magia miejsca. Na Festiwal Prawykonań proponuje się to, co mamy najlepsze. Śmiałe pomysły, najbardziej aktualne rozwiązania technologiczne, najważniejsze myśli, które chce się wyrazić przez muzykę. Być na Festiwalu, to być w centrum tego, co polska muzyka ma dziś do zaproponowania. A dla nas, słuchaczy, to poczucie wielkiego eksperymentu: możemy sobie tylko mgliście wyobrażać, czego będziemy słuchać. Co nas zachwyci, co zainteresuje, a co znuży. Możemy próbować. Zaryzykować. Koncerty nie są długie, każdy trwa około godziny, nie wyjdziemy przeładowani dźwiękiem. Może być go dużo. Może być spektakularny. Tak wyobrażamy sobie inaugurację z udziałem Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia, którą poprowadzi wybitna dyrygentka amerykańska, Marin Alsop. Ekscytująca jest wizja premiery nowego utworu mistrzyni symfonicznego rozmachu i tysięcy orkiestrowych barw, Grażyny Pstrokońskiej-Nawratil

Towarzyszyć jej będą dwie reprezentantki młodego pokolenia, łączące swobodnie elektronikę z instrumentami akustycznymi: Teoniki Rożynek i Aleksandry Słyż. Zabrzmią też organy – duma NOSPR, instrument zainaugurowany zaledwie dwa miesiące temu, 13 stycznia, również nowym utworem, który wyszedł spod ręki Esy-Pekki Salonena. Obraz oceanu i przeczucie nieuchronnej zmiany w utworach koncertu inauguracyjnego. Tęsknota za śniegiem w piosence Pawła Malinowskiego i solastalgia – poczucie przygnębienia, kiedy nasz dom zmienia się nie do poznania, kiedy przestajemy czuć się w nim dobrze i bezpiecznie; temat utworu ukraińskiej kompozytorki związanej również z Polską, Katariny Gryvul – pojawią się w programie niedzielnego występu Spółdzielni Muzycznej. Niepokojąco znane z historii, nawracające tendencje społeczne, o których pisze w swoim utworze Karol Nepelski i głosy dotychczas przemilczane w kompozycji Dariusza Przybylskiego – to wątki sobotniego koncertu Cameraty Silesii. Komentarze twórców i teksty wykonywanych dzieł prowokują do myślenia o sprawach aktualnych. Zachęcam do ich lektury na naszej stronie www, tuż pod opisami poszczególnych koncertów. „Muzyka jest sztuką najbardziej abstrakcyjną ze wszystkich, nieprzekazującą żadnych treści, które dałyby się wyrazić słowami” – twierdził Witold Lutosławski. Jednak i on zauważał, że „w samej czynności codziennej pracy kompozytora na pewno udział mają te wszystkie sprawy, które w jego psychice się dzieją”.

Pisząc te słowa czterdzieści lat temu, tuż po stanie wojennym, Lutosławski był bardzo ostrożny w opisie relacji muzyki ze światem jej współczesnym. Wielu twórców i twórczyń, którzy napisali utwory na tegoroczny Festiwal Prawykonań mogłoby pewnie z nim polemizować. Z pewnością jednak na kształt i treść tegorocznych koncertów wpłynęła mocno sytuacja pandemii. Festiwal w 2021 roku odbył się w postaci szczątkowej, kilka zaplanowanych wtedy prapremier odbędzie się dopiero teraz. Wprost o sytuacji odosobnienia i niepewności pisze Katarzyna Głowicka w utworze dla Kwartetu Śląskiego, który zostanie zaprezentowany w piątek. Jednak nie należy tych wątków traktować doraźnie. Muzyka dopełnia nasze doświadczenie, przenosi je na poziom ogólny – żadna z kompozycji na tegorocznym Festiwalu nie jest ilustracją! Dźwięki mają zawsze wymiar abstrakcyjny, swoją urodę (czasem też zamierzoną brzydotę!), swoje barwy i ładunki emocjonalne, które trudno określić słowami. Muzyka to przecież gra emocji, zabawa wyobraźni. Teoniki Rożynek interesuje się zjawiskiem reality shift, przesunięcia świadomości do fikcyjnego wszechświata, Żaneta Rydzewska – kształtami i strukturami roślin. Andrzej Kwieciński – grami komputerowymi, a Agnieszka Stulgińska –oddechem jako czynnością duszy i ciała. Annę Sowę też zainteresował oddech, ale i połączenie gry instrumentalnej z choreografią. Viacheslav Kyrylov – jeszcze jeden ukraiński twórca działający w Polsce i zaproszony do tegorocznego Festiwalu – eksploruje „muzykę słabych intensywności”, a Dominik Karski –pojęcie pewności na poziomie filozofii i całkiem realnego dźwięku kwartetu smyczkowego.

Słuchanie muzyki to także doświadczenie wspólnotowe. W sobotnie popołudnie Jerzy

Kornowicz i Orkiestra AUKSO zapraszają całe rodziny na operę/musical o wspólnym eksplorowaniu rodzinnej przeszłości. Nie bez udziału wyobraźni, bo zdjęcia w albumie nigdy przecież nie mówią całej prawdy, a pamięć uwielbia płatać nam figle. Południe niedzielne to zaś pełne zanurzenie w zadziwiającej przestrzeni budynku NOSPR i dźwiękach, które za sprawą Wojtka Blecharza wypełnią wszystkie piętra foyer. Będzie można się między nimi przemieszczać, szukać szczegółów, wybierać to, co nas najbardziej zainteresuje. Słuchać tak, jak nam się podoba. Zamieszkać przez godzinę w harmonii tworzonej przez muzyków Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia.

Muzyka jest mową, mowa jest dźwiękiem, używamy ich, aby się ze sobą komunikować. Otacza nas coraz więcej maszyn, sztuczne inteligencje piszą teksty, które czytamy, rozmawiają z nami przez telefon. Im mniej jesteśmy ze sobą, tym trudniej nam „odpowiednie dać rzeczy słowo”. O potrzebie przekazywania emocji, nie tylko informacji, będzie niedzielne słuchowisko/spektakl

Tadeusza Wieleckiego z udziałem Orkiestry

Muzyki Nowej. Pełne poezji, osobliwych brzmień i zjawisk dźwiękowo-wizualnych, które podsumują jakoś te nasze próby bycia razem. Będziemy też o rozmaitych wymiarach muzyki rozmawiać podczas spotkań z twórcami, na które zapraszamy każdego dnia. Wszystkie osoby zaangażowane w muzykę można po koncertach zaczepić, porozmawiać, o coś spytać, coś im przekazać. Ta atmosfera spotkania jest dla nas bardzo ważna.

Autorzy tekstów: Marek Kraszewski i Michał Rusinek; wykonawcy i wykonawczynie: Marin Alsop, Natalia Babińska, Michał Bereza, Ewa Biegas, Szymon Bywalec, Matylda Damięcka, Irene Delgado-Jiménez, Joanna Freszel, Maciej Koczur, Iga Kozacka, Barbara Kinga Majewska, Caroline Mayrhofer, Jan Jakub Monowid, Marek Moś, Barbara Okoń-Makowska, Pia Partum, Tomasz Strojecki, Daniel Strządała, Anna Szostak, Jędrzej Wielecki; zespoły programowe, organizacyjne i techniczne NOSPR – wszyscy zapraszamy na to weekendowe spotkanie z tym, co najnowsze w (nie tylko) polskiej muzyce. Będziemy w centrum, będziemy na forum, będziemy wspólnie doświadczać dźwięków i emocji, cieszyć się myślami i brzmieniami, spierać z nimi, dyskutować o tym, o czym nam mówią. Bo, jak zauważa Tadeusz Wielecki w komentarzu do swojego utworu, „chodzi o to, aby się czuło, że w ogóle się mówi, i że mówi żywy człowiek”.

Adam Suprynowicz

PIĄTEK, 10.03

18.00 foyer, II piętro | wstęp wolny

Strefa Ruchu

Spotkanie z publicznością

19.30 sala koncertowa

Z błękitnej planety – transfer świadomości

Aleksandra Słyż

At different times na orkiestrę, syntezatory modularne i elektronikę

Teoniki Rożynek

Shift na orkiestrę i audio playback

Grażyna Pstrokońska-Nawratil

OKEANOS na wielką orkiestrę symfoniczną i organy*

Utwór OKEANOS Grażyny Pstrokońskiej-Nawratil dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury w ramach programu „Zamówienia kompozytorskie”, realizowanego przez Narodowy Instytut Muzyki i Tańca

Marin Alsop (dyrygentka)

NOSPR Daniel Strządała (organy)

Wielka orkiestra, organy i elektronika.

Trzy kompozytorki otwierają 10. Festiwal Prawykonań: przewodniczka młodszych twórców i reprezentantki pokolenia millenialsów. Mistrzyni orkiestrowych fresków Grażyna Pstrokońska-Nawratil; eksplorująca przestrzenie między elektroniką, dźwiękiem instrumentów akustycznych i ciałem wykonawcy Aleksandra Słyż; zafascynowana przetwarzaniem dźwięków otoczenia laureatka Paszportu „Polityki” 2021 Teoniki Rożynek. W Okeanos rozkołysze nas brzmienie wielkiego zespołu. Zanurzymy się w głębokich wodach, które sprawiają, że naszą planetę określa się jako Błękitną. At different times postawi nas w obliczu powolnej, ale nieuniknionej zmiany. Jak głębokie będą jej konsekwencje? I czy transfer świadomości do fikcyjnego świata (w Shift) jest tym, czego pragniemy?

21.00 sala kameralna

Strategie przetrwania

Żaneta Rydzewska botanical studies na kwartet smyczkowy i elektronikę

Dominik Karski

Beyond a Shadow of Certainty na kwartet smyczkowy

Katarzyna Głowicka

Solitude Quartet na kwartet smyczkowy, wokalistkę, elektronikę i wideo*

Andrzej Kwieciński

[PIPE(s)]64 na kwartet smyczkowy i flet prosty tenorowy*

Maciej Koczur (dyrygent)

Kwartet Śląski

Caroline Mayrhofer (flet prosty tenorowy)

Żaneta Rydzewska, Katarzyna Głowicka (elektronika)

Iga Kozacka (śpiew)

Kwartet, elektronika, flet i głos.

Ten koncert miał odbyć się dwa lata temu. Pandemia pokrzyżowała plany. Jej cień pada na Solitude Quartet

Katarzyny Głowickiej, eksplorujący stan „zamrożenia emocji” wobec zamknięcia i niepewności jutra. Strategii przetrwania może być wiele. Żaneta Rydzewska skupia się na naturze, w botanical studies przenosząc do świata dźwięków wrażenie roślinnych kształtów i struktur. Andrzej Kwieciński w [PIPE(s)]64 pozostaje w swoich ulubionych przestrzeniach: gier zręcznościowych (Super Mario Bros), muzyki barokowej (flet prosty) i kwartetu smyczkowego. Dla Dominika Karskiego kwartet smyczkowy jest nośnikiem metafory: potrzeby planowania przyszłości i niemożliwości drogi na skróty, Beyond a Shadow of Certainty.

Zeskanuj kod QR i poznaj szkice kompozycji

SOBOTA, 11.03

11.30 foyer, II piętro | wstęp wolny

Strefa Ruchu

Spotkanie z publicznością

13.00 sala koncertowa

Figle pamięci

Jerzy Kornowicz

Album rodzinny. Opera dla dzieci na sopran, kontratenor, orkiestrę smyczkową i projekcję wideo* (libretto: Michał Rusinek)

Marek Moś (dyrygent)

AUKSO

Ewa Biegas (sopran)

Jan Jakub Monowid (kontratenor)

Natalia Babińska (reżyseria)

Tomasz Strojecki (animacje)

Dobry tekst, dobra muzyka, głosy, orkiestra smyczkowa, wideo – i jest opera! Dla dzieci, ale też dla rodziców czy dziadków. Międzypokoleniowa.

Jerzy Kornowicz i Michał Rusinek ułożyli

Album rodzinny, wyprawę w przeszłość, do uwiecznionych we wspólnej pamięci wydarzeń. W głąb zabawnych i poważnych historii, czasem ubarwionych przez tę pamięć, która, jak wiadomo, uwielbia płatać nam figle. Dziecięca wyobraźnia – dobrze mieć z nią kontakt w wieku dorosłym! – wyjaśnić nam może wiele rodzinnych tajemnic. A i muzyka dołoży swoje trzy grosze, bo ma przecież moc zarówno porządkowania, jak i zakrzywiania rzeczywistości.

21.00 sala kameralna

Dlaczego Odyseusz milczy?

Agnieszka Stulgińska

Respira na zespół wokalny

Karol Nepelski

Process – performans muzyczny na chór Dariusz Przybylski Sirens na zespół wokalny*

Anna Szostak (dyrygent)

Zespół Śpiewaków Miasta Katowice

Camerata Silesia

Głosy ludzkie są wspaniałymi instrumentami, a muzyka wokalna to najbardziej intymny, cielesny rodzaj dźwiękowej ekspresji. Respira wychodzi od oddechu – czynności, nad którą mamy ograniczoną władzę, która jest centralnym dowodem naszej cielesności, a zarazem łączy nas ze światem zewnętrznym. Agnieszka

Stulgińska w duchu chrześcijańskiej wiary w Słowo, które stało się Ciałem, łączy chorał z gardłowym śpiewem Inuitów. Dariusz

Przybylski i Marek Kraszewski (Sirens) przepisują mit o syrenach, sprawdzając, dlaczego Odyseusz przemilczał treść ich śpiewu. A Karol Nepelski w Process wraca do Orwella, Felliniego i Kafki, przypatrując się naszej zdolności wyciągania wniosków z historii.

Zeskanuj kod QR i poznaj szkice kompozycji

11.00, 14.30 sala warsztatowa NOSPR

Warsztaty bajkowo-operowe z bielskim

Studiem Filmów Rysunkowych grupa wiekowa: 6–10 lat

16.00, 17.00 sala warsztatowa NOSPR

Warsztaty wokół książek Sonia w Krainie Sonostworów Katarzyny Huzar-Czub grupa wiekowa: 4–6 lat

NIEDZIELA, 12.03

12.00 sala koncertowa Łowcy dźwięku słuchają gmachów

Wojtek Blecharz Field 8. Elixir na orkiestrę w 10 grupach

Przed wykonaniem utworu planowane jest spotkanie kompozytora z publicznością

NOSPR

Wielka orkiestra i budynek NOSPR.

Tak, Field 8. Elixir to będzie utwór na wnętrze gmachu. Przestrzeń, w której można się przemieszczać między warstwami i źródłami dźwięku dochodzącego z rozmaitych kierunków. Kilkadziesiąt instrumentów i muzyków na nich grających rozmieszczonych będzie na wszystkich piętrach – Wojtek Blecharz zachęca do spaceru po całym budynku, zatrzymania się tu i tam, wsłuchania w zmienne konstelacje brzmień. To wydarzenie dla całej rodziny, dla grup towarzyskich i dla samotnych łowców dźwięków. Przyjdźcie chwilę wcześniej – przed prawykonaniem utworu kompozytor opowie, jak najpełniej go doświadczyć. Nie trzeba nic umieć, nie trzeba „rozumieć” muzyki współczesnej, wystarczy być i się wsłuchać.

14.30 foyer, II piętro | wstęp wolny

Strefa Ruchu

Spotkanie z publicznością

16.00 sala kameralna

Śnieg wyobrażony

Anna Sowa

The Suspense na 8 wykonawców

Viacheslav Kyrylov close to the zero intensity na amplifikowane trio smyczkowe

Katarina Gryvul

Solastalgia na flet basowy, klarnet basowy, saksofon barytonowy, perkusję, fortepian i elektronikę

Paweł Malinowski ice to weep na głos, instrumenty i dźwięki elektroniczne

Spółdzielnia Muzyczna

Barbara Kinga Majewska (mezzosopran)

Głos, zespół, elektronika.

Muzyka współczesna porusza się między abstrakcją a znaczeniem.

Anna Sowa skupia się na oddechu (The Suspense), łącząc grę na instrumentach z zadaniami quasi-choreograficznymi, a Viacheslav Kyrylov bada różnicę i jedność, close to the zero intensity. Muzyka współczesna powstaje i chce zaistnieć tu i teraz. Reaguje. Pisząc ice to weep Paweł Malinowski zauważył, że obraz zimy z tekstów Thomasa Hardy’ego i Simona Armitage’a dezaktualizuje się w szybkim tempie. Śnieg pozostaje coraz częściej zjawiskiem wyobrażonym. Katarina Gryvul w utworze Solastalgia odwołuje się do cierpienia z powodu nieodwracalnego przekształcenia bliskiego nam miejsca, „kiedy twój dom już nigdy nie będzie taki jak kiedyś”... Jakkolwiek ten dom rozumieć.

Tadeusz Wielecki

18.00 sala koncertowa

(Nie)doświadczenie mowy

Tadeusz Wielecki

Jak by to powiedzieć… Słuchowisko na sopran, dwoje aktorów, orkiestrę kameralną i elektronikę*

Szymon Bywalec (dyrygent)

Orkiestra Muzyki Nowej

Joanna Freszel (sopran)

Jędrzej Wielecki (aktor)

Matylda Damięcka (aktorka)

Barbara Okoń-Makowska (elektronika)

Michał Bereza (elektronika)

Pia Partum (reżyseria)

Głos, gra aktorska, orkiestra kameralna, elektronika.

Jak by to powiedzieć... – odwieczny dylemat artystów. Tadeusz Wielecki w komentarzu objaśniającym jego hybrydowe słuchowisko sceniczne, pisze: „Człowiek wypowiada się poprzez sztukę; w sposób może najbardziej bezpośredni przez muzykę, ale prawda, którą można z niej odczytać, nadal pozostaje tajemnicą…”. Podobno niedługo kontakt z prawdziwymi ludźmi będzie luksusem zepchniętym do sfery prywatnej albo słono płatnym. Wszędzie obsługiwać nas będzie sztuczna inteligencja. Ważne jest więc, aby wciąż być w kontakcie. Słuchać muzyki i siebie nawzajem. Doświadczać. Po to też jest nasz festiwal. „Chodzi o to, aby się czuło, że w ogóle się mówi, i że mówi żywy człowiek”.

Zeskanuj kod QR i poznaj szkice kompozycji

Wydawcą utworów oznaczonych * jest Polskie Wydawnictwo Muzyczne –Partner 10. Festiwalu Prawykonań

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Program Festiwalu Prawykonań pokazuje najlepiej, że sztuka nie powstaje w próżni – rodzi się z inspiracji tym, co nas otacza, ze spotkania, rozmowy, wymiany doświadczeń. Rodzi się w głowach osób, które mijamy na ulicy, a czasem naszych własnych!

By miała szansę nabrać realnych kształtów, potrzebuje przyjaznej przestrzeni i osób, które poszukują nowych ścieżek, są gotowe przełamywać mentalne bariery i chętne, by dzielić się wiedzą w atmosferze wspólnoty.

Przestrzeń już mamy! Ale sięgamy po więcej.

Chcemy aktywnie kreować, pobudzać, otwierać perspektywy, dlatego budujemy w NOSPR mentoringowy hub – platformę współpracy najzdolniejszych, najambitniejszych, świadomie wytyczających artystyczną ścieżkę młodych muzyków: dyrygentów i dyrygentek, instrumentalistów i instrumentalistek, kompozytorów i kompozytorek.

Pierwsze kroki poczyniliśmy już dawno – otworzyliśmy program stypendialno-mentorski Akademia NOSPR, zainicjowaliśmy Międzynarodowy Konkurs Muzyczny im. Karola Szymanowskiego i pierwsze w Polsce warsztaty dyrygenckie. Dziś rozbudowujemy ich formułę i nawiązujemy szeroką współpracę z Taki Alsop Conducting Fellowship – programem stypendialnym Marin Alsop, którego misją jest zapewnianie wsparcia oraz promowanie dyrygentek na ścieżce rozwoju ich kariery.

W roku 2002, kiedy kariera Alsop nabierała tempa w 18 lat po tym, jak założyła własną Concordia Chamber Orchestra, pozostawała wciąż jedną z bardzo niewielu kobiet w świecie dyrygentury. „Gdzie są pozostałe dyrygentki?” – zastanawiała się Marin i niedługo później, przy wsparciu japońskiego przemysłowca z branży tekstylnej, Tomio Takiego, stworzyła Taki Concordia Conducting Fellowship.

Dziś, przemianowany na Taki Alsop Conducting Fellowship program oferuje dyrygentkom nagrody pieniężne, możliwość współpracy z Alsop i innymi maestrami oraz szeroką opiekę mentorską. W ciągu 20 lat otoczono wsparciem 30 dyrygentek 24 narodowości, z których 19 piastuje dziś stanowiska Dyrektorek Muzycznych bądź Głównych Dyrygentek orkiestr i oper rozlokowanych po całym świecie. Każda pracuje nad utrzymaniem najwyższych standardów artystycznych, budując w ten sposób przyszłość muzyki klasycznej, w której więcej będzie miejsca na zawodową równość.

Do tej pory grono dyrygentek TACF zasiliły cztery

Polki: Marzena Diakun (2015), Marta Gardolińska (2017), Anna

Duczmal-Mróz (2022) i Anna

Sułkowska-Migoń (2022).

Ostatnia z nich przed dwoma laty wzięła udział w pierwszych warsztatach dyrygenckich

NOSPR, po których jej kariera nabrała zawrotnego tempa – zwyciężyła w prestiżowym konkursie dla dyrygentek La Maestra, otrzymała nagrodę

Koryfeusz Muzyki Polskiej w kategorii „Odkrycie roku” oraz Paszport Polityki. W czerwcu ubiegłego roku, w ramach współpracy NOSPR i Konserthuset Stockholm, zadyrygowała w Katowicach i Sztokholmie połączonymi orkiestrami Akademii obu instytucji. Na jednej estradzie spotkali się wówczas młodzi instrumentaliści z różnych ośrodków, by kreować muzykę wspólnie z jedną z najbardziej obiecujących dyrygentek i jednym z najbardziej interesujących młodych pianistów –

Tymoteuszem Biesem.

W tym roku korzystamy z okazji i zacieśniamy współpracę młodych dyrygentów i dyrygentek z naszymi akademikami, dodając jeszcze jeden komponent – kompozytorski. Zaprosiliśmy dwie dyrygentki związane z TACF – Silvinę Peruglię i Karen Ní Bhroin –do poprowadzenia warsztatów, a Irene Delgado-Jiménez, stypendystce programu, powierzyliśmy przygotowanie zespołu do utworu Wojtka Blecharza. Łącząc warsztaty z Festiwalem Prawykonań, daliśmy dyrygentom i wykonawcom możliwość poznania specyfiki pracy nad kompozycjami współczesnymi, spotkania z ich autorami i autorkami oraz pracy nad utworami, które nie były jeszcze nigdy prawykonywane!

Kto wie, może to oni zinterpretują kompozycje zamówione na kolejny, 11. Festiwal Prawykonań?