«Soft Cinema» Lva Manovicha i Andreasa Kratky’ego
179
Niewątpliwie samoświadomość twórców i metajęzykowe zabiegi w ramach Soft Cinema czynią z tego projektu ważną wypowiedź na temat możliwych scenariuszy rozwoju i przemian sztuki ruchomego obrazu. Obecny jest tu jednak jeszcze jeden istotny wątek wskazujący na pokrewieństwa i kontynuację poszukiwań twórców w ramach tendencji autorefleksywnych w kinie. Choć historycy i teoretycy nieraz spierali się o najważniejsze wyróżniki filmu strukturalnego — bo o tej tradycji myślę — to jednak najczęściej pozostawali zgodni co do tego, że zalicza się do nich właśnie autorefleksywność. Soft Cinema to swoista mutacja filmu strukturalnego, bo przecież tu także film jest rodzajem zapisu jego realizacji, jak chciał Peter Gidal, ale też w pewnym sensie sam proces filmowy staje się tematem filmu, co z kolei podkreślał Paul Sharits66. Jednocześnie film strukturalny można rozpatrywać jako zapowiedź sztuki hipermedialnej67. Soft Cinema byłoby przykładem realizacji tych zapowiedzi, a także istotnym głosem w dyspucie na temat miejsca i charakteru filmu w cyberkulturze. Wskazywane tu różnorodne inspiracje, podobieństwa, zapożyczenia oraz świadome i nieświadome nawiązania do innych dzieł, tendencji, poszukiwań nie podważają oryginalności samej realizacji, nie denominują jej wartości. Wypada jednak jeszcze raz podkreślić, że ten sposób eksperymentowania czy tworzenia nowych dzieł polega nie tyle na zesta 66 Por. Ryszard W. Kluszczyński, Teoretyczne zagadnienia filmu strukturalnego, w: Dzieło filmowe. Zagadnienia interpretacji, red. Jan Trzynadlowski, „Studia Filmoznawcze”, t. VIII, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1987, s. 134. Na „genealogię strukturalną” Soft Cinema zwraca uwagę w swojej recenzji tego wydawnictwa Romao. Zob. Tico Romao, Soft Cinema… 67 Ryszard W. Kluszczyński ujmuje to tak: „Film strukturalny, przy całej swojej medialnej swoistości, stworzył najbardziej zaawansowaną koncepcyjnie zapowiedź sztuki hipermedialnej. Konsekwentne podkreślanie relacyjności i procesualności dzieła filmowego to jakości należące do najważniejszych tego przejawów. Ponadto, niezależnie od tego, którą z koncepcji filmu strukturalnego weźmiemy pod uwagę, zawsze dostrzeżemy, że kreśli ona wizję dzieła filmowego o znacznie zaniżonym wymiarze trwałości, spoistości i koherencji”. Ryszard W. Kluszczyński, Film. Wideo. Mutimedia. Sztuka ruchomego obrazu w erze elektronicznej, Instytut Kultury, Warszawa 1999, s. 60.