Paradoksy obrazów w epoce nowych mediów
5
interaktywność „nie jest związana ze specyficzną technologią albo maszynami, może być stosowana w każdym medium”4. Wymowne jest przywołanie przez niego słynnej pracy Roberta Rauschenberga Black Market (1961) i potraktowanie jej jako swego rodzaju antycypacji, ale i „zagubionego linku” w ewolucji od obrazu (malarstwa) do zautomatyzowanej sztuki interaktywnej. Ta mająca hybrydyczną naturę praca jest zaliczana do najbardziej znanych dzieł kombinowanych (combines) artysty. Wymagała ona ingerencji odbiorcy w jej strukturę, swoistego współtworzenia nie tylko przez rodzaj gry w budowanie nowych znaczeń, ale także na poziomie materiałowym, widz bowiem (czy może już raczej „użytkownik”, vuser, to określenie aktywnego widza użytkownika — viewer + user) był zapraszany do jej rekompozycji, nadawania jej coraz to nowych kształtów, a zatem aktywnego udziału, uczestnictwa w tworzeniu i przetwarzaniu dzieła, nieustannym i niekończącym się formowaniu ciągle na nowo jego kształtu. Praca ta zatem nie jest tylko zapowiedzią praktyk interaktywnych w sztuce w późniejszym okresie — kiedy to nowe media w decydujący sposób będą kształtować sztukę interaktywnych instalacji w dobie cyfrowej — ale w istocie realizuje podstawowe cechy, także i dziś uznawane za wyznaczniki dzieł interaktywnych. Zarówno obrazy tradycyjne, jak i obrazy techniczne zmieniają się, zwłaszcza kiedy myślimy o nowym środowisku ich uobecniania się, jakim jest cyberprzestrzeń, a także o środowisku rzeczywistości wirtualnej, która ma przecież naturę obrazową. Czy jednak o takich immersyjnych środowiskach można jeszcze mówić i opisywać je za pomocą odwołań do obrazów? Nowa, wirtualna rzeczywistość to przecież inna forma zniknięcia obrazu czy może raczej jego przekształcenia. Jak mówi Sidey Myoo, „Pojęcie obrazu wydaje się niewystarczające i rozpada się, kiedy dotyczy środowiska 3D i zjawiska interaktywności. […] Wyłania się tu aspekt poznawczy lub antropologiczny: człowiek jest otoczony nie tyle obrazami rzeczywistości, ile medialną rzeczywistością, 4 Arjen Mulder, From Image to Interaction. Meaning and Agency in the Arts, V2_Publishing, NAi Publishers, Rotterdam 2010, s. 31.