Czyli o realizacji edukacji regionalnej w klasach I–III szkoły podstawowej Wprowadzenie W założeniach programowych opracowanych przez Ministerstwo Edukacji Narodowej z października 1995 roku czytamy, iż zasadniczym celem edukacji regionalnej jest: „ukształtowanie w uczniach poczucia własnej tożsamości regionalnej jako postawy zaangażowania się w funkcjonowanie własnego środowiska i autentycznego otwarcia się na inne społeczności i kultury”1. Oznacza to, że na wszystkich etapach edukacyjnych (począwszy od przedszkola), powinny być uwzględniane
i przekazywane uczniowi wielorakie wartości tkwiące w jego najbliższym przyrodniczym, społecznym i kulturowym otoczeniu w taki sposób, aby mógł je zaakceptować, identyfikować się z nimi i – co bardzo ważne – właściwie je pielęgnować2. Edukacja regionalna ma charakter interdyscyplinarny i nierozerwalnie związana jest z edukacją kulturową, patriotyczną, obywatelską, ekologiczną, europejską oraz wielokulturową. W wychowaniu przedszkolnym oraz nauczaniu początkowym edukacja regionalna winna być realizowana jako edukacja lokalna, w kontekście regionu i Polski. Może stanowić również główną oś problemową w programowaniu i integrowaniu treści nauczania i wychowania szkoły.
Oś programowa edukacji regionalnej w klasach I–III szkoły podstawowej
NAJBLIŻSZE ŚRODOWISKO
RODZINA
Na łamach „Nauczycielki Szkoły Podstawowej”, w kolejnych numerach, będziemy mieli przyjemność przedstawić konkretne sposoby i formy realizacji edukacji regionalnej, oparte przede wszystkim na doświadczeniach autorów,
WŁASNA MIEJSCOWOŚĆ
związanych z redagowaniem od 2000 roku zeszytów ćwiczeń do realizacji edukacji regionalnej w klasach I–III szkoły podstawowej, nakierowanych na konkretne miejscowości i gminy (łącznie opracowano 24 zeszyty ćwiczeń). Piotr Kaja Andrzej Peć
1 Dziedzictwo kulturowe w regionie. Założenia programowe, Warszawa 1995, s. 5. 2 Odoj G., Peć A., Dziedzictwo kulturowe – edukacja regionalna, [w:] Dziedzictwo kulturowe – Edukacja regionalna (1). Materiały pomocnicze dla nauczycieli, pod red. Odoj G., Peć A., Dzierżoniów 2000.
26
Piotr Kaja, Andrzej Peć
reści związane z rodziną stanowić winny główną oś programową w realizacji edukacji regionalnej w klasach I – III szkoły podstawowej. Chodzi o to, by uczeń zdawał sobie sprawę z uczestnictwa w złożonej hierarchii wspólnot: rodzinnej, szkolnej, lokalnej, regionalnej, narodowej, europejskiej i światowej. Jak ukazać zatem strukturę rodziny i jej więzi, dzieje własnej rodziny i jej tradycje? Od wielu lat stosowaną formą jest drzewo genealogiczne, które opracowane we właściwy sposób, stanowi doskonałe narzędzie nie tylko w zdobywaniu wiedzy o własnej rodzinie, ale również w kształtowaniu wielu umiejętności dziecka w wieku wczesnoszkolnym.
Propozycja układu drzewa genealogicznego wraz z komentarzem metodycznym - układ pionowy od korzeni po koronę, pozwala ukazać pokolenia (wizualizuje je) i strukturę rodziny; - na tym etapie rodzina winna być ukazywana w kontekście 3 pokoleń: dziadkowie, rodzice, dzieci (na kolejnych etapach edukacyjnych treści te powinny być rozszerzane spiralnie, aż po drzewo w formie gałęziowej, np. rodu); - drzewo stanowi narzędzie, które należy obudować dodatkowymi zadaniami i ćwiczeniami, np.: • z zakresu pokrewieństwa: Tata mojego taty to… Mama mojej mamy to… • określenia zawodów (wyuczonych i wykonywanych); - drzewo może stanowić projekt edukacyjny, w który włączeni są również rodzice i dziadkowie. Wizualizacja drzewa może odbywać się w trakcie np. Święta Rodziny, a w ramach realizacji projektu rodziny mają okazję zaprezentować np. swoje tradycje, pamiątki, szczególne i ważne wydarzenia.
Treści nauczania wymagania szczegółowe1: • Edukacja społeczna. • Wychowanie do zgodnego współdziałania z rówieśnikami i dorosłymi. • Uczeń kończący klasę I: 3) wie, co wynika z przynależności do rodziny, jakie są relacje między najbliższymi, wywiązuje się z powinności wobec nich.
Edukacja społeczna. Uczeń kończący klasę III:
Wklej zdjęcia członków swojej rodziny. 1. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół. (Dz.U. rok 2012, nr 0, poz. 977).
2) identyfikuje się ze swoją rodziną i jej tradycjami; podejmuje obowiązki domowe i rzetelnie je wypełnia; rozumie, co to jest sytuacja ekonomiczna rodziny, i wie, że trzeba do niej dostosować swe oczekiwania; 8) wie, jak ważna jest praca w życiu człowieka; wie, jaki zawód wykonują jego najbliżsi i znajomi; wie, czym zajmuje się np. kolejarz, aptekarz, policjant, weterynarz. 19
omiędzy miejscem zamieszkania a człowiekiem wytwarza się zazwyczaj szczególna więź emocjonalna, dająca mu poczucie bycia „u siebie”. Aby dziecko utożsamiało się z własną miejscowością oraz z jej mieszkańcami, musi przede wszystkim ją poznać i doświadczyć. Nie chodzi tu tylko o terytorium (samą przestrzeń), ale przede wszystkim o mieszkańców i ich dziedzictwo kulturowe. Zakres tematyczny edukacji regionalnej w kształceniu zintegrowanym winien obejmować następujące treści: • miejscowości – ich nazwy i symbole, • topografia własnej miejscowości, • nazewnictwo w regionie, • miejsca szczególne i znaczące (w tym przedszkole, dom rodzinny dziecka, zabytki, instytucje kultury, miejsca kultu religijnego, pomniki, pomniki przyrody, miejsca wypoczynku i rekreacji), • ważne instytucje/instytucje użyteczności publicznej, • ważne osoby/znane i zasłużone osoby (np. policjant, strażak, lekarz, sportowcy, artyści, liderzy lokalni), • krajobraz przyrodniczy, lokalne środowisko przyrodnicze (w tym gatunki roślin i zwierząt charakterystyczne i specyficzne), • dzieje miejscowości (wybrane), • podania i legendy, • folklor słowno-muzyczny, • sztuka ludowa, • obrzędy doroczne, rodzinne, okolicznościowe, • strój ludowy, • zajęcia ludności dawnej i dziś, tradycyjne zawody, • tradycyjny sprzęt gospodarski, codziennego użytku (zabytki ruchome), • kalendarz imprez przedszkolnych i lokalnych. Ważnym czynnikiem w budowaniu poczucia identyfikacji z własną miejscowością są symbole: herb, godło, flaga, hejnał. Nie wszystkie jednak miejscowości je posiadają. W takich sytuacjach należy odwołać się do symboli własnej gminy lub podjąć działania edukacyjne nakierowane na opracowanie ich przez samych uczniów. 26
Herb swojej miejscowości Wskazania metodyczne
• poznanie herbu (ilustracje, strony internetowe, foldery), • kolorowanie graficznych konturów herbu, • samodzielne rysowanie (lub inna technika plastyczna) herbu na miarę możliwości uczniów (wartość estetyczna nie jest w tych pracach najważniejsza), • rozpoznawanie herbu własnej miejscowości/gminy wśród innych herbów (np. z najbliższej okolicy), • jeżeli miejscowość nie posiada herbu, to należy odnieść się do herbu gminy, • jeżeli miejscowość nie posiada herbu lub godła, twórczym działaniem jest jego samodzielne opracowanie przez ucznia lub uczniów (np. w oparciu o metodę projektu).
Logo swojej szkoły Wskazania metodyczne
• poznanie logotypu szkoły (ilustracje, strony internetowe, foldery), • kolorowanie graficznych konturów logotypu, • samodzielne rysowanie (lub inna technika plastyczna) logotypu na miarę możliwości uczniów (wartość estetyczna nie jest w tych pracach najważniejsza), • rozpoznawanie logotypu własnej szkoły wśród innych logotypów (rożnych instytucji i firm; ważne, aby odnieść się do doświadczenia uczniów, np. znanych marek sportowych), • jeżeli szkoła nie posiada logotypu, twórczym działaniem jest jego samodzielne opracowanie przez ucznia lub uczniów (np. w oparciu o metodę projektu).
Piotr Kaja, Andrzej Peć
kres Świąt Bożego Narodzenia (zwanych dawniej Godnymi Świętami) oraz karnawału (zwanego dawniej zapustami) obfituje w liczne, niekiedy dość niezwykłe zwyczaje i obrzędy. Chodzenie po kolędzie i składanie życzeń należą do jednych z najbarwniejszych tradycji ludowych w polskim roku obrzędowym. Kolędowanie w Polsce przybierało bardzo różne formy w zależności od regionu: od chodzenia z gwiazdą, szopką, banią (kulą), światem, poprzez obrzędy chodzenia z maszkarami – Turoniem, Kozą, Niedźwiedziem, Koniem lub żywymi zwierzętami, po ludowe widowiska oparte na scenach związanych z Bożym Narodzeniem – Herody, ze świętymi – chodzenie z Dorotą czy ze scenami biblijnymi – chodzenie z Rajem. Poznawanie form kolędowania stanowi ważny element wprowadzania
26
uczniów w niezwykły świat tradycji kulturowych i wartości kultury rodzimej.
Uwagi metodyczne
• zgromadźcie wraz z uczniami materiał ikonograficzny, ukazujący (opisujący) tradycje kolędnicze, charakterystyczne dla danej społeczności lokalnej, np. rodzinne fotografie, archiwalne czasopisma, wywiady uczniów z dziadkami i babciami (najstarszym pokoleniem);
• poznawanie tradycji kolędniczych oparte winno być na aktywnym uczestnictwie uczniów, np. przygotowanie strojów, rekwizytów, rozdanie ról, formy parateatralne oparte na tradycyjnych tekstach i opisach kolędowania; • prezentacja kolędników lub grup kolędniczych powinna się odbyć na forum klasy lub szkoły (np. szkolny przegląd grup kolędniczych); • przedstawienie kolędników może przybierać różne formy, również w oparciu o różnorodne techniki plastyczne, np. kolaż, kolorowanki konturowe, prace przestrzenne wykonane np. z masy papierowej (paper-mache); • należy pamiętać, że prace plastyczne muszą być wykonane po poznaniu przez uczniów tradycji kolędniczych; • atrakcyjnym sposobem włączania treści związanych z tradycjami kolędowania do procesu dydaktycznego jest metoda projektu.
Piotr Kaja, Andrzej Peć
Wskazówki i propozycje metodyczne W klasach I – III szkoły podstawowej (kształceniu zintegrowanym) edukacja regionalna winna być realizowana jako edukacja lokalna, w kontekście regionu i Polski. Zakres tematyczny wychowania lokalnego – edukacji na rzecz społeczności lokalnej winien obejmować następujące treści: • miejscowości - jej nazwa i symbole, • topografia własnej miejscowości, • nazewnictwo w regionie, • miejsca szczególne i znaczące (w tym szkoła, dom rodzinny dziecka, zabytki, instytucje kultury, miejsca kultu religijnego, pomniki, pomniki przyrody, miejsca wypoczynku i rekreacji), • ważne instytucje/instytucje użyteczności publicznej, • ważne osoby/znane i zasłużone osoby (np. policjant, strażak, lekarz, sportowcy, artyści, liderzy lokalni),
26
• krajobraz przyrodniczy, lokalne środowisko przyrodnicze (w tym gatunki roślin i zwierząt charakterystyczne i specyficzne), • dzieje miejscowości (wybrane), • podania i legendy, • folklor słowno-muzyczny, • sztuka ludowa, • obrzędy doroczne, rodzinne, okolicznościowe, • strój ludowy, • zajęcia ludności dawnej i dziś, tradycyjne zawody, • tradycyjny sprzęt gospodarski, codziennego użytku (zabytki ruchome), • kalendarz imprez przedszkolnych i lokalnych. Oczywiście należy dobrać te treści, które wiążą się z miejscowością i najbliższą okolicą oraz dziedzictwem kulturowym jej mieszkańców. Najważniejsze jest jednak, aby uczeń odkrywał swoją małą ojczyznę poprzez uczestnictwo, przeżywanie i doświadczanie.
Polecane formy i metody pracy • wycieczki tematyczne, • tworzenie albumów, • metoda projektu (w tym projekt badawczy,
projekt działania lokalnego), • kącik regionalny/ izba regionalna/muzeum szkolne, • opracowywanie map i planów, • uczestniczenie w imprezach i uroczystościach lokalnych, • spotkania z ciekawymi ludźmi oraz przedstawicielami zawodów pełniących ważne role społeczne, • organizowanie konkursów, • przeprowadzanie przez uczniów wywiadów tematycznych z przedstawicielami najstarszego pokolenia, • wykorzystanie w działaniach plastycznych technik i tworzyw zaczerpniętych z form sztuki ludowej (w tym tworzenie ozdób związanych z plastyką obrzędową), • nauka wybranych tańców i piosenek ludowych (regionalnych), • zabawy muzyczno-ruchowe, • wykorzystanie legend i podań w małych formach teatralnych.
Piotr Kaja, Andrzej Peć
Okres świąt Wielkiej Nocy ma w polskim roku obrzędowym szczególne znaczenie i obfituje w liczne, barwne zwyczaje i obrzędy ludowe. Niektóre z nich są charakterystyczne jedynie dla danego regionu, np. Pogrzeb żuru i śledzia (Kujawy i Pomorze), Pucheroki (Kraków i okolice), Palenie Hub (Stryszawa, Bukowina Tatrzańska), Siuda Baba (okolice Wieliczki). Inne różnią się niekiedy formą, niosąc tę samą treść: palmy wielkanocne, pisanki, święconka, śmigusdyngus1 .
Pytania dla uczniów: 1. Co włożysz do koszyka ze święconką? 2. Jakie znasz tradycje wielkanocne? 3. Jakie potrawy przygotowywane są na Wielkanoc w Twojej rodzinie?
1. Omówienie szczegółowe zwyczajów i obrzędów wielkanocnych wymagałoby osobnego zamieszczenia kilkunastostronicowego materiału. Zainteresowanych odsyłamy do skorzystania z formy szkoleniowej pt. Polski Rok Obrzędowy. Czytanie tekstów kultury (Centrum Szkoleniowe eduskrypt.pl http://szkolenia. eduskrypt.pl).
26
Piotr Kaja, Andrzej Peć
Zespół pałacowo-parkowy w Cianowicach
a wszystkich etapach edukacyjnych, począwszy od przedszkola, powinny być uwzględniane i przekazywane dzieciom i uczniom wielorakie wartości tkwiące w ich najbliższym przyrodniczym, społecznym i kulturowym otoczeniu, w taki sposób, aby mogły je zaakceptować oraz identyfikować się z nimi. Niezwykle ważnym elementem w procesie kształtowania tożsamości regionalnej jednostki, jak i grupy jest otaczająca przestrzeń – przestrzeń małej ojczyzny. Naznaczona jest ona wartościami i symbolami, jest oswojona i znana, pełni istotną funkcję w procesie integracji społeczności lokalnej. Podstawowym zadaniem edukacji regionalnej jest zatem poznawanie przez ucznia małej ojczyzny, jej krajobrazu przyrodniczego i kulturowego.
Wskazania metodyczne:
1. Skąd wywodzi się nazwa wsi Cianowice?
2. Gdzie wydobywano Margiel?
Margiel - skała osadowa biała, szara lub brunatna, stosowana do wyrobu cementu lub jako nawóz mineralny.
Urząd miasta i gminy skała
1. zakres tematyczny:
• topografia własnej miejscowości, • miejsca szczególne, znaczące i symboliczne m. in.: zabytki, miejsca rekreacji, miejsca pamięci narodowej, pomniki, miejsca kultu, instytucje i ich siedziby, budynki użyteczności publicznej, • krajobraz przyrodniczy m. in.: rzeki, lasy, ukształtowanie powierzchni, • dom rodzinny ucznia (bez względu czy jest to dom jednorodzinny czy też blok),
2. sposoby osiągania celów:
• podstawową formą pracy dydaktycznej winna być wycieczka, • w uzasadnionych przypadkach wycieczkę można zastąpić prezentacją multimedialną lub inną formą wizualizacyjną (np. z wykorzystaniem sieci Internet), • karty pracy wykorzystujące prezentowane powyżej przykłady można przygotować w oparciu o widokówki, foldery, katalogi z wykorzystaniem prostych programów graficznych, • należy pamiętać, że edukacja regionalna to poznanie okolicy najbliższej miejsca zamieszkania, a edukacja wirtualna ułatwia realizację tego zadania.
26
1. Podaj rok, w którym Skała uzyskała prawa miejskie.
2. Zegar znajdujący się na budynku Urzędu Miasta i Gminy Skała gra melodię pieśni o błogosławionej Salomei, która jest hymnem religijnym naszego miasta i gminy. Która jest wówczas godzina? Zaznacz na zegarze tę godzinę.
Piotr Kaja, Tadeusz Paleczny, Andrzej Peć
Są na świecie różne kraje, inni ludzie, obyczaje, ale każdy chyba przyzna, że najmilsza mu ojczyzna. W Polsce dom jest, w którym mieszkam, tu po znanych biegam ścieżkach.” (U. Kozłowska, w: Pakiet Edukacyjny P21) Wiedza o patriotyzmie i czynnikach go kształtujących jest istotna dla przebiegu całokształtu procesu wychowawczego ucznia. Dlatego wychowanie patriotyczne powinno realizować się już od najmłodszych lat poprzez celowe działania pedagogiczne. Niestety literatura pedagogiczna, dotycząca tego zagadnienia, jest wciąż bardzo skromna. Pojęcie ojczyzny, jako najwyższej wartości, zawsze głęboko tkwiło w polskiej tradycji narodowej. Jednakże dzisiejsze rozumienie patriotyzmu nie ma tak jednoznacznego charakteru, jak to było w czasach poprzednich pokoleń. Wiąże się to zarówno z przemianami politycznymi, gospodarczymi, jak i procesami społecznymi zachodzącymi dynamicznie w Polsce, Europie, na świecie. Zdefiniowanie patriotyzmu staje się zatem zadaniem trudnym, jednakże niezbędnym, a w tym dyskursie winni uczestniczyć również sami nauczyciele. Model budowania tożsamości narodowej w polskiej edukacji oparty jest na teorii S. Osowskiego ojczyzny prywatnej i ojczyzny ideologicznej. Według tych założeń ludzie należący do jednego narodu mogą mieć różne
ojczyzny prywatne, ale jedną ojczyznę ideologiczną. Ojczyzna prywatna – jak już wskazaliśmy w poprzednich materiałach – związana jest z miejscem urodzenia i zamieszkania, natomiast ojczyznę ideologiczną wyznacza przede wszystkim wspólne terytorium narodowe. Ojczyzna prywatna pełni zatem ważną funkcję w przyswajaniu sobie wyobrażeń ojczyzny ideologicznej, które dla ucznia klas najmłodszych szkoły podstawowej w większości są abstrakcyjne i odległe. Bez zakorzenienia nie jest zatem możliwe budowanie postaw patriotycznych. Pamiętać też należy, że postawa patriotyczna nie może polegać jedynie na słownym okazaniu uczuć do kraju, ale musi objawiać się aktywnym działaniem, prowadzącym do rozumienia i realizacji zadań oraz rozwijania określonych cech osobowości. Znaczną rolę przypisać należy wychowaniu wynoszonemu z domu rodzinnego. Rodzice przekazują swym dzieciom własny stosunek do państwa, jego symboli, tradycji narodowej i kultury. Edukacja patriotyczna winna być realizowana przede wszystkim przez przeżywanie i aktywny udział uczniów. Niezwykle przydatne w tym procesie jest wykorzystanie tekstów literackich i utworów muzycznych oraz udział samych uczniów w uroczystościach związanych z obchodami świąt narodowych i rocznic państwowych – udział w ŚWIĘTACH OJCZYZNY. Niezbędne jest też odniesienie się do symboli narodowych oraz szerzej – do dziedzictwa
narodowego. Formy realizacji wcale nie muszą być patetyczne i mało atrakcyjne. Doskonałym przykładem realizacji treści patriotycznych w atrakcyjny dla dziecka sposób jest edukacyjny portal dla najmłodszych www.kula.gov.pl, dzięki któremu dzieci mogą odbyć podróż po naszej ojczyźnie i poznać najważniejsze miasta Polski oraz ich dziedzictwo.
Założenia i wskazania metodyczne:
• uroczystości związane z obchodami świąt narodowych i rocznic państwowych winny być zawarte w kalendarzu imprez i uroczystości szkolnych, • mogą mieć różny przebieg, ważne jest jednak, by scenariusze/programy nakierowane były na wykorzystanie emocjonalnego nastawienia ucznia w procesie wychowawczodydaktycznym, • powinny mieć przebieg na forum szkoły, ogólnoklasowy, • w trakcie każdej uroczystości winien być zaśpiewany zbiorowo hymn narodowy (szczególnie istotna jest tu postawa samych nauczycieli oraz rodziców), • uroczystości te powinny pełnić funkcję integrującą całą społeczność szkolną, • ważnym jest, aby kształtowanie postaw patriotycznych, obejmowało świadomość obecności innych i odmiennych kulturowo społeczności, które zamieszkują odmienne rejony świata, mówią różnymi językami, są wyznawcami różnych religii. 21
Piotr Kaja, Tadeusz Paleczny, Andrzej Peć
bliża się czas wakacji i urlopów, wyjazdów rodzinnych do innych krajów, niekiedy bardzo egzotycznych. Czy nasi uczniowie są przygotowani do zetknięcia się z inną kulturą, odmiennymi zwyczajami czy też nieznanymi potrawami? Różnorodność kulturowa jest dla dziecka faktem doświadczanym z reguły pośrednio, poprzez media, telewizję, Internet. Jednak coraz częściej pojawiają się klasy, do których uczęszczają dzieci imigrantów, bądź pochodzące z rodzin odmiennych etnicznie, narodowo czy wyznaniowo. Odmienność kulturowa staje się faktem i budzi zainteresowanie w sytuacji kontaktu dziecka z dzieckiem, które różni się wyglądem. Dopiero później, w trakcie rozwoju interakcji rówieśniczej, uczniowie uświadamiają sobie konsekwencje tej odmienności, składające się z epizodów, nie zawsze dla nich zrozumiałych. Dotyczy to zachowań związanych nie tyle z aktywnością ucznia w społeczności szkolnej, co wpływów środowiska zewnętrznego. Uczniowie pochodzący z rodzin odmiennych kulturowo podlegają czasem innym regułom w związku z dietą, obchodzeniem świąt, podwójną kompetencją językową. Dla uczniów nie jest to jednak bariera w interakcjach opartych na uczestnictwie, zabawie i akceptacji. Jednym z doświadczanych realnych, a nie symbolicznych przejawów wielokulturowości, jest wymiar odrębności regionalnej, związanej z podtrzymywaniem przez rodzinę ucznia i szersze środowisko społeczne tradycji góralskiej, śląskiej, kaszubskiej czy jakiejkolwiek innej kultury lokalnej. Uczeń doświadcza wielokulturowości nie 26
systemowo, lecz w pojedynczych epizodach. Nie potrafi i nie umie jej jasno zdefiniować, tym bardziej przyjąć wobec jej przejawów stosunku emocjonalnego. Ulega w tych przypadkach wpływom dorosłych, podlegając kategoryzacji i stereotypizacji. Zadaniem szkoły jest kształtowanie postawy akceptacji, tolerancji, neutralności, pozytywnego stosunku do innych kultur i ludzi oraz poszanowania ich praw. Podstawowym celem edukacji wielokulturowej jest uświadomienie młodemu człowiekowi obecności oraz ważności różnic kulturowych w otaczającym go świecie. Kształtowanie osobowości ucznia w kierunku szacunku dla wielokulturowości składa się z wielu odcinków. Na pierwszym etapie edukacyjnym winno koncentrować się na następujących umiejętnościach: • zdolności do rozróżniania i uświadamiania różnic (m. in. w wyglądzie, płci, zainteresowaniach, języku, sposobach zachowań, zwyczajach i obrzędach); • predyspozycji do wykorzystania wiedzy o różnorodności (w tym kulturowej) w kontaktach, w tym w zabawach z rówieśnikami; • akceptacji i szacunku dla innych; • poszanowania praw innych.
Należy pamiętać, że:
• przygotowanie do doświadczenia wielokulturowości winno mieć pozytywne konotacje; • działania edukacyjne winny osłabiać i znosić bariery kulturowe, a nie je utrwalać i pogłębiać; • konieczne jest unikanie wszelkiego wartościowania; • zwracać trzeba uwagę głównie na różnice,
wymiary i elementy tej odrębności, budzenie zainteresowania i ciekawości, umiejętności identyfikacji w miarę możliwości poznawczych ucznia; • do najważniejszych, ale też najbardziej czytelnych, widocznych dla ucznia składników każdej kultury zaliczamy: sztukę, muzykę, taniec, architekturę, język, religię – dziecko uczy się rozpoznawać kultury najszybciej właśnie poprzez te składniki.
Inni to także my – zabawa muzyczno-ruchowa.
Pierwszym i podstawowym działem w zakresie edukacji wielokulturowej jest doświadczanie przez uczniów, że każdy z nas jest inny, ale i podobny. Zabawa polega na dzieleniu uczniów na dwie grupy, np. chłopcy i dziewczynki. Dzieci w wyznaczonym przez muzykę czasie mają wybrać i dołączyć do określonej grupy, tworząc razem koło. Następnie nauczyciel dzieli grupę na kolejne dwie grupy, np. jasny kolor włosów, ciemny kolor włosów. Przebieg zabawy jest identyczny, jak w pierwszym przypadku. Ważne, aby nauczyciel tak sterował zabawą, by uczniowie przynależeli do różnych grup i odczuli, że raz są takie same jak kolega/koleżanka, a raz inne. Jeżeli nasz podopieczny ma problem z wyborem grupy, rolą nauczyciela jest wytłumaczenie różnic i podobieństw. Uczeń może również nie przynależeć do żadnego koła (np. ze względu na kolor włosów) i ma do tego prawo. Propozycje zabaw związanych z wielokulturowością zawieją warsztaty metodyczne pt. „Podróże dalekie i bliskie. Edukacja wielokulturowa w przedszkolu” opracowane przez P. Kaję i A. Pecia. Zob. http://szkolenia.eduskrypt.pl.