Po 60. roku życia rośnie odsetek osób wykorzystujących umowy cywilnoprawne, powyżej 65. roku życia blisko 12 proc. jest zatrudnionych na podstawie takiej umowy. Umowy cywilnoprawne są najpopularniejsze w sektorze usługowym. Najwyższy odsetek jest w usługach administracyjnych i backoffice – 34 proc., gastronomii – 16,5 proc., w kulturze i rozrywce – 16 proc., różnych formach działalności usługowej – 12 proc., ale także w sektorze nieruchomości – 12 proc. Najmniej osób na umowach zlecenia pracuje w górnictwie, gazownictwie, wojsku, edukacji i przemyśle. Co ciekawe, nawet 6 proc. pracowników sektora budowlanego pracuje na podstawie umowy zlecenia, choć jak pokazują coroczne raporty PIP w tym sektorze równie popularne jest samozatrudnienie i zatrudnianie na czarno. Na wykresie przedstawiono stosunek liczby osób, które w 2013 r. przynajmniej raz pracowały na podstawie umowy zlecenia, do liczby wszystkich osób odprowadzających składki do ZUS. Dane obejmują jedynie osoby poniżej 55. roku życia.
pracownicy na umowach cywilnoprawnych nie zmieniliby formy zatrudnienia… Większość osób utrzymujących się z umów zlecenia lub umów o dzieło deklaruje zadowolenie z formy zatrudnienia (53 proc.), a gdyby osoby te miały wybór, to aż 59 proc. wolałoby zarabiać tyle co obecnie i pozostać na umowie cywilnoprawnej. Chęć zmiany formy zatrudnienia przy odpowiednio niższym wynagrodzeniu zadeklarowała niespełna jedna trzecia zatrudnionych na umowach cywilnoprawnych (CBOS, 2015a). Pracownicy wolą, by zostało im więcej na rękę, ale to wcale nie oznacza, że nie chcą ochrony praw pracowniczych i zabezpieczenia społecznego wynikających z umowy o pracę. Gotowość do zmiany formy zatrudnienia wiąże się z poziomem zadowolenia z obecnej sytuacji zawodowej, przy czym osoby pracujące na umowę o dzieło lub umowę zlecenia, które nie są zadowolone z tej formy zatrudnienia, również nieco częściej wolałyby pozostać na obecnych warunkach (44 proc.), niż przejść na umowę o pracę i zarabiać w związku z tym odpowiednio mniej (41 proc.). Większych wątpliwości nie mają natomiast ci, którzy są zadowoleni z formy zatrudnienia – w zdecydowanej większości (74 proc.) nie są zainteresowani umową o pracę i związaną z tym zmianą warunków finansowych7.
… choć zostali do niej zmuszeni Należy pamiętać, że pracownicy najczęściej są zmuszani do tego by wybierać takie formy zatrudnienia. Przeważająca część osób pracujących w pracy głównej na umowach cywilnoprawnych (80,2 proc.) pracowała w takiej formie nie z własnego wyboru. W przypadku umów zlecenia aż 84,3 proc. pracujących nie miało innego wyboru (w przypadku pozostałych umów cywilnoprawnych to 65,4 proc.). Biorąc pod uwagę samozatrudnionych, w przypadku 51,3 proc. osób z tej grupy to pracodawca uzależnił powierzenie pracy od założenia przez nich Jak pokazują dane CBOS, osoby pracujące na umowach cywilnoprawnych z większym optymizmem patrzą w przyszłość i są częściej wyborcami partii o liberalnych programach gospodarczych (CBOS, 2015b). Trzeba też pamiętać, że to przede wszystkim ludzie stosunkowo młodzi.
7
Polityka Insight 22