Matschoss Conrad/Lindner Werner: Tech-nische Kulturdenkmale, Μόναχο 1932. Niethammer, Lutz: "Die Menschen ma-chen ihre Geschichte nicht aus freien Stucken, aber sie machen sie selbst". Einladung zu einer Geschichte des Volkes in NordrheimWestfalen, Βερολίνο/Βόννη 1985. Paulinyi, Akos: Industriearchaology -Neue Aspekte der Wirtschaftsund Technikgeschichte, Dortmund 1975. Pazdur, Jan: "Die Hauptprobleme und die Organisation der Forschungen der Geschichte der materiellen Kultur in Volkspolen", στο: Jahrbuch fur Wirt-schaftsgeschichte 1965, o. 201 κ.ε. Pittioni, Richard: Studien zur IndustrieArchaologie, Teil I: "Wesen und Metho-den der Industrie-Archàologie", στο: Anzeiger der Phil-Hist-Klasse der Oster-reichischen Akademie der Wissenschaf-ten 1968, Sonderheft 7, σ. 123 κ.ε. Ruppert, Wolfgang: Lebensgeschichten. Zur deutschen Sozialgeschichte 1850-1950 (επιμ. Centrum Industriekultur Nurnberg), Νυρεμβέργη 1980. Slotta, Rainer: Technische Denkmaler in der Bundesrepublik Deutschland, 6 τόμ., Bochum 1975-1988. Slotta, Rainer: Einfuhrung in die Industriearchàologie, Darmstadt 1982. Slotta, Rainer: "Zur Situation der Pflege Technischer Denkmaler und der Industriearchàologie in der Bundesrepublik Deutschland", στο: Deutsche Kunst und Denkmalpflege 1984, o. 127 κ.ε. Technikgeschichte. Beitràge zur Geschichte der Technik und Industrie. 1.1909-21, 1932; και εν συνεχεία ως Zeitschrift Technikgeschichte 22, 1933-30, 1941 και 31, 1965- σήμερα. Troitzsch, Ulrich/Wohlauf, Gabriele, (επιμ): Technikgeschichte, Frankfurt/Main 1980 Wagenbreth, Otfried/Wàchtler, Eberhard: Technische Denkmale in der Deutschen Demokratischen Republik, Βερολίνο 1973' και 1978'. Wagenbreth, Otfried/Wachtler, Eberhard: Technische Denkmale in der Deutschen Demokratischen Republik, Λειψία 1983. Weber, Wolfhard: "Von der Industrie-archàologie uber das Industrielle Erbe zur Industriekultur. Uberlegungen zum Thema einer handlungsorientierten Technikhistorie", στο: Technikgeschichte (επιμ. U. Troitzsch/G. Wohlauf), Frankfurt/Main 1980. Weisgerber, Gerd: "Beobachtungen zum alten Kupferbergbau im Sultanat Oman", στο: Der Anschnitt, 1977. Weisgerber, Gerd: "Bergbauarchàologie als Industriearchaologie", στο: SICCIM, 1978. σ. 176-184. Wilsdorf, Helmut: "Aspekte der Montanethnographie, zugleich Ruckblick auf die Montanarchaologie", στο: Deutsches Jahrbuch fur Volkskunde 10, 1964, o. 54-71. Μετάφραση: Β ΚΑΤΡΑΝΑΣ
Η ΜΟΝΙΜΗ ΕΚΘΕΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΤΑΞΙ ΣΤΟ ΣΟΥΦΛΙ To 1986, όταν το τότε ονομαζόμενο Κοινωφελές Ίδρυμα ΕΤΒΑ άρχισε να επαναδραστηριοποιείται σε νέες βάσεις με ευρύτερους επιστημονικούς και πολιτιστικούς στόχους, είχε στην κατοχή του ένα διώροφο αρχοντικό στο Σουφλί, δωρεά (1981) των ιδιοκτητών του (Μαρία Κουρτίδη-Πάστρα, Ανδρέας Πάστρας, Δέσποινα Πάστρα). Σε αυτό στεγαζόταν από το 1985 μία προσωρινή έκθεση για το μετάξι και άλλες μικρές συλλογές. Στο νέο πρόγραμμα του Ιδρύματος εντάχθηκε η δημιουργία μιας νέας μόνιμης έκθεσης για το μετάξι σε αυτό και η αναγκαία για την οργάνωση της έκθεσης έρευνα για τη σηροτροφία και τη μεταξουργία στο Σουφλί (19ος-20ός αι.). Ως σκοπός της νέας έκθεσης είχε οριστεί η παρουσίαση μιας σημαντικής παραδοσιακής παραγωγικής και μεταποιητικής διαδικασίας του ελλαδικού χώρου. Η οργάνωση της νέας μόνιμης έκθεσης στο Σουφλί δεν υπαγορεύτηκε από την ύπαρξη του ιδιόκτητου αρχοντικού, αλλά από το γεγονός ότι το Σουφλί ήταν τότε σημαντικό σηροτροφικό κέντρο. Το ερευνητικό πρόγραμμα άρχισε με τη συγκρότηση μιας Ομάδας Έρευνας η οποία αποτελείτο από επιστήμονες διαφόρων ειδικοτήτων: εθνολόγο (Α. Οικονόμου), οικονομικό ιστορικό (Μιχ. Ρηγίνο), αρχιτέκτονα (Π. Γκαγκούλια), μουσειολόγο (Στ. Παπαδόπουλο) και βυζαντινολόγο (Ασπ. Λούβη) υπό τη διεύθυνση του εθνολόγου-μουσειολόγου Στ. Παπαδόπουλου. Η έρευνα και η μελέτη του θέματος απαιτούσε μία πολύπλευρη και διεπιστημονική προσέγγιση. Η συλλογή του αναγκαίου πληροφοριακού και παραστατικού υλικού πραγματοποιήθηκε με βιβλιογραφική και αρχειακή έρευνα, ιδιαίτερα στα τοπικά αρχεία, και, κατά κύριο λόγο, με επιτόπια έρευνα'. Το πληροφοριακό υλικό που προέκυψε από τις παράλληλες έρευνες, πλούσιο και αξιόλογο, έγινε αντικείμενο πολλών συζητήσεων μεταξύ των μελών της Ομάδας Έρευνας. Από αυτές προέκυψε το μουσειογραφικό πρόγραμμα και επιλέχθηκε το σχετικό τεκμηριωτικό υλικό της έκθεσης. Το παραστατικό υλικό προήλθε, στο μεγαλύτερο του μέρος, από την ειδική φωτογράφηση που έγινε κατά τις ημέρες της επιτόπιας έρευνας (φωτογράφος Γρηγόρης Μπιστίνας), αλλά αναζητήθηκε και σε άλλες πηγές στην Ελλάδα και το εξωτερικό (μουσεία, βιβλιοθήκες). Με το εκθεσιακό υλικό (κείμενα, υπότιτλοι, φωτογραφίες, μουσειακά αντικείμενα) συντάχθηκε η Μουσειολογική-Μουσειογραφική Μελέτη που αποτέλεσε τον οδηγό για την οργάνωση της έκθεσης. Η δεύτερη φάση εργασίας ήταν η υλοποίηση της Μουσειολογικής Μελέτης με τη διαμόρφωση του ισόγειου χώρου οε εκθεσιακό και την παρουσίαση του επιλεγέντος εκθεσιακού υλικού. Ο χώρος αποτέλεσε βασικό θέμα προβληματισμού της Ομάδας Εργασίας, που τώρα αποτελείτο από το μουσειολόγο (Στ. Παπαδόπουλο), την αρχιτέκτονα (Π. Γκαγκούλια), την εθνολόγο (Α. Οικονόμου) και εμπλουτίστηκε με εξωτερικούς συνεργάτες : τον αρχιτέκτονα - σκηνογράφο Απ.
Βέττα, τον τεχνίτη-κατασκευαστή Δημ. Παναγιωτόπουλο, τον γραφίστα Ι. Κωστόπουλο (που έκαμε τους χάρτες), το φωτογράφο Κ. Πασχαλίδη που παρήγαγε τις εκθετικές επιφάνειες (φωτογραφίες και κείμενα). Βασική αρχή που επικράτησε ήταν να χρησιμοποιηθεί μόνον ο ισόγειος χώρος, που με ελάχιστες επεμβάσεις (π.χ. αποξήλωση του πρόσθετου ξύλινου παταριού, χρωματισμό των τοίχων σε ηπιότερους τόνους) διατήρησε την αυθεντική εικόνα, με τα ξύλινα δοκάρια και την ξύλινη οροφή, ενός παλαιού κελαριού: σεβασμός στην παραδοσιακή μορφή του χώρου αλλά και δημιουργία ενός εκθεσιακού χώρου σύμφωνα με τις σύγχρονες προδιαγραφές. Με διακριτικότητα έγιναν οι εργασίες υγρομόνωσης του χώρου, ηλεκτρολογικής εγκατάστασης που να καλύπτει όλες τις προβλεπόμενες ανάγκες (θέρμανση, αφύ-γρανση πυρανίχνευση κ ά ). ελαιοχρωυατι-
ομοι των τοίχων και των κουφωμάτων. Τη διαμόρφωση του χώρου ακολούθησε η κατασκευή και η διάταξη στο χώρο των φερόντων στοιχείων, δηλ. των πινακίδων και των προθηκών. Οι πινακίδες, ειδικά κατασκευασμένες για την έκθεση, περιτρέχουν το χώρο και παρέχουν στους επισκέπτες (που δεν πρέπει να ξεπερνούν τα 25-30 άτομα) τη δυνατότητα να κινηθούν ελεύθερα και να σταθούν όσο θέλουν μπροστά στην κάθε εκθετική μονάδα. Πολλά και ποικίλα τα προβλήματα που παρουσιάστηκαν κατά τη διάρκεια της οργάνωσης της έκθεσης. Το βασικότερο ίσως ήταν ο συντονισμός των συνεργατών. Άριστοι και εξειδικευμένοι στο αντικείμενο τους έπρεπε να «μυηθούν» στη μουσειολογική αντίληψη 1. Βλ. Α. Οικονόμου. «Η σηροτροφία στο Σουφλί», περ Τεχνολογία, τχ. 2. ο. 9-10.