Downloadverbod of thuiskopieheffing?

COLLECTIEVE RECHTEN

DOWNLOADVERBOD OF THUISKOPIEHEFFING?

De afgelopen tijd is de vraag of er een downloadverbod moet worden ingevoerd in Nederland zeer actueel. Inmiddels bemoeien verschillende politieke partijen zich ermee. Het is een verwarrende discussie. Hieronder een korte uitleg.

De problematiek rond downloaden speelt vooral bij muziek en films. Buma en andere organisaties zijn hier dan ook zeer actief mee bezig. Voor beeldmakers is het illegale gebruik van hun werk op internet ook belangrijk, maar meestal minder ‘bedreigend’ dan voor filmmakers en muzikanten. Toch kunnen maatregelen die vooral met het oog op muziek en film worden genomen ook voor beeldmakers vergaande gevolgen hebben. Momenteel bestaat de situatie dat uploaden van beschermd auteursrechtelijk materiaal verboden is, maar downloaden voor privégebruik niet. Degene die momenteel een liedje uit evident illegale bron downloadt kan niet worden aangesproken, degene die het liedje heeft aangeboden, en in veel gevallen de website die het aanbieden faciliteert, kan wel worden aangepakt.

Thuiskopie

Voor de opkomst van internet, voldeed de thuiskopieregeling voor het ‘kopiëren’ van informatie op een nieuwe gegevensdrager. Die thuiskopieheffing is zo’n dertig jaar geleden ingesteld, toen iedereen cassette- en videobanden had waarop men muziek of films kopieerde van de buurman of van een radio of televisieprogramma. De rechthebbenden werden gecompenseerd met een paar dubbeltjes per gekochte band. Nog niet zo lang geleden zijn daar ook onbespeelde cd’s en dvd’s bijgekomen. De afgelopen jaren was er discussie of deze heffing ook op mp3-spelers, usb sticks en harddisk recorders zou moeten worden ingevoerd, maar daar is inmiddels zoveel politieke onrust over ontstaan dat de invoering van de heffing op deze ‘nieuwe’ dragers is bevroren. Volgens sommigen moet nu een downloadverbod worden ingevoerd, zoals in een aantal landen om ons heen al is gebeurd. Dit verbod zou de hele thuiskopieregeling overbodig moeten maken. Het idee is dat de creatieve industrie dan gewoon met betere en sluitende business modellen moet komen. Je hebt dan een goed legaal aanbod met de mogelijkheid om met het downloadverbod daadwerkelijk tegen inbreukmakers op te treden.

Handhaven

Op een mogelijk downloadverbod wordt door anderen erg paniekerig gereageerd. De consument zou worden gecriminaliseerd. Ook wordt het angstscenario geschetst dat er instanties tot binnen de privéwoning zullen gaan controleren of er geen onrechtmatig gebruik van auteursrechtelijk beschermd werk zal worden gemaakt. Dit is grotendeels onzin. Een downloadverbod zal in eerste instantie vooral behulpzaam zijn om

COLLECTIEVE RECHTEN

providers en dergelijke, die het downloaden uit illegale bron faciliteren, aan te pakken. Maar is zo’n downloadverbod een goed idee? De voorstanders van een afschaffing van de thuiskopieheffing en de invoering van het downloadverbod wijzen erop dat de rechthebbenden dan hun rechten beter kunnen handhaven. De meningen lopen uiteen of dit slechts een theoretische mogelijkheid is. Veel rechthebbenden wijzen erop dat ze wel zullen opdraaien voor torenhoge handhavingskosten, maar dat ze kunnen fluiten naar een reële vergoeding voor hun werk. Gevreesd wordt dat makers vrijwel geen vergoeding voor het gebruik van hun werk op internet zullen ontvangen.

Meer heffingen

Om er voor te zorgen dat de rechthebbenden wel een vergoeding voor het gebruik van hun werk ontvangen, zeggen veel beroepsorganisaties dat het systeem van heffingen juist moet worden uitgebreid. Dat kan op verschillende manieren. In de eerste plaats kan de thuiskopieheffing worden uitgebreid naar de nieuwe dragers, zoals harddisk recorders. Daarnaast kan er ook gedacht worden aan een internetheffing, waarbij je nog kunt kiezen tussen een heffing voor alle internetgebruikers of een heffing voor degenen die daadwerkelijk downloaden en/of uploaden (mensen met een aansluiting met een bepaalde bandbreedte of met een ‘download abonnement’). Hoe dat precies moet worden vormgegeven is nog onduidelijk. Voorstanders van dit model willen meestal een onderscheid maken tussen het aanbod op commerciële sites en het aanbod in het kader van ‘niet-commercieel delen’. Tegenstanders van de uitbreiding van dit soort heffingen wijzen erop dat de schade die wordt veroorzaakt door niet-commercieel delen even groot is als de schade die wordt veroorzaakt door commerciële sites. Ook is een nadeel dat er nogal wat gehannes kan ontstaan over wat commercieel is wat niet.

Alles vrij

Uiteraard heb je ook nog een stroming die alles vrij wil laten op internet, bijvoorbeeld de Piratenpartij. Een niet erg realistisch standpunt. De voorbeelden die voorstanders hiervan aanhalen zijn vaak tendentieus en grotendeels onjuist. Zo is de vaak gehoorde suggestie dat muzikanten hun geld met optredens kunnen verdienen, voor de overgrote meerderheid van deze makers niet echt realistisch, nog afgezien van het feit dat veel muzikanten juist muziek van anderen spelen. Hoe moet een componist of tekstschrijver die zelf niet optreedt zijn geld verdienen? En hoe moet het met het werk van illustratoren, fotografen en beeldend kunstenaars dat op internet terecht komt? Moeten deze makers ook gaan optreden? En wat te denken van e-books? Mogen die ook gewoon worden gedownload zonder enige compensatie voor de schrijver en de andere makers die er een bijdrage aan geleverd hebben? Helemaal vrijlaten is een doodlopende weg.

Belang van de maker

In het algemeen lijken de meeste partijen zich dan ook op het standpunt te stellen dat makers recht hebben op een vergoeding voor het gebruik van hun werk. Hoe, dat is nog onduidelijk. Maar het lijkt erop dat in het komende jaar hierop een antwoord voor het komende decennium of de komende decennia zal worden gegeven. Voor het beheer van de rechten is de beantwoording van deze vraag ook van groot belang. Wordt het een downloadverbod, dan zullen alle makers zich moeten beroepen op hun primaire rechten, hoewel de kans dus groot is dat dit niet veel vruchten af zal werpen. Wordt het een heffing, dan heb je een collectief recht. In beide gevallen zal Pictoright een actieve rol spelen, hoewel de inbreng van Pictoright bij primaire rechten meer op maat zal zijn. Bij een heffing zal Pictoright makkelijker en efficiënter kunnen optreden, waardoor er waarschijnlijk meer geld voor de makers te verdelen zal zijn. Maar natuurlijk zal Pictoright steeds in het oog houden wat het belang van de makers is. Het gaat immers om de makers, niet om Pictoright.

ONRUST OVER ACTA VERDRAG

In het verlengde van de discussie over het downloadverbod is commotie ontstaan over het zogenaamd ACTA-verdrag. Dit verdrag, waarover momenteel onder andere Europa en de VS onderhandelen, is bedoeld om de handel in namaakartikelen en de piraterij op internet te bestrijden. Eerder was uitgelekt dat in het verdrag zou worden opgenomen dat internet gebruikers na drie keer illegaal downloaden van internet kunnen worden afgesloten. Sommige landen, zoals Frankrijk en Engeland, hebben een dergelijke ‘three strikes you’re out’ regel al als ultieme maatregel in de wet opgenomen. In Nederland lijkt niemand voorstander van zo’n regel. Inmiddels lijkt het erop dat deze vergaande maatregel toch niet in het ACTA-verdrag zal worden opgenomen en ons land dus niet de verplichting krijgt dit in te voeren. Groot probleem blijft natuurlijk dat alle landen (ook binnen Europa) deze problematiek anders aanpakken, het ziet er niet naar uit dat men binnenkort tot één uniforme regeling zal komen.