Het imposante oeuvre van Constant

VOOR BEELDEND KUNSTENAARS, ARCHITECTEN, KUNSTFOTOGRAFEN, INDUSTRIEEL ONTWERPERS EN ANDERE BEELDMAKERS DIE AUTONOOM WERKEN ----------------------------------------------------------

Het Cobra Museum en het Gemeentemuseum Den Haag pakken deze zomer uit met Constant. Niet alleen met zijn bekendere oeuvre maar ook met 50 zelden of nooit vertoonde werken. Dat gebeurt in nauwe samenwerking met Fondation Constant.

Wat vooral opvalt op de eerste verdieping van het Cobra Museum in Amstelveen is hoe ontzettend veel Constant gemaakt heeft, en met wie allemaal. Na de vaste collectie van de Cobra-schilders op de begane grond, kom je bovenaan de trap in een door Ben van Berkel ontworpen labyrint: hier begint het dwalen langs de projecten die de kunstenaar na Cobra maakte. Een overgangsperiode vol experimentele samenwerkingen, die laat zien dat het begrip ‘cross over’ echt niet alleen van deze tijd is. Van een geïllustreerd poëzieproject met Jan Elburg tot een paars-blauwe kamer voor het Stedelijk met Aldo van Eyck, of een modelinterieur voor de Bijenkorf met Gerrit Rietveld. De schilderijen veranderen van beeldende taferelen in grote gekleurde vlakken en geometrische patronen, die op hun beurt weer uitgroeien tot sculpturen, stoffen, draadconstructies, en scifi-achtige domes.

Ruimte en kleur

De tentoonstelling Constant. Ruimte + Kleur toont tot eind september een minder bekende maar zeker niet minder interessante periode in het werk van de kunstenaar. Bij Constant denk je meteen aan Cobra, de tegenbeweging tegen de esthetische kunst, van net na de oorlog. De meer ingewijden zullen ook zijn latere project New Babylon kennen: de wereldwijde stad van de toekomst, waar mensen niet meer hoeven te werken en geen bezit meer hebben. Wie daar meer van wil zien, kan meteen door naar Den Haag: het Gemeentemuseum heeft er gelijktijdig een expositie aan gewijd. Maar wie het chronologisch wil houden, moet dus in Amstelveen beginnen, waar de weg naar New Babylon nu voor het eerst vertoond wordt. Samengesteld door gastconservator Ludo van Halem (conservator 20e-eeuwse kunst in het Rijksmuseum), Trudy Nieuwenhuys-van der Horst (bestuurslid en hoofd onderzoek Fondation Constant) en Katja Weitering (artistiek directeur Cobra Museum).

Het hele verhaal

“De jaren ’50 worden meestal overgeslagen,” zegt Kim van der Horst van de Fondation Constant en stiefdochter van de kunstenaar. “Terwijl dit een van de meest intrigerende periodes is. Op een dag besloot hij de succesformule van Cobra te verlaten. Geleidelijk aan heeft hij zijn hele collectie verkocht om zich volledig op architectuur en stedenbouw te kunnen storten.” De expositie in Amstelveen illustreert goed wat de Fondation Constant doet: niet alleen de highlights en iconen laten zien, maar het hele verhaal vertellen. Zonder de stichting, gerund door Nieuwenhuys’ laatste echtgenote en haar dochter, was deze tentoonstelling er niet geweest. “We hebben er heel hard aan getrokken om dit voor elkaar te krijgen.”

Laatste wens

Trudy Nieuwenhuys-van der Horst richtte de stichting in eerste instantie op om gehoor te geven aan een laatste wens van de in 2005 overleden kunstenaar: een overzichtswerk van zijn hele

Constants ‘Ruimtesculpturen in reconstructie’ uit 1959 zijn nu in het Cobra Museum te zien -----------------------------------------------------------------------------------------------------

oeuvre. Het boek dat het eerst zou worden, veranderde in een website met digitale catalogus. Stichtingconstant.nl groeit nog dagelijks op basis van het onderzoek dat gedaan wordt om te inventariseren wat er allemaal is, waar dat zich bevindt en wat de historie van eigendom is. En dan zijn er nog de tentoonstellingen. “Je werk moet gezien worden,” zegt Van der Horst in de documentaire die op de expositie gedraaid wordt. Daar zet de stichting zich nu al zes jaar voor in. “Je kunt afwachten tot musea iets in bruikleen komen vragen, maar je kunt het werk ook actief promoten,” zegt haar dochter. “Dat doen wij, want er is zoveel moois om te laten zien en over te vertellen. Musea hebben steeds minder geld en tijd om onderzoek te doen. Als de erven er niet aan trekken, raakt kunst vaak in de vergetelheid. Dat zie je bij zoveel overleden kunstenaars gebeuren.” Het levert prachtige exposities op: van Art Basel tot een grote overzichtstentoonstelling in het Reina Sofía in Madrid. En nu dus twee tegelijk in Amstelveen en Den Haag. De stichting zorgt voor de inhoudelijke ondersteuning, geeft advies, schrijft en redigeert teksten, doet fact checks en geeft werken in bruikleen. “We zijn dag en nacht bezig met zulke exposities en boekpresentaties, helemaal als je ook nog co-curator bent zoals in het Cobra Museum,” aldus Van der Horst.

Vijftig jaar vooruit

Pictoright regelt de auteursrechten voor de Fondation. De auteursrechtvergoedingen, inclusief het volgrecht, zijn goed voor een kwart van de inkomsten. Van der Horst: “Zonder dat geld zouden we niet kunnen doen wat we doen. Pictoright is voor ons wat een agent voor een acteur is. Ze zoeken uit wat gepubliceerd wordt in tijdschriften, boeken, digitale archieven en lesmateriaal en geven waar nodig juridisch advies. Ze hebben contracten met de meeste musea over gebruik van afbeeldingen in catalogi en promotiemateriaal. Dat is heel fijn, want daar hoeven we dus helemaal niet over na te denken. Natuurlijk denk ik ook wel eens dat het prachtig zou zijn als alles open source was. Maar het is wel opvallend dat de mensen die dat het hardst roepen het meeste geld verdienen aan andermans werk. En het zou betekenen dat we dit soort projecten niet kunnen doen. Als tiener kende ik alleen zijn latere werk, pas na zijn dood heb ik ontdekt wat hij vóór de jaren ’70 maakte. Ik wist niet dat zijn oeuvre zo omvangrijk was. Constant was ongelofelijk veelzijdig, we kunnen nog minstens vijftig jaar interessante nieuwe tentoonstellingen van zijn werk maken.”

“De jaren ,50 worden meestal overgeslagen”