ücreti düşük tutarak onları bir anlamda çırak olarak görmek, daha sonra 16 yaşına geldiklerinde normal asgari ücrete geçişlerini sağlamak, benim çok katılmadığım bir mantık ama onların korunmalarını sağlamak için, işsiz kalmalarını engellemek için konulan bir tanım. Dediğiniz gibi 16 yaş için asgari ücretin düşük olması, aynı zamanda bir istismara da yol açıyor. Çocukların çalışıyor olması da esasında başlı başına bir istismar. Asgari ücretin altında çalışan kadınların sayısı neden daha çok? Hem asgari ücret altında çalışan informel istihdamda hem de asgari ücret düzeyinde çalışan formel istihdamda kadınların oranı daha yüksek. Bu da kadın işgücünün daha kırılgan, sendikalaşma oranının ve pazarlık gücünün daha düşük olduğunu gösteriyor. Asgari Ücretler Her Yerde Aylık Olarak mı Belirleniyor? Bizde asgari ücret aylık olarak belirleniyor. Pek çok avrupa ülkesinde genelde asgari ücret saatlik ücret üzerinden belirlenir. Aylık olarak belirlenmesinin kendi başına bir sıkıntısı yok ama sorun şu: Bizde çalışma saatleri de çok uzun. Resmi İş Kanunu 45 saatin üzerindeki çalışmaları mesai ücreti ödenme şartına bağlanmasına ve günlük 11 saatin üzerinde çalışmayı kesinlikle yasaklamasına rağmen anketlerden gördüğümüz kadarıyla hem 50 saatin üzerinde ortalama bir çalışma saati oranı var hem de günlük çalışma saati üzerinden baktığımızda 11-12 saatlere uzanan bir işgünü saati var. Başta Türkiye dokuzuncu sırada yer alıyor demiştik. Satın alma gücüne göre fena
cesinden yoksun, sigortasız, yarın ne olacağını bilmeyen, özel sektörde, küçük işletmelerde çalışan kesim. Bunlar üzerinden bir mücadele yürütmek gerektiğini; bu tip bir baskı olduğu takdirde yaşanılabilir bir ücrete ulaşılabileceğini düşünüyorum.
bir rakam da değil. Fakat bu rakamı saatlere vurduğumuzda, bizim çalışma saatlerimiz 8 saati çok geçtiği için karşımıza çok daha düşük bir ücret ve çok daha vahim bir tablo çıkıyor. Hane halkı işgücü anketlerine baktığımızda “geçen hafta kaç saat çalıştınız” şeklindeki soruyu “78 saat” diye cevaplayanlar bile olduğunu görüyoruz. Bunların ne kadarını mesai olarak karşılandığını, ne kadarının karşılanmadığını çok net olarak göremiyoruz; ama tahminimiz karşılanmadığı yönünde. Çünkü zaten 11 saatin üzerindeki günlük çalışmaya mesai ödense dahi, devlet bunu yasaklamış durumda. 78 saat çalışan bir insan, günlük 15 saatin üzerinde çalışıyor belli ki. Özellikle asgari ücretin yaygın olduğu imalat sanayi, tekstil, inşaat gibi sektörlerde çalışma saatlerinin çok uzun olduğunu biliyoruz. Demek ki fiili asgari ücret bizim yaptığımız analizlerden çok daha düşük durumda. Sektörel bazda belirlenen Almanya ve Belçika’da işin niteliğine göre bir değerlendirme var. Maden ve inşaat gibi daha ağır işlerde çalışanlara biraz daha yüksek asgari ücret veriliyor. Görece daha hafif, büro işi gibi daha az yorucu işlerde ise daha az asgari ücret olabiliyor. Bunun da sakıncaları var tabii. Asgari ücreti insan onura yaraşan, bir baz oluşturan ücret olarak tanımlıyorsak, sektörler için teker teker asgari ücret belirlemek yerine, düşük ücretleri bunun üstüne çıkarmak gere-
kir. Çünkü bu, iş piyasasını da manipüle edecek bir şeydir. O nedenle tek bir asgari ücret olması gerektiğine; ondan sonra ise işin niteliğine göre, ailevi yapıya göre, bakmakla yükümlü olunan insan sayısına göre artan oranda bir ücret sistemi oturtulması gerektiğine inanıyorum. Asgari ücret belirlenirken baz olarak kimin verileri gözönüne alınmalı? Devlet kendine bağlı İstatistik Enstitüsü’nün verdiği yoksulluk sınırının da altındaki bir asgari ücreti kabul ediyor. Bu, şu demek oluyor: Ya asgari ücretin niteliğinden çok uzaklaştığı herkesin malumu olmuş, ya da devlet kendi kurumuna güvenmiyor. Burada sendikaların gücü de çok önemli ama bu konuda güçlü bir toplumsal hareketlilik de gerekiyor. Asgari ücret mücadelesi gerçekten de birçok insanı ilgilendiren bir mücadeledir. Başka alanlarda etkili olduğunu, referans olduğunu görüyoruz. Prim ödemesi vb, pek çok şey asgari ücret üzerinden hesaplanıyor. Bütüne baktığımızda toplumun büyük kısmını ilgilendiren bir şey ama ben sendikaların da yeteri kadar bu konu üzerine eğilmediğini düşünüyorum. Çünkü, sendikalaşan kitle, asgari ücretin üzerinde ücret alan, toplu sözleşme yapan kitledir. Devlette çalışanlar da zaten asgari ücretin üzerinde maaş alıyorlar. Elimizde kalan prekarya dediğimiz esnek çalışan, işgüven-
Bölgesel asgari ücret hakkında ne düşünüyorsunuz? Bölgesel asgari ücret OECD ve Dünya Bankası’nın da önerisiyle gündeme geldi ve bizim patronlar tarafından, özellikle 2005 yılından itibaren sevinçle karşılanan bir konu oldu. Fikri alt yapısı şöyle özetlenebilir: “Yoksula sırf yoksul ve daha güçsüz olduğu için biz daha az ücret verebiliriz, onlar da bunu kabul edecektir”. Bu tutum, bir kere başta söylediğimiz asgari ücretin doğasına aykırı bir durumdur. Bu, zaten iş piyasasındaki eşitsizlikleri bir anlamda törpülemeye çalışan bir haktır ve kazanılmış bir haktır. Bu yaklaşım aslında Doğu ve Güneydoğu için düşünülüyor. Zaten Türkiye'nin en yoksul olan bölgesinden ikinci bir Çin yaratma amacı güden, iler tutar bir yanı olmayan bir öneri bu. En basitinden, göçü de artırabilecek bir yaklaşım. İkinci olarak da, verili eşitsizliği kabul etme anlamına gelir. Kalkınmadaki yanlış durumu devam ettirebilecek bir şey, tırnak içinde de ekonomik bölücülüğe hizmet eden bir şey. Ülke çapında tek bir asgari ücret savunmak gerekiyor. Zaten 579 TL'lik asgari ücreti daha ne kadar düşürüp, insanları nereye kadar razı edebilirsiniz? Onların güçsüzlüklerini, yoksulluklarını kullanıp hem de... Bu, tehlikeli bir durum... Bölgesel asgari ücrete karşı mücadele edilmesi gerekiyor çünkü bu patronların karları için önerilen bir yaklaşım; oradaki işçilerin yararına olan bir şey değil. ◘
15