THE A11HA03 EXPERIMENT: Prototype of a Healing City | Vicky Bali, Petrina Chronopoulou

THE A11HA03 EXPERIMENT Prototype of a Healing City

V. BALI P. CHRONOPOULOU

Πανεπιστήμιο Πατρών

Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών

Διπλωματική Εργασία

THE A11HA03 EXPERIMENT:

Βασιλική Μπαλή Πετρούλα Χρονοπούλου

Επιβλέπων Καθηγητής

Ακαδημαϊκό Έτος 2020-21

Prototype of a Healing City

Λεωνίδας Παπαλαμπρόπουλος

Πάτρα, Ιούνιος 2021

περίληψη

Στο πλαίσιο του προβληματισμού σχετικά με το πως μπορεί να είναι η πόλη του μέλλοντος, προκύπτει το ερώτημα της σχέσης αυτής με την υγεία. Οι μεταβολές της θρησκευτικότητας της κάθε εποχής διαμορφώνουν τόσο τον ορισμό της ίδιας της έννοιας όσο και την τυπολογική εξέλιξη του κτιριακού της αποτυπώματος, δηλαδή του νοσοκομείου.

Στην κοινωνία του σήμερα, λόγω της έντονης εισβολής της υγείας στη καθημερινότητα, ο σύγχρονος άνθρωπος εξελίσσεται σε ένα ιατρικοποιημένο υποκείμενο, τον Ηomo-Μedicus. Ταυτόχρονα, η έννοια της ίασης από νοσοκομειακή περίθαλψη μετατρέπεται σε μια μορφή φροντίδας μέσα στο αστικό περιβάλλον της πόλης. Αρχίζει, λοιπόν, να αναπτύσσεται ένα νέο πρότυπο “αστικής” περίθαλψης, αυτό της Πόλης Νοσοκομείου, με προσανατολισμό πλέον την λατρεία προς την υγεία.

Τα βασικά χαρακτηριστικά των ουτοπιών συνταξιοδότησης, των Γεροντοπιών δηλαδή, αποτελούν τη βάση πάνω στην οποία συντάσσεται το μανιφέστο του νέου μοντέλου πόλης.

Μια μελλοντική πόλη, επομένως, δημιουργείται, με μοναδικό σκοπό να καλύψει την φυσική, ψυχική και κοινωνική υγεία του κατοίκου της. Χωρίζεται σε τρεις πτέρυγες, κάθε μια από τις οποίες εξασφαλίζει μια από τις τρεις απαιτούμενες για την απόλυτη υγεία, ευεξίες. Η περιοχή των Καμένων Βούρλων, γνωστή για τον θεραπευτικό της χαρακτήρα, γίνεται ο τόπος στον οποίο παρασιτά, εκμεταλλευόμενη τα γεωθερμικά της πεδία. Οι εκτάσεις ελαιώνων της περιοχής αξιοποιούνται με τέτοιο τρόπο ώστε να εξασφαλιστεί η τροφή του Homo-Medicus, την οποία αποτελεί πια αποκλειστικά μια νέα μορφή βιταμίνης Ε που επεξεργάζεται στις εργοστασιακές δομές που δημιουργούνται στην περιοχή.

Το κύριο ερώτημα που θέτει η παρούσα Διπλωματική Εργασία, λοιπόν, είναι το αν αυτή η πόλη υγείας πρόκειται για ένα πραγματικό μελλοντικό πλάνο ή για ένα παιχνίδι εικονικής πραγματικότητας για την προώθηση της νέας αυτής βιταμίνης.

5

περιεχόμενα

περίληψη εισαγωγή στο ερώτημα

5 8-9

ο homo-medicus & η πόλη νοσoκομείο

10 - 17

manifesto of a healing city

18 - 19

THE A11HA03 EXPERIMENT

20 - 115

8

εισαγωγή στο ερώτημα

Ο άνθρωπος πάντα είχε την τάση να κάνει προβλέψεις για το μέλλον και να προετοιμάζεται για αυτό. Έτσι κι εμείς αρχίσαμε να προβληματιζόμαστε για το πως θα είναι ο κόσμος αύριο, τι αλλαγές θα μπορούσαν να υπάρξουν και ποιά η δική μας θέση σε αυτές. Σαν νέοι αρχιτέκτονες, η προσοχή μας επικεντρώθηκε στο χτισμένο περιβάλλον γύρω μας σαν αντικείμενο αυτού του προβληματισμού, δηλαδή την πόλη. Έτσι καταλήξαμε στο βασικό μας ερώτημα, ποιά θα μπορούσε να είναι η πόλη του μέλλοντος; Βασικός παράγοντας στη διαμόρφωση και οργάνωση μιας πόλης φαίνεται να είναι η θρησκευτικότητα της εκάστοτε κοινωνίας. Η κοινωνία, η τυπολογία σημαντικών κτιρίων, ακόμα και η ίδια η πόλη φαίνεται να αλλάζουν σύμφωνα με την αλλαγή της πίστης ανά περίοδο. Τη θέση της πίστης, στη σύγχρονη κοινωνία φαίνεται να έχει πάρει η υγεία. Παράλληλα με τις κοινωνικές και θρησκευτικές αλλαγές ανά τους αιώνες, μεταβάλλεται και ο ορισμός της. Έτσι αποφασίσαμε να μελετήσουμε την έννοια αυτή προκειμένου να κατανοήσουμε καλύτερα τις βάσεις πάνω στις οποίες θα στηριχθεί ο σχεδιασμός μιας πόλης του μέλλοντος με θρησκευτικό κέντρο τον σύγχρονο ορισμό της υγείας.

9

η έννοια της

υγεία

Ο Ζορζ Κανγκιλέμ θέτει ως πρώιμο ορισμό της υγείας, μια κατάσταση από την οποία απουσιάζει η ασθένεια. Στη σύγχρονη εποχή, ωστόσο, η ουσία της υγείας μετατρέπεται σε μια κατάσταση που συμπεριλαμβάνει μια γενική ευεξία, «φυσική, ψυχική και κοινωνική», σύμφωνα με τον ορισμό που έδωσε το 1948 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας. Για να χαρακτηριστεί κανείς σήμερα, λοιπόν, ως υγιής χρειάζεται να εξετάσει όλους τους τομείς της ζωής του, όχι αποκλειστικά εκείνον που θα αποκλείσει την παρουσία κάποιας ασθένειας.

Ωστόσο, ο ίδιος άνθρωπος μπορεί να θεωρηθεί είτε υγιής είτε ασθενής, ανάλογα με το πλαίσιο που τον περιβάλλει. Προκύπτει, λοιπόν, πως όλοι είναι εν δυνάμει ασθενείς, ορίζοντας με αυτόν τον τρόπο τον κάτοικο της μελλοντικής πόλης της υγείας, τον Homo-Medicus.

το ιατρικοποιημένο υποκείμενο

HOMO-MEDICUS

Στη σύγχρονη εποχή, οι πεποιθήσεις σχετικά με το τι θεωρείται υγιές, τι ασθένεια και πως αντιμετωπίζεται, ποιος είναι ο άρρωστος άνθρωπος, καθώς και ποιος ο ρόλος της ιατρικής επιστήμης, πλέον φαίνεται να έχουν φτάσει σε ένα οριακό σημείο, όπως φαίνεται από το πλήθος των διαφημίσεων από τις οποίες βομβαρδιζόμαστε καθημερινά. Η πρόοδος των επιστημών και της τεχνολογίας, σε συνδυασμό με την γενικότερη εξέλιξη του πολιτισμού, παρουσιάζουν μια στροφή προς το ζήτημα της υγείας στο βαθμό της εμμονής.

Το νεανικό και αθλητικό σώμα αποτελεί το απόλυτο αντικείμενο της νέας αυτής αισθητικής. Παράλληλα, παρατηρείται μια σταδιακή «διαδικασία κατά την οποία ακόμη και τα μη-ιατρικά προβλήματα της καθημερινής ζωής αντιμετωπίζονται όλο και περισσότερο ως ιατρικά». Το φαινόμενο αυτό της ιατρικοποίησης των καθημερινών ζητημάτων, γίνεται αισθητό με την παρείσφρηση ιατρικής ορολογίας στον καθημερινό λόγο, μεταφέροντας τα σε ένα ιατρικό πλαίσιο από το οποίο αποζητούν τη θεραπεία τους.

Λόγω αυτής της εμμονής με την υγεία «έχει δημιουργηθεί μια νέα ηθικολογική φιλοσοφία» αυτή του «υγιεινισμού», κατά την οποία όλες οι ανθρώπινες δραστηριότητες αξιολογούνται, πρακτικά αλλά και ηθικά, βάσει των επιπτώσεών τους στην υγεία.

νοσοκομείο:

θρησκευτικότητα & τυπολογία

Ταυτόχρονα, οι μεταβολές στην θρησκευτικότητα της κάθε κοινωνίας, η πίστη των ανθρώπων σε κάτι ανώτερο, δείχνουν να επηρεάζουν την κτιριολογική μορφή του νοσοκομείου, με τα παραδείγματα που θα αναφερθούν να δείχνουν την εξέλιξη του από την Αρχαία Ελληνορωμαϊκή Περίοδο μέχρι σήμερα.

Κατά την άποψη των Ελλήνων και των Ρωμαίων στην Αρχαία Περίοδο, η ασθένεια μπορούσε να προκληθεί από τους θεούς και η θεραπεία της βρισκόταν αποκλειστικά στα χέρια αυτών. Για την θεραπεία τους, λοιπόν, οι ασθενείς ερχόντουσαν σε επικοινωνία με τον Ασκληπιό, το θεό της ιατρικής, στα πλαίσια του Ασκληπιείου το οποίο οργανωνόταν με κέντρο το ναό του θεού.

Με τη γέννηση του Χριστιανισμού, η περίθαλψη των ασθενών έγινε μέρος της εκκλησίας. Το κέντρο της κάτοψης παίρνει τη μορφή σταυρού, αντιπροσωπεύοντας την αλλαγή της θρησκευτικότητας από την πίστη στους θεούς στην πίστη στο Xριστιανισμό, χρησιμοποιώντας στο σχεδιασμό το βασικό του σύμβολο.

Από φιλανθρωπικές ενέργειες και όρκους θρησκευτικής αφοσίωσης κατά την πρώτη χιλιετία μ.Χ., στην ανθρωπιστική αφοσίωση τους στο Διαφωτισμό, τα νοσοκομεία παρουσιάζονται ως οικίες του θεού και της επιστήμης, όπου καθιερώνεται ένα νέο μοντέλο νοσοκομείου, αυτό ως μηχανή ίασης. Η κάτοψη χάνει το συμβολισμό της, αυτό του σταυρού, και τη θέση του παίρνει η λειτουργία βασισμένη στα νέα επιστημονικά δεδομένα, όπως για παράδειγμα τα νοσοκομεία με τυπολογία pavilions, βασισμένα στην ανακάλυψη της διάδοσης της μόλυνσης μέσω του αέρα.

Τον 20ο αιώνα, τα νοσοκομεία αποτελούσαν απτή έκφραση της επιστήμης και της εξέλιξης της τεχνολογίας, και άρχισαν να βασίζονται για το σχεδιασμό τους στις οδηγίες αυτής. Οι ιατρικές ανακαλύψεις, όπως οι ακτίνες Χ, κάνουν τα νοσοκομεία μια πιο ελκυστική επιλογή για όλες τις οικονομικές τάξεις των ασθενών. Με βάση τις νέες κατασκευαστικές δυνατότητες και ανάγκες του 20ου αιώνα, δημιουργείται το νέο μοντέλο πολυώροφων πύργων. Μέσω του παραδείγματος του Columbia Presbyterian Center, φανερώνεται τόσο η νέα μορφή του πολυώροφου κτιρίου όσο και η εμπορική τάση αυτού, χαρακτηριστικό της θρησκευτικότητας του 20ου αιώνα.

Στη δική μας σύγχρονη ιατρικοποιημένη κοινωνία, τα νοσοκομεία είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με την υψηλή ποιότητα υπηρεσιών και την τεχνολογική πρόοδο. Ωστόσο, οι ταχύτατοι ρυθμοί τεχνολογικής εξέλιξης του 21ου αιώνα και η σύνδεσή της με τον τομέα της υγείας, φαίνεται πως έχει αρχίσει να επιφέρει νοσοκομεία και σχέσεις μέσα σε αυτά, με επίκεντρο την ίδια την επιστήμη και όχι τα άτομα στα οποία απευθύνεται.

Λύση στην επιθετική τεχνολογική κουλτούρα έρχεται να δώσει η διάκριση μεταξύ των εννοιών της θεραπείας και της περίθαλψης, η οποία αρχίζει να συνδέεται με την καθημερινότητα. Με βάση αυτή τη λογική, η φροντίδα και η πόλη συμπίπτουν, ενώ και οι δραματικές αλλαγές στη σύγχρονη ιατρική πρακτική επιτρέπουν την μετάβαση της περίθαλψης εκτός των χώρων του νοσοκομείου, σε κινητές μονάδες και τη φροντίδα στο χώρο της κατοικίας του ασθενή, επιτρέποντας τη δημιουργία μιας νοσοκομειακής δομής χωρίς όρια.

Τα μελλοντικά νοσοκομεία, λοιπόν, φαίνεται να βασίζονται σε ένα νέο μοντέλο, αυτό της ευεργετικής πόλης, σχεδιασμένα ώστε τα κτιριακά όρια να είναι αμφισβητήσιμα και να εντάσσουν τον αστικό σχεδιασμό στη νοσοκομειακή μηχανή.

12

13

ανάδυση της πόλης νοσοκομείου:

μαθαίνοντας από τις γεροντοπίες

Πιθανά χαρακτηριστικά αυτού του νέου είδους Πόλης Νοσοκομείου πληρούν οι σχεδιασμένες ουτοπικές κοινωνίες ηλικιωμένων, οι Γεροντοπίες. Οι κοινότητες αυτές υπακούουν στην ιδέα μιας ουτοπίας για την Τρίτη Ηλικία και παρέχουν υπηρεσίες που εξασφαλίζουν την προσαρμογή των ανθρώπων αυτών στο νέο τρόπο ζωής τους, απομακρυσμένο από την εργασία. Μέσα από το παράδειγμα των γεροντοπιών, η σχέση των ηλικιωμένων με την πόλη στην οποία κατοικούν μπορεί να συσχετιστεί με εκείνη ενός ασθενή μέσα στο περιβάλλον όπου αυτός θεραπεύεται.

Έτσι τα παρακάτω έξι χαρακτηριστικά των γεροντοπιών που πρόκειται να αναλυθούν υπό το πρίσμα της ίασης, μπορούν να βρουν εφαρμογή στο μελλοντικό αυτό περιβάλλον του Homo-Medicus.

Μια γεροντοπία προσεγγίζει την καθημερινότητα σαν μια ουτοπική κατάσταση «διακοπών χωρίς τέλος», σε ένα ασφαλές μέρος, σχεδιασμένο να παρέχει ανέσεις και με ιδανικό κλίμα. Ο ηλικιωμένος παύει να αντιμετωπίζεται ως ασθενής, και μέσω αυτής της εκτεταμένης περιόδου διακοπών και «ανάρρωσης», καθώς και καθημερινής του φροντίδας, εξασφαλίζεται η γενική κατάσταση ευεξίας του.

Δεύτερο χαρακτηριστικό αποτελεί η ιδέα της απομάκρυνσης της ηλικιακής ομάδας των συνταξιούχων από το περιβάλλον τους. Με αυτή την επιτηδευμένη περιθωριοποίηση, ο άνθρωπος από το πρόσωπο της ασθένειας, μετατρέπεται στο πρόσωπο του «κανονικού» μέσα στο περιβάλλον των ομοίων του, λειτουργώντας με αυτόν τον τρόπο σαν μια μορφή προληπτικής ιατρικής.

Τρίτο χαρακτηριστικό αποτελεί η κινητικότητα. Η μεταφορά των ιδιαίτερων μορφολογικών και πολιτιστικών χαρακτηριστικών ενός τόπου σε έναν άλλον, συμβάλλει στο χάσιμο των ορίων του, όπως είδαμε να συμβαίνει και στα χωρικά και εννοιολογικά όρια του νοσοκομείου.

Μια συγκεκριμένη θεματολογία στην οργάνωση του σχεδιασμού τους, ένα νοσταλγικό και ξέγνοιαστο περιβάλλον δηλαδή, που αντιπροσωπεύει την νεότητά τους, επιδρά θετικά στις φυσικές και ψυχικές τους επιδόσεις. Έτσι, αυτός ο νέος τρόπος σχεδιασμού του χώρου περίθαλψης, παρέχει στον ηλικιωμένο, τη δυνατότητα απόκτησης μιας διαφορετικής ταυτότητας από αυτή του ασθενή/ηλικιωμένου.

Κέντρο της πόλης ιστορικά κατέχει το σύμβολο της εκάστοτε πίστης. Έτσι ερχόμαστε στο προτελευταίο χαρακτηριστικό που παρατηρείται στις γεροντοπίες, αυτό της οργάνωσης του δημόσιου χώρου τους. Στο παράδειγμα της γεροντοπίας του Sun City τη χωρική αυτή θέση του κέντρου καταλαμβάνει πια το γήπεδο του γκολφ, μετατρέποντας το στο νέο σύμβολο θρησκευτικότητας.

Στο παρελθόν, η ανέγερση σημαντικών κτιρίων γινόταν με χρηματοδότηση της εκκλησίας ως κίνηση φιλανθρωπίας και προβολής της εξουσίας της. Οι κοινότητες των γεροντοπιών που αναπτύσσονται, αποτελούν έργα μιας αστικής κλίμακας, τη διακυβέρνηση των οποίων αναλαμβάνουν ιδιωτικές επιχειρήσεις. Επομένως, γίνεται αντιληπτό πως η ευθύνη της φροντίδας των ηλικιωμένων, στο πνεύμα του κοινού καλού, της πίστης

14

και της ηθικής υποχρέωσης, μετατρέπεται σε επιθυμία για αύξηση των κερδών των εταιρειών, προωθώντας την γεροντοπία και γενικότερα της υγείας σαν προϊόν στην αγορά. Έτσι τη θέση της ηθικής υποχρέωσης του άλλοτε γιατρού, καταλαμβάνει πλέον η εμπορική μορφή της υγείας, στα πλαίσια των γεροντοπιών.

Το παράδειγμα των Γεροντοπιών, επομένως, μέσα από την ανάλυση εκείνων των κοινών στοιχείων που τις ορίζουν, φαίνεται να συγκεντρώνει το σύνολο των χαρακτηριστικών της σύγχρονης προσέγγισης της ιδέας του νοσοκομείου. Προκύπτουν, λοιπόν, ορισμένα χαρακτηριστικά τα οποία μπορούν να βρουν εφαρμογή στο μελλοντικό αυτό μοντέλο πόλης, παίρνοντας το ρόλο μιας προληπτικής ιατρικής.

15

MANIFESTO of a healing city

Το αντικείμενο της θρησκευτικότητας της νέας πόλης είναι η υγεία όπως αυτή ορίζεται σήμερα, δηλαδή ως το σύνολο της κοινωνικής, ψυχικής και σωματικής ευεξίας. Η πόλη οργανώνεται γύρω από αυτή τόσο συμβολικά όσο και πρακτικά. Πιο συγκεκριμένα, το σύμβολο της νέας υγείας ορίζεται ως το υγιές και γυμνασμένο, σε αρχαιοελληνικά πρότυπα, σώμα το οποίο τοποθετείται στο κέντρο της πόλης, αποτελώντας στόχο, κίνητρο και σημείο δημόσιου θαυμασμού για τον κάτοικο αυτής. Ο νέος κάτοικος είναι ο Homo-Medicus, το ιατρικοποιημένο υποκείμενο της κοινωνίας που έχει εξελιχθεί πλέον στο πρόσωπο του κανονικού στα πλαίσια αυτής. Ο Homo-Medicus έχει ως βασικό και μοναδικό σκοπό την επίτευξη της ιδανικής υγείας και στους τρεις αναγκαίους τομείς αυτής. Έτσι τη θέση της εργασίας έρχεται να πάρει η αποκλειστική ενασχόληση του με αυτή. Όλα είναι προγραμματισμένα για αυτόν με τέτοιο τρόπο ώστε να μη χρειάζεται να απομακρυνθεί από την ενασχόληση με το στόχο του.

Η βασική του ανάγκη, η τροφή είναι πλήρως προκαθορισμένη για αυτόν και του παρέχεται με την ελάχιστη δυνατή καταβολή ενέργειας από τον ίδιο. Ο χρόνος που τη λαμβάνει είναι προγραμματισμένος σύμφωνα με τις ανάγκες του κάθε κατοίκου ξεχωριστά. Τέλος, βρίσκεται υπό συνεχή ιατρική παρακολούθηση για την αναδιαμόρφωση των αναγκών του, ώστε να του εξασφαλιστούν μέσω της πόλης.

Ο τόπος στον οποίο μπορεί να εγκατασταθεί το υβρίδιο της νέας πόλης πρέπει να πληρεί κάποια συγκεκριμένα κριτήρια. Η μέση θερμοκρασία πρέπει να κυμαίνεται από 18-21 °C. Η τοπογραφία του πρέπει να συνδυάζει το στοιχείο του πρασίνου και της θάλασσας. Ο κάτοικος δεν πρέπει να περιορίζεται μέσα σε κτιριακά όρια που εμποδίζουν τη συνεχόμενη κίνηση και ελευθερία του. Έτσι ο σχεδιασμός της πόλης πρέπει να γίνει με τέτοιο τρόπο ώστε να υπάρχει δυνατότητα μόνιμης κίνησης. Οι ανέσεις που επιτυγχάνονται με τη βοήθεια της τεχνολογίας δεν πρέπει να δημιουργήσουν το συναίσθημα του ανοίκειου. Έτσι, η πόλη σχεδιάζεται με τέτοιο τρόπο ώστε να αποτελεί ένα κολάζ στοιχείων από το οικείο περιβάλλον του Homo-Medicus. Τέλος, η νέα πόλη πρέπει να είναι πλήρως ενεργειακά και διοικητικά αυτόνομη.

18

αναζήτηση τοποθεσίας:

ΚΑΜΕΝΑ ΒΟΥΡΛΑ

Έτσι ξεκίνησε η αναζήτηση τοποθεσίας με βάση τις παραπάνω προδιαγραφές για το σχεδιασμό της νέας υβριδικής πόλης της υγείας. Το εύκρατο κλίμα της Ελλάδας ήταν ο λόγος που επικεντρώθηκε η προσοχή μας σε αυτή. Στη συνέχεια, αναζητήσαμε περιοχές με ιστορικά θεραπευτικό χαρακτήρα, όπως οι περιοχές της Ικαρίας, της Κυλλήνης και των Καμένων Βούρλων. Η τελευταία επιλογή αναδείχθηκε σε ιδανική λόγω της παρακμής που έχει υποστεί τα τελευταία χρόνια, με σκοπό την ενεργοποίηση και ανανέωση τόσο του θεραπευτικού της χαρακτήρα όσο και της ίδια της πόλης.

20

ανάλυση

περιοχής ενδιαφέροντος

Έτσι ξεκινάει η ανάλυση της περιοχής ενδιαφέροντος. Τα Καμένα Βούρλα βρίσκονται στα βορειοδυτικά παράλια του Βόρειου Ευβοϊκού κόλπου, ενώ ακριβώς πίσω από την πόλη υψώνονται οι απότομες πλαγιές του όρους Κνημίς, συνδυάζοντας έτσι τη θάλασσα με το δασωμένο βουνό. Η μέση θερμοκρασία περιβάλλοντος είναι 21.1°C, πληρώντας τα απαιτούμενα κριτήρια για το ιδανικό κλίμα. Νέες έρευνες έχουν δείξει πως η περιοχή των Καμένων Βούρλων χαρακτηρίζεται από έντονο γεωθερμικό ενδιαφέρον και δυνατότητα αξιοποίησης των γεωθερμικών πεδίων της, μετατρέποντας την έτσι σε μια εν δυνάμει ενεργειακά αυτόνομη πόλη. Οι μεγάλες εκτάσεις ελαιώνων της περιοχής αξιοποιούνται με τέτοιο τρόπο ώστε να εξασφαλιστεί το χαρακτηριστικό της αυτονομίας της πόλης όσον αφορά την τροφή των κατοίκων της. Από την ελιά μπορεί να εξαχθεί η βιταμίνη Ε, δημοφιλής για την αντιοξειδωτική της ιδιότητα, προλαμβάνοντας τη γήρανση και παθήσεις που έχουν άμεση σχέση με την ηλικία. Η βιταμίνη Ε, επομένως, θα αποτελέσει το βασικό συστατικό της τροφής του Homo-Medicus.

Τέλος, το κυριότερο χαρακτηριστικό και αυτό από το οποίο καθορίζεται ο θεραπευτικός χαρακτήρας της περιοχής είναι ο πλούτων των ιαματικών πηγών της, από την εκμετάλλευση των οποίων στηρίζεται και σε μεγάλο μέρος η οικονομία της περιοχής. Το δημοφιλέστερο, αλλά πλέον παρηκμασμένο, ξενοδοχείο Mitsis Galini Wellness Spa & Resort, εκμεταλλεύεται τις πιο πλούσιες σε μέταλλα ιαματικές πηγές όπου βρίσκονται στο ίδιο σημείο που έχει χτιστεί. Λόγω της σπουδαιότητας του αυτής, λοιπόν, θα αποτελέσει και κέντρο της παρέμβασής μας. Το σύνολο των παραπάνω χαρακτηριστικών της περιοχής σε συνδυασμό με τη διατήρηση των δύο κεντρικών δρόμων της πόλης θα γίνουν η αφετηρία του σχεδιασμού της μελλοντικής πόλης ίασης.

22

στρατηγική σχεδιασμού

A11HA03 EXPERIMENT

Πρώτη μας κίνηση αποτελεί ο διαχωρισμός της παρέμβασης μας τόσο συμβολικά όσο και πρακτικά. Συμβολικά θέλουμε η νέα πόλη, που δημιουργείται μέσα στην παλιά, να βρίσκεται στο κέντρο αυτής, αποτελώντας το βασικό δημόσιο χώρο των Καμένων Βούρλων, με άμεση οπτική επαφή από όλες τις γύρω κατοικίες. Πρακτικά, δημιουργούμε μια τάφρο πλάτους 150 μέτρων και το χώμα ανασκαφής τοποθετείται στο παραλιακό μέτωπο ως προέκταση του νέου εδάφους. Έτσι ένα νησί διαμέτρου 1200 μέτρων δημιουργείται, με βασικές συνδέσεις με τα Καμένα Βούρλα, τις ήδη υπάρχουσες κεντρικές οδικές οδούς. Τα κτίρια εκτός του νησιού τροποποιούνται και εφοδιάζονται απαραίτητα ώστε να καλύψουν τις ανάγκες κατοίκησης του Homo-Medicus, ενώ εκείνα που βρίσκονται εντός του νησιού θα αποτελέσουν κομμάτι του δημόσιου χώρου της πόλης. Τρία οικοδομικά τετράγωνα επιλέγονται και διαμορφώνονται σε εργοστάσια παραγωγής της τροφής των νέων κατοίκων.

Η παρέμβασή μας πρόκειται να χωριστεί σε τρεις επιμέρους πτέρυγες, όπου η κάθε μια καλύπτει μια από τις βασικές προϋποθέσεις για την απόλυτη υγεία. Πρόκειται για την πτέρυγα της ενδοσκόπησης η οποία εξασφαλίζει την ψυχική υγεία, την πτέρυγα της αντοχής που εξασφαλίζει την σωματική, και τέλος την πτέρυγα της τεχνητής οικογένειας που εξασφαλίζει την κοινωνική υγεία.

Νότια του νησιού αναπτύσσεται η πτέρυγα της ψυχικής υγείας. Με αφετηρία το σημείο στο οποίο βρισκόταν προηγουμένως το ξενοδοχείο Mitsis Galini Wellness Spa & Resort, δημιουργείται ένα υπόσκαφο εργοστάσιο γεωθερμίας για την παραγωγή ηλεκτρισμού, με εξωτερικά φουγάρα και σωλήνες μεταφοράς νερού. Η επεξεργασία του γεωθερμικού δυναμικού για ιαματική χρήση γίνεται στα ανατολικά του εργοστασίου όπου εφοδιάζονται οι σωλήνες με ιαματικό νερό, διατρέχουν ολόκληρο το νότιο τμήμα του νησιού και καταλήγουν μέσα στην τάφρο όπου και εκτονώνονται. Στη νότια ακτή του νησιού δημιουργούνται βαθμιδωτά ιαματικά λουτρά, τα οποία καταλήγουν σε παραλία στο σημείο της τάφρου. Τέλος, δημιουργούνται μνημειακές πλατείες και γαλήνιοι κήποι με πυκνή φύτευση.

Η επόμενη πτέρυγα, εκείνη της σωματικής υγείας, αναπτύσσεται βορειοδυτικά του νησιού και οργανώνεται με κεντρικό άξονα το κλασικό σχήμα της διαδρομής του Μαραθωνίου. Εντάσσονται μεγάλες εκτάσεις πρασίνου περιλαμβάνοντας γήπεδα του golf και λίμνες για αθλήματα νερού. Ένας κεντρικός στίβος και χωμάτινες διαδρομές ενώνουν τις δραστηριότητες εκείνες με τα υπόλοιπα γήπεδα τα οποία δημιουργούνται.

Η τελευταία πτέρυγα, η πτέρυγα της κοινωνικής υγείας, βρίσκεται στα ανατολικά όπου η πόλη έχει διατηρηθεί. Στο κεντρικό σημείο κάθε υπάρχοντος οικοδομικού τετραγώνου οικοδομείται ένας ανελκυστήρας πολλών επιπέδων, ο οποίος οδηγεί μέσω αερογεφυρών στους ορόφους των ουρανοξυστών που δημιουργούνται πάνω από τα υπάρχοντα κτίρια, αποτελώντας ανοιχτούς δημόσιους χώρους φιλοξενίας κοινωνικών εκδηλώσεων.

Τέλος, στο κέντρο του νησιού δημιουργείται η κύρια πλατεία η οποία φιλοξενεί το σύμβολο της νέας υγείας, δηλαδή το υγιές και γυμνασμένο σώμα, με ένα ημικυκλικό αμφιθέατρο να αναπτύσσεται γύρω από αυτό ως σημείο συνάντησης των κατοίκων και ενοποίησης όλων των πτερύγων.

24

αξονομετρική τομή

γεωθερμίας

Στην ακτογραμμή βλέπουμε τη πτέρυγα της αντοχής εφοδιασμένη με όλες τις πιθανές αθλητικές εγκαταστάσεις. Πίσω προς την πλευρά της τάφρου και του βουνού, φαίνεται η ιαματική παραλία και η πτέρυγα της ενδοσκόπησης με χαρακτηριστικό σημείο την κατάληξη του εργοστασίου της γεωθερμίας. Κάτω από τη συγκεκριμένη πτέρυγα αναπτύσσεται και όλη η εγκατάσταση παραγωγής της ηλεκτρικής ενέργειας μέσω της γεωθερμίας και της εξαγωγής των μεταλλικών νερών για τη λειτουργία των ιαματικών λουτρών, σε βάθος μεγαλύτερο των 400m .

πτέρυγα της

ενδοσκόπησης

Τώρα θα επικεντρωθούμε για τη καλύτερη κατανόηση του σχεδιασμού του νησιού σε κάθε μια από τις τρεις πτέρυγες που το αποτελούν. Αρχικά, ο αριθμός των ατόμων που μπορεί πλέον να φιλοξενήσει είναι 2.700.

Η πρώτη πτέρυγα είναι η πτέρυγα της ενδοσκόπησης με βασικό σκοπό την κάλυψη των αναγκών της πνευματικής ευημερίας. Προχωρώντας στην επόμενη σελίδα, μπορεί κάποιος να δει την αναλυτική κάτοψη της περιοχής. Ξεκινώντας από το πάνω μέρος βλέπουμε τις εργοστασιακές εγκαταστάσεις για την εξαγωγή των ιαματικών νερών, την επεξεργασία αυτών, τη μεταφορά τους σε όλη την έκταση της πτέρυγας μέσω ειδικών σωλήνων και την εκτόνωσή τους στη τάφρο.

Η φύτευση είναι έντονη και αναπτύσσεται κεντρικά ανάμεσα στους κήπους, ώστε να δημιουργηθούν σκιάσεις για τη στάση των επισκεπτών αυτής της πτέρυγας. Η βασική διαδρομή διαπερνά όλη τη πτέρυγα από το μέσο της. Διαδρομές ανάμεσα στους σχηματισμένους κήπους δημιουργούν μικρές πλατείες με κέντρο αγάλματα που προσδίδουν μια μνημειακότητα στη περιπλάνηση του κατοίκου.

Το παραλιακό μέτωπο χωρίζεται με την έκταση των κήπων από μια διαδρομή κάτω από ψηλά δέντρα που τη διατρέχουν. Βαθμιδωτά ιαματικά λουτρά προετοιμάζουν το σώμα του επισκέπτη για τη θερμοκρασία της τάφρου. Η νέα παραλία είναι το τελικό στάδιο πριν το ιαματικό λουτρό στη τάφρο, αποτελώντας δημόσιο χώρο χαλάρωσης.

Συνεχίζοντας στην τομή της συγκεκριμένης περιοχής, γίνεται αισθητή τόσο η σχέση της πτέρυγας με το εργοστάσιο που τη διατρέχει στο εσωτερικό της, όσο και η άμεση επαφή τόσο οπτικά όσο και πρακτικά, που έχουν όλες οι δραστηριότητες της ενδοσκόπησης, με το έντονο μορφολογικό στοιχείο των βράχων, του βουνού και της ιαματικής τάφρου. Η νέα παραλία είναι το τελικό στάδιο πριν το ιαματικό λουτρό στη τάφρο, αποτελώντας δημόσιο χώρο χαλάρωσης.

Συνεχίζοντας στην τομή της συγκεκριμένης περιοχής, γίνεται αισθητή τόσο η σχέση της πτέρυγας με το εργοστάσιο που τη διατρέχει στο εσωτερικό της, όσο και η άμεση επαφή τόσο οπτικά όσο και πρακτικά, που έχουν όλες οι δραστηριότητες της ενδοσκόπησης, με το έντονο μορφολογικό στοιχείο των βράχων, του βουνού και της ιαματικής τάφρου. Ό,τι αναλύθηκε λοιπόν σε αυτή τη πτέρυγα, μπορεί κανείς να το παρατηρήσει πιο αναλυτικά στο αξονομετρικό στις επόμενες σελίδες.

32

πτέρυγα της

αντοχής

Επόμενη πτέρυγα που θα αναλυθεί είναι αυτή της αντοχής. Πλήρως εξοπλισμένη με όλα τα πιθανά είδη γηπέδων που μπορεί να χρειαστεί κάποιος για τη διεκπεραίωση κάποιου αθλήματος. Την καταπράσινη αυτή πτέρυγα των γηπέδων διατρέχουν τρία είδη διαφορετικών διαδρομών.

Χωμάτινες διαδρομές για περπάτημα και μεταφορά από τη μια δραστηριότητα στην άλλη, μια κεντρική ημικυκλική διαδρομή ιδανική για τρέξιμο και, τέλος, η συμβολική διαδρομή του Μαραθωνίου. Πλήθος τεχνιτών λιμνών δίνουν τη δυνατότητα για ελεγχόμενα θαλάσσια σπορ. Μια αποβάθρα που αποτελεί προέκταση διαδρομών της πτέρυγας, δημιουργεί μια ελεγχόμενη πισίνα θαλασσινού νερού στη παραθαλάσσια περιοχή της πτέρυγας. Γήπεδα golf έρχονται να ολοκληρώσουν το κολάζ από γήπεδα και αθλητικές εκδηλώσεις που επιτυγχάνουν τη βελτίωση της σωματικής αντοχής του επισκέπτη.

Η τομή που μπορεί κανείς να τη βρει στις επόμενες σελίδες, μας είναι χρήσιμη για τη τοπογραφία της περιοχής. Οι αθλητικές εγκαταστάσεις γίνονται ένα με τη τοπογραφία της πτέρυγας δημιουργώντας ένα νέο τοπίο. Αντίστοιχα, στο αξονομετρικό της πτέρυγας της αντοχής μπορεί κανείς να δει αυτό το νέο τοπίο που δημιουργείται με τα φυσικά και τεχνιτά στοιχεία όλων των απαραίτητων εγκαταστάσεων και διαδρομών, καθώς και τη σύνδεση με τη κεντρική πλατεία που θα αναλυθεί στη συνέχεια.

44

πτέρυγα της

τεχνητής οικογένειας

Η τρίτη και τελευταία πτέρυγα, αυτή της τεχνητής οικογένειας, έχει σχεδιαστεί με τέτοιο τρόπο ώστε να επιτυγχάνεται η κοινωνική ευεξία του κατοίκου. Είναι η πτέρυγα στην οποία έχει διατηρηθεί το ανατολικό οικιστικό τμήμα της πόλης των Καμένων Βούρλων, και το σημείο όπου βρίσκονται οι δύο από τις τέσσερις εισόδους από την πόλη. Μέσα στα ήδη υπάρχοντα οικοδομικά τετράγωνα της περιοχής αυτής δημιουργούνται διαδρομές οι οποίες οδηγούν στον κεντρικό ανελκυστήρα κάθε τετραγώνου.

Οι ανελκυστήρες σταματούν στα σημεία όπου αερογέφυρες τους συνδέουν με τους νέους ουρανοξύστες κοινωνικοποίησης, πάνω ή μέσα σε κενούς χώρους για την οργάνωση κοινωνικών εκδηλώσεων. Τους ουρανοξύστες αυτούς διατρέχουν πλήθος κλιμακοστασίων που οδηγούν στα διαφορετικά επίπεδα της περιοχής.

Στην γενική τομή, στην επόμενη σελίδα φαίνεται η σχέση του ύψους της πτέρυγας αυτής με τις υπόλοιπες, καθιστώντας την ως το υψηλότερο σημείο στο οποίο μπορεί να σταθεί ο κάτοικος απολαμβάνοντας τη θέα της πόλης. Η μικρότερης κλίμακας τομή μας βοηθάει να κατανοήσουμε τη σχέση των ανελκυστήρων με τα εσωτερικά κλιμακοστάσια τα οποία καταλήγουν σε κοινούς ανοιχτούς χώρους στις προσθήκες κτιρίων. Στην αξονομετρική απεικόνιση μπορεί κάποιος να κατανοήσει καλύτερα τον τρόπο ανάπτυξης της πτέρυγας αυτής σε ύψος, καθώς και τον εορταστικό χαρακτήρα που αυτή η πτέρυγα κατέχει.

56

κεντρικό τμήμα

σημείο συνάντησης

Στη συνέχεια θα αναλυθεί το κεντρικό τμήμα του νησιού. Με φόντο τα φουγάρα του εργοστασίου της γεωθερμίας, φιλοξενείται, όπως έχει ήδη αναφερθεί, το σύμβολο της υγείας όπως την ορίζουμε σήμερα καταλαμβάνοντας το πιο κεντρικό σημείου του νησιού. Γύρω από αυτό εκτείνεται το ημικυκλικό αμφιθέατρο και η πλατεία συνάντησης των κατοίκων καθώς και η βασική διαδρομή που διατρέχει όλη τη νέα πόλη.

Όπως φαίνεται στις επόμενες σελίδες, το σύμβολο έχει τη μορφή ολογράμματος όπου η βάση του είναι τοποθετημένη στο κέντρο της κάτοψης όπως είπαμε προηγουμένως.

Πιο εύκολα αντιληπτό γίνεται στην αξονομετρική άποψη της περιοχής. Το ολόγραμμα απεικονίζει το ιδανικό σώμα διαστάσεων 180x80m και 60m πάνω από το έδαφος, με αριθμούς και κωδικές ονομασίες πάνω του. Αυτά είναι τα ονόματα των HomoMedicus που εισέρχονται στη πόλη και το σύνολο της συγκεντρωμένης βαθμολογίας της επίδοσης τους κατά τη διάρκεια της διαμονής τους στη πόλη.

68

εργοστάσιο παραγωγής

ΒΙΤΑΜΙΝΗΣ Ε

Τέλος, πρόκειται να αναλυθεί το εργοστάσιο στο οποίο γίνεται η παραγωγή και διανομή της τροφής του Homo-Medicus. Βρίσκεται στην περιοχή κατοίκησης έξω από το νησί και καταλαμβάνει ένα από τα οικοδομικά τετράγωνα αυτών. Τα υπάρχοντα κτίρια εξοπλίζονται με τα απαραίτητα μηχανήματα για την επεξεργασία της πρώτης ύλης, δηλαδή της ελιάς, η οποία καταφθάνει με φορτηγά από τους ελαιώνες λίγο πιο έξω από την πόλη των Καμένων Βούρλων.

Το τελικό προϊόν, δηλαδή ένα νέο είδος βιταμίνης E, αντικαθιστά τις διατροφικές συνήθειες του σύγχρονου ανθρώπου. Στην τομή απεικονίζεται ένα σύστημα από κεραίες τα οποία λαμβάνουν τα στατιστικά από τους κατοίκους και στέλνουν τα drones που βρίσκονται στις ταράτσες του νέου εργοστασίου για τη τροφοδοσία αυτών. Στην αξονομετρική άποψη, η σχέση της νέας πόλης με το εργοστάσιο είναι αισθητή.

78

μια μέρα στη ζωή

του HOMO-MEDICUS Για να μπορέσουμε να αντιληφθούμε καλύτερα τη νέα πόλη της υγείας θα πάρουμε τη θέση του Homo-Medicus και θα ζήσουμε τη ζωή του για μια μέρα. Η πορεία που θα ακολουθήσουμε θα ξεκινήσει από το δωμάτιο του, θα κατευθυνθούμε στη δεύτερη είσοδο προς τη νέα πόλη, θα ασκηθούμε στην πτέρυγα της αντοχής, θα περιπλανηθούμε στους κήπους της σιωπής στη πτέρυγα της ενδοσκόπησης, μέχρι να καταλήξουμε στην ιαματική τάφρο για τη δύση του ηλίου. Τέλος, η μέρα θα κλείσει στη πτέρυγα της τεχνητής οικογένειας πάνω στη ταράτσα κάποιου ουρανοξύστη. Ας ξεκινήσουμε!

η φωνή του αφηγητή

Η μέρα του Homo-Medicus ξεκινάει με την ανατολή του ηλίου, το δωμάτιο του περιλαμβάνει ένα κρεβάτι και ένα παράθυρο με θέα στο σύμβολο της νέας πόλης, και στόχο του ίδιου. Το έξυπνο ρολόι του, που επεξεργάζεται όλα τα απαραίτητα δεδομένα, τον ενημερώνει για την ακριβή ώρα λήψης της τροφής του. Το προσωπικό του drone του φέρνει τη τροφή και ο Homo-Medicus έχει πλέον την απαιτούμενη ενέργεια να ξεκινήσει τη μέρα του.

Παίρνοντας το ποδήλατό του για να περιπλανηθεί στις διαδρομές της πόλης, ξεκινάει προς την είσοδο για το νησί της υγείας μαζί με τους υπόλοιπους κατοίκους της. Η είσοδος του γίνεται μέσω των παλαιών αυτοκινητοδρόμων που έχουν επαναχρησιμοποιηθεί ως πεζογέφυρες.

Περνάει το πρωινό του στην πτέρυγα της αντοχής εναλλάσοντας τις αθλητικές του δραστηριότητες, ενώ καταλλήγει με το αμαξίδιο του golf σε έναν από τους λόφους της πτέρυγας προκειμένου να απολαύσει τη θέα και το αγαπημένο του άθλημα.

Το μεσημέρι τον βρίσκει κάτω από μια πυκνή σκιά δέντρου, ανάμεσα στους κήπους της πτέρυγας της ενδοσκόπησης. Η σιωπή του περιβάλλοντος τον βοηθά να επικεντρωθεί στις σκέψεις του και μέσω αυτού να αναπτύξει το πνεύμα του. Το προσωπικό του drone αναλύοντας τα δεδομένα του, του φέρνει την απαραίτητη ενέργεια που χρειάζεται ώστε να μπορέσει να συνεχίσει.

Όταν ο ήλιος αρχίσει να δύει βρίσκεται στην ιαματική τάφρο, έχοντας περάσει από το στάδιο των βαθμιδωτών ιαματικών λουτρών. Απολαμβάνει μια στιγμή ευεξίας, έπειτα από την έντονη φυσική και ψυχική άσκηση. Οι υδρατμοί θολώνουν την όρασή του, όσο το ιαματικό νερό χαλαρώνει το σώμα του.

Το βράδυ είναι η στιγμή της εκτόνωσης. Βρίσκεται στον ανοιχτό χώρο ενός ουρανοξύστη λαμβάνοντας το βραδινό του γεύμα και με μοναδικό σκοπό να κοινωνικοποιηθεί με τους υπόλοιπους κατοίκους της πόλης αναπτύσσοντας σχέσεις μαζί τους μέσω κοινωνικών δραστηριοτήτων και εκδηλώσεων.

Έτσι, τελειώνει άλλη μια μέρα όπου ο Homo-Medicus βλέπει την πόλης της ίασης να σβήνει κι αυτή μέσα στη νύχτα.

92

η ολοκλήρωση του

μανιφέστου της πόλης της υγείας

Πρόκειται όμως για ένα πραγματικό μελλοντικό πλάνο πόλης ή για ένα παιχνίδι εικονικής πραγματικότητας για την προώθηση της νέας αυτής βιταμίνης; Μόλις παρακολουθήσατε, λοιπόν, την παρουσίαση της πρότασης στους μελλοντικούς επενδυτές της. Έτσι ολοκληρώνεται και το τελευταίο κριτήριο του μανιφέστου.

114

Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε, η μια την υπομονή της άλλης, τη μέρα που είχε 24 ώρες και ούτε μια λιγότερη, το φαν κλαμπ μας που αποτελείται από τους φίλους και τις οικογένειες μας, καθώς και τον καθηγητή μας κύριο Παπαλαμπρόπουλο για τις συζητήσεις και συμβουλές του για τη βαθύτερη κατανόηση της αρχιτεκτονικής. “Η αρχιτεκτονική είναι σαν το χέσιμο. Αν την ζορίσεις δεν βγαίνει.”

Μαζί στο δάπεδο, μαζί στον ξεπεσμό.