Meus familiares os outros [os Blanco] estiveron todos presos, cando foi de outubro. Eramos unha familia destacada no sentido do que se defendía. A familia dos Blancos en Cangas foi considerada do peor Dolores Blanco e José Rodal
A. Dona Lola, cantos anos ten?, cantos eran de familia e en que lugar viña vostede respecto dos seus irmáns? LR. Teño 85 anos, vou camiño de 86, nacín en 1921. Aquí recordo a criármonos catro irmáns. O maior estaba no servizo militar en Cartagena cando estourou a guerra, faltábanlle catro meses para cumprir, outro que tiña daquela 18 anos e que mo mataron, eu con 15 e miña irmá de 13. A. Que lembranza conserva da vida familiar na súa primeira infancia? LR. Cando era nena crieime coma todos os rapaces. Viviamos aquí nesta casa na que estamos, aquí nacemos, aquí nos criamos. Meu pai andaba no mar, miña nai pasaba redes, era atadora e máis que nada traballaba na conserva. Eles eran persoas destacadas, buscaban o ben de todos, porque hai setenta anos aquí era unha escravitude, os mariñeiros non tiñan dereito a nada, non podían protestar por nada, ata que se asociaron na Alianza Mariñeira, en Moaña xa foi antes que en Cangas. Os que se destacaban estaban mal vistos por os patróns, é o que pasa, e con loitas e prendéndoos, boicoteándoos e non deixándoos ir ao mar..., se había unha folga, aos primeiros que botaban man xa era a eles. Despois de anos, as atadoras, as que remendaban as redes e as conserveiras tamén se quixeron asociar, así tiñan máis forza, porque antes era un abuso, sabes?, abusaban das mozas... Tiñan que estar asociadas con eles para ter forza. De aí lles veu a xenreira. Puxeron un rapaz que viña de Bos Aires de presidente, el quedou espantado de tanta ignominia como soportaban as mulleres nas fábricas, e foi quen as
32
animou, miña nai era unha das cabecillas.1 Ese rapaz foi a primeira vítima de Cangas. E así ía a vida, meu irmán máis vello, marchou para o servizo, o outro, o que me mataron, saía co meu pai ao mar. Cando había calquera cousa, mamá, presa. Meu pai xa estivo escapado na Revolución de outubro [1910]. Viñeron os gardas de asalto cachear a casa, meu pai escondeuse no faiado e cando marcharon os gardas escapou, foi para unha aldea, para a casa dunha tía miña, estivo alá escondido. Despois de moitos días marcharon nunha lancha e tivo o desterro todo en Tui, na casa dun tío que tiña alí. Andaba vestido cun mono, como quen que era empregado da compañía que daba a luz á ponte internacional, porque seu tío andaba a ese oficio e meu pai ía con el. Entregouse cando rematou a revolución, e non pasou nada. Meus familiares os outros [os Blanco] estiveron todos presos, cando foi de outubro. Eramos unha familia destacada no sentido do que se defendía. A familia dos Blancos en Cangas foi considerada do peor. A. Como se desenvolveu a súa instrución, foi a algunha escola? Ata que anos? LR. Fun á escola ata os 14 anos, deixei de ir porque me expulsaron; meu irmán máis vello, ata os 15, o outro ata os 14. Á escola fomos sempre, por-
1
O seu pai, da UGT, foi presidente da Alianza Mariñeira en 1934, en 1936 estaba afiliado á CNT; a súa nai era presidenta polas conserveiras da sección de mulleres da Alianza, A Reivindicadora.