recenzje
do kanonu; obecnie jednak popperyzm w najbardziej ortodoksyjnej wersji jest poglądem wyłącznie już historycznym, podobnie jak pozytywizm z jego instrumentem „weryfikowalności”, który Popper zakwestionował w swej fundamentalnej Logice odkrycia naukowego. Skądinąd należy przypomnieć, że krytycy Poppera zarzucali mu, wcale nie bezzasadnie z logicznego punktu widzenia... niefalsyfikowalność jego metody, co czyni spór klasycznym, podręcznikowym wręcz paradoksem. Jedną z najważniejszych ułomności systemu popperowskiego jest jednak problem kolejny – jego nieadekwatność do obszaru zajmowanego przez badania, umownie zwane „naukami humanistycznymi”. Jeśli bowiem założymy, że nauki humanistyczne pozostają w swego rodzaju opozycji względem nauk empirycznych, czy instrumentarium Poppera nie sprowadzi się wobec tego do próby odebrania tym pierwszym statusu „naukowości” w ogóle? Wiele obszarów badań humanistycznych nie poddaje się popperowskiej falsyfikacji nie dlatego, że składa się z wadliwie skonstruowanych teorii, lecz dlatego, że z założenia zajmuje się zjawiskami silnie subiektywnymi (choćby teoria sztuki). Nikt wszak nie zaprzecza, że liczne, „nienaukowe” według Poppera terytoria badań są wehikułem nadzwyczaj istotnych i bezwzględnie wartościowych poznawczo treści.
Zazwyczaj nauki przyrodnicze i formalne łączone są w kategorię tak zwanych nauk ścisłych, nauki przyrodnicze i (niektóre) społeczne bywają z kolei zestawiane w kategorię nauk empirycznych; pośród tych kategoryzacji „humanistyka” próbuje z trudem, jak twierdzą niektórzy – bez szans na sukces – odnaleźć swoje miejsce. Pośrednie rozwiązanie zaproponowała już dawno nauka anglosaska, różnicując obszary wiedzy na poziomie fundamentalnym: tam, gdzie stosuje się metodologię doświadczalną i procedury empiryczne (ergo – falsyfikowalne), używane jest określenie sciences, „naukom humanistycznym” pozostawiono natomiast sformułowanie studies, zazwyczaj w rozwinięciu do postaci studies on... (studia nad...). Od metanauki, by tak rzec, oczekujemy większej nawet, aniżeli od poszczególnych dyscyplin, dynamiki, gdyż najmocniej winna stawać wobec wyzwań nowych czasów. Nieuchronną konsekwencją rozwoju obszarów naukowych badań jest narastanie, wręcz gwałtowna eskalacja, wąsko specjalistycznej wiedzy. Naturalnie potęguje to elementarny konflikt z odwiecznym poszukiwaniem wielkiej syntezy; pośrednim tego wyrazem są badania interdyscyplinarne z dramatycznym niemal wysiłkiem poszukiwania instrumentów dialogu pomiędzy niezliczonymi gałęziami i dendrytami wiedzy naukowej. Rozwój
231