g n i d i e l d han Eerlijk ontbijt op school
oxfamwereldwinkels.be
M www.o eer info? xfamw ereldw
inkels.b
Bronnen n Oxfam-Wereldwinkels: www.oxfamwereldwinkels.be n Oxfam Fairtrade: www.oxfamfairtrade.be n Oxfam Solidariteit: www.oxfamsol.be/basta n Oxfam Magasins du Monde: www.omdm.be n Ontbijt op school: www.cteno.be/sterke_schakels n Foto’s: Yel - Nicole Lepée (traveladdict.be) - Lieve Blancquaert Véronique De Meyer
e
l e f a t s d u o h in
Intro
Het eerlijk ontbijt Doelstelling Timing
e voorbereidingen
Bezint eer je begint: praktisch
Wat is het doel van je eerlijk ontbijt? Wie is je doelpubliek? Voor welke formule kies je? rgaan? Wanneer wil je het ontbijt laten doo ? eren Waar wil je het ontbijt organis ctie Wees goede maatjes met de dire Bepaal je budget Leg je menu vast inkel Bestel bij de plaatselijke wereldw g erin Denk aan de praktische omkad
Aan de (hagel)slag
er ontbijten Eerlijk ontbijten is meer dan lekk en Eerlijk ontbijten doe je niet alle
Na het ontbijt
Evalueer en plan Besteed de restjes nuttig nte Jouw school voor fair tradegemee Wereldwinkel op school
Bijlage 1 = Recepten
Faire pannenkoeken Kruidige broodpudding tuur en chocolade met 2-kleurenlaagje van kokosconfi mangocoulis met Verloren brood van peperkoek
Bijlage 2 = Afspraken met de
wereldwinkel - Checklist
ontbijt met n e e is t ij tb n o k ij Een eerl Een leuke l. e d n a h e k ij rl e e producten uit men met je vrienden uit activiteit om sa rachten te organiseren. je klas en je leerkmoment bij uitstek om Maar ook het ven of een actiethema informatie te ge troduceren. te in
h o o o o r t in
Het eerlijk ontbijt
erlijk e n e E jt... i b t n o
Doelstelling
Een eerlijk ontbijt op school is een concrete en interessante activiteit tdie leerlingen en leerkrachten, op basis van een reĂŤle ervaring, wereldburgerschap en solidariteit bijbrengt; tdie leerlingen en leerkrachten sensibiliseert voor eerlijke handel; tdie leerlingen en leerkrachten niet alleen de producten van Oxfam-Wereldwinkels leert kennen, maar ook het verhaal van onze partners en hun families; tdie leerlingen en leerkrachten samenbrengt op een moment van gezellig samenzijn tdie leerlingen en leerkrachten de kans geeft elkaar op een andere manier te leren kennen
Timing
De activiteit neemt een voormiddag in beslag. Aan de voorbereiding begin je best een zestal weken vooraf.
Een eerlijk ontbijt levert niet alleen energie en concentratievermogen voor een dag school. De producten op de ontbijttafel, zoals cacao, suiker, fruitsap en allerlei lekkernijen uit het Zuiden, hebben nog een ander kenmerk gemeen: ze zijn producten van eerlijke handel. De producenten ervan worden op een correcte manier vergoed voor hun arbeid.
t: de n i g e b e j r e e Bezint gen n i d i e r e b r o o praktische v
D
e leerlingen organiseren zelf het eerlijk ontbijt. Zij bepalen hoe het ontbijt er uitziet en staan in voor de praktische organisatie. Hiervoor moeten ze een heel aantal zaken met elkaar afspreken: concept, taken, wie doet wat, wanneer, … De leerkrachten begeleiden de leerlingen.
Wat is het doel van je eerlijk
ontbijt?
e promotie van eerlijke handel laten proeven e producten van eerlijke handel verkopen del e producten van eerlijke han de producent met ken isma e mensen laten kenn uct prod achter het de school op een ‘andere’ e mensen van binnen en buiten ken isma kenn manier met elkaar laten jn) enzi sam ellig (gez t e een ‘fun’-momen e …
Wie is je doelpubliek?
e je klas e de ganse school el van de school e de leerkrachten en het persone e de ouders e buurtbewoners van de school wereldwinkel e vrijwilligers van de plaatselijke inkel op school eldw wer n e medewerkers van je eige e …
Voor welke formule kies je? e alle producten op de tafels uits e een buffet e een soor t picknick e ontbijtpakketten
tallen
Wees goede maatjes met de directie
Bespreek de organisatie van je ontbijt met de directie: e waar en wanneer organiseer je het ontbijt? e is er schoolpersoneel op wie je een beroep kunt doen? e welk materiaal stelt de school ter beschikking? e is er een budget van de school? e … Zet alle elementen en afspraken in een dossiertje dat je met de directie bespreekt.
Bepaal je budget
e Je budget bepaalt het menu en het programma. Mik op een bedrag tussen 2 en 4 euro per leerling. Dat is niet te duur voor de leerlingen en toch voldoende groot om een rijk gevulde ontbijttafel aan te bieden. Op www.oxfamwereldwinkels.be/eerlijkontbijt vind je een rekenblad met geschikte fairtradeontbijtproducten en hun kostprijs. e Denk aan andere producten die je naast de wereldwinkelproducten nodig hebt, zoals brood, melk en vers fruit. e Hou rekening met de reclame die je wil voeren, het keuken- of tafelgerei dat je eventueel moet kopen of huren, het infomateriaal dat je graag aanbiedt, … e Let op voor verkwisting: zet geen pot choco of honing op elke tafel, maar gebruik potjes die je tijdens het ontbijt aanvult. e Werk met inschrijvingen, zodat je exact inschat hoeveel voeding je dient aan te kopen. e Vraag de deelnemers een stuk fruit van thuis mee te nemen. Op die manier druk je de kostprijs en heb je een ruime keuze aan fruit.
e …
n doorgaan?
Wanneer wil je het ontbijt late
e voor het eerste lesuur e tijdens de eerste lesuren je het doelpubliek e in het weekend (beste keuze als ol) ruimer ziet dan de scho e …
seren?
Waar wil je het ontbijt organi
voldoende tafels e Zorg voor een groot lokaal met er kan zitten. Als je en stoelen, zodat elke deelnem hebt, werk je ing geen groot lokaal ter beschikk best in shiften het ontbijt kunt afwassen e Zorg voor een plaats waar je na
! Valkuilen!! geschat in t h c le s is n te e * De hoeveelheidis slecht ingeschat * De prijs t goed geweest ie n is e ti o m ro p e *D
Y welke wereldwinkelproducten zet je op de tafels? Y welke andere producten heb je nog nodig? Y een overzicht van geschikte fairtradeontbijtproducten vind je op www.oxfamwereldwinkels.be/ eerlijkontbijt
t s a v u n e m leg je
Enkele suggesties: m Serveer fairtradeontbijtgranen met melk. m Plaats op de tafels fairtradesuiker en gedroogd fruit (bvb. fairtraderozijnen) voor de zoetebekken. m Voorzie vers fruit (bvb. fairtradebananen of bioappelen) of maak zelf fruitsla met vers en gedroogd fruit. m Drankjes: fairtradesappen, -koffie en -thee. Voorzie ook voldoende kruiken met kraantjeswater (lekker, goedkoop en gezond). m Zijn er enthousiastelingen die willen kokkerellen? In bijlage 1 vind je een aantal recepten. Of neem een kijkje op www.oxfamwereldwinkels.be/recepten. m Gezonde en duurzame voeding op school is een actueel thema. Kies bij voorkeur voor bioproducten uit het wereldwinkelassortiment. Ook voor de voedingsproducten die je niet in de wereldwinkel koopt, kies je zoveel mogelijk voor biologische, lokale of duurzame landbouwproducten.
Bestel bij de plaatselijke wereldwinkel u Geef je bestelling door aan de wereldwinkel in je buurt. Een overzicht van alle wereldwinkels vind je op www. oxfamwereldwinkels.be/wereldwinkels. u Bestel tijdig: bij voorkeur een 4-tal weken op voorhand u Maak duidelijke afspraken met de wereldwinkel: wie haalt de bestelling in de wereldwinkel op (en wanneer)? Wie brengt achteraf het leeggoed terug (en wanneer)? Welke wijze van betaling kom je overeen? u Soms zijn er speciale regelingen mogelijk. Doorgaans is de wereldwinkel bereid om niet-gebruikte, onbeschadigde producten terug te nemen. Bespreek deze praktische aspecten duidelijk met de plaatselijke wereldwinkel. In bijlage 2 vind je een checklist voor de afspraken met de wereldwinkel.
tekening: Joshiaka
Denk aan de praktische omkadering 4 muziekinstallatie 4 voldoende tafels en stoelen 4 borden, tassen en bestek 4 andere nodige materialen
n Doelstellinge doelpubliek formule spraken duidelijke af het budget menu het gekozen
=
++ ++ +
op van je ontbijt bepalen het verlo rop je en de manier waa het organiseert.
Hou het ontbijt simpel, hygiĂŤnisch en gezond!
Eerlijk ontbijten is meer dan lekker ontbijten J
e kan het eerlijk ontbijt gebruiken om over eerlijke handel te informeren. Aan de tafel hebben de deelnemers rustig de tijd om informatie te verwerken. Je kan elk product dat tijdens het ontbijt aan bod komt van naderbij bekijken: leuke feitjes, een beetje achtergrond over de producenten, het productieproces. We geven hier al enkele suggesties mee: J Hang affiches van Oxfam-Wereldwinkels in het lokaal op. J Voorzie een stand met producten en documentatie. J Leg folders op de tafels, bijvoorbeeld de ‘productfolders’ van Oxfam-Wereldwinkels. Leg er niet te veel: folders raken al vlug besmeurd of liggen al gauw in de weg. J Maak een menuboekje met informatie over de producten en de producenten, een quiz, foto’s en/ of tekeningen. Een eenvoudig ontwerp: vouw een A4-papier in drieën en zet het rechtop. J Speel een dvd van Oxfam-Wereldwinkels. Om de inhoud niet te laten verloren gaan, maak je een kijkhoek in de eetzaal. Verleid de mensen met een quiz om een kijkje te nemen. J Plaats een groot scherm en maak het stil om daarop een dvd te bekijken. Zorg wel voor een korte dvd. J Projecteer gedurende de duur van het ontbijt een powerpointpresentatie. Oxfam-Wereldwinkels heeft er een heleboel leuke ter beschikking. Voordeel is dat je er niet de hele tijd je aandacht hoeft aan te schenken. Laat de powerpoint in een loop lopen en verbind er een quiz aan die je op de ontbijttafel laat invullen. J Eerlijk ontbijten doe je niet alleen! Speel wereldmuziek tijdens het ontbijt. Zo komt iedereen al snel in de sfeer. Organiseer randactiviteiten, zoals ‘eerlijke’ spelen op de speelplaats. Handig wanneer je in shifts ontbijt.
g a l s l e g a h e aan d Tentoonstelling-tip
kelkar ‘Correct & Go’ Fairtrade in een win en via rver rese ing, stell oon tent Interactieve info@jeugdenvrede.be
Powerpoint-tip:
‘De cacaoketen in beeld’ Vraag ernaar via scholen@oww.be
Dvd-tip:
‘From Dinah with love’ 19 min. €10 - bestelnummer 08454
Eerlijke spelen tip: ‘Tof van Commerce’ Eerlijke-spelenboek €5 - bestelnummer 19306
actie
Aanbod
Bekijk het informatieve en educatieve aanbod van Oxfam-Wereldwinkels online via www.oxfamwereldwinkels.be/ infomateriaal of vraag in je plaatselijke wereldwinkel naar de info- en educatiecatalogus. Je kan al het materiaal kopen of huren in de wereldwinkel. Opgelet: wereldwinkels hebben niet altijd alle materiaal in voorraad. Ze kunnen wel alles bestellen. Hou er dus rekening mee dat het even kan duren voor het materiaal ter plaatse is. Het handigste is om infomateriaal en voedingsproducten gelijktijdig te bestellen.
Fairtrade@school’ In actie voor fairtrade.
!
In actie voor fair trade. Doe mee en zet op de vooravond van Internationale Dag van de Fair Trade (elk jaar 2de zaterdag van mei) eerlijke handel extra in de kijker op school via een opvallende & ludieke actie. En wie weet winnen jullie de Fairtrade@school award! Registeren en meer info via:
www.oxfamwereldwinkels.be/ fairtrade@school
t j i b t n o t e h na
Wereldwinkel op school
Wereldwinkel op school is dĂŠ manier om je handen uit de mouwen te steken en op een leuke en creatieve manier eerlijke handel permanent in je school in de kijker te zetten. Om een Wereldwinkel op school te starten, heb je minstens acht leerlingen en twee leerkrachten nodig. Interesse?
+ Evalueer en plan
J Evalueer kort met allen die het ontbijt mee organiseerden. Wat lukte goed en wat was minder geslaagd? Wat was de oorzaak hiervan? J Maak eventueel al nieuwe plannen: doen we het volgend jaar opnieuw? En zo ja, waar moeten we dan in het bijzonder op letten?
Surf naar
www.oxfamwereldwinkels. be/wereldwinkelopschool
Besteed de restjes nuttig
u Sommige wereldwinkels nemen onbeschadigde, niet-gebruikte producten terug. Spreek dit vooraf af met de verantwoordelijke van de wereldwinkel u Bespreek met de keuken of ze bepaalde producten (melk, boter, geopende chocopotten, ‌) kunnen recupereren. u Weet je echt niet waarheen met de restjes? Schenk ze aan de voedselbanken. Surf naar www.voedselbanken.be voor meer info
+
Jouw school voor fairtradegemeente
Een eerlijk ontbijt hoeft geen eenmalige gebeurtenis te zijn. Het kan een aanleiding zijn om het aankoopbeleid van de school aan de kaak te stellen. Eerlijk denken wordt eerlijk doen! Al gedacht aan eerlijke koffie in de leraarskamer of eerlijke wijn op de kaas- en wijnavond? Op die manier helpt je bovendien om van je gemeente een echte FairTradeGemeente te maken! Interesse?
+
Surf naar www.fairtradegemeenten.be
n e t p e c e r : 1 bijlage Pannenkoeken met chocopasta en confituur
10’
Voor de pannenkoeken 200 g bloem zout 50 g Mascobado rietsuiker* 3 eieren ½ l melk Voor het beleg t noten of fondant)* enkele eetlepels chocopasta (me r enkele eetlepels confituu , te koop in de wereldwinkel) (* producten van Oxfam Fairtrade Bereiding t zout en de suiker door elkaar. • Roer de bloem met een mespun g 2dl melk en breek de eieren er boven. Voe • Maak een kuiltje in het midden ag. Voeg al besl glad een tot e of een gard toe en roer dit alles met een mixer roerend de rest van de melk toe. en. • Laat het beslag 30 minuten rust met anti-baklaag en schep met een pan een in r • Verhit een klontje bote door de het beslag alle kanten uitvloeien, soeplepel het beslag in de pan. Laat pan scheef te houden. bruin. hoog vuur aan beide zijden licht • Bak de pannenkoeken op een half copasta cho je laag tig lma en met een rege • Smeer de helf t van de pannenkoek r. fituu con de er je in met in. De andere pannenkoeken sme een schoteltje. op ze k schi en jes hap in ze • Verdeel Oxfam Fair trade, 2008 de’, Bron: Fair trade Kookboek ‘Chocola
Bio appelschuim met yoghurt en chocolade kruimels Benodigdheden 2 appels Bio mascobado rietsuiker (naar smaak) * Kaneelpoeder 2 potjes yoghur t 2 eiwitten enkele bio cacaokoekjes * (* producten van Oxfam Fairtrade, te koop in de wereldwinkel)
25’
Bereiding • Schil en ontpit de appels en laat ze met de suiker, een bodempje water en kaneelpoeder stoven. Mix glad en laat afkoelen. Roer er de yoghur t door. • Klop de eiwitten zeer stevig op met een snuifje zout. Spatel ze door de appelbereiding en verdeel over 4 kommetjes. Werk ze af met verkruimelde bio cacao koekjes. Suggestie Voeg bij de appels tijdens het garen een gespleten vanillestokje toe voor extra smaak. Bron: Fairtrade Kookboek ‘Bio’, Oxfam Fairtrade, 2008
Meer recepten? > www.oxfamwereldwinkels.be/recepten
n e t p e c e r g vervol Meer recepten? > www.oxfamwereldwinkels.be/recepten
Verloren brood van peperkoek met mangocoulis Benodigdheden 8 sneetjes honingkoek* 2 eieren 10 cl melk 50 g boter 100 g gedroogde bio mango’s* 10cl bio sinaas-mango sap * (* producten van Oxfam Fairtrade, te koop in de wereldwinkel)
15’ + 20’
Bereiding • verdeel de mango’s in reepjes en laat ze gedurende 20 minuten weken in het sap • mix tot een min of meer gladde coulis • klop de eieren los met de melk en haal er de sneetjes honingkoek door • bak ze in de hete boter aan beide kanten goudgeel • schik ze met de coulis op de bordjes Bron: Fairtrade Kookboek ‘Bio’, Oxfam Fairtrade, 2008
25’
Chocoladeen notenbrood 15 minuten bereiding 20 minuten gaartijd voor 1 brood Benodigdheden 150 g bloem 75 g bio rietsuiker * 1 theelepel bakpoeder 50 g amandelnoten * 50 g gekonfijte gember 2 eieren 3 eetlepels bio choco drink * Bereiding bakpoeder en de • Meng de bloem, de suiker, het chocodrink. in stukjes en • Verdeel vervolgens de gember onder de bloem. en lnot nde ama de meng ze met de bloem. • Klop de eieren los en giet ze bij • Kneed alles goed door. r en giet er het • Beleg een bakvorm met bakpapie deeg in. en bak • Verwarm de oven op 160° voor 20 min. de vervolgens het deeg geduren te gaan of het na om in t pun • Prik er met een mes is. ken rbak doo d brood goe de’, Oxfam Bron: Fair trade Kookboek ‘Chocola Fair trade, 2008
Afspraken met de wereldwinkel
t s i l k c e h c : 2 bijlage
Uw gegevens n Naam n Adres n Telefoonnummer
Gegevens van de school n Naam n Adres n Telefoonnummer
Praktische gegevens voor het ontbijt n
Aantal deelnemende klassen
n Aantal
deelnemende leerlingen
n Datum
van het ontbijt
n Locatie
van het ontbijt
Bestelling n Bij
elke bestelling wordt de naam van de besteller en van de school vermeld
n De
bestelling gebeurt bij
n De
bestelling gebeurt via
o
telefoon
o
fax
o
n De
bestelde producten worden
o
geleverd op het volgende adres
o
afgehaald in de wereldwinkel op (datum)
n De
(naam verantwoordelijke wereldwinkel)
levering gaat vergezeld van een leveringsbon (controle bij de levering)
n Klachten
over de levering worden binnen de dagen gemeld aan de verantwoordelijke van de wereldwinkel.
Facturatie en betaling n De
levering wordt gevolgd door facturatie.
n De
overeengekomen wijze van betaling:
o
factuur te betalen binnen de 30 dagen
o
contante betaling bij levering
o
depotregeling
o
...
oxfamwereldwinkels.be
art.nr. 08471 - verantw. uitgever: Joris Rossie, Ververijstraat 17, B-9000 Gent • gedrukt op 100% kringlooppapier • 124 • oww-ed. 05-2011