Tijdschrift Oude Muziek / 01 2019
DAVID TERNIERS: BOERENKERMIS, ca. 1665. Amsterdam, Rijksmuseum
42
ziekleven van de Republiek beperkt van intensiteit. Er was geen hof met een bloeiend muziekleven; de dominante kerk ondersteunde evenmin een muzikale cultuur. Muziek in het theater was beperkt aanwezig, concertleven was er nog niet en de muziekuitgeverij stond nog in de kinderschoenen.’ Binnen het Europese landschap was de situatie te omschrijven als een ‘achterstand’ en pas met de achttiende eeuw keerde het tij – zij het enkel in die mate dat de Republiek ‘een vrijwel normaal Europees land was geworden’. Slechts een paar aspecten worden gekwalificeerd als uniek: psalmbewerkingen, beiaardrepertoire, het Nederlandse lied en de patriottenmuziek. Toch weet Rasch uit te pakken met een bijna onbevattelijke verhalenschat, waarvan vooral de ‘kleine’ vertellingen fascineren. Zoals de mislukte opvoering van Die Zauberflöte in de Joodse Schouwburg van Amsterdam (‘Er is nog nooit muziek zo verknoeid als daar: slechte stemmen die zo vals zongen dat men zelfs met het meest ongeoefende oor, als men het niet met watten had dichtgestopt, het risico liep een koliek te krijgen.’ – blz. 156), Voltaire’s uitbarsting na een bezoek aan het Haagse
theater aan het Lange Voorhout (‘Nous avons ici une opéra détestable’ – blz. 162) en P.C. Hoofts worsteling met het dichten van een liedjestekst, waarbij ‘etlijke woorden geweighert hebben zich naer den troetelenden toon [...] te vlijen’ (blz. 301 e.v.). Citaten, namen, data en onnoemelijk veel andere details maken dit boek tot een encyclopedische krachttoer die geen genoegen neemt met vlakke geschiedschrijving, maar die een historische realiteit in meerdere dimensies schetst. Het is ook heerlijk struinen door de foto’s, landkaarten, affiches, muziekmanuscripten en -drukken, etsen, bouwtekeningen, schoolplaten en schilderijen die het relaas nog meer tot leven wekken. Waar deze weelde aan beeldmateriaal elke lezer over de drempel zal lokken, is de pen van Rasch niet noodzakelijk de meest hippe. Toch belemmeren de zorgvuldige, ietwat formele formuleringen de fijne leeservaring niet. Anderstalige citaten worden met hun vertaling weergegeven: een attente dienst aan de lezer. Zoals dat hoort, is het boek gezegend met een uitgebreid eind-notenapparaat – het heen-en-weer bladeren neem je er graag bij. Wie graag zijn kennis van (enkele) muzika-
le basistermen opfrist, kan terecht in het glossarium. Meer lezen kan dankzij een uitgebreide literatuurlijst met vooral Nederlandstalige referenties. Webadressen bevat de bibliografie niet; een bewuste keuze van Rasch, die het vluchtige karakter van internetpagina’s en de relatief makkelijke vindbaarheid ervan als redenen noemt (blz. 6). Voor een digitale (en dus bijwerkbare) versie van dit boek zou zo’n lijstje wel een surplus betekenen, zeker indien de auteur vanuit zijn unieke expertise rigoureus selecteert en alleen de meest interessante, betrouwbare en relevante adressen deelt. De eer komt toe aan Rasch om de puzzelstukjes van het zeventiende- en achttiende-eeuwse Nederlandse muzieklandschap bij elkaar te hebben gelegd, want al zijn er ‘in de afgelopen anderhalve eeuw [...] allerlei studies aan gewijd, [...] een systematisch overzicht van de muziekgeschiedenis van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden is nog niet voorhanden’ (blz. 13). Dat is bij deze rechtgezet. Dit is een prachtig lees- en kijkboek, dat zowel op koffietafels als in bibliotheekkasten – maar vooral op de schoot van melomanen boven en beneden de Moerdijk – een plekje verdient. ■●
Rudolf Rasch. Muziek in de Republiek. Geschiedenis van de muziek in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden 1579-1795 Utrecht: KVNM, 2018. 358 blz., € 39. Te koop via: kvnm.nl