T
ürkiye-İsrail ilişkilerinin normale dönmesi, Haziran ayı sonunda iki ülke başbakanlarının açıklamalarıyla uluslararası kamuoyuna açıklanmıştı. Hatırlanacağı üzere, iki ülke siyasi ilişkileri, neredeyse İsrail’in kuruluşundan bugüne inişli çıkışlı bir seyir izliyor. İsrail’in bölgedeki Filistinliler ve Arap dünyası ile ilişkileri, elbette Türkiye ile ilişkilerin yönünü de önemli ölçüde belirliyor. Son altı yıldır iki ülke arasındaki diplomatik ilişkilerin asgari seviyede gerçekleşmesinin nedeni de yine benzerdi: Ocak 2009’da, Davos’ta düzenlenen Dünya Ekonomik Forumu’nda yaşanan “One Minute” krizi, 2010 Mayıs ayında yaşanan “Mavi Marmara” saldırısı ve son olarak 2014 Temmuz ayındaki Gazze saldırıları sonucunda Türkiye-İsrail arasındaki diplomatik ilişkiler neredeyse durma noktasına gelmişti. İki ülke siyasi ilişkileri böyleyken, ekonomik ilişkiler ise küresel ekonomideki krizler ve durgunluğa rağmen yükseliş eğilimini sürdürdü. Son beş yılda Türkiye’nin İsrail’e olan ihracatı yüzde 13 artışla 2,7 milyar dolara yükselirken, İsrail’den yapılan ithalat ise yüzde 19 azalışla 1,7 milyar dolara geriledi. Yani iki ülke arasındaki ekonomik ibre son beş yılda güçlü bir şekilde Türkiye lehine ilerledi. Uzmanlar, siyasi ilişkilerdeki olumlu seyrin ekonomiye de etkileri olacağını ve Doğu Akdeniz’in iki güçlü ekonomisi arasındaki ticaretin bu anlamda daha da hızlı bir yükseliş sergileyebileceğine dikkat çekiyor. TÜRKİYE İLE TİCARETİ HİÇ HIZ KESMEDİ Gerçekten de, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verileri dikkate alındığında, Türkiye’nin son beş yıldır İsrail’e karşı sürekli dış ticaret fazlası verdiği izleniyor. İki ülke arasındaki siyasi ilişkilerin en gergin olduğu 2014’te 5,8 milyar dolar ile rekor kıran Türkiye-İsrail ticaret hacmi, geçtiğimiz yıl ise küresel daralmanın da etkisiyle 4,4 milyar dolar olarak gerçekleşti. Bu hacim içerisinde 2,7 mil-
yar dolarlık ihracat ve 1,6 milyar dolarlık ithalatla Türkiye yaklaşık 1 milyar dolarlık bir denge sağlamış durumda. Bu dönemde Türkiye’nin İsrail’e sattığı ürünlerin başında motorlu kara taşıtları (464,8 milyon dolar), demir-çelik (324,7 milyon dolar) ve elektrikli makine ve cihazlar (181,7 milyon dolar) gelirken, İsrail’den en fazla enerji (898,3 milyon dolar), plastik ve mamulleri (150,4 milyon dolar) ile kazan ve makine (80,7 milyon dolar) ithal edildi. Benzer şekilde, son yıllarda yoğunluklu düşüş yaşanmış olsa da veriler, İsrail’den Türkiye’ye gelen turist sayısının 2011-2015 döneminde neredeyse üç kat artarak 79 bin 140’dan 224 bin 568’e yükseldiğini gösteriyor. Türkiye-İsrail arasındaki ekonomik ilişkiler bu yıl da olumlu bir seyir izliyor. 2016 yılının ilk yedi ayında İsrail’den toplam 767 milyon dolarlık ithalata karşın 1,7 milyon dolarlık ihracat yapıldığı görülüyor. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) verilerine göre ise petrol ticaretinde İsrail’den 476 bin tonluk ithalata karşın 22,2 bin ton ihracatımız söz konusu. Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) Türkiye-İsrail İş Konseyi Başkanı Hasan Akçakayalıoğlu, 2009’da 2,6 milyar dolar olan iki ülke arası ticaret hacminin 2012 yılında 4 milyar dolara, 2013 yılında 5 milyar dolara ve 2014’te ise 5,8 milyar dolara ulaştığını anımsatırken, yaşanan son siyasi gelişmelerin de etkisiyle, dış ticaret hacminin 2-3 yıl içinde 7,5 milyar dolar seviyesini aşabileceğine dikkat çekiyor. İsrail’in dinamikleri ve ekonomisine odaklanmadan önce, iki ülke arasındaki en stratejik ve güncel konuya da değinmekte yarar var: Doğalgaz… Akçakayalıoğlu, ilişkilerin normalleşmesinin İsrail gazının Türkiye üzerinden Avrupa piyasalarına ulaşma imkânı yaratabileceğini de ifade ediyor.
TÜRKIYE-İSRAIL ARASINDAKI EKONOMIK ILIŞKILER BU YIL DA OLUMLU BIR SEYIR IZLIYOR. 2016 YILININ ILK YEDI AYINDA İSRAIL’DEN TOPLAM 767 MILYON DOLARLIK ITHALATA KARŞIN 1,7 MILYON DOLARLIK IHRACAT YAPILDIĞI GÖRÜLÜYOR.
İHRACAT İLE BÜYÜYOR Gelelim İsrail’in siyasi ve ekonomik bilançolarına… Tarihi ve dini kaynaklar Yahudi kavminin MÖ 1700-
İsrail’de dinin sosyal hayata ve ticarete etkileri çok yoğun
81