Opis przebiegu (działania, zadania)
Z tego punktu widzenia osoba prowadząca wykład powinna najpierw nakreślić społeczny obraz współczesnego pokolenia młodzieży (w tym wskazać systemy wartości uznawane przez młodzież, zachowania w środowisku szkoły czy formy aktywności w czasie wolnym). W kolejnym kroku bardziej szczegółowo należy omówić samo zjawisko socjalizacji, a w trzecim punkcie rozwinąć zagadnienie statusu w grupie rówieśniczej, aby ostatecznie zarysować pojęcie i rodzaje odrzucenia społecznego, które będzie przedmiotem analiz w kolejnych punktach spotkania. Prawidła życia – warsztaty (60 minut) Podstawą do rozszerzenia tematyki funkcjonowania grupy jest książka Janusza Korczaka pt. Prawidła życia, która porusza wiele ważnych problemów dotyczących życia dziecka w domu, szkole, grupie rówieśniczej. Pomimo warunków i czasów, w jakich powstała książka, ciągle jest aktualna. W ramach proponowanego warsztatu uczestnicy zastanowią się, jaki jest współczesny mikroklimat społeczny polskich gimnazjów, jakie czynniki go warunkują oraz jak kształtują się obecnie procesy socjalizacyjne. Załącznik 13
Rozmowy o profilaktyce i wychowaniu
2. Niebieskoocy – projekcja filmu oraz dyskusja o mechanizmach odrzucenia (ok. 90 minut). Film pt. Niebieskoocy (1996, reż. B. Verhaag)13 jest często wykorzystywany w edukacji antydyskryminacyjnej. Podstawowym celem filmu jest wywołanie emocji i skłonienie oglądających do refleksji nad mechanizmami uprzedzeń i dyskryminacji. W kontekście tego spotkania celem jest również wywołanie emocji i zastanowienie się, dlaczego odrzucenie jest przejawem niedostosowania społecznego. Rekomenduje się, aby po projekcji filmu przeprowadzić dyskusję. Poniżej znajdują się przykładowe pytania, które mogą służyć do jej poprowadzenia. Oczywiście prowadzący musi wybrać pytania najlepiej pasujące do celów zajęć i potrzeb danej grupy uczestników. Wprowadzenie: Jane Elliot podkreśla bardzo często, że trzeba się stosować do zasad albo opuścić zajęcia. W szkole także obowiązują zasady, nie ma jednak możliwości wyjścia z lekcji, opuszczenia szkoły w dowolnym momencie. Jedyne co „można”, to „wyłączyć się” (stać się „niedostosowanym” społecznie). Proponowane pytania do dyskusji: Jakie są niepisane zasady w waszej szkole? Czy te zasady wymagają od jednych większych, a od innych mniejszych kompromisów? W jaki sposób ludzie uczą się niepisanych zasad gry? Czy niektóre osoby mają większy/mniejszy dostęp do tworzenia zasad? Co się dzieje z osobami, które nie uczą się zasad? Czy niektóre osoby, w waszej szkole, wydają się mieć większe szanse na sukces, zrobienie kariery? Jak to wpływa na pozostałe osoby? Jaki to ma wpływ na szkołę rozumianą jako „organizm społeczny”?
Sieci współpracy i samokształcenia
18
3. Odrzucenie jako przejaw niedostosowania społecznego – warsztat (45 minut) Film pt. Niebieskoocy oraz towarzysząca mu dyskusja są dobrym wprowadzeniem do warsztatów, dotyczących odrzucenia jako przejawu niedostosowania społecznego. Podstawą do przeprowadzenia tego warsztatu jest artykuł B. Urbana (2013, s. 41–53) pt. Odrzucenie rówieśnicze. Etiologia terapii i zasady. B. Urban zwraca uwagę, że „etiologia odrzucenia jest wieloczynnikowa i obejmuje wyróżniające się cechy osobowościowe jednostki, które są negatywnie oceniane przez rówieśników. Szczególnie negatywne oceny grupowe przypisywane są zachowaniom agresywnym, które są najczęściej diagnozowane jako główne przyczyny odrzucenia. Pomiędzy zachowaniami agresywnymi a odrzuceniem zachodzą specyficzne powiązania. Ostateczne skutki odrzucenia są szczególnie niekorzystne dla wykluczonej jednostki i wyrażają się depresją lub przestępczością. Wspólne strategie terapeutyczne ukierunkowane na odrzucenie i agresję oparte są na teorii behawioralno-kognitywnej”. W tym kontekście celem warsztatu jest analiza odrzucenia rówieśniczego traktowanego jako przejaw niedostosowania społecznego. Koordynator powinien też omówić z uczestnikami sposoby wykorzystania filmu Niebieskoocy w ramach profilaktyki antydyskryminacyjnej. Wykaz proponowanych ćwiczeń zawarto w załączniku 14. 13
13
Od autora: Film pt. Niebieskoocy można bez opłat wypożyczyć wraz z podręcznikiem za pośrednictwem strony internetowej: http://www.bezuprzedzen.org/aktualnosci/art.php?art=302 [dostęp 06.10.15].