Uczeń z zespołem Aspergera w szkole ogólnodostępnej
5. Gdy nadchodzi kryzys – radzenie sobie z trudnymi zachowaniami – Krystyna Pomorska Z czego mogą wynikać trudne zachowania uczniów z ZA? W zróżnicowanej grupie dzieci, jaka tworzy każdą klasę, wielokrotnie dochodzi do sytuacji trudnych, konfliktowych. W przypadku uczniów z zespołem Aspergera konflikty występować mogą z większą częstotliwością i natężeniem. Dlaczego? Wynika to m.in. z rozbieżności między umiejętnościami językowymi i ogólnym funkcjonowaniem intelektualnym a kompetencjami społecznymi i umiejętnościami regulacji zachowania u tych uczniów. Dziecko zdaje sobie sprawę, czego się od niego wymaga, ale ze względu na trudności w sferze społecznej, może nie umieć zastosować posiadanej wiedzy. Trudności związane z zachowaniem ucznia z ZA mogą być także „prowokowane” przez zbyt małe lub wygórowane wymagania czy też nieprzyjazne otoczenie (niewielkie wsparcie, wyśmiewający rówieśnicy, występowanie dodatkowych trudności w nauce, znacznie obniżających motywację, jak np. dysleksja). Pamiętajmy, że zachowania wynikające z zaburzeń charakterystycznych dla zespołu Aspergera (np. to, że dziecko mówi wprost, co myśli) same w sobie są już trudne do zaakceptowania. Jeśli dodatkowo interpretujemy je jako złośliwe i celowe (nakierowane na to, aby nas zdenerwować), to przypisujemy uczniowi intencje, których nie ma i uniemożliwiamy konstruktywną pracę edukacyjno-terapeutyczną. Są dwie grupy zachowań trudnych, które możemy obserwować u uczniów z ZA: zachowania zakłócające (np. krzyki, próby ucieczki, uporczywe milczenie); sytuacje krytyczne (np. napady złości, agresji itp.). Różnica polega na ich intensywności i możliwości interweniowania. W przypadku zachowań zakłócających możemy ukierunkować nasze działania na uczenie właściwych form zachowania. W sytuacjach krytycznych musimy przede wszystkim zapewnić bezpieczeństwo: uczniowi i jego rówieśnikom, nie zapominając o sobie. Zachowania stereotypowe lub kompulsywne (np. stukanie przedmiotami, dziwaczne ruchy, wielokrotne wykonywanie jakiejś czynności) również mogą stanowić zachowania zakłócające. Mimo że mają zupełnie inną funkcję niż zachowania trudne, są jednak często z nimi mylone. Zachowania te mogą rozpraszać innych uczniów i źle wpływają na odbiór dziecka przez rówieśników. Warto uczyć dziecko, w jakich sytuacjach jego zachowanie może przeszkadzać innym, a kiedy może bez nieprzyjemnych konsekwencji (np. bycia wyśmianym przez kolegów) robić to, na co ma ochotę (jeśli nie zagraża to dziecku, otoczeniu oraz nie łamie ogólnie przyjętych norm społecznych). Zachowania zakłócające w przypadku ZA jest bardzo łatwo pomylić z bezczelnością czy złośliwością itp. Trudności, z jakimi zmaga się uczeń z zespołem Aspergera (zobacz: rozdział „Poznajmy się”), niewątpliwie mogą generować sytuacje trudne, ale zachowania takie mogą wynikać również z: –– testowania granic; –– nadmiernej reakcji na „rozpraszacze” (np. w przypadku nadwrażliwości sensorycznej); –– odroczonych konfliktów (np. gdy uczeń pokłócił się z kimś na przerwie i w trakcie lekcji odreagowuje); –– sytuacji w rodzinie;
|
67