Co nowego wzarządzie sukcesyjnym?

Co nowego w zarządzie sukcesyjnym?

I. Dnia 25 listopada 2018 roku weszła wżycie ustawa zdnia 5 lipca 2018 r. ozarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej (Dz.U. z 2018 r. poz. 1629 ze zm.; zwana dalej także „ustawą”) reg ulująca kwestię tymczasowego zarządzania przedsiębiorstwem wprzypadku śmierci przedsiębiorcy, wtym instytucję zarządu sukcesyjnego. z dniem 01 stycznia 2020 roku – na podstawie przepisów ust awy o zmianie niektórych ustaw wcelu ograniczenia obciążeń regulacyjnych z dnia 31 lipca 2019 roku (Dz.U. z2019 r. poz. 1495) – dokonano szeregu zmi an wwyżej wymienionej ustawie. Już zmiana określenia przedmiotu (tytułu) komentowanej ustawy, który obecnie brzmi „ustawa o zarządzie sukcesyjnym

przedsiębiorstwem osoby fizycznej i innych ułat

wieniach związanych z sukcesją przedsiębiorstw”, sugeruje, iż wprowadzone poprawki miały na celu rozszerzenie możliwości zarządzania przedsiębiorst wem wprzypadku śmierci uprawnionego do tego przedsiębiorstwa.

Ustawa z dnia 5 lipca 2018 r. o zarządzie suk cesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej i innych ułatwieniach związanych z sukcesją przedsiębiorstw (Dz.U. z 2018 r. poz. 1629 ze zm.) wpisuje się wobszar rozwiązań dopuszczalnych wustawodawstwie polskim, mających na celu sze roko rozumianą sukcesję przedsiębiorstwa. Ustawa wszczególności dotyka tzw. firm rodzinnych, które oparte są formalnie o prowadzenie działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę jednoosobowo, jednakże mających wpływ na sytuację finansową i życiową rodziny, oraz współpracowników. Do dnia wejścia wżycie ustawy, tj. do dnia 25 listopada 2018 roku, wraz ze śmiercią przedsiębiorcy kończył się byt prawny przedsiębiorstwa. Majątek wcho dzący wskład tego przedsiębiorstwa podlegał i nadal podlega dziedziczeniu, jednakże szereg kwestii immanentnie związanych z ciągłością prowadzonej działalności gospodarczej, jak udzielone zgody, koncesje, trwałość umów obligacyjnych, rozlicze nia podatkowe – z chwilą śmierci przedsiębiorcy definitywnie kończyły się, uniemożliwiając konty nuację niekiedy wieloletniej i dobrze prosperującej działalności spadkodawcy, zaś omawiana ustawa umożliwiała zapewnienie ciągłości działalności i jej skuteczną sukcesję. Niniejsza publikacja ma celu przedstawienie zarysu systematyki w/w regulacji dotyczącej sukcesji przedsiębiorstw, ze szczególnym uwzględnieniem zmian wprowadzonych dnia 01 stycznia 2020 roku. II. Zarządca sukcesyjny

Możliwość ustanowienia zarządu sukcesyjnego dotyczy jedynie przedsiębiorców, którzy we włas nym imieniu wykonują działalność gospodarczą na podstawie wpisu do Centralnej Ewidencji i Infor macji o Działalności Gospodarczej. Ustanowienie zarządcy może się dokonać albo jeszcze za życia przedsiębiorcy, albo już po śmierci przez jego nas tępców prawnych.

Powołanie za życia następuje poprzez wskazanie określonej osoby (z możliwością powołania także kolejnej osoby „z podstawienia”) do pełnienia funk cji zarządcy sukcesyjnego albo zastrzeżenie, iż wskazany prokurent stanie się zarządcą sukcesyjnym – odbywa się to wformie pisemnej i dla swej sku teczności wymaga stosownego wpisu do CEIDG. Na powołanie musi wyrazić również zgodę wskazana osoba, choć przepis wskazuje, iż oświadczenie pot wierdzające wyrażenie zgody składa pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń – przedsiębiorca.

W sytuacji, wktórej przedsiębiorca nie wyznaczył takiej osoby, po śmierci przedsiębiorcy zarządcę sukcesyjnego mogą powołać, niejako awaryjnie: małżonek przedsiębiorcy, któremu przysługuje ud ział wprzedsiębiorstwie wspadku, lub spadkobierca ustawowy przedsiębiorcy, który przyjął spadek, albo spadkobierca testamentowy przedsiębiorcy, który przyjął spadek, albo zapisobierca windykacyjny, który przyjął zapis windykacyjny, jeżeli zgodnie z ogłoszonym testamentem przysługuje jemu udział wprzedsiębiorstwie wspadku. Ze względu na to, iż zarząd sukcesyjny wswej idei ma dać możliwość sprawnego kontynuowania i ciągłości działalnoś ci gospodarczej wykonywanej z wykorzystaniem przedsiębiorstwa zmarłego, do powołania zarządcy sukcesyjnego nie jest wymagane przeprowadzenie postępowania spadkowego, gdyż uprawnionym jest już osoba, która spadek przyjęła – wprost bądź zdo brodziejstwem inwentarza (względnie małżonek zmarłego przedsiębiorcy), z zastrzeżeniem, iż po uprawomocnieniu się postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, zarejestrowaniu aktu poświadczenia dziedziczenia albo wydaniu europejskiego poświ adczenia spadkowego zarządcę sukcesyjnego może powołać wyłącznie właściciel przedsiębiorstwa wspadku. Warto podkreślić, iż uprawnienie do pow ołania zarządcy sukcesyjnego wygasa z upływem dwóch miesięcy od dnia śmierci przedsiębiorcy (względnie od dnia znalezienia zwłok przedsiębiorcy

albo uprawomocnienia się postanowienia stwierdzającego zgon).

Po złożeniu oświadczeń o przyjęciu spadku, sporządza się protokół/protokoły obejmujące ob ligatoryjne zgody osób, którym łącznie przysługuje udział wprzedsiębiorstwie wspadku większy niż 85/100 na powołanie danej osoby na zarządcę suk cesyjnego, nadto obejmujące zgodę zarządcy – który musi posiadać pełną zdolność do czynności prawnych - na pełnienie funkcji wraz z jego oświadczeniem o braku prawomocnie orzeczonych wobec niego za kazów, októrych mowa wart. 8 ust. 2 ustawy (zakaz prowadzenia działalności gospodarczej, lub środek karny albo zabezpieczający wpostaci zakazu prow adzenia określonej działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę lub wzakresie zarządu majątkiem). Wskazany wyżej protokół/protokoły, które muszą zostać sporządzone wformie aktu notarialnego, oprócz wymienionych oświadczeń, wskazują także szereg informacji, które mają wpływ na prawidłow ość powołania danego zarządcy, m.in. na istnieniu lub nieistnieniu osób, które wyłączałyby znanych spadkobierców od dziedziczenia lub dziedziczyłyby wraz znimi, znanych testamentach spadkodawcy lub braku takich testamentów. Wydaje się słusznym, iż zakres treści tego protokołu powinien odzwiercied lać wdużym zakresie informacje, które wymienia się w protokołach dziedziczenia, a także inne, chociażby kwestie małżeńskie. Na podstawie sporządzanego protokołu/protokołów, notariusz sporządza akt powołania zarządcy sukcesyjnego i zgłasza do CEIDG niezwłocznie, nie później niż wnastępnym dniu roboczym po dniu powołania. Pierwszy zarządca sukcesyjny tak powołany pełni funkcję od chwili dokonania wpisu do CEIDG tego zarządcy (w związku ze zmianą 01 stycznia 2020 roku art. 54 ustawy kolejny zarządca sukcesyjny pełni funkcję już od chwili ustanowienia) – tech nicznie przy zgłaszaniu wniosku system informuje, iż wpis będzie widoczny za parę godzin, realnie najczęściej pojawia się wnastępującej po złożonym wniosku nocy.

Istotną życiowo kwestią jest zapis ustawowy, iż powołanie zarządcy sukcesyjnego albo wyrażenie zgody na powołanie zarządcy sukcesyjnego przez przedstawiciela ustawowego osoby, która nie ma zdolności do czynności prawnych albo której zdol ność do czynności prawnych jest ograniczona, nie wymaga zezwolenia sądu opiekuńczego. Jakkolwiek zgoda sądu opiekuńczego przy czynnościach pow ołania zarządcy nie była od początku potrzebna, tak pozostawała kwestia samej reprezentacji dziecka, która została uściślona nowelą z 01 stycznia 2020 roku, wprowadzającą zapis, iż przy czynnościach powołania zarządcy, dziecko pozostające pod władzą rodzicielską może być reprezentowane przez rodzi ca, a osoba pozostająca pod opieką – przez opiekuna, awzwiązku z tym nie stosuje się przepisów art. 98 § 2 i art. 159 § 1 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy – wydaje się, że uchylono tym wątpliwość, czy rodzic może składać oświadczenia tak wimieniu własnym, jak i wimi eniu dziecka, również wsytuacji, wktórej sam ma być powołany na zarządcę sukcesyjnego. Biorąc pod uwagę czas przeznaczony na powołanie zarządcy i zasadność efektywnego przeprowadzania proce dur, zpewnością konieczność powoływania kuratora byłaby niezwykle problematyczna.

Urealniając skalę tej instytucji, można wskazać, iż od chwili uruchomienia funkcji zarządcy sukcesy jnego (do dnia 18 marca 2020 roku – dane uzyskane z Departamentu Gospodarki Elektronicznej Minis terstwo Rozwoju RP) przedsiębiorcy złożyli łącznie 17,5 tysiąca wniosków, z czego wprzypadku 15,3 tysięcy dokonano wpisu (w pozostałych przypad kach, ze względów formalnych wnioski zostały odrzucone). Obowiązujących zarządców sukcesy jnych na dzień 17 kwietnia 2020 roku było 1182, zaś wzakresie powołania poprzez notariusza - wniosków takich złożono 879.

Zarządca sukcesyjny kontynuuje działalność zmarłego przedsiębiorcy – przede wszystkim posługując się jego firmą, wprowadzając dodat kowe oznaczenia „w spadku”. Od chwili ustanowienia zarządu sukcesyjnego zarządca wykonuje prawa i obowiązki zmarłego przedsiębiorcy wyni kające z wykonywanej przez niego działalności gospodarczej oraz prawa i obowiązki wynikające z prowadzenia przedsiębiorstwa wspadku. Dotyczy to wszczególności realizacji zleceń, usług, dostaw, płatności, wtym wzwiązku z umowami kredytowy mi oraz leasingowymi. o korzyściach związanych z ustanowieniem zarządcy sukcesyjnego możemy rozważać chociażby wczterech aspektach: konty

nuacji trwania zawartych umów, zatrudniania pracowników, podatkowych i wydanych decyzji

związanych zprzedsiębiorstwem.

Odnośnie umów cywilnoprawnych zawartych przez przedsiębiorcę, ustawa wprowadziła mech anizm zapewniający ich trwałość – dając oczywiście pierwszeństwo postanowieniom umownym oraz uzgodnieniom dokonanym przez zarządcę lub osobę dokonującą czynności zachowawcze, a drugą strony umowy. wprzypadku gdy zarząd sukcesy jny zostanie ustanowiony za życia przedsiębiorcy, po jego śmierci następuje bezpośrednia kontynu acja stosunków umownych (za wyjątkiem takich, wktórych wykonanie zależy od osobistych przymi otów zmarłego przedsiębiorcy). wprzypadku gdy zarządca sukcesyjny nie został wskazany za życia przedsiębiorcy, wokresie przejściowym – do czasu kiedy możliwe jest powołanie zarządcy, stosuje się

rozwiązania wprowadzone wart. 30 ustawy, dotyczące spełnienia świadczeń wzajemnych. Nadto wprzypadku ustanowienia zarządu sukcesyjnego z chwilą śmierci przedsiębiorcy jako pracodawcy, umowy o pracę z pracownikami nie wygasają – są kontynuowane na dotychczasowych zasadach aż do wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego. wprzypad ku, gdy nie ustanowiono zarządu sukcesyjnego z chwilą śmierci pracodawcy, lecz zostanie on pow ołany maksymalnie wterminie 30 dni od śmierci przedsiębiorcy – można doprowadzić do podobnej jak opisana wyżej ciągłości zatrudnienia poprzez zawarcie stosownych porozumień z pracownikami o kontynuacji umowy o pracę. wokresie od chwili śmierci przedsiębiorcy do dnia wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego uprawnienia i obowiązki pracodawcy wykonuje zarządca sukcesyjny, a wprzypadku jego braku - osoby, októrych mowa wart. 14 ustawy.

Podobnie warte zwrócenia uwagi są kwestie związane z udzielonymi wobec osoby fizycznej – przedsiębiorcy, wformie decyzji organu adminis tracji publicznej – koncesjami, zezwoleniami, licencji oraz pozwoleniami, którym wzakresie zarządu sukcesyjnego poświęcony jest cały rozdział 7 ust awy. wterminie 3 miesięcy od ustanowienia zarządu sukcesyjnego, jeśli taki został ustanowiony, a jeśli nie - to wterminie 6 miesięcy od dnia śmierci przed siębiorcy, można złożyć wniosek o potwierdzenie możliwości wykonywania tej decyzji. Organ potwi erdza, wdrodze decyzji, możliwość wykonywania decyzji związanej zprzedsiębiorstwem przez zarząd cę sukcesyjnego albo właściciela przedsiębiorstwa spadku, jeśli spełnione zostały przez wnioskodaw cę warunki wskazane wustawie. Takie rozwiązanie daje możliwość utrzymania ciągłości działania przedsiębiorstwa jeśli ta działalność była regulowa na poprzez uzyskanie koncesji, zezwolenia ilicencji, aod ich istnienia uzależniona jest dalsza możliwość prowadzenia danego rodzaju biznesu.

W kwestiach podatkowych, wzwiązku zustanow ieniem zarządu sukcesyjnego, przedsiębiorstwo wspadku kontynuuje rozliczenia po zmarłym przed siębiorcy, będąc podatnikiem podatku PIT, VAT, akcyzy i podatku od gier hazardowych, tonażowego i okrętowego (odnośnie pozostałych podatków, np. od nieruchomości – nie przyznano podmiotowości przedsiębiorstwu, a podatnikami są już właściciele przedsiębiorstwa wspadku). z majątku tego przed siębiorstwa regulowane są zaległe ibieżące podatki, które rozlicza i reguluje zarządca sukcesyjny, przy czym za zobowiązania odpowiadają właściciele oraz – subsydiarnie – zarządca sukcesyjny. wdalszej działalności przedsiębiorstwa wspadku można cho ciażby kontynuować sposób opodatkowania podatkiem dochodowym wybrany przez przedsiębiorcę, rozpoczętą amortyzację, korzystanie zNIPu zmarłe go przedsiębiorcy oraz z interpretacji podatkowych wydanych przedsiębiorcy. Wprowadzono także nowe zwolnienie od podatku od spadków i darow izn, także dla osób spoza grona i grupy podatkowej – wynagradzając korzystnymi rozliczeniami tego podatku, pod warunkiem odpowiedniego zgłoszenia do urzędu skarbowego oraz kontynuacji działalnoś ci gospodarczej przez minimum 2 lata od nabycia (także wformie nowozakłożonej spółki).

Odnośnie korzyści, które uzależnione są od tr wania zarządu sukcesyjnego, warto zwrócić uwagę, na przeprowadzenie postępowania spadkowego po zmarłym przedsiębiorcy wprzypadku, gdy dzied ziczy jedna osoba, albowiem jeżeli jeden spadkobierca albo zapisobierca windykacyjny nabył przedsiębiorstwo wspadku wcałości, data uprawo mocnienia się postanowienia ostwierdzeniu nabycia spadku, zarejestrowania aktu poświadczenia dzied ziczenia albo wydania europejskiego poświadczenia spadkowego jest jednym z powodów wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego, dlatego warto rozważyć czas, wktórym takie postępowanie winno być prze prowadzone, tak aby wykorzystać odpowiednio dobrodziejstwo związane zzarządem sukcesyjnym.

Zarządca sukcesyjny działa osobiście – we włas nym imieniu, ale na rachunek właścicieli przedsiębiorstw, ajego czynności wywołują skutki bezpośrednio wmajątku przedsiębiorstwa wspadku, przy czym do poszczególnych czynności lub rodzajów czynnoś ci może udzielić pełnomocnictwa. Odnośnie odpowiedzialności za działania zarządcy sukcesyjnego warto zwrócić uwagę, iż zarządca sukcesyjny nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania zaciągnięte na rachunek właściciela przedsiębiorstwa wspadku, zaś za zobowiązania związane z prowadzeniem przed siębiorstwa wspadku solidarną odpowiedzialność ponoszą właściciele przedsiębiorstwa wspadku (z możliwością pewnego ograniczenia tej odpowied zialności dla właściciel przedsiębiorstwa wspadku, który nie uczestniczył wpowołaniu zarządcy sukcesyjnego na skutek naruszenia art. 12, do dnia, wktórym dowiedział się o ustanowieniu zarządu sukcesyjnego). Zarządca sukcesyjny ponosi jednak odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną na sku tek nienależytego wykonywania obowiązków, przy czym odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez zarządcę sukcesyjnego, powołanego z naruszeni em art. 12, solidarnie z zarządcą sukcesyjnym ponosi osoba, która wzłej wierze powołała zarządcę sukcesyjnego lub wyraziła na to zgodę, mimo że nie była do tego uprawniona. Nadto zarządca suk cesyjny ponosi odpowiedzialność za zobowiązania zaciągnięte na rachunek właściciela przedsiębiorst wa wspadku wprzypadku, gdy odrębne przepisy stanowią inaczej, i tu warto zwrócić uwagę na treść art. 117d Ordynacji podatkowej, zgodnie, z którym

zarządca sukcesyjny odpowiada solidarnie z podatnikiem oraz osobami, określonymi wtej ustawie, całym swoim majątkiem za zaległości podatkowe związane zdziałalnością przedsiębiorstwa wspadku, przy czym egzekucja z majątku zarządcy sukcesy jnego może być prowadzona wprzypadku, gdy egzekucja zmajątku podatnika oraz wskazanych osób, okaże się bezskuteczna.

Zarządca sukcesyjny dokonuje czynności zwykłe go zarządu wsprawach wynikających zprowadzenia przedsiębiorstwa wspadku – dopiero czynności prze kraczające ten zakres wymagają zgody właścicieli przedsiębiorstwa. Taki ogólny zapis ustawy budzić może wątpliwości. Do czasu wypełnienia tej normy postulatami doktryny ilinią orzeczniczą – najpewniej pomocniczo korzystać możemy zwykładni co mieści się wzwykłym zakresie czynności, aco go już prze kracza, z dorobku ugruntowanego na bazie zapisów dotyczących obecnie zarządu majątkiem małolet nich lub dawniej zarządu majątkiem wspólnym małżonków. wkomentarzach odnośnie czynności zwykłego zarządu wymieniane są wszelkie czynnoś ci zwykłej obsługi klientów przedsiębiorstwa, a zatem wydaje się wskazanym jest uwzględnienie skali działalności danego przedsiębiorstwa.

III. Czynności zachowawcze i tymczasowy przedstawiciel

Ustawa reguluje także możliwość podtrzymy wania ciągłości działalności gospodarczej zmarłego przedsiębiorcy - do czasu powołania zarządcy suk cesyjnego (tj. maksymalnie przez okres 2 miesięcy). Uprawniona osoba może dokonywać czynności zachowawczych, rozumianych jako czynności zwykłego zarządu wzakresie przedmiotu działal ności gospodarczej wykonywanej przez przedsiębiorcę przed jego śmiercią, jeżeli ciągłość tej działalności jest konieczna do zachowania możliwości jej kontynuacji lub uniknięcia poważnej szkody, nadto dokonywać czynności koniecznych do zachowania majątku lub możliwości prowadzenia przedsiębi orstwa wspadku, polegających wszczególności na: zaspokajaniu wymagalnych roszczeń lub przy jmowaniu należności, które wynikają ze zobowiązań przedsiębiorcy, nadto zbywaniu rzeczowych akty wów obrotowych wrozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 19 ustawy zdnia 29 września 1994 r. orachunkowości. Tytułem przykładu wymieniane są: regulowanie już wymagalnych zobowiązań, przyjmowanie płatnoś ci związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa, sprzedawaniem już zmagazynowanych towarów – wszystkie mają służyć zabezpieczeniu działalnoś ci przed znaczącą utratą klientów, kontrahentów i podtrzymania działalności operacyjnej. Wskazane czynności są także możliwe, ze względu na zach owaną ciągłość działalności względem organów podatkowych i kontynuacji rozliczania podatku do chodowego ipodatku VAT względem przedsiębiorstwa wspadku. Aby móc korzystać z NIPu zmarłego przedsiębiorcy, wystawiać faktury, rozliczać podat ki, należy jedynie pamiętać, aby uprawniona osoba (lub potem zarządca sukcesyjny) zgłosiła naczel nikowi urzędu skarbowego fakt kontynuowania prowadzenia przedsiębiorstwa (w drodze pisemnej – wniosek ten nie został sformalizowany odpow iednim drukiem). Pozostaje także sfera zawartych stosunków pracy, które – o ile zarządca sukcesy jny nie został ustanowiony jeszcze przez zmarłego przedsiębiorcę – pozostają wmocy 30 dni od dnia śmierci przedsiębiorcy. wtym czasie osoba uprawn iona do czynności zachowawczych może przedłużyć zawarte umowy do czasu wygaśnięcia zarządu suk cesyjnego, ewentualnie upływu 2-miesięcznego terminu do kiedy zarządca może być powołany. wtym celu wymagane jest zawarcie pisemnego porozum ienia zpracownikiem okontynuacji stosunku pracy.

Osobą uprawnioną do dokonywania w/w czynności są: małżonek przedsiębiorcy, któremu przysługuje udział wprzedsiębiorstwie wspadku, lub spadkobierca ustawowy przedsiębiorcy, albo spadkobierca testamentowy przedsiębiorcy albo zapisobierca windykacyjny, któremu zgodnie zogło szonym testamentem przysługuje udział wprzedsiębiorstwie wspadku, przy czym podobnie jak przy powoływaniu zarządcy – po uprawomocnieniu się postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, za rejestrowaniu aktu poświadczenia dziedziczenia albo wydaniu europejskiego poświadczenia spad kowego czynności, o których mowa wyżej, może dokonywać wyłącznie właściciel przedsiębiorstwa wspadku. Każdy z nich podejmuje działania wim ieniu własnym, ale na rachunek i ze skutkiem dla majątku przedsiębiorstwa wspadku, a wprzypadku działania wzłej wierze, ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez dokonanie tej czynności. Jeśli wokresie 2 miesięcy od chwili śmierci przed siębiorcy, nie zostanie powołany zarządca sukcesyjny, byt przedsiębiorstwa wspadku jako chociażby wykonawcy zawartych umów, podatnika i praco dawcy kończy się.

Okres przejściowy wpewien sposób regulu ją także nowe przepisy wprowadzone z dniem 01 stycznia 2020 roku, dotykające problemu, gdy przedsiębiorstwo wykorzystywane do prowadze nia działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę, stanowiło wcałości mienie przedsiębiorcy i jego małżonka niebędącego przedsiębiorcą wpisanym do CEIDG, amianowicie przypadku, wcześniej wprze pisach nie przewidzianego, wktórym umiera nie przedsiębiorca, ajego małżonek, wzwiązku z czym wykorzystywane przedsiębiorstwo wchodzi wczęś ci wskład spadku po małżonku przedsiębiorcy. Co

do zasady ciągłość działalności gospodarczej, wtym istnienie umów o pracę, kwestie podatkowe, czy też wydanych dla przedsiębiorcy decyzji pozostają bez zmian, jednakże zarząd majątkiem przedsiębi orstwa – aż do czasu stwierdzenia nabycia spadku po małżonku - może okazać się problematyczny. Nowelizacja zpoczątku 2020 roku uregulowała tym czasowe wykonywanie praw z udziału małżonka przedsiębiorcy wprzedsiębiorstwie, mając na celu umożliwienie lub usprawnienie wykonywania praw wstosunku do majątku przedsiębiorstwa. Zgodnie z uzasadnieniem wprowadzanych zmian legislacy jnych, zaproponowano połączenie obowiązujących już rozwiązań, właściwych dla zarządu sukcesyj nego i wykonawcy testamentu poprzez możliwość powołania osoby - tymczasowego przedstaw iciela wzakresie udziału małżonka przedsiębiorcy wprzedsiębiorstwie, który będzie miał uprawnienia wykonawcy testamentu (na marginesie – można taką osobę powołać także do sprawowania zarządu przedmiotem zapisu windykacyjnego, do chwili ob jęcia we władanie tego przedmiotu przez osobę, na której rzecz uczyniono zapis windykacyjny). Tymc zasowy przedstawiciel powinien zarządzać majątkiem spadkowym wzakresie praw zudziału małżonka przedsiębiorcy wprzedsiębiorstwie, spłacić długi spadkowe, a następnie wydać spadkobiercom ma jątek spadkowy zgodnie zwolą spadkodawcy iz ustawą, a wkażdym razie niezwłocznie po dokonaniu działu spadku, bądź wydać osobie, na której rzecz został uczyniony zapis windykacyjny, przedmiot tego zapisu (uprawnienia podobne jak wykonaw cy testamentu – regulowane wart. 988 – 990 1 k.c.). Tymczasowy przedstawiciel nie uzyskuje uprawnień do wykonywania działalności gospodarczej ani związanych ztym praw i obowiązków, jednakże ma legitymację procesową wsprawach wynikających zzarządu spadkiem, oprawa należące do spadku lub odługi spadkowe wzakresie praw zudziału małżon ka przedsiębiorcy wprzedsiębiorstwie. Do powołania iodwołania tymczasowego przedstawiciela będą stosowane odpowiednio przepisy dotyczące powoła nia zarządcy sukcesyjnego po śmierci przedsiębiorcy, z zastrzeżeniem, że zarządca tymczasowy nie będzie wpisywany do CEIDG. wprzypadku tymc zasowego przedstawicielstwa przewidziano dodatkową przesłankę wygaśnięcia umocowania przedstawiciela, tj. fakt ogłoszenia testamentu, wktórym małżonek przedsiębiorcy powołał wykonawcę tes tamentu, jeżeli jego umocowanie obejmuje zarząd udziałem małżonka wprzedsiębiorstwie (odmiennie niż przy zarządcy sukcesyjnym, kiedy uprawnienie zarządcy sukcesyjnego wyprzedzają uprawnienia wykonawcy testamentu; jednakże podobnie jak przy zarządcy sukcesyjnym - tymczasowy przedstawiciel zarządza udziałem wprzedsiębiorstwie mimo pow ołania kuratora spadku). Do wzajemnych roszczeń między spadkobiercą lub zapisobiercą windykacy jnym a tymczasowym przedstawicielem wynikających ze sprawowania zarządu spadkiem wzakresie praw do udziału małżonka wprzedsiębiorstwie sto suje się odpowiednio przepisy o zleceniu za wynagrodzeniem. Pożytki i inne przychody z praw z udziału małżonka przedsiębiorcy wprzedsiębiorstwie pomniejsza się o wydatki i ciężary związane z tymi prawami. Regulacja ta ma bezpośredni związek z regułami wprowadzanymi w zakresie rozliczeń podatku dochodowego od osób fizycznych przez przedsiębiorcę, wprowadzając zasadę, iż całość dochodu z tytułu prowadzenia przedsiębiorstwa podlega opodatkowaniu wyłącznie przez żyjącego współmałżonka, z pominięciem praw do udziału wzysku nabywców udziału zmarłego małżonka. wtym przypadku dla celów opodatkowania po datkiem dochodowym przyjmuje się, że żyjący współmałżonek jest właścicielem całego przedsiębi orstwa, wtym również udziału zmarłego małżonka oraz innych nabytych wtym okresie składników ma jątku przedsiębiorstwa, wszczególności wzakresie rozliczania kosztów uzyskania przychodów, wydat ków niestanowiących kosztów uzyskania przychodów, zwolnień i ulg podatkowych oraz obniżenia dochodu, podstawy opodatkowania lub podatku.

IV. Tak jak wspomniano na początku instytuc ja zarządu sukcesyjnego wpisuje się wobszar rozwiązań dopuszczalnych wustawodawstwie polskim, mających na celu szeroko rozumianą suk cesję przedsiębiorstwa, jednakże dotyczy ona tylko przedsiębiorców, którzy we własnym imieniu wykonywali działalność gospodarczą na podst awie wpisu do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, nie ma zaś zastoso wania do podmiotów działających woparciu o przepisy kodeksu spółek handlowych. Nadto ustawa o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej i innych ułatwieniach związanych z suk cesją przedsiębiorstw reguluje tylko wycinek spraw związanych z sukcesją działalności gospodarczej – tak naprawdę umożliwiając tylko czasowe, niejako awaryjne, zapewnienie płynności działania i przetr wania działalności gospodarczej. Wyprzedzając chaos, który może zapanować, wsytuacji wktórej przedsiębiorca nie będzie wstanie zarządzać swo im przedsiębiorstwem, warto rozważyć kwestię udzielenia stosownych pełnomocnictw, sporządze nia testamentów, także takich obejmujących zapisy windykacyjne, czy powołanie wykonawcy testamen tu. Znacząca ilość polskich firm rodzinnych działa wformie spółek handlowych – opierając się oszcze gółowe postanowienia umowne, o których warto pamiętać już zakładając spółkę – można uregulow -

ać kwestie dotyczące międzypokoleniowej zmiany wdanej firmie i przejęcia prowadzenia działalności po jej zaprzestaniu przez założyciela, wwyniku oso bistej decyzji, wieku, atakże jego śmierci.

Wartym wskazania wtej tematyce działań pode jmowanych jeszcze za życia przedsiębiorcy jest również fakt, iż wnowelizacji zdnia 01 stycznia 2020 roku rozszerzono zakres ustawy poprzez dodanie, iż ustawa ta reguluje także przejęcie koncesji, ze

zwoleń, licencji oraz pozwoleń przez nabywcę

przedsiębiorstwa, wydanych wobec przedsiębi orcy, wykonującego we własnym imieniu działalność gospodarczą na podstawie wpisu do CEIDG, wformie decyzji organu administracji publicznej, związanych zwykonywaną przez niego działalnością gospodarczą. Jak wskazano wuzasadnieniu przygot owanym wprocesie legislacyjnym do nowelizacji, wprawdzie art. 55 1 pkt 5 k.c. wymienia koncesje, licencje i zezwolenia jako składniki przedsiębiorst wa wznaczeniu przedmiotowym, jednak przyjmuje się, że publicznoprawne elementy przedsiębiorstwa przechodzą na nabywcę przedsiębiorstwa tylko wt edy, gdyprzepisy dotyczące danych decyzji na to zezwalają, azatem przepis ten niestanowił wystarczającej podstawy dla organów administracji publicznej do przeniesienia uprawnień wynikających z decyzji administracyjnych na nabywcę przedsiębiorstwa.

Zmiany wprowadzone z początkiem roku, posługując się już modelem wypracowanym co do przeniesienia decyzji związanych z przedsiębiorst wem wzakresie zarządu sukcesyjnego (art. 42-44 ustawy), dają podstawę do tego, aby - z wyjątkami określonymi wustawie - nabywca przedsiębiorstwa, tj. przedsiębiorca, wtym osoba prawna albo jed nostka organizacyjna, który nabył je wcałości, mógł złożyć do organu administracji publicznej, który wy dał decyzję związaną z przedsiębiorstwem, wniosek oprzeniesienie na niego tej decyzji. Nabywca ma na to trzy miesiące od nabycia – jeśli wniosku nie złoży, decyzja wygasa. Nabywca musi wypełnić określone warunki dla danego rodzaju decyzji – po ich spełnie niu i przeniesieniu decyzji, nabywca przedsiębiorstwa może wykonywać uprawnienia wynikające z decyzji związanej z przedsiębiorstwem od dnia złożenia wniosku, jednocześnie wtym samym czasie jest obowiązany wykonywać obowiązki związane z tą decyzją. Co istotne nabywca przedsiębiorst wa jest obowiązany wykonać związane z decyzją związaną z przedsiębiorstwem obowiązki, których termin wykonania upłynął wokresie od dnia naby cia przedsiębiorstwa do dnia złożenia wniosku o przeniesienie na niego decyzji związanej z przed siębiorstwem, niezwłocznie po dniu, wktórym decyzja o przeniesieniu na niego decyzji związanej zprzedsiębiorstwem stała się ostateczna.

V. Obecna bardzo trudna sytuacja wywoła na pandemią, uwydatnia tylko wwielu aspektach kwestie związane z przygotowaniem do zapewnie nia ciągłości organizacyjnej działania podmiotów gospodarczych. Skala i nagłość zmian wywołanych rozprzestrzeniającą się chorobą, jest nieporówny walna do jakiejkolwiek sytuacji zostatnich lat i oby była wyjątkiem – warto by jednak stała się okazją do przemyślenia dla przedsiębiorców, czy wsytuacji tak poważnej globalnie, ale także wokolicznościach wynikających z normalnego biegu spraw – firma przedsiębiorcy jest wstanie działać bez zakłóceń?

Notariusz Agnieszka Białaszewska z Gdańska

Autorka bardzo dziękuje za pomoc wprzygotowaniu artykułu notariusz Jolancie Szerszeń zGdańska.