Czy odwiedziny wczasie kwarantanny rzeczywiście są zabronione?

Czy odwiedziny w czasie kwarantanny rzeczywiście są zabronione?

W niniejszym artykule spróbuję udzielić odpowiedzi na pytanie o to, czy przyjmowanie przez osobę, która była narażona na zakażenie COVID-19 i wzwiązku z tym została poddana kwarantannie, gości, a więc osób niebędących domownikami, jak też często nawet niespokrewnionych, jest karalne zgodnie zaktualnie obowiązującymi przepisami czy też nie. Na pierwszy rzut oka odpowiedź na to pytanie wydaje się być oczywista, zwłaszcza wświetle prze kazów medialnych, które wpoczątkowym okresie obowiązywania na obszarze Rzeczypospolitej Polsk iej stanu epidemii wręcz bombardowały nas zkażdej strony, informując na każdym niemal kroku, że za naruszenie zasad kwarantanny, wtym za wyjście zdomu lub spotykanie się wtym domu zinnymi oso bami, grozi kara pieniężna wwysokości nawet do 30 tys. zł. Wskazywano również, że postępowanie tak ie jest wykroczeniem, za popełnienie którego grozi kara grzywny do 5 tys. zł lub kara nagany. Tymc zasem, kwestia ta wcale nie jest tak jednoznaczna.

Na wstępie należałoby sprecyzować, czym wogóle jest kwarantanna. Definicja legalna tego pojęcia znajduje się wart. 2 pkt 12 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (tekst jedn. Dz.U. z2019 r. poz. 1239 ze zm.), zwanej dalej „ust awą ochorobach zakaźnych”. Przepis ten stanowi, że kwarantanna to odosobnienie osoby zdrowej, która była narażona na zakażenie, wcelu zapobieżenia szerzeniu się chorób szczególnie niebezpiecznych i wysoce zakaźnych. Zatem osoba poddana kwaran tannie to osoba zdrowa, która była narażona na wniknięcie do organizmu i rozwój wnim biologicznego czynnika chorobotwórczego. Osoby poddanej kwarantannie nie należy mylić czy też utożsamiać z osobą podejrzaną o zakażenie, ani tym bardziej z podejrzanym o chorobę zakaźną. o ile bowiem wpotocznym języku desygnaty tych trzech pojęć mogą krzyżować się, a nawet pokrywać, o tyle ust awa o chorobach zakaźnych nie pozostawia wątpliwości, iż wszystkie te pojęcia mają różne znaczenie. itak, osoba podejrzana ozakażenie, zgodnie zdefin icją zamieszczoną wart. 2 pkt 21 ustawy ochorobach zakaźnych, to osoba, u której nie występują objawy zakażenia ani choroby zakaźnej, która miała jednak styczność ze źródłem zakażenia, acharakter czynni ka zakaźnego i okoliczności styczności uzasadniają podejrzenie zakażenia. Styczność została zaś zdefin iowana wpkt 25 przywołanego artykułu, gdzie stwierdza się, że jest to bezpośredni lub pośredni kontakt osoby ze źródłem zakażenia, jeżeli charakter tego kontaktu zagrażał lub zagraża przeniesieniem na tę osobę biologicznych czynników chorobotwórczych. Jak widać, ustawodawca nie określa już osoby pode jrzanej ozakażenie, tak jak robi to wprzypadku osoby objętej kwarantanną, mianem osoby zdrowej – kwestia ta pozostaje nierozstrzygnięta. Jeżeli chodzi zaś o podejrzanego o chorobę zakaźną, ustawodaw ca przewidział wart. 2 pkt 20 ustawy o chorobach zakaźnych, iż jest to osoba, uktórej występują obja wy kliniczne lub odchylenia od stanu prawidłowego wbadaniach dodatkowych, mogące wskazywać na chorobę zakaźną.

W konsekwencji można stwierdzić, że wświetle art. 2 pkt 12 ipkt 21 a contrario ustawy ochorobach zakaźnych, kwarantanną powinny być obejmowane osoby zdrowe, które były narażone na zakażenie, ale nie miały styczności ze źródłem zakażenia albo styczność taką wprawdzie miały, ale charakter czynni ka zakaźnego i okoliczności styczności nie uzasadniają podejrzenia zakażenia (gdyby bowiem charakter czynnika zakaźnego i okoliczności styczności uzasadniały podejrzenie zakażenia mielibyśmy do czynienia już z osobą podejrzaną o zakażenie). Je dynie na marginesie wypada odnotować, że tak skonstruowana definicja jest chybiona o tyle, że os tatnie zastrzeżenie – awięc wymóg styczności zzastrzeżeniem jednak, że charakter czynnika zakaźnego i okoliczności styczności nie uzasadniają podejrze nia zakażenia – wydaje się być nielogiczne wświetle art. 2 pkt 25 ustawy ochorobach zakaźnych. Przepis ten jako styczność traktuje bowiem jedynie kontakt osoby ze źródłem zakażenia, jeżeli charakter tego kontaktu zagrażał lub zagraża przeniesieniem na tę osobę biologicznych czynników chorobotwórczych. Jeżeli więc kontakt ze źródłem zakażenia był tego rodzaju, że nie zagrażał lub nie zagraża przeniesieni em biologicznych czynników chorobotwórczych, to ex definitione nie jest on stycznością wrozumieniu art. 2 pkt 25 ustawy o chorobach zakaźnych, a je dynie „zwykłym” kontaktem ze źródłem zakażenia. Mimo to ustawodawca wart. 2 pkt 21 przywoływanej ustawy, definiując osobę podejrzaną o zakażenie, nie traktuje o osobie, uktórej nie występują objawy zakażenia ani choroby zakaźnej, która miała jednak kontakt ze źródłem zakażenia, a charakter czynni ka zakaźnego i okoliczności kontaktu uzasadniają podejrzenie zakażenia – co byłoby tożsame ze stycznością – a o styczności ze źródłem zakaże nia wsytuacji, gdy charakter czynnika zakaźnego i okoliczności styczności uzasadniają podejrzenie zakażenia. Tymczasem, jak już wskazano powyżej, ustawodawca konstruując definicję zamieszczoną wart. 2 pkt 25 przywoływanej ustawy, nie przewid

ział styczności, wlegalnym tego słowa znaczeniu, która nie zagrażałaby przeniesieniem biologicznych czynników chorobotwórczych. wkonsekwencji art. 2 pkt 21 in fine ustawy ochorobach zakaźnych stano wi przykład typowego superfluī legislacyjnego.

Katalog osób podlegających kwarantannie, wska zany wart. 2 pkt 12 ustawy o chorobach zakaźnych, rozszerzony został wart. 34 ust. 2 ustawy przewidu jącym, że osoby, które były narażone na chorobę zakaźną lub pozostawały wstyczności ze źródłem biologicznego czynnika chorobotwórczego, a nie wykazują objawów chorobowych, podlegają obow iązkowej kwarantannie lub nadzorowi epidemiologicznemu, jeżeli tak postanowią organy inspekcji sanitarnej przez okres nie dłuższy niż 21 dni, licząc od dnia następującego po ostatnim dniu odpow iednio narażenia albo styczności. Osoby wskazane wcytowanym art. 34 ust. 2 ustawy o chorobach zakaźnych to, jak się wydaje, osoby zdefiniowane wprzywoływanym wcześniej art. 2 pkt 21, a więc osoby podejrzane o zakażenie. Co istotne, osoby te, podlegają obowiązkowej kwarantannie lub nadzoro wi epidemiologicznemu tylko, jeżeli tak postanowią organy inspekcji sanitarnej. wprzypadku osób obe jmowanych kwarantanną z uwagi na styczność ze źródłem biologicznego czynnika chorobotwórcze go (np. współpracownikiem lub członkiem rodziny, u którego stwierdzono zakażenie koronawirusem) brak jest zatem takiego automatyzmu jak wprzypad ku osób przekraczających granicę i wjeżdżających do Polski. Pierwsza grupa osób objęta zostaje bow iem kwarantanną na mocy indywidualnie wydanej decyzji organów inspekcji sanitarnej, druga zaś gru pa na mocy przepisów.

Osoba objęta kwarantanną wzwiązku z zapobie ganiem, przeciwdziałaniem lub zwalczaniem COVID-19, niezależnie od tego, jakie jest źródło obowiązku kwarantanny – awięc zarówno osoba, na którą właściwy organ nałożył obowiązek kwarantanny lub która takim obowiązkiem objęta jest z mocy prze pisów prawa – powinna liczyć się ztym, że wrazie stwierdzenia naruszenia przez nią obowiązku kwarantanny, zostanie ukarana karą pieniężną wkwocie do 30 tys. zł. Zgodnie z art. 15zzzn ust. 1 ustawy zdnia 2 marca 2020 r. oszczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem izwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. poz. 374), zwanej dalej „specustawą koronawiru sową”, taką administracyjną karę pieniężną nakłada, wdrodze decyzji, państwowy powiatowy inspektor sanitarny. Naturalnym jest więc pytanie, na czym po lega obowiązek kwarantanny i jakiego zachowania ustawodawca wymaga od osoby objętej kwarantan ną.

Przede wszystkim osobie objętej kwarantanną za kazuje się opuszczania miejsca kwarantanny, chyba że odpowiednio dana osoba wymaga hospitalizacji albo organ inspekcji sanitarnej postanowi inaczej (art. 34 ust. 4 pkt 2 ustawy ochorobach zakaźnych). Oprócz zakazu opuszczania miejsca kwarantanny, na osobę podlegającą kwarantannie nałożono także na kaz zainstalowania aplikacji mobilnej, która umożliwia weryfikację obowiązku pozostawania wmiejscu kwarantanny. Nakaz ten wynika z art. 7e ust. 1 specustawy koronawirusowej, który stanowi, że osoba podlegająca na podstawie przepisów ozapob ieganiu oraz zwalczaniu zakażeń ichorób zakaźnych u ludzi obowiązkowej kwarantannie wzwiązku zpodejrzeniem zakażenia wirusem SARS-CoV-2 in staluje na swoim urządzeniu mobilnym udostępnione przez ministra właściwego do spraw informatyzacji oprogramowanie służące do potwierdzania real izacji obowiązku przestrzegania kwarantanny oraz używa go do potwierdzania realizacji tego obow iązku. Od nakazu instalacji tego oprogramowania przewidziano pewne wyjątki, nad czym nie będę się jednak pochylać wniniejszym opracowaniu. Ustawa o chorobach zakaźnych przewiduje ponad to wart. 5 ust. 1 pkt 3, że osoby przebywające na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej są obowiązane na zasadach określonych wustawie do stosowan ia się do nakazów i zakazów organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej służących zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń ichorób zakaźnych. Przepis ten, a wzasadzie wspomniane wnim wytyczne Państ wowej Inspekcji Sanitarnej, wydają się być jedyną podstawą do sankcjonowania zachowań osób obję tych kwarantanną polegających na organizowaniu wmiejscu kwarantanny spotkań towarzyskich (dla uproszczenia, aby nie wchodzić wkwestię ew. od powiedzialności za naruszenie zakazu zgromadzeń, przyjmijmy, iż wspotkaniu biorą udział dwie oso by). Wytyczne Głównego Inspektoratu Sanitarnego dla osób objętych kwarantanną (dostępne m.in. na stronie https://gis.gov.pl/aktualnosci/koronawi rus-co-trzeba-wiedziec-o-kwarantannie/) stanowią bowiem: „Nie spotykaj się z innymi osobami i nie zapraszaj ludzi do domu”. wkonsekwencji wytyczne te, wpołączeniu z dyspozycją art. 5 ust. 1 pkt 3 ust awy o chorobach zakaźnych, będą wiążące dla osób objętych obowiązkiem kwarantanny, a ich narusze nie skutkować może nałożeniem kary administracyjnej do 30 tys. zł – o ile uznamy za dopuszczalne izgodne zKonstytucją karanie zachowania narusza jącego nakaz lub zakaz przewidziany wwytycznych Państwowej Inspekcji Sanitarnej, o których mowa wart. 5 ust. 1 pkt 3 ustawy o chorobach zakaźnych, a więc waktach niemających charakteru źródeł pra wa powszechnie obowiązującego.

W tym miejscu warto przypomnieć wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 lipca 2003 r. wydany wsprawie o sygn. akt P 10/02 (OTK-A 2003, Nr 6, poz. 62), wktórego uzasadnieniu Trybunał stwierdza, że art. 54 k.w. – przewidujący, że „że kto wykracza przeciwko wydanym z upoważnienia ustawy przepisom porządkowym o zachowaniu się wmiejscach publicznych podlega karze” – nie może wżadnym wypadku stanowić podstawy do wymier zania grzywny za naruszenie jakichkolwiek innych przepisów, ustanowionych od 17 października 1997 r., jeżeli nie należą one do konstytucyjnego katalogu źródeł prawa powszechnie obowiązującego. zuwagi na ograniczone ramy niniejszego artykułu, zachęcam do lektury powyższego orzeczenia i samodzielnej oceny, na ile sformułowane tam tezy – odnoszące się wprost do wynikającej z art. 42 ust. 1 Konstytucji zasady wyłączności ustawy wsferze prawa karnego i definiowana czynów podlegających karze, co jed nak nie jest tożsame z odpowiedzialnością administracyjną – pozwalają na podważenie konstytucyjności art. 5 ust. 1 pkt 3 ustawy ochorobach zakaźnych. Analizując na koniec możliwość pociągnięcia do odpowiedzialności wykroczeniowej zarówno oso by objętej kwarantanną, która zaprasza do miejsca kwarantanny inne osoby, jak też osób odwiedzają cych taką osobę objętą kwarantanną, należy oprzeć rozważania na art. 116 § 1 k.w., który przewiduje, iż kto, wiedząc o tym, że (1) jest chory na gruźlicę, chorobę weneryczną lub inną chorobę zakaźną albo podejrzany o tę chorobę, (2) styka się z chorym na chorobę określoną wpunkcie 1 lub z podejrzan ym o to, że jest chory na gruźlicę lub inną chorobę zakaźną, (3) jest nosicielem zarazków choroby określonej wpunkcie 1 lub podejrzanym onosicielst wo, nie przestrzega nakazów lub zakazów zawartych wprzepisach o zapobieganiu tym chorobom lub o ich zwalczaniu albo nie przestrzega wskazań lub zarządzeń leczniczych wydanych na podstawie tych przepisów przez organy służby zdrowia, podlega karze grzywny albo karze nagany. Należy zwrócić uwagę, iż przepis ten odnosi się do osób mających świadomość, że są chore na chorobę zakaźną albo podejrzane o tę chorobę (§ 1), bądź też świadomie stykających się z chorym lub podejrzanym o bycie chorym na chorobę zakaźną (§ 2). Domniemanie racjonalności ustawodawcy i spójności systemu prawa skłania do nadania ww. określeniom „chory na chorobę zakaźną” oraz „podejrzany o chorobę zakaźną” znaczenia takiego jak to wynikające z definicji legalnych zawartych wustawie o choro bach zakaźnych. o ile pojęcie chorego użyte wart. 116 k.w. wydaje się oczywiste, o tyle problemów interpretacyjnych i trudności z „przyporządkowani em” do definicji z ustawy o chorobach zakaźnych nastręcza pojęcie „podejrzanego ochorobę zakaźną” (§ 1 pkt 1) oraz „podejrzanego o to, że jest chory na chorobę zakaźną” (§ 1 pkt 2). wmojej oce nie – z uwagi na represyjny charakter art. 116 k.w. i obowiązujący zakaz stosowania wykładni rozsze rzającej wodniesieniu do przepisów karnych oraz wykroczeniowych, a także przez wzgląd na prymat wykładni językowej nad celowościową – „podejrza nego o chorobę zakaźną” oraz „podejrzanego o to, że jest chory na chorobę zakaźną” należy utożsamiać z podejrzanym o chorobę zakaźną, o którym mowa wart. 2 pkt 20 ustawy o chorobach zakaźnych, anie z podejrzanym o zakażenie o którym mowa wart. 2 pkt 21 tegoż aktu.

Taka interpretacja pozwalałaby na wyłączenie odpowiedzialności wykroczeniowej wodniesieniu do osób objętych kwarantanną z mocy prawa (np. wzwiązku z przekroczeniem granicy przez tę osobę lub osobę, z którą zamieszkuje), jak też objętych kwarantanną na mocy decyzji wydanej przez organy inspekcji sanitarnej na mocy wart. 34 ust. 2 ustawy o chorobach zakaźnych (np. nakładanej na wszyst kich pracowników wsytuacji stwierdzenia zakażenia wirusem SARS-CoV-2 ujednego znich). Nawet jed nak, gdyby dokonać bardziej restrykcyjnej wykładni art. 116 § 1 pkt 1 i 2 k.w. i przyjąć, że „podejrzany o chorobę zakaźną” oraz „podejrzany o to, że jest chory na chorobę zakaźną” to wistocie nie tylko podejrzany o chorobę zakaźną, ale również pode jrzany o zakażenie, o którym mowa wart. 2 pkt 21 ustawy ochorobach zakaźnych, to itak poza zasięgi em hipotezy art. 116 § 1 pkt 1 i 2 k.w. pozostają osoby zdrowe, na które kwarantanna nakładana jest prewencyjnie na mocy powszechnie obowiązują cych przepisów, a nie indywidualnie adresowanych decyzji wydanych woparciu o art. 34 ust. 2 ustawy o chorobach zakaźnych. To zaś prowadzi do wnios ku, że naruszenie zakazu spotykania się zosobą objętą kwarantanną, niemającego oparcia wustawie, dodajmy, awynikającego jedynie zwytycznych iza leceń Głównego Inspektora Sanitarnego, wpewnych wypadkach będzie, a wkażdym razie powinno być, niekaralne na gruncie Kodeksu wykroczeń.

Powyższe rozważania mają charakter zupełnie teoretyczny, gdyż z oczywistych względów brak jeszcze orzecznictwa wtym zakresie. Wydaje mi się jednak, że obie zasygnalizowane „ścieżki” podważa nia odpowiedzialności – zarówno tej administracyjnej, jak iwykroczeniowej – warte są rozważenia.