jeszcze starszą kategorią seniorów (80 lat i więcej)2, często przewlekle chorych, a nawet niesamodzielnych, czyli wymagających stałego wsparcia w codziennych czynnościach życiowych. Jest to więc opieka niejednokrotnie bardziej uciążliwa, bardziej obciążająca fizycznie i psychicznie niż w przypadku małoletniego potomstwa. Opieka nad niesamodzielnymi seniorami przez pracowników z tzw. przedpola starości ponownie łączy się z kwestią płci, i to w dwóch aspektach. Z jednej strony, wiąże się z dłuższą średnią życia kobiet, a z drugiej strony, ze społecznymi oczekiwaniami, że także tymi pracami opiekuńczymi będą zajmować się kobiety. W Polsce prace opiekuńcze w domu nad najstarszymi i często niesamodzielnymi członkami rodziny wykonują więc kobiety z tzw. przedpola starości, czyli zwykle córki (rezygnujące lub ograniczające własną pracę zawodową) lub/i płatne opiekunki nienależące do rodziny (a będące często migrantkami z krajów uboższych). W ten sposób na tworzenie się srebrnej gospodarki (silver economy) – opisywanej przez J. Wawrzyniak (2015) jako zorientowanej na wykorzystywanie potencjału osób starszych – składa się też feministyczna perspektywa ekonomii opieki (Charkiewicz, Zachorowska-Mazurkiewicz 2009). Wyzwania srebrnej gospodarki na poziomie przedsiębiorstw są w istocie bardzo zbieżne z koncepcją zarządzania różnorodnością ze względu na wiek, bo wiążą się ze wszystkimi aspektami procesu kadrowego, jak również z troską o dostosowanie miejsca pracy do potrzeb i oczekiwań osób starszych, a także ze staraniem o tworzenie przyjaznego klimatu organizacyjnego dla osób starszych oraz z podejmowaniem walki z ageizmem. Ten ostatni problem, moim zdaniem, można uznać za dość słabo obecny w krajowym dyskursie publicznym lub za uznawany i traktowany jako wstydliwy – zarówno dla doświadczających tej przemocy, jak i dla 2 To właśnie ten wiek jest określany jako graniczy dla szacowania zapotrzebowania i pomocy dla osób starszych, co w literaturze z zakresu geriatrii jest mierzone za pomocą skal samodzielności ADL (Activites of Daily Living) i obejmuje ocenę takich czynności, jak: mycie, ubieranie, jedzenie, poruszanie się, kontrolowanie potrzeb fizjologicznych i samodzielność korzystania z toalety (szerzej zob. Mossakowska, Więcek, Błędowski 2012).
Praca, wiek i płeć w dobie płynnej nowoczesności
105