Jaaroverzicht 2019
118
Oorlogsgravenstichting
Jaaroverzicht 2019
Jaaroverzicht 2019
Foto cover: Nederlands Ereveld Menteng Pulo
1
2
Oorlogsgravenstichting
Nederlands Ereveld Menteng Pulo
Jaaroverzicht 2019
Inhoud Welkom
5
Terugblik 2019
11
Oorlogsgraven
35
Herdenkingen
59
Pelgrimsreizen
85
Uw steun
93
Over ons
99
Organisatie
101
Contact
111
3
4
Oorlogsgravenstichting
Theo Vleugels
Jaaroverzicht 2019
Beste lezer, Terugkijkend op 2019 zie ik een jaar waarin veel is gebeurd. Wij presenteerden met ‘Eerbewijs’ een verdere doorontwikkeling van onze 4 Mei
herdenking op Nationaal Ereveld Loenen. Wij zijn, samen met de Stichting Nationale Veteranenbegraafplaats Loenen, gestart met de werkzaam-
heden aan de veteranenbegraafplaats en het nieuwe multifunctionele
herdenkings- en educatiecentrum. Verderop in dit overzicht vindt u hier
een mooie fotoreportage van. Daarnaast werken we aan de tentoonstelling in het nieuwe gebouw en maken we plannen voor het educatieve werk
met vooral jonge mensen. Om aan deze ontwikkelingen een solide basis te geven, hebben wij een nieuwe toekomstvisie ontwikkeld. Toekomst
Een nieuwe toekomstvisie voor de Oorlogsgravenstichting was nodig. In 2021 bestaat onze stichting 75 jaar en wij realiseren ons dat herinneren
en herdenken in de nabije toekomst zal veranderen. Wij willen daar een duidelijk herkenbare rol in blijven spelen. Het beheer en onderhoud
van de Nederlandse oorlogsgraven wereldwijd en de herdenking van
de Nederlandse oorlogsslachtoffers blijft onze basis. Maar om nieuwe generaties te bereiken moeten we bij onze activiteiten genuanceerd durven kijken naar slachtoffers én daders. Hiermee kunnen we laten
zien hoe ingewikkeld het verlies van de vrede kan zijn, voor elk individu.
Daarmee kunnen onze erevelden meer zijn dan alleen begraafplaatsen. Het kunnen ‘oorden van bezinning’ worden voor jong én oud.
Zonder tekort te doen aan onze kerntaak gaan wij ons steeds meer
richten op educatie. De tentoonstelling die in het najaar van 2020 geopend wordt op Nationaal Ereveld Loenen is daar een heel mooi voorbeeld van. De ontwikkeling van onze herdenking op 4 mei zal daar in de komende jaren van kunnen getuigen.
5
6
Oorlogsgravenstichting
IndonesiĂŤ
Ook op de erevelden in IndonesiĂŤ zie je veranderingen. Naast de
Nederlandse bezoekers hebben wij in 2019 15.000 IndonesiĂŤrs mogen
verwelkomen. Mensen die belangstelling tonen voor onze gezamenlijke geschiedenis en graag meer willen leren over de bijzondere begraafplaatsen in hun land. Sovjet Ereveld
Een andere mijlpaal dit jaar was de vervanging van de eerste stenen op het Sovjet Ereveld in Leusden. Met steun van de Russische ambassade worden in de komende drie jaar alle stenen op dit bijzondere ereveld vervangen.
Dankzij het jarenlange onderzoek van Remco Reiding kunnen ook hiaten in de tekst op de stenen nu worden ingevuld en aangepast. Vooruit
Terwijl ik dit voorwoord schrijf, ligt bijna de hele samenleving stil als
gevolg van de Corona-pandemie. Een vooruitblik op 2020 is er een van
zorg en hoop. Zorg om de gezondheid van onze medewerkers en de vele
relaties op leeftijd. En hoop dat we hier doorheen komen en verder kunnen werken aan onze ambities om het werk van de Oorlogsgravenstichting toekomstbestendig te maken.
Tot slot wil ik graag al onze donateurs en vrienden bedanken voor hun steun. Dankzij deze steun kunnen wij ons werk blijven uitvoeren. Ik hoop dat u dit jaaroverzicht met belangstelling leest,
Theo Vleugels,
Algemeen directeur
Jaaroverzicht 2019
Theo Vleugels
Algemeen directeur
Militair Ereveld Grebbeberg
7
8
Oorlogsgravenstichting
Voordracht van jongeren tijdens Eerbewijs, 4 mei
Jaaroverzicht 2019
9
10
Oorlogsgravenstichting
Nederlandse Veteranendag
Jaaroverzicht 2019
Terugblik 2019 Voor de Oorlogsgravenstichting was 2019 een goed jaar. Dankzij de hulp van onze medewerkers, partners, vrijwilligers en donateurs hebben we weer veel voor elkaar gekregen. Hieronder geven we een aantal hoogtepunten. Nederlandse Veteranendag
Op 29 juni 2019 waren de medewerkers van de Oorlogsgravenstichting
en de Nederlandse Veteranenbegraafplaats Loenen aanwezig op de 15e editie van de Nederlandse Veteranendag. Ondanks de warmte was het weer een mooie en drukke dag met veel bezoekers aan onze stand op het Malieveld.
11
12
Oorlogsgravenstichting
Vrijwilligers van NLdoet
steken de handen uit de mouwen op Nationaal Ereveld Loenen
Op 15 maart 2019 werd Nationaal Ereveld Loenen klaargemaakt voor het voorjaar. Ondanks de regen meldde een groep enthousiaste vrijwilligers uit de omgeving zich in alle vroegte om ons te helpen. Het informatiecentrum werd gewit en de oude bomen en losse takken op het ereveld werden gesnoeid, opgeladen en versnipperd. Dankzij hun inzet zag het ereveld er weer keurig uit.
Jaaroverzicht 2019
13
14
Oorlogsgravenstichting
Grote belangstelling voor de erevelden in IndonesiĂŤ
In 2019 mochten wij ons opnieuw verheugen op een stijgend aantal bezoekers op de erevelden in IndonesiÍ. Naast ruim 4000 Nederlanders mochten we 15.000 Indonesische bezoekers verwelkomen. Deze foto’s tonen een kleine selectie hiervan.
Delegatie van het Korps Mariniers Koninklijke Marine legt een krans op Ereveld Kembang Kuning
Medewerkers van Indonesische ministerie van Nationale Gezondheid bezoeken Ereveld Ancol
Leerlingen van SMA Penang bezoeken Ereveld Pandu
Jaaroverzicht 2019
Polyglot Indonesia bezoekt Ereveld Kalibanteng
Erasmus Training Centre bezoekt Ereveld Menteng Pulo
Kommunitas Sahabat Heritage Bandung bezoekt Ereveld Pandu
De groep Extara bezoekt Ereveld Kalibanteng
15
16
Oorlogsgravenstichting
Aspirant-leden Minerva vertrouwde helpers in Loenen
Het is inmiddels een traditie geworden. Aan het begin van het
nieuwe studiejaar kwamen opnieuw 50 aspirant-leden van de Leidse
Studentenvereniging Minerva naar Nationaal Ereveld Loenen om ons een
week lang te helpen met het onderhoud van het ereveld. Tijdens het werk maakten zij ook kennis met de verhalen van de vele leeftijdgenoten die
hier begraven liggen en die hun leven hebben gegeven voor onze vrijheid. Wij hopen dat hun namen en verhalen hen altijd bijblijven. Nieuwe grafwijzer
Dankzij een schenking van de Stichting Vrienden van de Oorlogsgravenstichting is de grafwijzer op Nationaal Ereveld Loenen vernieuwd.
De grafwijzer vindt u bij het begin van het ereveld. Deze wijst u met een geprinte route de weg naar het graf dat u zoekt.
Jaaroverzicht 2019
Grafwijzer
17
18
Oorlogsgravenstichting
Nederlands Ereveld Candi
Jaaroverzicht 2019
Start digitalisering van ons archief
Na jaren van voorbereiding is in 2019 het eerste deel van de 180.000 per-
soonsdossiers van het archief van de Oorlogsgravenstichting gedigitaliseerd. Na de overdracht van de dossiers aan het Nationaal Archief in 2017 waren de bestanden lange tijd alleen te raadplegen op de leeszaal in Den Haag. Dit maakte, ook voor ons, het onderzoek tot een tijdrovende zaak. Met de
start van de digitalisering hebben wij vanaf 2020 weer volledig en digitaal
toegang tot de persoonsdossiers van alle Nederlandse oorlogsslachtoffers. Wij danken iedereen die door dit proces heeft moeten wachten voor hun geduld.
Wij danken het Prins Bernhard Cultuurfonds, Stichting Jurriaanse, Stichting
Zabawas, het Hendrik Muller Vaderlandsch Fonds en uiteraard het Nationaal Archief voor hun bijdrage aan dit project. Zonder hun steun was dit niet mogelijk geweest.
19
20
Oorlogsgravenstichting
Bouw veteranenbegraafplaats en multifunctioneel herdenkingsen educatiecentrum van start
Op 24 september startte de bouw van het herdenkings- en educatiecentrum op Nationaal Ereveld Loenen en de Nationale Veteranenbegraafplaats
Loenen (NVBL) die naast het ereveld komt te liggen. Het centrum biedt plaats aan een tentoonstelling over oorlogsslachtoffers en veteranen.
Tegelijkertijd dient het gebouw als uitvaartcentrum voor veteranen die ervoor kiezen begraven te worden op de veteranenbegraafplaats.
Seger van Voorst tot Voorst, voorzitter van de NVBL en Theo Vleugels onthulden gezamenlijk het bouwbord bij de begraafplaats.
De Nationale Veteranenbegraafplaats Loenen is een langgekoesterde wens van veel veteranen. Op deze begraafplaats kunnen straks veteranen - en
indien gewenst hun partners - begraven worden, maar ook uitgestrooid of bijgezet. De verwachting is dat de veteranenbegraafplaats en het
herdenkings- en educatiecentrum in het najaar van 2020 gereed zijn.
De officiĂŤle start van de bouw door Seger van Voorst tot Voorst en Theo Vleugels
Jaaroverzicht 2019
Impressie van de Nationale Veteranenbegraafplaats Loenen
21
22
Oorlogsgravenstichting
interview met seger van voorst tot voorst, voorzitter van de nationale veteranenbegraafplaats loenen (nvbl)
“ Er komt een veteranenbegraafplaats op een unieke plek en dankzij een unieke samenwerking�
Na een jarenlange voorbereiding begon in september de aanleg van de
Nationale Veteranenbegraafplaats Loenen en de bouw van een multifunctioneel herdenkings- en educatiecentrum. Inmiddels is het hoogste punt bereikt en wij verwachten de feestelijke opening in het najaar van 2020.
Jaaroverzicht 2019
Seger van Voorst tot Voorst is als voorzitter van de NVBL één van de trekkers van de Nationale Veteranenbegraafplaats. “Een aantal jaar
geleden werd ik benaderd door Robert Croll, voorzitter van het vfonds, met de vraag of ik de realisatie van de veteranenbegraafplaats op me
wilde nemen. Ik ben zelf de zoon van een veteraan, ik heb mijn dienstplicht vervuld (lichting 83-5) en ik ken veel veteranen en beroepsmilitairen waar ik in mijn dagelijkse praktijk veel mee van doen heb, dus daar hoefde ik niet lang over na te denken.
Ik stelde zelf een bestuur samen: Theo ten Haaf (vicevoorzitter), Nico
Geerts (secretaris), Jaap Hetebrij (penningmeester) en Pierette Gaasbeek
(lid). Toen Theo ten Haaf als militair attaché naar Washington vertrok werd hij opgevolgd door Fred Sotthewes. Onze ambtelijk secretaris is Fokko
Spoelstra. Samen met ons bestuur en alle andere betrokkenen ondervind
ik erg veel voldoening van dit werk. In de eerste negen maanden nadat we
begonnen zijn, hebben we al het geld bij elkaar kunnen brengen dat nodig is voor de begraafplaats en het multifunctionele gebouw. Na de selectie van alle architecten en ontwerpen zijn inmiddels de eerste resultaten van de bouw te zien.
Tussen de veteranenbegraafplaats en het ereveld wordt een multi-
functioneel gebouw geplaatst waarin zowel een aula voor de uitvaarten,
als een tentoonstelling worden gerealiseerd. Het is heel bijzonder dat we
zoiets kunnen realiseren op zo’n unieke plek. Het mooie van dit samenspel is dat het gebouw straks gebruikt wordt door twee partijen die elkaar
daarbij perfect aanvullen. De Oorlogsgravenstichting heeft een gebouw nodig omdat ze graag extra verdieping wil geven aan het ereveld en het bestaande gebouw daar niet geschikt voor is.
23
24
Oorlogsgravenstichting
De NVBL heeft belang bij een gebouw dat verder gaat dan alleen een aula. Een gebouw dat multifunctioneel inzetbaar is en waar het hele jaar door activiteiten plaatsvinden naast de begrafenissen.
In de tentoonstelling die in het gebouw komt, kijken we zowel naar het
verleden als naar het heden. We vertellen de verhalen van de slachtoffers
die begraven liggen op het ereveld, zowel uit de Tweede Wereldoorlog als
uit de meer recente conflicten, en leggen daarmee een link naar de hedendaagse missies en de ervaringen van nog levende veteranen. Daarnaast willen we in de toekomst nog aanvullende programma’s ontwikkelen
voor scholen. Hiervoor zoeken we aanvullende financiering. Ik hoop dat
kinderen hun ervaring op het ereveld meenemen in hun latere leven. Het centrum is voor mij geslaagd als blijkt dat mensen doordrongen worden van de boodschap die wij ze willen meegeven.
Het verbaasde mij wel dat er nog geen door de overheid aangelegde veteranenbegraafplaats was. Ons particuliere initiatief werd echter
wel door de verschillende overheden omarmd en ruimhartig financieel gesteund. Het belangrijkste is dat hij er komt, op een unieke plek en
dankzij een unieke samenwerking. We streven ernaar dat veel veteranen de veteranenbegraafplaats als hun laatste rustplaats zullen kiezen.
Ik verwacht dat we dit najaar een hele mooie opening krijgen en dat de Veteranenbegraafplaats uiteindelijk de status krijgt van een door rijkswege erkende nationale begraafplaats.�
Jaaroverzicht 2019
Seger van Voorst tot Voorst en Theo Vleugels
25
26
Oorlogsgravenstichting
Een tentoonstelling op maat
Een tentoonstelling ontwerpen in een multifunctioneel gebouw dat ook
als uitvaartcentrum moet dienen. Een tentoonstelling die bovendien een brug moet vormen tussen de verhalen van de slachtoffers op het ereveld en de veteranen die straks op de veteranenbegraafplaats begraven worden. Noem het gerust een uitdaging.
Toch is er inmiddels een bijzonder geslaagd ontwerp. Dit betekent dat
tentoonstellingsmaker Tinker Imagineers bezig is met de montage van veel visueel materiaal en dat ondertussen de tentoonstelling wordt
gebouwd. In het najaar van 2020 moet hij klaar zijn voor het publiek. In 2019 hebben we nauw samengewerkt met de families van de oorlogsslachtoffers die centraal staan in de tentoonstelling. Zes
nabestaanden vertellen in een deel van de tentoonstelling het verhaal van hun dierbare die tijdens de Tweede Wereldoorlog of daarna
(bijvoorbeeld in JoegoslaviĂŤ of Afghanistan) is omgekomen. In het
daarop volgende deel komen veteranen aan het woord, die zelf over hun missies vertellen. Dit laatste deel vindt u straks in de aula. De opnames met veteranen vinden in 2020 plaats. Een introductiefilm moet de
overgang van Tweede Wereldoorlog naar hedendaagse missies verder
ondersteunen. Zo geven wij de bezoeker mee dat behoud van vrede inzet van iedereen vergt. Van zowel burgers als militairen, tijdens de Tweede Wereldoorlog en daarna.
Jaaroverzicht 2019
JK
Impressie van de nieuwe tentoonstelling
27
28
Oorlogsgravenstichting
Rondleidingen Nationaal Ereveld Loenen en Militair Ereveld Grebbeberg Ieder ereveld is een schatkamer vol geschiedenis en persoonlijke
verhalen. Onze bevlogen rondleiders staan stil bij de graven en vertellen de verhalen die achter de stenen verborgen liggen. Loenen
Van maart tot en met oktober konden geïnteresseerden weer iedere eerste en laatste zondag van de maand meewandelen met één van onze gidsen
- Jan Heerze, Jan Maréchal, Loek Schreurs en Jakko Nieuwenhuis - langs de graven op Nationaal Ereveld Loenen. Grote belangstelling was er ook voor de extra themawandelingen ter gelegenheid van Open Monumentendag op 14 en 15 september.
Voor gezinnen met kinderen ligt nu ook een speciale jeugdroute op het ereveld. Vanuit de vraag ‘Ik wil weten wie je bent’ maken de kinderen in
ongeveer een half uur kennis met zeven van de verhalen die verscholen gaan achter de vele stenen en monumenten op het ereveld.
Jan Heerze
Teun Jordaan
Jaaroverzicht 2019
Grebbeberg
Op Militair Ereveld Grebbeberg heeft in 2019 weer een groot aantal scholieren een bezoek gebracht aan het ereveld en de kazemat.
Hierbij werden wij geholpen door onze vaste rondleiders Teun Jordaan en Ton Dijkstra. Afscheid
Eind 2019 hebben wij afscheid genomen van onze vaste gidsen Teun
Jordaan en Jan Heerze. Wij zijn hen ongelofelijk dankbaar voor hun be-
trokken inzet in de afgelopen tientallen jaren. Honderden jonge mensen
hebben dankzij hen kennis gemaakt met de verhalen op de Nederlandse erevelden. Zij ontvingen als dank beiden een gouden erespeld van de
Oorlogsgravenstichting uit handen van onze directeur, Theo Vleugels.
Wandelt u met ons mee? Wandelt u ook een keer met onze verhalenvertellers mee over Nationaal Ereveld Loenen? U bent in de periode april t/m oktober van harte welkom iedere eerste en laatste zondag van de maand om 11 uur bij de ingang van het ereveld. Ook geschikt voor families. Voor een rondleiding op Militair Ereveld Grebbeberg kunt u een mail sturen aan info@ogs.nl.
In Memoriam Jan Heerze Bij het ter presse gaan van dit boekje bereikte ons het verdrietige nieuws dat Jan Heerze op 17 maart 2020 is overleden. De Oorlogsgravenstichting heeft veel aan hem te danken. Ons hart is bij zijn vrouw Meta en zijn kinderen en kleinkinderen.
29
30
Oorlogsgravenstichting
interview met ton dijkstra, rondleider op militair ereveld grebbeberg
“ Ik probeer voor kinderen mijn verhaal visueel te maken door veel foto’s te gebruiken.”
Ton Dijkstra is één van de vrijwilligers die voor de Oorlogsgravenstichting
rondleidingen verzorgt op Militair Ereveld Grebbeberg. Door zijn ervaring en kennis weet hij iedere keer weer kinderen, maar ook volwassenen te boeien met zijn verhalen.
“Ik word als rondleider ingezet voor twee organisaties: voor het Cuneragilde
uit Rhenen geef ik rondleidingen aan groep 7 en 8 van de basisschool en voor
de Oorlogsgravenstichting aan leerlingen en volwassenen. Daardoor is er veel afwisseling in de aanpak van de rondleidingen.
Ik probeer voor kinderen mijn verhaal visueel te maken door veel foto’s te
gebruiken. Ik geef een graf een gezicht. Zij assisteren mij als hulpje door de
foto van de gesneuvelde soldaat naast de grafsteen omhoog te houden. De
kinderen vinden het ook spannend om bijvoorbeeld kazemat S17 en de gere-
construeerde loopgraaf, die in het bos achter het ereveld ligt, binnen te gaan. Bij volwassenen kan je dieper op de strijd en de politieke situatie ingaan, zeker als het militairen zijn. Als reservekapitein b.d. vind ik het erg leuk om met een peloton achter mij aan over het ‘slagveld’, achter het ereveld te lopen.
Het meeste indruk maken bij mij altijd de herbegrafenissen. Ik zorg er dan voor dat er kinderen van een basisschool bij aanwezig zijn. De militairen betrek-
ken heel nadrukkelijk de kinderen bij de herbegrafenis. Hoe die kinderen dan reageren en onder de indruk zijn, sommigen huilen zelfs. Soms worden zij ook door nabestaanden na afloop erbij betrokken.”
Jaaroverzicht 2019
31
32
Oorlogsgravenstichting
Thanbyuzayat War Cemetery
Jaaroverzicht 2019
Jan Ligthartschool uit Wapenveld adopteert vier geallieerde oorlogsgraven
Een mooie manier om kinderen kennis te laten maken met de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog is door de gebeurtenissen dichterbij te
brengen. De adoptie van een oorlogsgraf in de eigen gemeente helpt
daarbij. Zo adopteerden op 3 april 2019 de leerlingen van groep 7/8 van de Jan Ligthartschool uit Wapenveld vier oorlogsgraven. De leerlingen verdiepten zich in de verhalen van de mannen die er begraven liggen. De geallieerde vliegers kwamen om het leven toen hun vliegtuig, een
Engelse Halifax, op 3 april 1943 in de buurt neerstortte. Uit handen van
burgemeester Koops van de gemeente Heerde ontvingen de leerlingen het adoptiecertificaat van de Oorlogsgravenstichting. Ook legden ze bloemen bij de vier graven en waren ze twee minuten stil ter nagedachtenis aan deze vier dappere mannen.
33
34
Oorlogsgravenstichting
Gemeentelijke begraafplaats Rusthof (Amersfoort)
Jaaroverzicht 2019
Oorlogsgraven De basis van ons werk is van oudsher het beheer en onderhoud van de 50.000 Nederlandse oorlogsgraven over de hele wereld. Dit blijft een prachtige taak die onze medewerkers van de technische dienst en groenvoorziening met veel inzet en trots uitvoeren. Ook in 2019 hebben zij weer veel werk verzet om te zorgen dat de Nederlandse oorlogsslachtoffers ‘in eere mogen rusten’. Herbegrafenissen
Ons werk is nog iedere dag actueel en nog ieder jaar worden oorlogs-
slachtoffers herbegraven op één van de erevelden. In 2019 hebben wij de
stoffelijke resten van Andries Wagenaar, Rudolf Ruijs, Marius van Deursen, Gerrit van Brakel, Gerrit van Weerd en Jacob Geluk overgebracht naar Nationaal Ereveld Loenen.
Alle herbegrafenissen vinden plaats in samenwerking met de Bergingsen Identificatiedienst van de Koninklijke Landmacht.
35
36
Oorlogsgravenstichting
nederland In Nederland liggen naast de twee erevelden op de Grebbeberg en in
Loenen ruim tienduizend graven verspreid over begraafplaatsen in vrijwel iedere gemeente. Dit zijn naast Nederlandse graven ook graven van de
Gemenebest en geallieerde graven van onder meer Amerikanen, Belgen,
Fransen, Polen en Russen. Naast het reguliere onderhoud wordt ieder jaar een deel van deze graven gerenoveerd door onze medewerkers van de mobiele teams.
In 2019 werden renovatiewerkzaamheden uitgevoerd in Boxmeer,
Vlissingen, Rhoon, Eelde, Ter Apel, Bourtange, Middelburg, Roosendaal, Wassenaar, Schiedam, Delft en Willemstad.
Vlissingen
Boxmeer
Eelde
Eelde
Jaaroverzicht 2019
37
38
Oorlogsgravenstichting
De 103 van Loenen
In mei 2018 is de Bergings- en Identificatiedienst van de Koninklijke Landmacht (BIDKL) in samenwerking met de Oorlogsgravenstichting begon-
nen aan een poging de laatste 103 onbekende Nederlanders op Nationaal
Ereveld Loenen te identificeren. Inmiddels zijn 78 slachtoffers opgegraven, onderzocht in het BIDKL-laboratorium en is hun DNA opgenomen in de
databank. Van deze 78 zijn de eerste twaalf onbekenden geĂŻdentificeerd en zijn wij in afwachting van het antecedentenonderzoek. In 2019 is op het graf van Gerrit-Jan Leuvelink (E-1107) de eerste steen met naam gelegd. Van circa twintig slachtoffers is inmiddels duidelijk waarom het nooit eerder mogelijk was hun identiteit vast te stellen. Zij zijn in de oorlog
per abuis als Nederlander in de Duitse administratie opgenomen. Samen met de autoriteiten van hun land van herkomst wordt gekeken hoe hun stoffelijke resten naar hun vaderland kunnen terugkeren.
Jaaroverzicht 2019
Naast de afgeronde twaalf identificaties zijn er tientallen dossiers in onderzoek, meerdere veelbelovend. Consuls
Het grote aantal, veelal verspreid liggende oorlogsgraven, onderhouden wij samen met onze bijna 400 consuls, de door de burgemeester
aangestelde contactpersonen. Zij zijn voor ons een onmisbare schakel
met de gemeente. In 2019 verwelkomden wij twintig nieuwe consuls en namen afscheid van tweeëntwintig van hen. Als dank voor hun inzet en
goede zorgen heeft de Oorlogsgravenstichting hen een bronzen, zilveren of gouden erespeld uitgereikt. (1-4 jaar)
Pieter Baas (Vijfheerenlanden) Brons (5-9 jaar)
Johan de Vries (De Marne/Het Hogeland), Henk Bakker (Schagen), Hendrik
van der Molen (Leeuwarden), Barry Scherpenberg (Zederik/Vijfheerenlanden) Zilver (10-20 jaar)
Henny Bakker-Hamstra (Bedum/Het Hogeland), Kees Kruidhof (Eems-
mond/Het Hogeland), Minne Zwanenburg (Leeuwarden), Peter Roodschild (Vianen), Jacques Burema (Kerkrade), Laurens Dijkhof (Apeldoorn), Guido Totté (Hulst), IJsbrand van Slooten (Leidschendam-Voorburg), Jack Buijs (Nieuwegein), Jan Berkhout (Westland), Marinus Heldoorn (Zwolle) Goud (vanaf 21 jaar)
René van Iterson (Winsum/Het Hogeland), Wim Stolk (Nissewaard),
Jaap Koppenaal (Zuidplas), Jean de Kock (Altena), Coen Prenger (Altena), Jan Maas (Brielle)
39
40
Oorlogsgravenstichting
Jaaroverzicht 2019
Consuldag Tijdens de jaarlijkse Consul-contactdag bezochten onze consuls Amersfoort. Na een hartelijk onthaal op het stadhuis van Amersfoort door burgemeester Lucas Bolsius brachten onze consuls een bezoek aan het Sovjet Ereveld in Leusden en Nationaal Monument Kamp Amersfoort, waar zij door enthousiaste vrijwilligers werden rondgeleid. In de middag kreeg het gezelschap een stadswandeling door het prachtige oude centrum van Amersfoort. Met deze dag bedankt de Oorlogsgravenstichting jaarlijks alle consuls voor hun inzet voor het Nederlandse oorlogsgraf.
41
42
Oorlogsgravenstichting
Adopteer een graf Veel van de oorlogsgraven in Nederland worden nog regelmatig bezocht door nabestaanden. Veel andere graven echter niet, omdat er geen nabestaanden meer zijn. Omdat wij niet willen dat de mensen in deze graven vergeten worden, bieden wij de mogelijkheid aan ĂŠĂŠn van deze graven te adopteren. Als adoptant bezoekt u af en toe een graf en legt een bloem, bijvoorbeeld op een sterfdag of op 4 mei. Daarnaast kunt u ons helpen door het verhaal van het oorlogsslachtoffer te onderzoeken en te delen via onze verhalendatabase op de website. Aan adoptie zijn geen kosten verbonden. Ook in 2019 mochten wij weer nieuwe adoptanten verwelkomen. Heeft u interesse in het adopteren van een Nederlands oorlogsgraf? Stuur dan een mail naar info@ogs.nl en wij nemen contact met u op.
Jaaroverzicht 2019
Nationaal Ereveld Loenen
43
44
Oorlogsgravenstichting
Nederlands Ereveld Menteng Pulo
Jaaroverzicht 2019
45
46
Oorlogsgravenstichting
Start renovatie Sovjet Ereveld
Op het Sovjet Ereveld, naast begraafplaats Rusthof in Leusden, liggen
865 oorlogsslachtoffers uit de voormalige Sovjet-Unie begraven. In 2019 zijn wij in samenwerking met de stichting Sovjet Ereveld begonnen
met het vervangen van de stenen op deze begraafplaats. Waar nodig
worden de gegevens op de stenen aangepast met nieuwe informatie. De verbeteringen zijn mogelijk dankzij het onderzoek van de Amersfoortse onderzoeker Remco Reiding.
In november van het afgelopen jaar zijn de eerste 280 stenen op het
ereveld vervangen. Het is de bedoeling in de komende twee jaar ook alle
overige stenen te vervangen. Dit project is mogelijk dankzij steun van de Russische ambassade.
Jaaroverzicht 2019
graven in het buitenland Indonesië
Bijna 25.000 oorlogsslachtoffers hebben hun laatste rustplaats op één van
de zeven erevelden op Java, Indonesië. Op deze erevelden liggen Nederlandse en Indische slachtoffers. Mannen, vrouwen en kinderen die omkwamen in de Tweede Wereldoorlog of tijdens de Bersiap-periode en Nederlandse militairen die sneuvelden in de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog. Onthulling gedenkteken Koninklijke Landmacht
Op 5 maart 2019 onthulden Piet Hein Donner en commandant Landstrijdkrachten, luitenant-generaal Leo Beulen een gedenkteken op Nederlands Ereveld Menteng Pulo in Jakarta. Het monument is voor de 94 militairen van de Koninklijke Landmacht die geen graf of aanwijsbare laatste
rustplaats hebben. Deze militairen, van wie een zeer groot deel tot de 7 December divisie behoorden, kwamen om tijdens de Indonesische
onafhankelijkheidsoorlog in voormalig Nederlands-Indië, met name
tussen 1946 en 1949 en tijdens de daaropvolgende strijd om Nederlands Nieuw-Guinea tot 1962.
De onthulling van het monument gebeurde in het bijzijn van de
Nederlandse ambassadeur Rob Swartbol, de inspecteur-generaal der Krijgsmacht, luitenant-generaal Hans van Griensven, Theo Vleugels,
Robbert van de Rijdt, de defensieattache, kapitein ter zee Cor Kuiper en andere gasten en belangstellenden.
47
48
Oorlogsgravenstichting
Onthulling gedenkteken Koninklijke Landmacht
Jaaroverzicht 2019
49
50
Oorlogsgravenstichting
Werkbezoek In februari en maart brachten onze president, Piet Hein Donner en Theo Vleugels, algemeen directeur van de Oorlogsgravenstichting, een werkbezoek aan de zeven erevelden op Java en het United Nations Memorial Cemetery in Korea. Doel van deze reis was de inspectie van de erevelden en het onderhouden van de relaties in beide landen.
Jaaroverzicht 2019
51
52
Oorlogsgravenstichting
Aanleg wandelpad op Ereveld Menteng Pulo
Nieuwe brug op Ereveld Kalibanteng
Op Ereveld Ancol is de Hemelboom opgeknapt
Werkzaamheden op de erevelden Hier ziet u enkele van de dankzij uw steun uitgevoerde werkzaamheden.
Jaaroverzicht 2019
De fundamenten van de nieuwe vijver op Ereveld Ancol
Schilderen van de zitbanken in de Simultaankerk op Ereveld Menteng Pulo
Renovatie van het kruis van het Algemeen Monument op Ereveld Pandu
53
54
Oorlogsgravenstichting
Aanleg van een nieuw wandelpad op Nederlands Ereveld Kalibanteng
Werkzaamheden op de Nederlandse erevelden in IndonesiĂŤ In 2019 konden wij met de steun van de Vrienden van de
Oorlogsgravenstichting weer een aantal verbeteringen en renovaties
uitvoeren op de erevelden in IndonesiĂŤ. Op ieder ereveld is een verfcabine geplaatst waar de graftekens voortaan gespoten worden. Naast het
algemene onderhoud op de erevelden is op Ancol een pad naar het nieuwe paviljoen aangelegd en heeft de hemelboom een grondige opknapbeurt
gekregen. Op Candi is het kruis van het algemeen monument gerepareerd. Op Kalibanteng is een nieuwe loopbrug met wandelpad in gebruik
genomen. Op ieder ereveld is nu een rolstoel aanwezig voor bezoekers die minder goed ter been zijn. Wij danken ook de firma Go Tan voor de
schenking van enkele grasmaaiers en de aanleg van een vijver op Ancol.
Jaaroverzicht 2019
europa Jaarlijks brengen wij een inspectie- en onderhoudsbezoek aan de Nederlandse erevelden in Duitsland, Frankrijk, Oostenrijk, het Verenigd Konink-
rijk en Noorwegen. In 2019 zijn op de erevelden in Schotland, Düsseldorf,
Hamburg en Lübeck de graven gerenoveerd. Op de Nederlandse erevelden in Oslo en Orry La Ville zijn nieuwe informatieborden geplaatst.
Vervanging van de stenen op het ereveld in Düsseldorf
55
56
Oorlogsgravenstichting
Een bloem op een graf Een bloem op het graf van een vader, moeder, opa, oma, broer of zusje. Lang geleden gestorven, maar nooit vergeten. Die bloem
zegt ‘ik mis je’. Het is helaas niet voor iedereen mogelijk persoonlijk bloemen te brengen op een graf. Zeker niet als een graf zich aan de andere kant van de wereld bevindt.
De Oorlogsgravenstichting biedt nabestaanden daarom de moge-
lijkheid namens hen bloemen te leggen op een graf. Deze dienst is mogelijk op Militair Ereveld Grebbeberg, Nationaal Ereveld Loenen en de erevelden in Duitsland, Indonesië, Thailand, Hongkong,
Singapore, Korea en Thanbyuzayat in Myanmar (voormalig Birma). Op onze website kunt u eenvoudig bloemen bestellen via onze
verhalendatabase. Bij de graven waar dit mogelijk is, vindt u de
optie ‘Leg bloemen op dit graf’. Meer informatie vindt u op oorlogs-
gravenstichting.nl/bloemen.
Jaaroverzicht 2019
Bloemlegging op Nederlandse Ereveld Menteng Pulo
57
58
Oorlogsgravenstichting
Jaaroverzicht 2019
Herdenkingen Inmiddels 75 jaar na de Tweede Wereldoorlog is er nog geen dag geweest dat er niet ergens op de wereld gevochten werd. We moeten ons dus blijven realiseren hoe kwetsbaar onze vrede en vrijheid zijn. In Nederland doen we dat onder andere door op 4 mei en 15 augustus alle Nederlanders te herdenken die zijn omgekomen door oorlogsgeweld, waar ook ter wereld. Op andere momenten in het jaar staan wij stil bij de slachtoffers van specifieke gebeurtenissen of plaatsen.
59
60
Oorlogsgravenstichting
Jaaroverzicht 2019
Slag in de Javazee Op 27 februari 2019 herdachten wij samen met 22 nabestaanden en pelgrims bij het Karel Doorman-monument op Nederlands Ereveld Kembang Kuning in Surabaya de vele landgenoten die omkwamen tijdens de Slag in de Javazee. In aanwezigheid van de defensieattachĂŠ kapitein ter zee Cor Kuiper, de Nederlandse consul te Surabaya, Lily Jessica Tjokrosetio en een aantal leden van de Internationale Indische Club Surabaya, stonden wij stil bij de gebeurtenissen van 77 jaar geleden.
61
62
Oorlogsgravenstichting
4 mei
Op 4 mei herdenken Nederlanders over de hele wereld de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog en daarna. In Nederland doen wij dit op
Nationaal Ereveld Loenen en Militair Ereveld Grebbeberg: en in IndonesiĂŤ
op de Nederlandse erevelden Menteng Pulo (Jakarta) en Kembang Kuning (Surabaya). Daarnaast worden herdenkingen georganiseerd op de vele plekken elders in de wereld waar Nederlanders begraven liggen of worden herdacht.
Op Nationaal Ereveld Loenen stonden wij tijdens Eerbewijs stil bij
de gevolgen van oorlog, de impact daarvan op het leven van de slacht-
offers, hun nabestaanden en de generaties daarna. In deze herdenking stonden de getuigenissen en verhalen van mensen uit verschillende generaties centraal. Dank
Eerbewijs werd mogelijk gemaakt door het vfonds, Stichting Vrienden van de Oorlogsgravenstichting, Fleurop, Essie Fietsen en Monuta. Zonder hun steun was deze herdenking niet mogelijk geweest. Bedankt! Eerbewijs
Tijdens de herdenkingsceremonie op Nationaal Ereveld Loenen sprak
nabestaande Erik Ader over zijn vader dominee Bastiaan Ader. Leerlingen
van de Koninklijke Scholengemeenschap Apeldoorn vertelden in het bijzijn
van de nabestaanden over de dramatische gebeurtenissen van 13 april 1945 waarbij de families Braam, Smink en Brouwer vaders en zonen verloren.
Minister Ank Bijleveld van Defensie herdacht de levens van de militairen die in recente internationale missies hun leven verloren. Wij stonden in
deze ceremonie stil bij het verlies en de nalatenschap van de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog en conflicten daarna. Zangeres en pianiste
Jaaroverzicht 2019
Renee van Bavel zong het lied ‘De Echo’ dat ze schreef naar aanleiding van haar bezoek aan Indonesië en de verhalen over het werk van de Oorlogsgravenstichting. Na afloop van de ceremonie kregen alle bezoekers een bloem om op een graf te leggen.
Na de ceremonie konden bezoekers tijdens het zogenaamde Luisterbos
luisteren naar verschillende voordrachten. Remco Campert las het Lied Der Achttien Dooden van zijn vader Jan Campert voor bij de graven van zeven van deze achttien verzetsstrijders. Annelieke Bouwers zong het Indisch Onze Vader bij de zeven Indische kruizen op het ereveld en ten slotte
ontwikkelden jongeren in samenwerking met Theater Na de Dam een indrukwekkende voorstelling die zij op 4 mei opvoerden.
Minister van Defensie Ank Bijleveld en ridder in de Militaire Willemsorde majoor De Ruiter op 4 mei op Nationaal Ereveld Loenen
63
64
Oorlogsgravenstichting
Jaaroverzicht 2019
4 mei, Nationaal Ereveld Loenen Eerbewijs
65
66
Oorlogsgravenstichting
De Echo Het klinkt door in de strengheid van de moeder die geleerd heeft hoe honger smaakt Door in de dromen van de vader die nog steeds onrustig slaapt Door in de buikpijn van de dochter die daarvan de reden niet weet In de te harde lach van de zoon die daar thuis geen ruimte voor kreeg Hoeveel generaties klinkt het door Hoeveel generaties duurt een oorlog voort Nog zoveel levens, zoveel tijd Voordat de echo van het laatste schot verdwijnt Het klinkt door in het verhaal van een opa vol trots en heldendaad Door in het zwijgen van een oma omdat zij heeft gedanst met het kwaad In de harde grap van de jongen die niet weet waar het over gaat Door in de gedachten van de jonge vrouw die zich voor haar land schaamt Hoeveel generaties klinkt het door Hoeveel generaties duurt een oorlog voort Nog zoveel levens, zoveel tijd Voordat de echo van het laatste schot verdwijnt En toch En nog Is er ergens nu een kind Waarbij het weer opnieuw begint
tekst / muziek: Renee van Bavel
Jaaroverzicht 2019
Renee van Bavel
67
68
Oorlogsgravenstichting
Jaaroverzicht 2019
4 mei, Militair Ereveld Grebbeberg Om 8 uur ’s avonds is het doodstil op Militair Ereveld Grebbeberg. De vele aanwezigen staan stil bij alle militairen die voor het koninkrijk gevallen zijn tijdens de meidagen 1940 en daarna. Traditiegetrouw wordt deze herdenking bijgewoond door prinses Margriet en mr. Pieter van Vollenhoven.
69
70
Oorlogsgravenstichting
Militair Ereveld Grebbeberg
Jaaroverzicht 2019
71
72
Oorlogsgravenstichting
4 mei IndonesiĂŤ Op de erevelden Menteng Pulo (Jakarta) en Kembang Kuning (Surabaya) kwam de Nederlandse gemeenschap bij elkaar voor dodenherdenking waarbij jong en oud gezamenlijk de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog en de daaropvolgende Indonesische onafhankelijkheidsoorlog herdachten.
Jaaroverzicht 2019
73
74
Oorlogsgravenstichting
Calgary
Mill Hill, Londen
Singapore
Jaaroverzicht 2019
4 Mei Internationaal In de hele wereld staan Nederlanders stil bij de slachtoffers die gevallen zijn tijdens de Tweede Wereldoorlog of daarna. Zij doen dit op oorlogsbegraafplaatsen of bij monumenten en andere herinneringsplekken. Op deze pagina ziet u een impressie van deze herdenkingen.
Singapore
Hamburg
Sachsenhausen
75
76
Oorlogsgravenstichting
15 augustus Waar in Europa de vrede weerkeerde op 5 mei 1940 eindigde de Tweede Wereldoorlog pas formeel op 15 augustus met de capitulatie van Japan. Dit belangrijke moment herdenken wij nog ieder jaar op de Nederlandse erevelden Menteng Pulo en Kembang Kuning in IndonesiĂŤ, op Kanchanaburi War Cemetery in Thailand, Thanbyuzayat War Cemetery in Myanmar en bij het
Fotografie Ilvy Njiokiktjien en Lotte Koster
Indisch Monument in Den Haag.
IndiĂŤ Herdenking in Den Haag
Jaaroverzicht 2019
Herdenking op Ereveld Menteng Pulo
77
78
Oorlogsgravenstichting
interview lisette mattaar, directeur vfonds
(nationaal fonds voor vrede, vrijheid en veteranenzorg)
“We blijven met elkaar verbonden” In oktober 2019 trad Lisette Mattaar aan als directeur van het vfonds.
Helaas voor de Oorlogsgravenstichting betekende dit ook haar vertrek uit de raad van toezicht. Lisette vertelt over haar doelen voor het vfonds en blikt terug op haar betrokkenheid bij de Oorlogsgravenstichting.
“Kort voor ik mij aansloot leerde ik Theo Vleugels en Hélène Briaire kennen. De energie waarmee de Oorlogsgravenstichting zich inzet en de vernieu-
wende manier waarop het onderwerp overgebracht wordt op publiek spraken mij direct aan. Daarnaast voel ik me persoonlijk betrokken bij de missie die de stichting uitdraagt, omdat mijn oma aan vaders kant begraven ligt op een van de erevelden in Indonesië. De plannen voor de bouw van het
herdenkings- en educatiecentrum waren de directe aanleiding voor mij om aan te sluiten.
De manier waarop de Oorlogsgravenstichting de herinnering aan oorlogsslachtoffers van toen en nu in leven houdt is uniek en waardevol. Door de
gezamenlijke verhalen van oorlogsslachtoffers te koppelen aan de fysieke plek wordt een compleet beeld gegeven van wat zich destijds heeft afgespeeld. Ook de aandacht voor latere (vredes)missies loopt heel natuurlijk.
De rol die Nederland speelt op het gebied van vrede en veiligheid wereldwijd wordt bijvoorbeeld heel mooi belicht in de nieuwe tentoonstelling.
Deze geschiedenis, het belang van herinneren en herdenken en het besef
dat vrede en vrijheid geen vanzelfsprekendheid zijn is ook een boodschap die het vfonds uitdraagt.
Ik ben mijn werk bij het vfonds begonnen in een bijzonder jaar, namelijk
het jaar waarin Nederland 75 jaar vrijheid viert. Dat is enerzijds instappen
op een rijdende trein, en anderzijds is het de kunst om een duidelijke visie
te hebben op de periode hierna. Wat is nu, juist na 75 jaar vrede en vrijheid,
Jaaroverzicht 2019
de rol die het vfonds kan hebben wat betreft maatschappelijke relevantie? Onze partners spelen hierin een sleutelrol. Wij hebben als vfonds de luxe
dat we mooie initiatieven mogen financieren. Die zijn alleen mogelijk door de inzet van partners. Die partnerships willen we in de toekomst beter
invullen. Door hen financieel te steunen, bij te dragen aan hun bekendheid, maar ook door een verbindende rol te spelen. Het vfonds heeft veel
overzicht waardoor het makkelijk is verbanden te leggen en hen via de juiste netwerken verder te helpen. Zo kunnen we samen werken aan een vrije en vreedzame samenleving.
Hoewel het me betreurt om uit de raad van toezicht te stappen, blijven
we zeker met elkaar verbonden. Zo neem ik in februari 2020 deel aan de
inspectiereis naar Indonesië. Ik ben erg benieuwd naar de diversiteit van de
slachtoffers op de erevelden. Ook zullen we het ereveld bezoeken waar mijn oma begraven ligt. Verder zal de rol van Nederland in Nederlands-Indië en
het komende onderzoek daarnaar door het NIOD waarschijnlijk een belangrijke rol spelen. Het belooft dus een indrukwekkende reis
te worden met een bijzonder gezelschap. Onder hen veel vete-
ranen, waar ik als directeur van vfonds veel mee te maken heb.”
79
80
Oorlogsgravenstichting
In 2019 was de Oorlogsgravenstichting aanwezig bij de volgende herdenkingen:
19 januari - Loenen
Tarakan herdenking op Nationaal Ereveld Loenen 28 januari - Amsterdam
Nationale Holocaust Herdenking 27 februari - Wassenaar
Herdenking Franse commando’s 8 maart - Apeldoorn
Herdenking Woeste Hoeve 9 april - Amersfoort
Herdenking fusillade 77 Sovjetsoldaten Kamp Amersfoort 13 april - Amstelveen Dauchau herdenking 13 april - Nunspeet
Jubileumbijeenkomst Vereniging Kinderen Verzetsdeelnemers 1940-1945 19 april - Amersfoort Kamp Amersfoort
25 april - Den Haag
ANZAC Day Herdenking op de begraafplaats Westduin 29 april - Sandbostel
74e dag bevrijding krijgsgevangenkamp Stalag XB 4 mei - Loenen
Herdenking van alle Nederlandse oorlogsslachtoffers op Nationaal Ereveld Loenen 4 mei - Amsterdam
Nationale Herdenking op de Dam 4 mei - Soesterberg
Herdenking van de gesneuvelden van de Koninklijke Luchtmacht 4 mei - Den Helder
Herdenking van de gesneuvelden van de Koninklijke Marine en de Koopvaardij
Jaaroverzicht 2019
4 mei - Rhenen
Herdenking gevallen militairen op het Militair Ereveld Grebbeberg 9 mei - Amersfoort
Herdenking Russisch Ereveld 10 mei - Den Haag
Herdenking gesneuvelde militairen Slag om de Residentie 17 mei - Kapelle
Herdenking Franse Gevallenen op Frans Militair ereveld 21 mei - Rhenen
2e Pinksterdagherdenking 8 R.I. 1940 26 mei - Margraten
Memorial Day Herdenking op het Amerikaanse ereveld 10 juni - Rhenen
2e Pinksterdagherdenking 8 R.I. 1940 4 augustus - Rhenen
Herdenking Korps Nationale Reserve bij Landstormmonument “Als ’t moet” 15 augustus - Den Haag
Herdenking capitulatie van Japan bij Indisch monument 25 augustus - Arnhem
Herdenking Japanse Vrouwenkamp 31 augustus - Arnhem
Herdenking Birma-Siam en Pakan Baroe spoorweg 7 september - Roermond
Herdenking Nationaal Indië Monument Roermond 8 september - Vught
Herdenking Kamp Vught
13 september - Natzweiler
Herdenking slachtoffers concentratiekamp Natzweiler-Struthof 17 september - Arnhem
Herdenking Airbornemonument en Bridge to Liberation Experience
81
82
Oorlogsgravenstichting
5 oktober - Den Haag
Herdenking en stille gang Oranjehotel 11 november - Den Haag
Remembrance Day op de begraafplaats Westduin 18 november - Ysselsteyn Volkstrauertag
18 november - Berlijn Volkstrauertag
7 december - Schaarsbergen
‘7 December’-herdenking Schaarsbergen
Jaaroverzicht 2019
Nederlands Ereveld Ancol
83
84
Oorlogsgravenstichting
Nederlands Ereveld Kalibanteng
Jaaroverzicht 2019
Pelgrimsreizen Het bezoek aan het graf van een in de oorlog omgekomen vader, moeder, broer, zus, opa of oma helpt in de verwerking van het verlies van deze geliefde. Dit is echter niet altijd vanzelfsprekend wanneer dit graf zich aan de andere kant van de wereld bevindt in IndonesiĂŤ, Thailand of Myanmar. Om deze reis voor nabestaanden, vaak op gevorderde leeftijd, mogelijk te maken organiseert de Oorlogsgravenstichting ieder jaar diverse pelgrimsreizen. Tijdens deze pelgrimsreizen bezoeken nabestaanden onder begeleiding
van een geestelijk verzorger en een arts de erevelden op Java waar zij na een intieme herdenking de gelegenheid krijgen bloemen te leggen bij de graven van hun geliefden. Daarnaast is er ook gelegenheid tot het bezoeken van plaatsen die belangrijk zijn geweest tijdens de Tweede
Wereldoorlog of die herinneren aan vroeger. Hierbij staat voortdurend
de balans centraal tussen beleving, herdenking en reflectie. Deze reizen worden mogelijk gemaakt dankzij de steun van het vfonds.
De geplande pelgrimsreis naar Thailand en Myanmar heeft door omstandigheden niet in november 2019, maar in januari 2020 plaatsgevonden. Duitsland en Oostenrijk per trein
Familieleden van oorlogsslachtoffers die in Duitsland zijn omgekomen,
kunnen ook een bezoek brengen aan een graf of gedenkplaats in Duitsland of het Nederlands Ereveld Salzburg in Oostenrijk. De Nederlandse Spoorwegen en Deutsche Bahn maken deze reis mogelijk.
85
86
Oorlogsgravenstichting
Pelgrimsreizen 2019 In 2019 zijn twee groepen pelgrims met ons naar IndonesiĂŤ gereisd. De eerste groep bezocht de erevelden in Surabaya en Jakarta, de tweede groep de erevelden in Semarang en Bandung.
Jaaroverzicht 2019
87
88
Oorlogsgravenstichting
interview bep nienkemper (72), ging als pelgrim naar de graven van haar grootmoeder en oom in Semarang
“We hadden al snel contact met elkaar; omdat we allen met hetzelfde doel deze reis maakten” Ik maakte deze reis om mijn grootouders en mijn oom te herdenken op de erevelden Kalibanteng in Semarang en de erevelden Leuwigajah en Pandu in Bandung. Heel bijzonder om alle drie deze plekken te kunnen bezoeken in één reis.
“In Semarang bezocht ik op ereveld Kalibanteng het graf van mijn
grootmoeder Anna Maria Nienkemper-Maas. Zij overleed in 1944 in kamp Lampersari. Haar man Egbert Nienkemper was één van de slachtoffers
van de zeetransporten; hij raakte vermist bij de torpedering van de Junyo
Maru. Hem heb ik herdacht bij het monument voor de slachtoffers van de
zeetransporten op ereveld Leuwigajah in Bandung. Hun zoon, die eveneens Egbert heette, vocht in het Koninklijk Indisch Leger (KNIL) bij Lembang
en Kalidjati. Hij zat in het verzet in Bandung en kwam in de Soeka Miskin gevangenis, waar hij gemarteld werd. Van daar is hij doorgestuurd naar krijgsgevangenkamp Soengei Geron in Palembang, waar hij overleed. Hij ligt begraven op ereveld Pandu in Bandung.
Ik vond het best spannend om deze reis alléén te maken, maar dat was snel
over. Binnen de groep hadden we al snel contact met elkaar; omdat we allen
met hetzelfde doel deze reis maakten: de in Indië omgekomen familieleden herdenken en familieverhalen delen. Ik heb mijn grootouders en oom nooit gekend, omdat ik na de oorlog ben geboren. Maar ik heb wel het grote
verdriet van mijn vader gevoeld omdat hij zijn hele familie verloren heeft.
Jaaroverzicht 2019
Hij praatte hier nooit over. Dit ervaarde ik op Pandu bij het graf van zijn
broer, mijn oom, waar ik naar vernoemd ben. Robbert van de Rijdt, directeur Oorlogsgravenstichting IndonesiĂŤ, stond meteen naast mij om steun te bieden. Ik heb ook fijne gesprekken gehad met de andere pelgrims en begeleiders.
Het fijne van deze reis was dat het programma na de ernst van de bezoeken aan de erevelden ook een mooie afleiding gaf door ontspanning met de vele mooie excursies.
Voor de reisleiding, Krista Fernhout, Nynke Klaassens, Arend Altena en
Particia Kerger, heb ik grote waardering. Het is een flinke klus om een grote groep reizigers, met rollators e.d. iedere keer op tijd te verplaatsen en dat liep erg goed. Mijn complimenten voor de Oorlogsgravenstichting!�
De familie van Bep voor de oorlog
89
90
Oorlogsgravenstichting
Tijdloos Is het te laat je postuum de voeten te zalven vol blaren je schotwonden te verzorgen de stokslagen op je rug te balsemen je dagen vast te houden tegen depressie Bij je te waken bij zware uitputtende ziekte tegen je te fluisteren dat er andere dagen komen dat je dagen, weken tegen mij aan mag wenen voor het onmachtige, de vernedering, de wanhoop geen enkele veilige plek voor jou‌vele jaren Is het te laat om aan je te vragen je diepste pijn met mij te delen opdat ik een beetje mee mag dragen het jou aangedane, onvoorstelbare Want je mond zegt niet veel over die tijd maar je ogen vertellen de verhalen en de wind en de bomen weten wat een mens een ander mens aan kan doen Dankbaar zijn voor wie we gekend mochten zonen, dochters, zussen, broers, moeders en vaders heldhaftige strijders die voor ons opkwamen en leven gaven Onvermoede vrienden, die opeens waren uit het niets je hand vasthielden Mogen wij nu, vandaag en vele dagen Eren en danken, gedachten geven in stilte aan hen die tijdloos door onze zielen vliegen Gedicht: Iris van Haaren
Jaaroverzicht 2019
Nederlands Ereveld Menteng Pulo
91
92
Oorlogsgravenstichting
Jaaroverzicht 2019
Uw steun Veel van de activiteiten en projecten in dit jaaroverzicht kwamen tot stand dankzij de steun van donateurs, schenkingen, legaten en bijdragen van fondsen en stichtingen. Zonder deze steun kunnen wij ons werk niet doen. En deze steun wordt steeds belangrijker. Schenkingen in 2019
In 2019 ontvingen wij € 76.006 aan bijdragen en schenkingen. In 2019 zijn twaalf legaten en nalatenschappen ontvangen met een totaalbedrag van
€ 429.049. Aan steun van fondsen, stichtingen en bijzondere schenkingen (schenkingen met een bestemming) is € 199.445 ontvangen.
De Stichting Vrienden van de Oorlogsgravenstichting heeft een bedrag van € 73.016 aan bijdragen en schenkingen ontvangen. De opbrengst collectebussen op de erevelden in Nederland en Indonesië bedroeg € 8.347.
Dankzij deze giften en bijdragen kan de Oorlogsgravenstichting pelgrimsreizen uitvoeren, bloemleggingen verzorgen, een nieuwe grafwijzer
aanschaffen en zeven rolstoelen op de erevelden in Indonesië en bij-
zondere projecten zoals Eerbewijs uitvoeren. Wij zijn iedereen heel erg dankbaar voor hun steun. Steun Ons
Draagt u het werk van de Oorlogsgravenstichting een warm hart toe?
Dan kunt u ons op verschillende manieren steunen. U bepaalt zelf wat het beste bij u past.
93
94
Oorlogsgravenstichting
Word Donateur
Als donateur steunt u de Stichting Vrienden van de Oorlogsgravenstichting met een structurele jaarlijkse bijdrage aan de projecten van de Oorlogsgra-
venstichting. Aanmelden doet u eenvoudig op onze website of door middel van het kaartje in dit jaaroverzicht. Een gift of eenmalige donatie
Een andere manier om het werk van de Oorlogsgravenstichting te steunen
is door middel van een eenmalige of periodieke gift. Meer informatie en de mogelijkheid om via iDEAL te doneren vindt u op onze website. Giften uit het buitenland
Om onder gunstige belastingvoorwaarden te kunnen schenken vanuit
andere Europese landen gelden speciale afspraken. Wij zijn op dit moment hard bezig om hier als stichting voor in aanmerking te komen. Houd onze website in de gaten voor meer informatie.
Nalaten: Oorlogsgravenstichting in uw testament
U kunt ook na uw leven iets blijvends betekenen voor het werk van de Oorlogsgravenstichting. Via onze vriendenstichting kunt u specifieke
projecten of het algemene werk van de Oorlogsgravenstichting opnemen in uw testament.
Stichting Vrienden van de Oorlogsgravenstichting
Deze stichting heeft tot doel ervoor te zorgen dat alle donaties, giften en
legaten die zij ontvangen voor 100% ten goede komen aan het werk en de
activiteiten van de Oorlogsgravenstichting, zoals de realisatie van projecten die gericht zijn op het verzamelen en delen van de verhalen van de Nederlandse oorlogsslachtoffers. Het onbezoldigde bestuur van deze stichting ziet erop toe dat alle bijdragen goed worden besteed.
Jaaroverzicht 2019
Stichting Vrienden van de Oorlogsgravenstichting is een zogenoemde Culturele Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI) en wordt door de
Belastingdienst gerekend tot de Culturele Goede Doelen. Welke vorm u ook kiest, iedere gift is fiscaal aftrekbaar.
U kunt uw bijdrage in één keer schenken, of deze verspreiden over meer jaren. Kiest u voor een periodieke schenking van minimaal vijf jaarlijkse
termijnen, dan is dat fiscaal extra voordelig; deze schenking is namelijk
volledig aftrekbaar en bij een culturele ANBI mag u uw schenking bij het
berekenen van de aftrek met 25% verhogen (tot een maximum van € 1250). Meer informatie vindt u op de website van de Belastingdienst.
Informatie over de verschillende manieren waarop u ons kunt steunen vindt u op onze website: www.oorlogsgravenstichting.nl/steunons.
95
96
Oorlogsgravenstichting
interview met tony van diepenbrugge, voorzitter van de stichting vrienden van de oorlogsgravenstichting
“Ik hoop dat we over 25 jaar de herdenkingscultuur levendig hebben kunnen houden” Tony van Diepenbrugge (luitenant-generaal b.d.) maakte zo’n tien jaar deel uit van de raad van toezicht van de Oorlogsgravenstichting. In 2019 volgde hij Berend-Jan van Voorst tot Voorst op als voorzitter van de Stichting
Vrienden van de Oorlogsgravenstichting. Hij vertelt over zijn betrokkenheid en dromen voor de organisatie.
“De vriendenstichting is een goede aanvulling op het werk van de Oorlogs-
gravenstichting. Wij realiseren in samenwerking met de Oorlogsgravenstich-
ting projecten die niet voor subsidie door Binnenlandse Zaken in aanmerking komen. Voorbeelden van deze projecten, zijn het op een bijzondere manier vorm geven van herdenken, het realiseren van tentoonstellingen alsmede documentatie en educatie van de jeugd over oorlog en vrede. Momen-
teel heeft onze stichting 1700 Vrienden en ons doel is om dit aantal uit te
breiden. Ik ben verheugd dat het bestuur is aangevuld met twee financieel
goed onderlegde personen, namelijk Paul van Heekeren en Willem den Beer
Poortugael. Een goed financieel fundament zorgt voor blijvende continuïteit in de toekomst.
De reden waarom ik mij inzet voor het belang van de Oorlogsgravenstichting is dat ik zelf tijdens verschillende missies heb ervaren hoe verwoestend
oorlog in het leven van mensen is of kan zijn. Van invloed is ook dat mijn vader en opa drie jaar krijgsgevangenen waren en mijn schoonvader
in een Japans interneringskamp op jonge leeftijd zijn moeder verloor.
Jaaroverzicht 2019
De Oorlogsgravenstichting is er voor mensen die oorlog aan den lijve
hebben meegemaakt of nabestaande van een oorlogsslachtoffer zijn en onze steun nodig hebben. Daarnaast is het van toenemend belang dat
de samenleving zich ervan bewust is dat de afwezigheid van oorlog niet vanzelfsprekend is en ons aller inspanningen vraagt.
Het meest ingenomen ben ik met onze bijdrage aan de 4 mei herdenking
die uitgebreid kan worden vormgegeven. Ook met het feit dat de stichting pelgrimsreizen mogelijk maakt voor mensen die daar zelf de financiĂŤle
middelen niet voor hebben. En ten slotte met de samenwerking van de
Oorlogsgravenstichting met de Nationale Veteranenbegraafplaats Loenen
(NVBL). Met hen wordt een uitvaart-, herdenkings- en educatiecentrum op Nationaal Ereveld Loenen gerealiseerd. Al jaren bestond daar de behoefte
aan een paviljoen met een wisselende tentoonstelling. Dit kan nu via deze
samenwerking en met bijdragen van de Stichting Vrienden van de Oorlogsgravenstichting worden gerealiseerd.
Ik hoop dat we straks over 25 jaar, 100 jaar na de Tweede Wereldoorlog, de herdenkingscultuur levendig hebben kunnen houden en dat de
bezoekersaantallen op de erevelden toenemen. Ruimere bekendheid van de erevelden in Nederland en IndonesiÍ is nodig teneinde meer mensen bij de verhalen van oorlogsslachtoffers te betrekken.�
97
98
Oorlogsgravenstichting
Nederlands Ereveld Kalibanteng
Jaaroverzicht 2019
Over ons In Nederland zijn 180.000 mensen door de Oorlogsgravenstichting geregistreerd als oorlogsslachtoffer. Mannen, vrouwen en kinderen die hun
leven verloren tijdens de Tweede Wereldoorlog of tijdens gewelddadige
conflicten daarna – zoals in voormalig Nederlands-IndiÍ en tijdens recente (vredes)missies.
Al deze mensen hebben een verhaal, hoe kort en eenvoudig ook.
De Oorlogsgravenstichting wil de herinnering aan deze mensen levend houden. Dit doen wij door hun verhalen te verzamelen en te delen op onze website en door het onderhouden van de 50.000 Nederlandse oorlogsgraven overal in de wereld.
99
100
Oorlogsgravenstichting
Nationaal Ereveld Loenen xxxxxxx
Jaaroverzicht 2019
Organisatie De Oorlogsgravenstichting is gevestigd in Den Haag. Ons team bestaat uit 26 mensen die werkzaam zijn in Den Haag, op de Grebbeberg (in Rhenen), in Loenen (bij Apeldoorn), Amersfoort en Zoetermeer.
Onze werkzaamheden in Indonesië worden gecoördineerd vanuit het kantoor in Jakarta. Daar zorgt een team met bijna 120 Indonesische
medewerkers o.l.v. Robbert van de Rijdt, onze directeur Indonesië, voor het beheer en onderhoud van de zeven Nederlandse erevelden in Indonesië . De Oorlogsgravenstichting werkt in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Onze beschermheer
Zijne Majesteit Koning Willem-Alexander Bestuur
Het bestuur van de Oorlogsgravenstichting bestaat uit een bestuurder, een raad van toezicht en een raad van advies Bestuurder
Theo Vleugels, algemeen directeur Raad van toezicht
mr. Piet Hein Donner, president minister van staat
Tom Middendorp, vicepresident generaal b.d.
Natasha Bonnevalle MSc MBA mr. Carina Hamaker
mr. Bastiaan Vaandrager
101
102
Oorlogsgravenstichting
Raad van advies
mr. Fred de Graaf, voorzitter Oud-senator Eerste Kamer mr. Jan Willem Beaujean
Diplomaat bij het ministerie van Buitenlandse Zaken drs. Angelique Berg
Directeur-generaal Volksgezondheid namens het ministerie Volksgezondheid, Welzijn en Sport Ton van Ede
Luitenant-generaal der Mariniers b.d. mr. Marc Gazenbeek
Plv. SG namens het ministerie van Defensie mr. Egbert Jacobs
Oud-ambassadeur
mr. Dick van Putten
Luitenant-generaal der Koninklijke Marechaussee b.d. drs. Hans Wehren
Luitenant-generaal der Koninklijke Luchtmacht b.d. Bestuur Stichting Vrienden van de Oorlogsgravenstichting Tony van Diepenbrugge, voorzitter
luitenant-generaal der Cavalerie b.d. Frank Marcus, penningmeester
Jhr. Willem den Beer Poortugael, secretaris Wijzigingen
Afgetreden raad van toezicht: drs. Lisette Mattaar
Jhr. Willem den Beer Poortugael Titus Yocarini
Jaaroverzicht 2019
Aangetreden raad van toezicht: Natasha Bonnevalle Msc MBA mr. Carina Hamaker
mr. Bastiaan Vaandrager Afgetreden raad van advies: Clemens Cornielje Sascha Spoor
Afgetreden Stichting Vrienden van de Oorlogsgravenstichting:
Kees Neisingh, generaal-majoor Koninklijke Marechaussee b.d. mr. Berend baron van Voorst tot Voorst
Aangetreden Stichting Vrienden van de Oorlogsgravenstichting: Jhr. Willem den Beer Poortugael Vertrokken medewerkers Frans Schuling
Rudi da Costa (kantoor IndonesiĂŤ)
103
104
Oorlogsgravenstichting
Nederlands Ereveld Pandu
Jaaroverzicht 2019
105
106
Oorlogsgravenstichting
Nancy
Henk
John
Nico
Bas
Theo
Martin
Robbie
Jannie Leen
Peter
Maritgen (rechts)
HÊlène
Jaaroverzicht 2019
Krista en Jolanda
Arie
Kees
Patricia
Charles
Jeroen en Gerard
Roel
Johan
Ranie
Team Indonesië
De medewerkers in Nederland zijn: Leen Bouwhuis, Hélène Briaire, Roel Broer, Nico van Dijk, Martin van der Draai, Krista Fernhout, John Groenestein, Arie Harrewijn, Robbie Jankisingh, Kees Kelderman, Patricia Kerger, Anita Mulder, Henk Mulder, Ranie Nanda, Peter Raatgever, Gerard Reusken, Maritgen Rodenburg, Jeroen Schoterman, Jolanda Seidel, Jannie Slappendel, Johan Teeuwisse, Bas Verhaaf, Nancy Vink, Theo Vleugels, Coby Willemse, Charles Willemsen In Indonesië bestaat ons team uit: Caroline S. Darman, Robbert van de Rijdt, Asnita Pohan, Regina Sugiyanti, Dwi Andjar Winarni, Eliza Bharka en de 120 medewerkers op de erevelden.
107
108
Oorlogsgravenstichting
Nederlands Ereveld Menteng Pulo
Jaaroverzicht 2019
109
110
Oorlogsgravenstichting
Dit jaaroverzicht is gemaakt door: Teksten: Oorlogsgravenstichting Foto’s: Oorlogsgravenstichting, Rob Gieling Fotografie, Peter Hol, Johan Bergsma, Nederlandse Veteranendag, Ministerie van Defensie, Carel de Groot, Stichting 15 augustus, Ilvy Njiokiktjien, Lotte Koster Vormgeving: Behold Branding Agency, Haarlem Drukwerk: Indrukwekkend, Heiloo Wij zijn op dit moment druk bezig alle retourzendingen n.a.v. onze AVG mailing te verwerken. Het kan zijn dat wij uw wijziging niet op tijd hebben kunnen verwerken en u per abuis toch een jaaroverzicht hebt ontvangen. Wij bieden hiervoor onze excuses aan.
Jaaroverzicht 2019
Contact Nederland
Zeestraat 85
2518 AA Den Haag
Telefoon 070 313 10 80 info@ogs.nl IndonesiĂŤ
Jalan Panglima Polim Raya 23 Jakarta
Telefoon 00 6221 7207983 info@ogs.or.id
www.oorlogsgravenstichting.nl
www.facebook.com/oorlogsgravenstichting ING IBAN: NL98INGB0000401000
ABN AMRO IBAN: NL53ABNA0246244097
Kamer van Koophandel Haaglanden 41149180
Gaat u verhuizen? Maak dan gebruik van de gratis verhuisservice van PostNL. Vink Oorlogsgravenstichting (OGS) of de Stichting Vrienden van de OGS aan in de te informeren organisaties, zodat wij automatisch een adreswijziging ontvangen.
Volg ons op facebook www.facebook.com/oorlogsgravenstichting
111
112
Oorlogsgravenstichting
Hartelijk dank
Wij zijn veel dank verschuldigd aan iedereen die ons werk mogelijk maakt door financiĂŤle steun of door samenwerking. Wij danken onder andere: