6/2021 by Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie

ETYKA

– Kiedy powstawa³y przepisy kodeksu zawodowego, mia³y przede wszystkim s³u¿yæ kszta³towaniu w³aœciwych procedur leczniczych. Chodzi³o g³ównie o eliminowanie lekarzy, którzy nie potrafi¹ leczyæ. Dziœ takich spraw jest coraz mniej, a coraz wiêcej takich, w których pojawiaj¹ siê w¹tpliwoœci co do w³aœciwego zachowania czy wypowiedzi – t³umaczy naczelny rzecznik odpowiedzialnoœci zawodowej Grzegorz Wrona. Jego zdaniem najczêstsze dziœ postêpowania zwi¹zane s¹ z przepisami czêœci ogólnej KEL. Wymagaj¹ wnikliwej interpretacji, zarówno w sprawach dotycz¹cych ¿ycia prywatnego lekarzy, jak i ich dzia³alnoœci publicznej, szczególnie ¿e zapisom w lekarskim kodeksie daleko do tych stanowi¹cych podstawê prawa powszechnego, uwzglêdniaj¹cych wiele konkretnych zachowañ. Kodeks Etyki Lekarskiej jest raczej zbiorem wskazówek. Dlatego przed rzecznikami odpowiedzialnoœci zawodowej i sêdziami s¹dów lekarskich stoi szczególnie trudne zadanie uzasadniania swoim autorytetem decyzji, które maj¹ charakter uznaniowy.

Godność zawodu Jedn¹ z takich kwestii jest godnoœæ zawodu i obowi¹zek dbania o ni¹. Ogólne jej wyjaœnienie znajduje siê ju¿ w pierwszym artykule KEL. Lekarze pe³ni¹cy funkcje rzecznika odpowiedzialnoœci zawodowej, podejmuj¹cy decyzje dyscyplinarne, musz¹ zdawaæ siê na swoje doœwiadczenie ¿yciowe i rozumienie zasad etycznych, gdy sprawdzaj¹, czy jakiœ przepis zosta³ naruszony. Nieco inaczej jest w innym zawodzie o silnej pozycji samorz¹du – wœród adwokatów. Ich zbiór zasad etyki zawodowej, tak¿e dotycz¹cych godnoœci, jest uszczegó³owiony i mówi, ¿e wykonywanie innych zajêæ nie mo¿e obni¿yæ jakoœci pomocy prawnej ani prowadziæ do utraty zaufania bêd¹cego podstaw¹ relacji adwokata z klientem. Adwokat w dzia³alnoœci zarobkowej niezwi¹zanej z kszta³towaniem œwiadomoœci prawnej i œwiadczeniem pomocy prawnej nie mo¿e u¿ywaæ tytu³u zawodowego. – Nie wolno mu wykonywaæ funkcji i zawodów, które nara¿a³yby go na naruszenie zasad godnoœci i etyki adwokackiej. Aczkolwiek to tylko ogólne wskazanie, w przepisach zawodów nie wymieniono. Dlatego praktycznie mo¿e im podlegaæ wszystko. Obrazuje to anegdota. Janowi Paw³owi II zadano kiedyœ pytanie: Czy biskupowi wolno jeŸdziæ na nartach? Odpowiedzia³, ¿e biskupowi nie wypada jeŸdziæ na nartach Ÿle. Chcê przez to powiedzieæ, ¿e nawet najbardziej szlachetny zawód mo¿na wykonywaæ w sposób niegodny. Nie chodzi wiêc o merytoryczny przedmiot dzia³alnoœci, ale jej formê – wyjaœnia mec. dr Ma³gorzata Ko¿uch, przewodnicz¹ca Komisji ds. Etyki, Praktyki Adwokackiej i Wykonywania Zawodu przy Naczelnej Radzie Adwokackiej. Ale czy adwokat, postêpuj¹c zgodnie z zasadami etyki, mo¿e byæ z³ym politykiem? Ze strony œrodowiska prawniczego w ostatnich kilku latach pada³y oskar¿enia wobec polityków prawników o dzia³anie na szkodê wymiaru sprawiedliwoœci w zwi¹zku z ich poparciem dla reformy s¹downictwa. Czy to oznacza, ¿e sprzeniewierzyli siê zasadom etyki? – W œlubowaniu adwokackim, które sk³adamy, jest sformu³owanie: „Œlubujê uroczyœcie w swej pracy adwokata przyczyniaæ siê ze wszystkich si³ do ochrony praw i wolnoœci obywatelskich oraz

umacniania porz¹dku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej”. Jeœli jakiœ pose³ adwokat wyra¿a opinie Ÿle oceniane przez czêœæ œrodowiska zawodowego, ale w jego przekonaniu prawid³owo realizuje zasady zawarte w rocie œlubowania, to nie sprzeniewierza siê mu. Istotne jest, by adwokat pose³ dzia³a³ w granicach obowi¹zuj¹cego prawa i potrafi³ uzasadniæ zajête stanowisko – twierdzi mec. Ma³gorzata Ko¿uch. Takie podejœcie niejako wyklucza kolizjê norm etycznych z zasadami uprawiania polityki. Skoro polityk postêpuje w zgodzie z w³asnym sumieniem... Nieco inaczej braku kolizji obu systemów zasad dowodzi by³y pose³ i minister zdrowia Marek Balicki: – Etyka zawodowa dotyczy wykonywanego zawodu. Zbiór zasad etycznych maj¹ lekarze, ale w pewnym sensie te¿ pos³owie, senatorowie, ministrowie, wojewodowie. Mowa wiêc o ró¿nych zawodach. Na sali sejmowej znajduje siê pose³, a w gabinecie ministerialnym szef resortu, nawet jeœli poza t¹ przestrzeni¹ jest lekarzem. Oczywiœcie, wykonywanie jakiegoœ zawodu poza prac¹ parlamentarn¹ ma na ni¹ wp³yw, bo szczególnie uwra¿liwia na potrzeby dziedziny, któr¹ siê reprezentuje. Zwykle wiêc pos³owie bêd¹cy nauczycielami dzia³aj¹ na rzecz edukacji, przedstawiciele zawodów medycznych – na rzecz ochrony zdrowia itd. Jednak bêd¹c pos³em, jest siê przede wszystkim cz³onkiem ugrupowania politycznego, które ma swój program. Jest siê jego reprezentantem wskutek demokratycznego wyboru. Wybór zawodu jest decyzj¹ indywidualn¹, sk³ad parlamentu zaœ – emanacj¹ woli spo³eczeñstwa. Zdaniem Balickiego przenoszenie wprost zasad wykonywania jakiegoœ zawodu do polityki mo¿e mieæ czasami wrêcz dysfunkcyjny dla pañstwa charakter: – To by oznacza³o, ¿e ró¿nych polityków obowi¹zuj¹ ró¿ne zasady. Zrozumia³e s¹ wiêksze oczekiwania od lekarza, który pe³ni funkcjê np. premiera, ze strony œrodowiska lekarskiego. Ale premier jest przede wszystkim premierem, a nie lekarzem. Przyjêcie przeciwnej perspektywy ostatecznie mog³oby siê obróciæ przeciwko lekarzom. Gdyby bowiem premierem zosta³ po nim nauczyciel, móg³by powiedzieæ, ¿e teraz zabierze lekarzom, bo jego poprzednik im przede wszystkim s³u¿y³. A jak przyjdzie rolnik, to zabierze i lekarzom, i nauczycielom? Tak œwiat nie mo¿e byæ zorganizowany. Fot. licencja OIL w Warszawie

Niebezpieczeñstwo dla œrodowiska lekarzy w takim skrajnie solidarystycznym podejœciu widzi tak¿e Grzegorz Wrona. – Nie by³oby dobrze, gdyby rzecznicy odpowiedzialnoœci zawodowej i s¹dy lekarskie „ustawiali” pos³ów. Spójrzmy na to z punktu widzenia wyborców, którzy przecie¿ mog¹ pomyœleæ: „Ja kogoœ wybieram, ale nie mam na niego wp³ywu, bo on za decyzje odpowiada przed kole¿ankami i kolegami po fachu”. Szczególnie w przypadku zawodu lekarza bronimy siê przed odium Ÿle pojêtego solidaryzmu, zgodnie z którym spo³eczeñstwo uwa¿a, ¿e lekarz lekarzowi nie zrobi krzywdy – przekonuje rzecznik.