Zagajnik nr 3 (51) jesień 2018

N r 3 (5 S JE 1)/ Ñ IE 2 18 0

Kwartalnik edukacyjno-informacyjny Ośrodka Kultury Leśnej w Gołuchowie

W numerze:

Nabytki biblioteczne Triumf uniwersyteckiego zespołu sygnalistów z Litwy na V Międzynarodowym Festiwalu Kultury Leśnej i Łowieckiej w Gołuchowie Wielki dzień małej pszczoły Nowości wydawnicze Archiwum fotograficzne OKL – OPTAL… tak to się zaczęło

Średnicomierze. Pomiar grubości drzew i drewna Puszczyk uralski

2

Zapraszamy

J. Frankowski

Za nami już okres wakacji, kiedy to gościliśmy najwięcej turystów. Wśród nich przeważały grupy rodzinne, wycieczkowe po zakątkach naszego kraju, a także młodzi uczestnicy obozów i kolonii. Ci ostatni coraz częściej latem biorą udział w warsztatach plastycznych, grach i zabawach w parku o charakterze edukacyjnym.

W lipcu otwarta została wystawa prac artysty Adama Fołtarza z cyklu: „Im głębiej w nas…” ukazująca drzewa w krajobrazie.

W tym samym miesiącu odbyły się w Ośrodku warsztaty plastyczne dla dzieci z cyklu „Zielona sztuka”, poprowadzone przez Galerię Sztuki im. Jana Tarasina w Kaliszu. Także w lipcu gościliśmy międzynarodową grupę studentów leśnictwa w ramach warsztatów „Work Camp 2018”, którzy z podziwem patrzyli na dorobek naszej placówki, dostrzegając formułę ekspozycyjną niespotykaną w innych krajach.

Podczas wakacji nasz Ośrodek włączył się po raz czwarty w ogólnopolskie wydarzenie pod nazwą „Wielki Dzień Pszczół”.

Z tej okazji 19 sierpnia zorganizowano przy Powozowni stoiska pszczelarskie oraz finisaż wystawy „Leśni pszczelarze” połączony z projekcją filmu archiwalnego na temat bartnictwa. Podczas tego święta turyści mogli oglądać dzianie barci, nawiązać rozmowę z doświadczonymi pszczelarzami, zakupić ich produkty, wysłuchać prelekcji na temat pożyteczności pszczół.

Rodzice z dziećmi brali udział w znakomitej zabawie edukacyjnej „Pomagamy pszczołom”, mającej na celu wpojenie uczestnikom pięciu podstawowych zasad przyjaciela pszczołowatych, oddających nieprzecenione pożytki w przyrodzie, w ogrodnictwie, leśnictwie i rolnictwie.

Ośrodek włączył się również w tegoroczne obchody Europejskich Dni Dziedzictwa pod hasłem: „Niepodległa dla wszystkich”. W dniach 8–9 września przed Oficyną na stoisku edukacyjnym prowa-

dzone były gry i konkursy o tematyce historycznej podkreślające 125 rocznicę utworzenia Ordynacji Gołuchowskiej. Ponadto udostępnialiśmy bezpłatnie wystawę „Lasy w 100-lecie odzyskania niepodległości”.

Także we wrześniu otworzyliśmy w Oficynie wystawę twórczości rodziny Antowskich eksponującą rzeźby, malarstwo i fotografie. Jesienią udostępniliśmy również do zwiedzania wystawę „Przyroda w obiektywie” ze zbiorów fotograficznych nadleśnictwa Antonin.

W bieżącym roku, we wrześniu, odbyła się XI edycja Ogólnopolskiego Przeglądu Twórczości Artystycznej Leśników OPTAL® 2018, a do konkursu zgłosiło się blisko stu autorów. Wystawa pokonkursowa z OPTAL-u eksponowana będzie do sierpnia przyszłego roku.

W czerwcu i lipcu w Pokazowej Zagrodzie Zwierząt przyszły na świat nowe żubry, a imiona dla nich zostaną uroczyście wybrane w drodze konkursu internautów.

Zapraszam serdecznie czytelników do lektury naszego „Zagajnika”, do wizyty w Ośrodku oraz śledzenia aktualności i nowości wydawniczych na naszej stronie internetowej.

Benedykt Roźmiarek Dyrektor Ośrodka Kultury Leśnej w Gołuchowie

Nabytki biblioteczne

P Wystawy stałe w Muzeum Leśnictwa: „Kulturotwórcza rola lasu” „Dzieje leśnictwa w Polsce” „Spotkanie z lasem” „Diorama – grąd środkowoeuropejski w aspekcie wiosennym” „Diorama – świerczyna borealna w aspekcie zimowym” „Gatunki leśne z Czerwonej Księgi” „Technika leśna”, „Ochrona lasu” „Kancelaria leśniczego” „Pszczelarstwo i pasiecznictwo” P Wystawy czasowe w Muzeum Leśnictwa: „Polskie lasy w Niepodległej 1918–1924, 1924–2018” (do grudnia 2018 r.) „Inspiracje naturą.Twórczość rodzinna Antowskich” (do marca 2019 r.)

OPTAL® (do sierpnia 2019 r.)

P Zajęcia terenowe dla dzieci i młodzieży prowadzone w parku-arboretum: „Leśni detektywi”, „Jesienne obserwacje” P Zajęcia muzealne dla dzieci i młodzieży prowadzone w Muzeum Leśnictwa i sali edukacyjnej: „Zwierzęta leśne z Czerwonej Księgi”, „Budowa warstwowa lasu” „Skrzydlate drapieżniki. Sowy” Informacje dotyczące zajęć: tel. 62 761-50-45 e-mail: okl@okl.lasy.gov.pl P Biblioteka OKL: czynna od wtorku do czwartku w godz. 900–1300 dla czytelników spoza Ośrodka po wcześniejszym uzgodnieniu: tel. 62 761-50-45 wew. 113

Konkurs!

„Z naszej przyrody” Cudze chwalicie, swego nie znacie? Na pewno nie w kontekście otaczającej nas natury i na pewno nie z wydaną pierwotnie w 1903 roku pozycją „Z naszej przyrody”.

Z pomocą tej książki lepiej zaznajomimy się ze środowiskiem naturalnym najbliższego otoczenia – domu, ogrodu czy pobliskiej łąki, w różnych porach roku. Po zapoznaniu się z treścią, znajdziemy odpowiedź na niejedno pytanie z cyklu „co w trawie piszczy?”.

Autor: Bohdan Dyakowski.

Rok wydania: 2017.

Liczba stron: 541.

Oprawa twarda. [cd. str. 7]

Ośrodek Kultury Leśnej w Gołuchowie zaprasza do wzięcia udziału w konkursie na imiona dla żubrów urodzonych w gołuchowskiej zagrodzie.

W tym roku przyszły na świat dwa cielaki: P byk – urodzony 18 czerwca, którego rodzicami są Poinsecja II i Pogaj, P byk – urodzony 18 lipca, którego rodzicami są Podusta i Pogaj.

Propozycje imion można nadsyłać do 5 października 2018 r.

Imiona muszą zaczynać się od liter „Po”. Regulamin konkursu na stronie internetowej: www.okl.lasy.gov.pl

3

Triumf uniwersyteckiego zespołu sygnalistów z Litwy na V Międzynarodowym Festiwalu Kultury Leśnej i Łowieckiej w Gołuchowie Międzynarodowy Festiwal Kultury Leśnej i Łowieckiej w Ośrodku Kultury Leśnej w Gołuchowie odbył się 16 czerwca 2018 r. Na jubileuszową, piątą edycję, przyjechali sygnaliści z całej Polski oraz Litwy. W tym roku w ramach festiwalu odbyły się konkursy: V Gołuchowski Konkurs Sygnalistów Myśliwskich, V Gołuchowski Konkurs Muzyki Myśliwskiej.

Festiwalowy dzień rozcały czas trwania festiwapoczął się o godz. 10.00 lu byli obecni także sofinisażem wystawy „Ptaki kolnicy z Polskiego KluNadleśnictwa Turek. Fotobu Sokolników Polskiego grafie Karola Fornalczyka” Związku Łowieckiego w budynku Oficyny. Nato„Gniazdo Sokolników”. miast w wiacie edukacyjnej Pan Adam Dopierała na placu przy Powozowni przywiózł ze sobą jastrzęod godz. 11.00 rozpoczęto bia Harrisa. Sokolnik konkursy. 12 zespołów w chętnie opowiadał o swosygnałach myśliwskich ich skrzydlatych podi 8 zespołów w muzyce myopiecznych. W konkursie śliwskiej oraz 62 solistów wiedzy o ptakach można starało się jak najlepiej zabyło wygrać upominek. prezentować przed publiczKażdy mógł także wziąć nością i jury w składzie: na rękę i zrobić sobie Artur Kanawka (przewodzdjęcie z tym pięknym niczący), Adam Migurski ptakiem łowczym. oraz Arkadiusz Garus.

Dużym powodzeW tym roku przyznano Wspólne odegranie sygnału przez uczestników tuż przed rozpoczęciem konkursu niem cieszyły się konnagrodę specjalną za naj- (fot. Z. Kroczyński) kursy wiedzy leśnej m.in. lepsze wykonanie utworu nieobowiązkowego „Żubr z Gołuchowa” rozpoznawanie poroży, tropów czy odgłosów zwierząt leśnych na autorstwa Romana Idzikowskiego. Jury przyznało ją zespołowi stoiskach edukacyjnych przygotowanych przez OKL w Gołuchodziałającemu przy Uniwersytecie Aleksandrasa Stulginskisa w wie, Nadleśnictwo Antonin, Leśny Kompleks Promocyjny „Lasy Kownie. Nagrodę wręczył sam autor utworu. Natomiast Grand Prix Rychtalskie”.

Gmina Gołuchów zaprezentowała ofertę turystyczną. Ponadto festiwalu – statuetkę żubra, również otrzymał Zespół Sygnalistów Myśliwskich z Litwy. Był to zespół najwyżej oceniony przez można było zapoznać się z prezentacją rekonstrukcji wnętrza leśniczówki wykonanej przez studentów Uniwersytetu Artystycznego w sędziów w kategorii muzyki myśliwskiej.

Poznaniu. Natomiast na stoisku przygotowanym przez Centrum Informacyjne Lasów Państwowych z Warszawy każdy chętny mógł spróbować wyrobów z dziczyzny, m.in. gulaszu myśliwskiego czy kiełbasy z dziczyzny.

Tego dnia można było również bezpłatnie zwiedzić wystawy Muzeum Leśnictwa.

W przerwie przesłuchań konkursowych odbył się niesamowity koncert Młodzieżowej Orkiestry Dętej z Rajska, która swym występem porwała publiczność do spontanicznych oklasków w rytm granych przez siebie znanych melodii.

Natomiast tuż przed ogłoszeniem wyników miał miejsce jeszcze jeden występ – „Leśniczowie i synowie” z Nadleśnictwa Gidle

Zwycięzcy Grand Prix V Międzynarodowego Festiwalu Kultury Leśnej i Łowieckiej w Gołuchowie – zespół Aleksandras Stulginskio University z Litwy (fot. Z. Kroczyński)

Na koniec przewodniczący jury powiedział: Poziom tegorocznych konkursów był niezwykle wysoki. W kilku przypadkach jury przyznało taką samą liczbę punktów i o zwycięstwie zaważyły subtelności. Należy rozważyć, czy nie wprowadzić dogrywki, by łatwiej rozwiać wszelkie wątpliwości. Dziękujemy bardzo zespołowi z Litwy, który przyjechał z daleka i tak pięknie zagrał dla polskiej publiczności.

Jednak sygnaliści to nie jedyna atrakcja festiwalu. Poza odbywającymi się konkursami można było także obejrzeć pokaz pracy z psami – konkretnie z labradorem. Pokaz prowadził pan Cezary Marchwicki specjalizujący się w hodowli tej właśnie rasy. Przez

Brawurowy występ Młodzieżowej Orkiestry Ochotniczej Straży Pożarnej z Rajska (fot. Z. Kroczyński) [cd. str. 4]

4

Triumf uniwersyteckiego zespołu sygnalistów z Litwy na V Międzynarodowym Festiwalu Kultury Leśnej i Łowieckiej w Gołuchowie [cd. ze str. 3]

Kompleksu Promocyjnego „Lasy Rychtalskie” i Leśnego Zakładu Doświadczalnego Siemianice, Okręgowej Rady Łowieckiej w Kaliszu, Samorządu Województwa Wielkopolskiego, Starostwa

Stoisko edukacyjne OKL cieszyło się dużym powodzeniem (fot. Z. Kroczyński)

w składzie Andrzej Borkowski z synem Mikołajem i Marek Gajosek z synem Marcinem. Swym pełnym humoru koncertem dostarczyli wielu pozytywnych wrażeń.

Festiwalowy dzień okazał się prawdziwą ucztą dla melomanów, nie tylko dla koneserów sygnalistyki, muzyki myśliwskiej, ale także muzyki popularnej w aranżacji orkiestry dętej czy też w wykonaniu utalentowanych leśników.

Organizatorem festiwalu był Ośrodek Kultury Leśnej w Gołuchowie, przy współudziale nadleśnictw: Antonin, Grodziec, Kalisz, Krotoszyn, Piaski, Przedborów, Syców, Taczanów, Turek, Leśnego

Cezary Marchwicki podczas pokazu pracy z psem (fot. Z. Kroczyński)

Powiatowego w Pleszewie oraz Gminy Gołuchów. Sponsorami nagród byli również: firma Vacuum-Global, kwiaciarnia „Konefka” z Koźminka oraz sklep myśliwski Colt z Kalisza.

Joanna Kostka

Wyniki konkursu Soliści w klasie D I miejsce – Karol Ligas, Koło Łowickie „Bór” w Namysłowie II miejsce – Jakub Siwa, Koło Łowieckie „Jeleń” w Rychtalu III miejsce – Mikołaj Dorocki, Szkoła Podstawowa nr 18 im. Fiedlera w Zielonej Górze Soliści w klasie C I miejsce – Wanessa Blizna, Zespół Sygnalistów Myśliwskich Technikum Leśnego w Brynku II miejsce – Jan Puchała, Koło Łowieckie „Jeleń” w Rychtalu III miejsce – Mateusz Tomaszek, Zespół Sygnalistów Myśliwskich Technikum Leśnego w Brynku Soliści w klasie B I miejsce – Anna Tomaszewska, Koło Łowieckie nr 20 „Dąbrowa” w Poznaniu II miejsce – Basia Rudnicka, Zespół Sygnalistów Myśliwskich Technikum Leśnego w Brynku III miejsce – Jakub Humieniuk, Zespół Sygnalistów Myśliwskich Technikum Leśnego w Brynku Soliści w klasie A I miejsce – Luiza Szatner, Zespół Sygnalistów Myśliwskich Technikum Leśnego w Brynku II miejsce – Karol Nawrot, Zespół Sygnalistów Myśliwskich „Akteon” Wydziału Leśnego SGGW w Warszawie III miejsce – Hubert Szrama, Zespół Trębaczy Myśliwskich Nadleśnictwa Krucz Zespoły w klasie D I miejsce – Zespół Sygnalistów Myśliwskich „Jeleń” w Rychtalu Zespoły w klasie C I miejsce – Zespół Aleksandras Stulginskio University z Litwy II miejsce – Zespół Sygnalistów Myśliwskich „Lisek” z Dąbrowy III miejsce – Zespół Sygnalistów Myśliwskich „Jenot” z Technikum Leśnego w Tucholi

Zespół Sygnalistów Myśliwskich „Echo Wandy” z Nadleśnictw Przedborów, Kalisz i Antonin – zwycięzcy w kategorii zespołów w klasie B (fot. Z Kroczyński)

Zespoły w klasie B I miejsce – Zespół Sygnalistów Myśliwskich „Echo Wandy” z Nadleśnictw Przedborów, Kalisz i Antonin II miejsce – Zespół Sygnalistów Myśliwskich „Hubert” Koła Łowieckiego „Hubert” z Bralina III miejsce – Zespół Sygnalistów Myśliwskich „Borowik” Zespoły w klasie G I miejsce – Zespół Sygnalistów Myśliwskich „Akteon” Wydziału Leśnego SGGW w Warszawie II miejsce – Zespół Sygnalistów Myśliwskich Technikum Leśnego w Brynku III miejsce – Zespół Trębaczy Myśliwskich z Nadleśnictwa Krucz Zespoły w klasie MB I miejsce – Zespół Sygnalistów Myśliwskich „Akteon” Wydziału Leśnego SGGW w Warszawie II miejsce – Zespół Sygnalistów Myśliwskich Technikum Leśnego w Brynku III miejsce – Zespół Sygnalistów Myśliwskich „Echo Wandy” z Nadleśnictw Przedborów, Kalisz i Antonin Zespoły w klasie MSH I miejsce – Zespół Aleksandras Stulginskio University z Litwy

5

Wielki dzień małej pszczoły Już po raz czwarty w Ośrodku Kultury Leśnej w Gołuchowie miał miejsce Wielki Dzień Pszczół. Wydarzenie na stałe wpisało się w terminarz spotkań edukacyjnych naszego Ośrodka. Festyn organizowany jest w ramach programu „Z Kujawskim pomagamy pszczołom”, który ma na celu podejmowanie długofalowych działań na rzecz poprawy warunków życia pszczołowatych w naszym kraju.

Tegoroczna edycja Wielkiego Dnia Pszczół przypadła na 19 sierpnia, chociaż oficjalnie od 2013 roku dzień ten obchodzony jest 8 sierpnia. Miejscem wydarzenia był budynek Powozowni oraz przyległy do niej teren paru-arboretum.

Odwiedzający mogli wziąć udział w specjalnie opracowanej na ten dzień grze terenowej poświęconej pszczołowatym. Nie tylko dzieci czy młodzież, ale także dorośli chętnie podejmowali próbę, by choć na chwilę wczuć się w rolę pszczoły i pomóc jej zmagać się z codziennymi wyzwaniami.

Gra miała na celu przedstawienie owadów zapylających i ich roli w przyrodzie oraz w życiu człowieka.

Uczestnicy poznawali także podstawowe rośliny miododajne. Dowiedzieli się, jak istotne jest tworzenie miejsc przyjaznych dla występowania pszczół. W zabawie oprócz poszerzenia swojej wiedzy przyrodniczej można było zdobyć wiele fantastycznych nagród i upominków.

Uczestnicy wydarzenia biorący udział w grze terenowej (fot. R. Sorek)

Warto wiedzieć, że w Polsce mamy 470 gatunków pszczół, a nazwa „pszczoła” oznacza wiele gatunków owadów zapylających należących do nadrodziny pszczół, takich jak: pszczolinki, trzmiele, murarki, obrostki czy pszczoła miodna. Możemy je spotkać w lesie, parku, mieście, górach, ale również na łące, polu, w ogrodzie i na balkonie.

Każdy z gatunków tych owadów pełni istotną rolę w środowisku, przede wszystkim z powodu znaczenia dla zapylania roślin. Rośliny, aby przetrwać, potrzebują zapylania, a to z kolei jest konieczne do wytworzenia nasion i owoców. Pszczoły wykonują tę cenną pracę odwiedzając kwiaty w poszukiwaniu pożywienia, czyli nektaru i pyłku. Warto wiedzieć, że udział w zapylaniu biorą również inne owady – motyle (np. rusałka pawik), chrząszcze (np. kwiatomir czteroplamy) czy mrówki.

Program tegorocznego Wielkiego Dnia Pszczół obfitował w wiele niespodzianek. Uczestnicy mogli wziąć udział w finisażu wystawy „Leśni pszczelarze”, którą od dnia otwarcia 29 września 2017 roku odwiedziło 11 tys. osób. Kolejną atrakcją był pokaz filmu „Bartni-

Stoisko Ośrodka podczas Wielkiego Dnia Pszczół, na którym uczestnicy święta brali udział w grach i zabawach edukacyjnych (fot. R. Sorek)

ctwo Puszczy Grodzieńskiej z 1938 r.” (dla chętnych, aby obejrzeć ten film podajemy link do strony internetowej: https://www.youtube.com/watch?v=ar2Cg2f5 HSU).

Bartnictwo to dzisiaj wymarły w Polsce zawód, który był formą pszczelarstwa leśnego, polegającą na chowie pszczół w specjalnie wydrążonych dziuplach drzew, czyli barciach. Dla wielu uczestników gratką było spotkanie z panem Rafałem Liśkiewiczem z Bractwa Bartnego, który kultywuje właśnie te dawne tradycje i w ciekawy sposób opowiada o pracy bartnika. Zaprezentował on narzędzia stosowane przez bartników: m.in. piesznię, czyli solidne dłuto na długim (ok. 1,5 m) trzonku, cieślicę, czyli siekierkę rurową, oraz skobliczkę – narzędzie w kształcie tulei z rękojeścią służące do wyrównywania powierzchni wewnętrznej barci. Za pomocą tradycyjnej techniki pokazał jak wspinano się na drzewa wyłącznie za pomocą leziwa, czyli dwóch naprzemiennie splecionych lin konopnych zszytych nicią konopną, wzmocnionych splotem łyka lipowego, zakończonego drewnianą

Stoiska pszczelarzy biorących udział w gołuchowskim dniu pszczół (fot. R. Sorek)

[cd. str. 6]

6

Wielki dzień małej pszczoły [cd. ze str. 5]

ławeczką nazywaną łaźbienią. Na koniec urządził pokaz dziania kłody bartnej. Kłoda ta została przewieziona i zawieszona na lipie na tzw. Dybulu, gdzie można ją podziwiać w pobliżu zrekonstruowanej Chałupy – leśniczówki.

O znaczeniu pszczół w przyrodzie i dla człowieka oraz ważnej roli jaką każdego dnia od setek tysięcy lat nieustannie wykonują, opowiadał w swoim wykładzie nasz zaprzyjaźniony pszczelarz – pasjonat, Jerzy Gnerowicz. Pan Jerzy nie tylko działa w Wojewódzkim Związku Pszczelarzy w Kaliszu, ale również gromadzi eksponaty i informacje na temat pszczół i pszczelarstwa.

Dużym zainteresowaniem cieszyły się także stoiska hodowców pszczół, gdzie można było degustować i zakupić różne rodzaje miodów. W asortymencie dostępne były świece woskowe, kosmetyki na bazie pożytków pszczelich czy literatura poświęcona właśnie tym małym stworzeniom.

Do ogólnopolskiej akcji Wielkiego Dnia Pszczół, jak co roku, włączyło się kilkadziesiąt placówek przyrodniczych. Były to m.in. ogrody botaniczne, parki narodowe i krajobrazowe. Tymczasem my już teraz gorąco zapraszamy na kolejną edycję tego wspaniałego święta!

Jerzy Gnerowicz opowiadający o pszczołach (fot. R. Sorek)

Tomasz Rakowski

Pokaz umieszczania kłody bartnej na drzewie (fot. R. Sorek)

Wciąganie kłody na lipę (fot. R. Sorek)

Montaż poprzedzony zamocowaniem lin (fot. R. Sorek)

Montowanie tzw. śniotu, który zabezpiecza barć przed szkodnikami (fot. R. Sorek)

Przymocowywanie kłody do drzewa (fot. R. Sorek)

7

Nowości wydawnicze Ośrodek Kultury Leśnej w Gołuchowie w bieżącym roku wznowił dwie pozycje wydawnicze: „Gołuchów. Rezydencja magnacka w świetle źródeł” i „Ośrodek Kultury Leśnej w Gołuchowie. Informator” oraz wydał kalendarz ścienny na 2019 rok. „Gołuchów. Rezydencja magnacka w świetle źródeł” stanowi IV wydanie publikacji autorstwa Róży Kąsinowskiej.

Książka opisuje historię obiektu począwszy od XIII wieku aż po czasy współczesne.

Szczegółowo omawia wszystkie zabytkowe obiekty wchodzące w skład kompleksu zamkowo-parkowego. Przybliżony jest również proces tworzenia malowniczego parku, który obecnie wchodzi w skład „Obszaru Chronionego Krajobrazu Doliny Rzeki Ciemnej”.

Wznowienie książki zbiegło się z 125. rocznicą Ordynacji Gołuchowskiej ustanowionej przez Izabelę hr.

Działyńską z ks. Czartoryskich – właścicielkę majątku, która przyczyniła się do stworzenia tego uroczego zakątka w Polsce. „Ośrodek Kultury Leśnej w Gołuchowie. Informator” – to publikacja ciesząca się dużym zainteresowaniem, która została wznowiona po raz trzeci.

Zawiera informacje dotyczące historii Ośrodka i gołuchowskiej rezydencji, omawia walory przyrodnicze obiektu

i opisuje Muzeum Leśnictwa, park-arboretum oraz Pokazową Zagrodę Zwierząt. Tegoroczne wydanie poszerzono o nowe dane dotyczące osiągnięć Ośrodka Kultury Leśnej. Zaktualizowano również ofertę turystyczną i edukacyjną Ośrodka.

W kalendarzu ściennym na 2019 rok zostało zamieszczonych 13 barwnych prac dziecięcych. Są to dzieła laureatów i wyróżnionych w cyklicznym konkursie plastycznym organizowanym w związku z festynem edukacyjnym „Spotkanie z lasem”. Znalazły się tu rysunki z XI, XIII i XIV edycji, podczas których uczniowie tworzyli prace odpowiednio na tematy: w 2015 roku – „Las – cudowny obraz”, w 2017 roku – „Rok w lesie”, a w 2018 roku – „Mój ulubiony las”.

Joanna Zalejska-Niczyporuk

Nabytki biblioteczne [cd.ze str. 2]

„Poradnik młodego miłośnika Puszczy Białowieskiej”

„Porozumiewanie się zwierząt: wilk” Raz do roku czekamy na to, aż zwierzęta przemówią ludzkim głosem. Jak komunikują się jednak na co dzień?

Obserwację oraz wyniki badań nad porozumiewaniem się wilków znajdziemy w opracowaniu Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu.

Z książki dowiemy się między innymi, jakimi rodzajami głosów komunikują się wilki, jakie zachodzą między nimi interakcje. Kompleksowe badania uwzględniają nie tylko porę dnia czy temperaturę powietrza, zmiennych jest znacznie więcej. Te będziemy jednak odkrywać z kolejnymi stronami lektury.

Autor: Andrzej Bereszyński, Aleksandra Kraśkiewicz, Jacek Więckowski.

Rok wydania: 2009. Liczba stron: 98. Oprawa miękka.

Lekka pozycja dla najmłodszych miłośników przyrody, wzbogacona o kolorową szatę graficzną i liczne fotografie – tak powinien zachęcać do lektury każdy podręcznik dedykowany młodym czytelnikom. Przystępna treść przypadnie do gustu nie tylko dzieciom, ale przykuje też uwagę starszych zapaleńców Puszczy.

Autor: Renata Krzyściak-Kosińska.

Rok wydania: 2015.

Liczba stron: 56.

Oprawa twarda.

Romana Koch

8

Archiwum fotograficzne Ośrodka Kultury Leśnej OPTAL… tak to się zaczęło W tym roku mija 30 lat, kiedy to po raz pierwszy odbył się Ogólnopolski Przegląd Twórczości Amatorskiej Leśników (OPTAL®) w Ośrodku Kultury Leśnej w Gołuchowie. Była to pierwsza tego typu inicjatywa w historii Lasów Państwowych.

Zrodziła się z potrzeby rozwoju Ośrodka Kultury Leśnej i działającego w jego ramach muzeum.

Sukces pierwszego przeglądu spowodował potrzebę pojawiania się go cyklicznie, jednakże nie co roku. W 2018 roku jest to jedenaste takie spotkanie z kolei. Jak dotąd wzięło w nim udział 461 twórców, którzy nadesłali blisko 5 tysięcy prac. Wydarzenie to dla uczestników miało i ma duże znaczenie, mogą tu zaprezentować swoje pasje, zainteresowania, talenty. Od początku miało ono także charakter integrujący środowisko leśników, niejednokrotnie owocujący współpracą na polu artystycznym.

Finałem przeglądu jest przyznanie nagród i wyróżnień, wystawa pokonkursowa wszystkich prac oraz katalog towarzyszący wystawie. Dla leśnych twórców jest to niebywała okazja do przedstawienia nie tylko kolegom, ale także szerokiej publiczności tego, co im w duszy gra. W 1988 roku mogli się pokazać w takich dyscyplinach sztuki jak malarstwo, rzeźba, fotografia. Przez lata konkurs ewoluował, dostosowując się do dziedzin twórczości artystów i obecnie uczestnicy są oceniani także w literaturze, tkaninie artystycznej (na I OPTAL-u nie była odrębną kategorią), czy też w twórczości multimedialnej.

OPTAL, 6 czerwca 1988 r., dziedziniec Oficyny; od lewej stoją: (w głębi) Stefania Michocka, pracownik OKL oraz nagrodzeni w malarstwie: Stanisław Walczak, Witalis Jędzul, Barbara Buda, nierozp. (fot. Z. Kroczyński)

OPTAL, 6 czerwca 1988 r., Oficyna; uczestnicy przeglądu zwiedzają wystawę pokonkursową; od lewej: Marek Michocki, dyrektor OKL, Ryszard Dzialuk, dyrektor Naczelnego Zarządu LP, Janusz Bielecki, dyrektor dyrekcji LP w Poznaniu oraz Andrzej Spychalski, prezydent Kalisza (fot. Z. Kroczyński)

OPTAL, 6 czerwca 1988 r., Oficyna; uczestnicy przeglądu zwiedzają wystawę pokonkursową, I nagroda w malarstwie autorstwa Zenona Kaszuby (fot. Z. Kroczyński)

OPTAL, 6 czerwca 1988 r., dziedziniec Oficyny; przemawia jeden z laureatów (nierozp.); po prawej (w głębi) Michał Karalus i Stefania Michocka, pracownicy OKL; po lewej tablica informacyjna o wystawie prac z OPTAL-u (fot. Z. Kroczyński)

OPTAL, 6 czerwca 1988 r., Oficyna; I nagroda w rzeźbie – płaskorzeźba w porożu autorstwa Kazimierza Kręckiego (fot. Z. Kroczyński) [cd. str. 9]

9

Archiwum fotograficzne Ośrodka Kultury Leśnej OPTAL… tak to się zaczęło [cd. ze str. 8]

OPTAL zawsze był bogato dokumentowany. Dlatego też w archiwum fotograficznym znajduje się wiele zdjęć z poszczególnych edycji. Można zobaczyć jak zmieniały się miejsca finałów, ludzie, ale niezmienny pozostaje niemal wyczuwalny na zdjęciach

uroczysty charakter każdego takiego spotkania. Fotografie pokazują zarówno podsumowania przeglądów jak i wystawy pokonkursowe. Z racji tegorocznego 30-lecia wydarzenia warto przypomnieć fotografie właśnie z inauguracyjnego Ogólnopolskiego Przeglądu Twórczości Amatorskiej Leśników z 6 czerwca 1988 roku. OPTAL do dnia dzisiejszego pokazuje, że las jako miejsce pracy i życia może być też doskonałym źródłem inspiracji twórczej. Że leśnicy to ludzie, którym nie tylko przyroda, ale i kultura nie jest obojętna.

Joanna Kostka

Źródła: Ars sylvestris, pod red. R. Kostki, Gołuchów 2015. https://www.lasy.gov.pl/pl/inf ormacje/wydarzenia/optal2018 OPTAL, 6 czerwca 1988 r., dziedziniec Oficyny; od lewej: nierozp., Stefania Michocka, pracownik OKL, Ryszard Dzialuk, dyrektor Naczelnego Zarządu LP, Mariola Wojcieszak (w głębi), pracownik OKL, nagradzany Andrzej Grabowiecki, Stanisław Walczak, nierozp., Witalis Jędzul, Marian Matusiak (fot. Z. Kroczyński)

OPTAL, 6 czerwca 1988 r., dziedziniec Oficyny; uroczystość uświetnił zespół sygnalistów myśliwskich (fot. Z. Kroczyński)

OPTAL, 6 czerwca 1988 r., dziedziniec Oficyny; uroczyste otwarcie przeglądu (fot. Z. Kroczyński)

OPTAL, 6 czerwca 1988 r., Oficyna; fragment wystawy pokonkursowej, tkaniny artystyczne (fot. Z. Kroczyński)

OPTAL, 6 czerwca 1988 r., dziedziniec Oficyny; od lewej: dyrektor Naczelnego Zarządu LP Ryszard Dzialuk, Mariola Wojcieszak (w głębi), pracownik OKL, nagradzani: Kazimierz Kręcki obok Józef Klimiński, Ludwik Oleksy i Witalis Jędzul (fot. Z. Kroczyński)

OPTAL, 6 czerwca 1988 r., Oficyna; fragment wystawy pokonkursowej, rzeźby (fot. Z. Kroczyński)

10

Średnicomierze. Pomiar grubości drzew i drewna Średnicomierz, taster albo z niemiecka klupa, jest podstawowym narzędziem używanym do pomiaru pierśnic drzew (średnica pnia na wysokości 1,30 m) i grubości drzew ściętych.

Początkowo sprzedawano drewno na pniu bez żadnych pomiarów, kierując się jedynie wielkością zajmowanej przez drzewostan powierzchni. Z czasem zaczęto wyróżniać drewno użytkowe (budulec, słupy, kopalniaki itp.) i opałowe. Drewno użytkowe sprzedawano na pnie (sztuki), a opał na fury bez dokładniejszego pomiaru.

W miarę wzrostu wartości drewna zaczęto je sortować i mierzyć coraz dokładniej. Przez wieki w handlu drewnem stosowano przeróżne jednostki: stopy, łokcie, sążnie i in., a od początku XX. stulecia do pomiaru drewna weszły miary metryczne.

Do połowy XVIII w. stosowano prawie wyłącznie szacunkowe sposoby określania miąższości (objętości) drewna. Pomiar zastosowano dopiero w drugiej połowie XVIII w. Pionierami w tej dziedzinie byli Kästner i Oettelt. Kästner w 1758 r. zastosował wzór

Wykonywano je z drewna, drewna okuwanego mosiężną blachą, stali lub aluminium. Konstruowano też średnicomierze w kształcie cyrkla lub oparte na mechanizmie nożycowym, nie znalazły one jednak szerszego zastosowania w praktyce.

Średnicomierz rejestrujący Reuss`a jun. [źródło: Müller U., „Lehrbuch der Holzmesskunde”, Paul Parey, Berlin 1915]

Niektóre typy średnicomierzy zaopatrzone w urządzenia rejestrujące wyniki pomiarów grubości, bądź automatycznie wykazujące powierzchnię przekroju albo miąższość drzewa, nie znalazły szerszego zastosowania. Rozwiązania takie miały oszczędzać czasochłonne obliczenia przy określaniu miąższości (objętości) drewna „na pniu” (w drzewostanie) albo „przy pniu”, czyli już ściętego, pozyskanego jak mówią leśnicy. Średnicomierze różnych typów na wystawie stałej „Technika leśna”, Muzeum Leśnictwa (fot. J. Zalejska-Niczyporuk)

średnicy środkowej (grubość drewna w połowie długości dłużycy lub kłody) do określenia miąższości drewna leżącego. W 1765 r.

Oettelt oblicza miąższość strzały jako objętość stożka, natomiast miąższość kłody – metodą średnicy zrównanej (średnia arytmetyczna średnicy górnej i dolnej).

Obliczanie miąższości przy pomocy ścisłych matematycznych formuł wymagało wykonania stosownych pomiarów – grubości (średnicy) i długości lub wysokości. Pierwszymi przyrządami do pomiaru zarówno grubości jak i długości drewna był sznur lub łańcuch mierniczy. Pierwsze średnicomierze do pomiaru grubości drzewa zastosowano dopiero ok. 1800 r. Średnicomierz laskowy Grubera [źródło: Müller U., „Lehrbuch der Holzmesskunde”, Paul Parey, Berlin 1915]

Do pomiaru grubości drzew w wyższych partiach służą specjalne przyrządy, zwane dendrometrami. Natomiast pomiaru grubości drewna cienkiego (np. żerdzi) można dokonać przy użyciu średnicomierzy sortujących (np. w postaci listewki lub płytki z wycięciami różnej szerokości ).

Józef Nadolny

Średnicomierz zwykły [źródło: Czuraj M., „Pomiar drzew i drzewostanów”, PWRiL, Warszawa 1966]

Przyrząd ten składa się z listwy (szyny) z wyraźną i dokładną podziałką oraz dwóch prostopadłych ramion, z których jedno jest nieruchome a drugie ruchome (przesuwa się po szynie), przypomina „wyrośniętą” suwmiarkę.

W prawidłowo skonstruowanym średnicomierzu długość ramion nie może być mniejsza niż połowa długości podziałki.

Średnicomierz sortujący (segregujący) [źródło: Czuraj M., „Pomiar drzew i drzewostanów”, PWRiL, Warszawa 1966]

11

Wydarzenia Nominacja dla Ośrodka Kultury Leśnej w Gołuchowie Zaangażowanie Ośrodka w krzewienie kultury i piękna mowy ojczystej zostalo docenione przez Radę Programu Spolecznego „Mistrz Mowy Polskiej”. W Sali Koncertowej Zamku Królewskiego w Warszawie, 18 czerwca tego roku, dyrektor Benedykt Rozmiarek odebral nominację dla Ośrodka w kategorii „Kuznia Mistrzów Mowy Polskiej”.

Publiczna prezentacja nominatów: jedenastu osób mistrzowsko posługujących się językiem polskim i pięciu placówek, rozpoczęła ogólnopolski plebiscyt, w czasie którego internauci, czytelnicy i słuchacze głosują na swoich faworytów.

Zdobywcy największej ilości głosów w kategoriach: Kuźnia Mistrzów Mowy Polskiej, a także Mistrz Mowy Polskiej, otrzymają tytuły Vox Populi. Równolegle,

jury konkursu dokona wyboru laureatów, nadając im tytuł Mistrza Mowy Polskiej.

Z kolei Akademia Mistrzów Mowy Polskiej wybierze jedną instytucję, nadając jej tytuł Kuźni Mistrzów Mowy Polskiej.

Ośrodek chroni spuściznę kulturową i historyczną polskiego leśnictwa. Przybliża społeczeństwu wiedzę o lesie i jego związkach z człowiekiem poprzez różnorodne formy edukacyjne, a wszystko to z poszanowaniem słowa mówionego i pisanego. Od dwunastu lat organizuje Ogólnopolski Konkurs „Bajarze z Leśnej Polany” im. red. A. Zalewskiego, a od 1988 roku jest organizatorem Ogólnopolskiego Przeglądu Twórczości Artystycznej Leśników, w którym jedną z kategorii jest literatura. Wiedzę leśną przybliża również poprzez wydawnictwa o charakterze popularnonaukowym i metodycznym. Jest wydawcą pozycji dla dzieci i młodzieży, zbiorów fraszek i gawęd. Wszystkie te działania mają charakter inspirujący i umożliwiają rozwijanie talentów literackich i krasomówczych.

Laureatów tegorocznej, osiemnastej już edycji „Mistrza Mowy Polskiej” poznamy 24.09.br. podczas Gali Finałowej w Centrum Kultury Zamek w Poznaniu.

Alicja Antonowicz

17 lipca 2018 r. w Ośrodku gościliśmy międzynarodową grupę studentów leśnictwa w ramach warsztatów „Work Camp 2018” (fot. H. Nowak)

Otwarte wystawy

W sali wystaw czasowych Muzeum Leśnictwa Oficyna 21 czerwca 2018 r. otwarto wystawę „Pejzaże Marka Kiedrowskiego” (fot. A. Antonowicz)

Od 7 lipca 2018 r. w obiekcie muzealnym Oficyna można zwiedzać wystawę czasową twórczości Adama Fołtarza pt.: „Monotypie. Im głębiej w nas...” (fot. R. Sorek)

Podczas obchodów Europejskich Dni Dziedzictwa OKL 8 i 9 września br. zorganizował stoisko edukacyjne, na którym nawiązano do 125. rocznicy utworzenia Ordynacji Gołuchowskiej (fot. R. Koch)

9 września 2018 r. Ośrodek wziął udział w „Dniach Ochrony Środowiska”, które odbyły się na terenie Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie (fot. R. Sorek)

20 września br. w Oficynie została otwarta wystawa czasowa pn.: „Inspiracje naturą. Wystawa rodzinna Antowskich”; na zdjęciu fragment rzeźby Andrzeja Antowskiego

12

Zadanie

Doprowadź pszczołę do kwiatów wrzosu.

H U M O R

Puk, puk. Czy jest , ktos w domu?

Halo! Czy maja, , Panstwo wolne pokoje? To pilne!

,

Wczwsniej nikt sie, domkiem nie interesowal,- a gdy oglosili informacje,

o nim w telewizji - nagle wszyscy naraz!

Wydawca: Ośrodek Kultury Leśnej, ul. Działyńskich 2, 63-322 Gołuchów, tel./faks: 62 761-50-45, 761-50-46, www.okl.lasy.gov.pl, e-mail: okl@okl.lasy.gov.pl Redakcja: Alicja Antonowicz, Joanna Zalejska-Niczyporuk Zadanie i humor: Joanna Zalejska-Niczyporuk Opracowanie i skład: Joanna Zalejska-Niczyporuk Fotografie: Alicja Antonowicz, Romana Koch, Zygmunt Kroczyński, Hubert Nowak, Rafał Sorek Joanna Zalejska-Niczyporuk Okładka: Wiewiórka w parku-arboretum w Gołuchowie, fot. Patryk Ortell Druk: FC Druk, Czermin 55, 63-304 Czermin Dofinansowano ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Poznaniu

ISBN 83-922141-2-9 ISSN 1897-3906

Gatunki leśne z Polskiej Czerwonej Księgi

Puszczyk

LC — gatunki mniej zagrożone uralski — Strix uralensis (Pallas, 1771)

Występowanie Puszczyk uralski występuje w północno-wschodniej Europie i w północnej Azji. Największe jego skupiska znajdują się w europejskiej części Rosji i w Skandynawii. W Polsce zamieszkuje Karpaty i Małopolskę. Można go spotkać również w Górach Świętokrzyskich i na Podkarpaciu. Najbardziej wysuniętym na zachód rejonem jego występowania jest Beskid Śląski i Żywiecki.

Niewielkie izolowane populacje puszczyka uralskiego w XX w. gniazdowały na Mazurach. Jeszcze na początku XXI w. wielkość populacji tej sowy szacowana była na poziomie 450–700 par. Obecnie w naszym kraju gnieździ się 1300–1800 par i odnotowuje się dalszy wzrost liczebności tego gatunku.

Cechy gatunku Puszczyk uralski nieco przypomina pospolitego puszczyka (Strix aluco) – jest jednak od niego cięższy i większy. Jego ubarwienie jest nieco jaśniejsze od zwyczajnego i przybiera szaro-białą kolorystykę z brązowymi kreskami. Szata młodocianych osobników po zmianie z juwenalnej (pierwsza szata) nie różni się praktycznie od tej występującej u dorosłych sów.

Puszczyk uralski ma wydłużoną sylwetkę, zaokrągloną głowę bez „uszu”, ze stosunkowo małymi, czarnymi oczami i jasnopomarańczowym dziobem oraz posiada długi, klinowato zakończony ogon. Szlarę ma szarą, dobrze zaznaczoną, z białymi, perlistymi plamkami na obrzeżu.

Masa ciała puszczyka waha się od 500 do 1000 g, a rozpiętość skrzydeł wynosi od 1,10 do 1,30 m. Samica jest o prawie jedną trzecią większa i cięższa od samca. oderwij - zachowaj

Biotop Ten osiadły ptak zamieszkuje najczęściej stare lasy liściaste: w górskich buczynach, na niżu dąbrowy i grądy. Można go spotkać również w lasach mieszanych i iglastych z przewagą sosny. Wybiera lasy przerzedzone, z luźnym zwarciem i ze słabo rozwiniętym podszytem, w pobliżu polan, dróg leśnych, przecinek. Tereny otwarte służą mu do polowań, szczególnie na gryzonie.

Pożywienie Puszczyk uralski poluje nocą, ale zdarza się, że w okresie karmienia piskląt i zimą łapie ofiary również w dzień. W jego menu znajdują się przede wszystkim gryzonie, głównie myszy i nornice.

Stanowią one blisko 75% diety tej sowy.

Poluje również na ptaki (np. na kosy, grubodzioby), w tym na mniejsze sowy (nawet na puszczyka zwyczajnego czy uszatkę).

Zdarzały się przypadki łapania piskląt ptaków szponiastych, np. jastrzębia. Nie pogardzi również padliną.

Teren występowania puszczyka uralskiego w Polsce [źródło: „Polska Czerwona Księga Zwierząt. Kręgowce”, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 2001]

Puszczyk uralski w naturze (fot. Arch. OKL)

Ciekawostki a Drugi człon nazwy puszczyka – uraliensis – pochodzi od

ojczyzny ptaka wziętego do opisu tego gatunku. a Puszczyk uralski jest jedną z największych sów w Polsce i w

Europie. Wielkością ustępuje jedynie puchaczowi i puszczykowi mszarnemu oraz sowie śnieżnej, która tylko wyjątkowo pojawia się u nas na przelotach. a Łączy się w pary na całe życie. a Sowa ta może dożyć ponad 20 lat. a Puszczyk uralski jest gatunkiem mało płochliwym, przez to łatwym do obserwacji i fotografowania. W Przemyślu na początku XXI w. odnotowano gnieżdżącego się puszczyka w parku miejskim. Pokazuje to, że jest to ptak, który nie boi się człowieka. a Puszczyki uralskie są bardzo terytorialne. Rewir lęgowy obejmuje 1–5 km2. Samce zawzięcie bronią swojego terytorium przed konkurentami. Broniąc gniazda mogą nawet zaatakować człowieka. a Puszczyk ten mocno reaguje na stymulację głosową. Potrafi zlokalizować i schwytać ofiarę, która znajduje się 30 cm pod śniegiem. a Samiec w czasie godów lub w trakcie kontaktowania się z innymi osobnikami wydobywa seryjne „huhuhuhu”. Broniąc terytorium głęboko i donośnie co 15–50 sekund nawołuje „hu huh hu hu”, które słychać w promieniu 2 km. Głos samicy jest nieco bardziej chrapliwy. Wydaje ona szorstkie „kri-ef”. Puszczyk najintensywniej odzywa się jesienią i od lutego do kwietnia, 2–3 godziny po zmierzchu. a Obok osobników o jasnym ubarwieniu spotkać można także ciemno upierzone puszczyki. a Wzór ubarwienia piór (lotek i sterówek) jest wyraźnie rozgraniczony – a b inaczej niż u puszczyka mszarnego.

Wi d o c z n e są tu szerokie brązowe prążki na praktycznie Wybrane lotki puszczyka uralskiego – „a” i puszczyka mszarjednolitym, nego – „b” [źródło: Cieślak M., „Pióra sów Europy”, HR jasnym tle. Services, Warszawa 2015]

Rozmnażanie Sezon lęgowy puszczyk rozpoczyna już w lutym. Samica składa 1–6 jaj w odstępach 2–3 dniowych. W latach o dużej liczebności gryzoni zniesienia są większe. Składanie jaj rozpoczyna się w marcu. W czasie wysiadywania i przez pierwsze dwa tygodnie po wykluciu piskląt pokarm przynosi samiec.

Młode przychodzą na świat po 27–29 dniach, a opuszczają gniazdo już po 28–30 dniach. Wtedy nie potrafią jeszcze latać, jedynie trzepocząc skrzydłami wspinają się po gałęziach drzew w poszukiwaniu schronienia. Naukę latania zaczynają po ukończeniu ok. 40 dnia życia. Terytorium rodziców opuszczają po uzyskaniu piątego miesiąca, wtedy to rozpoczynają samodzielne życie. Dojrzałość płciową osiągają najwcześniej po roku, ale w naturalnych warunkach potomstwa dochowują się najszybciej po 3–4 latach.

Gniazda Puszczyk uralski gnieździ się głównie w dziuplach i złomach drzew. Zdarza się również, że na lęgowiska wybiera opuszczone gniazda dużych drapieżników takich jak np.: jastrząb czy myszołów lub odpowiednio duże skrzynki lęgowe. Czasami zakłada gniazda na ambonach myśliwskich. Sowy są mocno terytorialne i mogą użytkować gniazda nawet przez kilkanaście lat.

Zagrożenia Przyczyny wcześniejszego wymierania tego gatunku nie są do końca rozpoznane. Są odnotowane informacje o ginięciu sów na drogach lub o ich rozbijaniu się o linie energetyczne.

Wpływ na spadek liczebności miało również niewątpliwie bezmyślne ich zabijanie oraz nielegalne pozyskiwanie w celach kolekcjonerskich. Zmiany struktury wieku drzewostanów i ich przebudowy okazały się być w granicach tolerancji ekologicznej tego gatunku.

Ochrona Puszczyk uralski jest pod ścisłą ochroną gatunkową i wpisano go do „Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt” w kategorii gatunki mniej zagrożone. Podlega Dyrektywie Ptasiej i ochronie na mocy Konwencji Berneńskiej oraz Waszyngtońskiej.

Od 2010 r. wykonywane są liczenia sów w ramach Monitoringu Lęgowych Sów Leśnych. Mają one na celu sprawdzenie

Znaczek z podobizną puszczyka uralskiego ze zbiorów OKL

stanu tych nie zawsze poznanych ptaków oraz pozwalają na ustalenie odpowiednich działań ochronnych.

Prowadzona jest w lasach również czynna ochrona, poprzez pozostawianie starych, dziuplastych oraz złamanych drzew, które mogą być miejscem lęgowym tych pięknych sów.

Opracowanie: Joanna Zalejska-Niczyporuk Konsultacja merytoryczna: Tadeusz Mizera

Literatura Cieślak M., „Pióra sów Europy”, HR Services, Warszawa 2015.

Czuchnowski R., „Puszczyk uralski Strix uralensis”, W: Chylarecki P., Sikora A., Cenian Z. (red.), „Monitoring ptaków lęgowych. Poradnik metodyczny dotyczący gatunków chronionych Dyrektywą ptasią”, 2009.

Kruszewicz A.G., „Ptaki Polski”, Multico, Warszawa 2008.

Mrowiec J., „Sowy tajemnicze i nieuchwytne”, Grupa Wydawnicza Foksal, Warszawa 2014. „Polska Czerwona Księga Zwierząt. Kręgowce”, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 2001.

Radziszewski M., Matysiak M., „Ilustrowana encyklopedia ptaków Polski”, Dom Wydawniczy PWN, Warszawa 2015.

Stachoń W., „Puszczyk uralski”, W: „Przyroda Polska”, sierpień 2015, s. 22–23.

Zawadzka D., „Ptaki. Fauna Polski”, Multico, Warszawa 2017.

Strony internetowe

Zasięg występowania puszczyka uralskiego w Europie [źródło: „Polska Czerwona Księga Zwierząt.

Kręgowce”, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 2001]

http://dzikiezycie.pl/archiwum/2007/ kwiecien-2007/puszczyk-mszarnybaradataja-kuhakalka [dostęp: 1.02.2018]. http://jestemnaptak.pl/artykul/ochronaczynna-sow [dostęp: 1.02.2018].