Zagajnik nr 2 (46) lato 2017

N r 2 (4 6) AT /L O 0 2 17

Kwartalnik edukacyjno-informacyjny Oœrodka Kultury Leœnej w Go³uchowie

W numerze:

Nabytki biblioteczne Konkurs krasomówczy Dzieñ Ziemi pod znakiem bioró¿norodnoœci i go³uchowskich ¿ubrów XIII festyn edukacyjny „Spotkanie z lasem” Ju¿ po raz czwarty w Go³uchowie wybrzmia³y sygna³ówki Konferencja naukowa i jubileusz Oœrodka „Ze sztuk¹ bezpieczniej” Archiwum fotograficzne OKL – Jubileusz Oœrodka Kultury Leœnej jako samodzielnej jednostki Lasów Pañstwowych Autograf. Fotografie i mechanika precyzyjna Otwarte wystawy Dziêcio³ bia³ogrzbiety

2

Zapraszamy

J. Frankowski

Kolejna wiosna w Oœrodku obfitowa³a w liczne wydarzenia edukacyjne oraz muzealne.

W kwietniu odby³a siê XVI edycja Dnia Ziemi, podczas której dzieci i m³odzie¿ wyra¿ali swoje pozytywne relacje z przyrod¹ i œwiêtowali sukcesy w zakresie ochrony œrodowiska. Najbardziej zaanga¿owani otrzymali nagrody i odznaki „Honorowy Opiekun Miejsc Przyrodniczo-Cennych Go³uchowa”. Nagrodzono te¿ uczestników konkursu plastycznego, którzy wykonali koncepty zak³adek do ksi¹¿ek z okazji 40-lecia obecnoœci ¿ubrów w Go³uchowie. Dwa najciekawsze projekty zosta³y wydrukowane. W parku-arboretum m³odzie¿ posadzi³a kolejne drzewo – lipê drobnolistn¹. W tym samym miesi¹cu otworzyliœmy wystawê pt.: „Intarsja – sztuka malowania drewnem” oraz wydaliœmy specjaln¹ publikacjê na ten temat.

Bogaty w wydarzenia by³ maj. Wówczas Oœrodek Kultury Leœnej obchodzi³ 30-t¹ rocznicê funkcjonowania jako samodzielna jednostka Lasów Pañstwowych. Uroczystoœæ swoj¹ obecnoœci¹ zaszczycili przedstawiciele w³adz województwa, powiatu i gminy oraz dyrektor RDLP w Poznaniu. Oœrodek zosta³ doceniony i otrzyma³ „Honorow¹ Odznakê Zas³u¿ony dla Województwa Wielkopolskiego”. Tak¹ sam¹ odznak¹ uhonorowano piêciu pracowników Oœrodka. Dwóm osobom wrêczono „Kordelasy Leœnika Polskiego”.

Uroczystym obchodom rocznicowym towarzyszy³a konferencja naukowa pt.: „Zbiory i ekspozycje przyrodnicze w Polsce” i promocja publikacji obejmuj¹cej referaty muzealników z ca³ego kraju. Du¿¹ atrakcj¹ w trakcie konferencji by³o otwarcie muzealnej wystawy przyrodniczej w nowej aran¿acji. Ponadto uroczystoœæ wzbogaci³ fina³ konkursu na „Najlepsz¹ monografiê nadleœnictwa Lasów Pañstwowych”.

W maju odby³ siê te¿ XI z kolei ogólnopolski konkurs krasomówczy „Bajarze z Leœnej Polany” im. redaktora Andrzeja Zalewskiego, IV Powiatowy Przegl¹d Twórczoœci Dzieciêcej „Ze sztuk¹ bezpieczniej” oraz kolejna „Noc muzeów” – z atrakcj¹ wieczoru

w postaci koncertu piosenki aktorskiej.

Z okazji Dnia Dziecka wystawialiœmy stoisko edukacyjne na festynach w Kaliszu oraz na „Festiwalu Dzieciêcych Marzeñ” w Pleszewie. Braliœmy tak¿e udzia³ w nowym przedsiêwziêciu promocyjno-edukacyjnym Regionalnej Dyrekcji Lasów Pañstwowych w Poznaniu, która zorganizowa³a festyn o nazwie „Drewniak”. Wydarzenie promuj¹ce wszechstronne znaczenie drewna odby³o siê w Sycowie, przy znacz¹cym udziale miejscowego Nadleœnictwa Syców oraz Antonin.

W pierwsz¹ sobotê czerwca odby³ siê w naszym Oœrodku „IV Miêdzynarodowy Festiwal Kultury Leœnej i £owieckiej”, który cieszy siê rosn¹c¹ popularnoœci¹ wœród sygnalistów i zespo³ów pielêgnuj¹cych muzykê myœliwsk¹. W drugi pi¹tek czerwca na placu podworskim goœciliœmy blisko 900 uczniów z Po³udniowej Wielkopolski na XIII ju¿ festynie edukacyjnym „Spotkanie z lasem”. Podczas wydarzenia odby³ siê fina³ konkursu plastycznego pod has³em „Rok w lesie”, w którym uczestniczy³o ponad 500 uczniów.

Z koñcem wiosny wydaliœmy drukiem materia³y edukacyjne dla nauczycieli pod tytu³em „U¿ytkowanie lasu nie jest z³e”.

Wszystkich zainteresowanych wizyt¹ w Go³uchowie polecam zwiedzanie Muzeum Leœnictwa, parku-arboretum i Pokazowej Zagrody Zwierz¹t.

Benedykt RoŸmiarek, dyrektor OKL

P Wystawy sta³e w Muzeum Leœnictwa: „Kulturotwórcza rola lasu” „Dzieje leœnictwa w Polsce” „Spotkanie z lasem” „Diorama – gr¹d œrodkowoeuropejski w aspekcie wiosennym” „Diorama – œwierczyna borealna w aspekcie zimowym” „Gatunki leœne z Czerwonej Ksiêgi” „Technika leœna”, „Ochrona lasu” Cha³upa – leœniczówka P Wystawy czasowe w Muzeum Leœnictwa: „Intarsja – sztuka malowania drewnem” (do sierpnia 2017 r.) „Las i leœnicy w starej fotografii” (do sierpnia 2017 r.)

P Zajêcia terenowe dla dzieci i m³odzie¿y prowadzone w parku-arboretum: „Leœni detektywi”, „Ssaki leœne”, „Szukamy dendrologicznych skarbów”, „Jak ¿yje las?”

P Zajêcia muzealne dla dzieci i m³odzie¿y prowadzone w Muzeum Leœnictwa: „Spotkanie z lasem”, „Zagro¿enia lasu” „Zwierzêta leœne z Czerwonej Ksiêgi” Informacje dotycz¹ce zajêæ: tel. 62 761-50-45 e-mail: okl@okl.lasy.gov.pl P Biblioteka OKL: czynna od wtorku do czwartku w godz. 900–1300 dla czytelników spoza Oœrodka po wczeœniejszym uzgodnieniu: tel. 62 761-50-45 wew. 113

Nabytki biblioteczne „Zielnik czarodziejski to jest zbiór przes¹dów o roœlinach” Czy mo¿na naukowo przebadaæ czary i przes¹dy? Wydawaæ by siê mog³o, ¿e nie.

Ksi¹¿ka Józefa Rostafiñskiego przedstawia jednak uporz¹dkowany spis roœlin, które wykazuj¹ przeró¿ne, wyj¹tkowe w³aœciwoœci od leczniczych, przez truj¹ce, a¿ po… magiczne.

Reprint wydaKanego ze zbiorów Biblioteki Narodowej w Warszawie stanowi doskona³e Ÿród³o wiedzy o ludowych wierzeniach dotycz¹cych roœlin. Z pewnoœci¹ zainteresuje zielarzy i mi³oœników ludowych legend.

Autor: Józef Rostafiñski. Rok wydania reprintu: 2016. Liczba stron: 191.

Oprawa twarda. „Rok leœniczego” Kim jest leœniczy? OdpowiedŸ na to pytanie poznajemy w lekturze Jaros³awa Sza³aTy, który opisuje rok z ¿ycia lasu na ziemi lubuskiej miesi¹c po miesi¹cu, pocz¹wszy od kwietnia – kiedy zdaniem autora zaczyna siê w³aœnie rok przyrodniczy, koñcz¹c na powracaj¹cej w marcu wioœnie.

Ksi¹¿ka ukazuje nowe spojrzenie na las i zachodz¹ce w nim zmiany oraz wielowymiarow¹ rolê leœniczego.

Autor: Jaros³aw Sza³ata.

Rok wydania: 2016. Liczba stron: 388.

Oprawa miêkka.

„Niesamowite prace zdolnych zwierz¹t” „Niesamowite prace zdolnych zwierz¹t” to encyklopedia skierowana do m³odszych sympatyków przyrody. Znajd¹ w tej pozycji nie tylko wiele zaskakuj¹cych informacji, ale tak¿e ogrom efektownych, przykuwaj¹cych uwagê ilustracji.

Publikacja za Spraw¹ bogatej szaty graficznej wiernie wpisuje siê w zasadê „uczyæ bawi¹c”, dziêki czemu przewracanie kolejnych stron sprawia wielk¹ frajdê.

Autor: Opracowanie zbiorowe. Rok wydania: 2011. Liczba stron: 32. Oprawa twarda.

Romana Koch

3

Konkurs krasomówczy Drugi dzieñ otworzy³ spektakl pt.: „Przestroga ¿ubra” w wykoOœrodek Kultury Leœnej w Go³uchowie po raz jedenasty zorganizowa³ Ogólnopolski Konkurs „Bajarze z Leœnej Polany” naniu uczniów klas drugich ze Szko³y Podstawowej w Go³uchowie. im. redaktora Andrzeja Zalewskiego. 27 bajarzy w pogodny, Dzieci przebrane za drzewa i zwierzêta leœne, w tym ¿ubra, w zawiosenny dzieñ, 18 maja br., na scenie w zabytkowej „Powo- bawny sposób opowiedzia³y o ¿yciu leœnych mieszkañców i przekaza³y wa¿ne przes³anie – abyœmy wszyscy dbali o polskie lasy. zowni” Oœrodka zaprezentowa³o swoje umiejêtnoœci oratorskie.

Po dzieciêcym wystêpie i odœpiewaniu hymnu cz³onkowie jury Wydarzenie pod honorowym patronatem Konrada Tomaszewskiego, Dyrektora Generalnego Lasów Pañstwowych oraz Rady wrêczyli nagrody oraz wyró¿nienia. I miejsce otrzyma³ Pawe³ Jêzyka Polskiego przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk, wspó³- Kowal z Zespo³u Szkó³ Leœnych w Bi³goraju za gawêdê „O godle”, organizowa³o Centrum Informacyjne Lasów Pañstwowych w War- opisuj¹c¹ porann¹ wyprawê w celu obserwacji toków g³uszca. szawie. Patronat medialny nad konkursem sprawowali TVP 3 – od- II miejsce przyznano Antoniemu Kosobuckiemu z Zespo³u Szkó³ dzia³ w Poznaniu, Radio Merkury – Poznañ, prasa leœna: „Echa Leœ- Leœnych i Ekologicznych w Brynku za wystêp pn.: „Ostatnia przene”, „Przegl¹d Leœniczy”, „Las Polski” oraz portal zielonalekcja.pl. chadzka”, podczas którego bajarz wcieli³ siê w rolê dziadka wychwaWyst¹pienia ocenia³o szeœcioosobowe jury pod przewodnictwem laj¹cego uroki polskich lasów i wspominaj¹cego prze¿yte lata.

Benedykta RoŸmiarka, dyrektora Oœrodka Kultury Leœnej w Go³uchowie.

Gawêdy dotyczy³y tematyki leœnej i opiewa³y piêkno polskiej przyrody. Mo¿na by³o us³yszeæ opowieœci o mocy jak¹ czerpiemy z lasu, o pozostawionych w borach tajemnicach, czy o zagubionej mi³oœci. Czêsto pojawia³ siê temat zwi¹zany z rodzimymi gatunkami zwierz¹t leœnych, takich jak: jelenie, lisy, dziki, g³uszce, ryœ, ¿ubr i wilk. Nie zabrak³o, jak co roku, gawêd leœnych z pogranicza magii lub inspirowanych legendami i podaniami ludowymi.

Gawêdziarze nie tylko bajali o w³asnych, leœnych prze¿yciach i przygodach, ale wcielali siê równie¿ w ró¿ne role. Na scenie mo¿na by³o zobaczyæ dziadka i ma³ego ch³opca, wujka i myœliwego, duszki leœne oraz stracha na wróble. Uczestnicy konkursu starali siê tak¿e urozmaicaæ wyst¹pienia kolorowymi strojami i nietuzinkowymi rekwizytami. Dlatego obok tradycyjnych zie- Uczestnicy wydarzenia (fot. K. Zió³kowska) lonych mundurów widzowie podziwiali m.in. kontusz szlachecki, III miejsce otrzyma³a Dominika Staromiejska z Zespo³u Szkó³ strój indiañski i sukniê rusa³ki. Pierwszy dzieñ konkursu zakoñczy³ Leœnych w Bi³goraju za wystêp pt.: „Od ekologa po myœliwego”. siê koncertem muzyki folkowej inspirowanej przyrod¹ w wykonaniu Laureatka pokaza³a, jak mo¿na poznaj¹c tajniki przyrody i poszeWaldemara Rych³ego z zespo³em. rzaj¹c swoj¹ wiedzê ekologiczn¹, prawdziwie pokochaæ las.

Jury przyzna³o osiem wyró¿nieñ.

Otrzymali je: Szymon Wojtyszyn, Nadleœnictwo Celestynów, za gawêdê pn.: „Bellum iustum”, Kordian Dubkowski z Technikum Leœnego w Staroœcinie za opowieœæ „Leœni ludzie”, Maciej Kusiak z Zespo³u Szkó³ Leœnych w Bi³goraju za wystêp pt.: „Podwójne polowanie”, Anna Jarosz z Zespo³u Szkó³ Leœnych w Bi³goraju, która przygotowa³a opowieœæ pt.: „Zbawcze piêkno przyrody”, Dawid Zaskórski, Zespó³ Szkó³ Leœnych i Ekologicznych w Brynku za gawêdê pn.: „Opowieœæ wujka”, Wiktoria Kaczmarczyk z Zespo³u Szkó³ Leœnych w Zagnañsku za utwór pn.: „Moja tajemnica”, Micha³ Szyku³a z Zespo³u Szkó³ Leœnych w Bi³goraju za wystêp pt.: „Rada ptaków” oraz Joanna Bartczak z Technikum Leœnego w Warcinie za gawêdê „Moje pierwsze polowanie”.

Laureaci konkursu i cz³onkowie jury (od lewej): Edward Marsza³ek, Regionalna Dyrekcja Lasów Pañstwowych w Kroœnie, Grzegorz Lenart, Regionalna Dyrekcja Lasów Pañstwowych w Lublinie, Ma³gorzata Haze, Centrum Informacyjne Lasów Wszystkim laureatom serdecznie Pañstwowych w Warszawie, Pawe³ Kowal, Zespó³ Szkó³ Leœnych w Bi³goraju (I miejsce), prof. Halina Zgó³kowa, gratulujemy!

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Dominika Staromiejska, Zespó³ Szkó³ Leœnych w Bi³goraju (III miejsce), Antoni Kosobucki, Zespó³ Szkó³ Leœnych i Ekologicznych w Brynku (II miejsce), Benedykt RoŸmiarek, dyrektor Oœrodka Kultury Leœnej w Go³uchowie (fot. K. Zió³kowska)

Joanna Zalejska-Niczyporuk

4

Dzieñ Ziemi pod znakiem bioró¿norodnoœci i go³uchowskich ¿ubrów dzy innymi organizacj¹ konkursu „W kierunku natury” pod¹na projekt zak³adki do ksi¹¿ki, ¿ali tegoroczni uczestnicy obchoktórego rozstrzygniêcie mia³o dów Dnia Ziemi w Oœrodku Kulmiejsce podczas obchodów Dnia tury Leœnej. Has³em przewodZiemi. nim postanowili zwróciæ uwagê W tym szczególnym dniu ¿ubr na potrzebê ochrony bioró¿noby³ tematem prelekcji wyg³oszonej rodnoœci, która decyduje o wyprzez leœnika, a tak¿e spektaklu w j¹tkowoœci naszej planety i jawykonaniu dzieci ze Szko³y Podkoœci ¿ycia. Do Go³uchowa przystawowej w Go³uchowie. Sta³ siê jecha³o blisko pó³ tysi¹ca osób, te¿ bohaterem quizu i zaistnia³ w by w skali lokalnej pokazaæ swozadaniach, które realizowali je proœrodowiskowe zaanga¿ouczestnicy rajdu ekologicznego na wanie. terenie parku-arboretum, przygotoAktualnym œwiatowym prowanego przez kaliskie Gimnazjum blemem jest zanik ró¿norodnoœci nr 2 i III Liceum Ogólnokszta³c¹ce. biologicznej. W historii Ziemi wyNiezwykle radosnym akcenmieranie gatunków mia³o miejsce Uczestnicy Dnia Ziemi ustawieni w kszta³cie logo Oœrodka Kultury Leœnej tem tego dnia by³ happening z kilkukrotnie. Wynika³o wówczas w Go³uchowie (fot. P. Szyduk) z nag³ych zmian warunków œrodowiskowych, w odró¿nieniu od obe- udzia³em przebranych za ¿ubry dzieci. Sporo emocji dostarczy³o cnego bêd¹cego przede wszystkim skutkiem dzia³alnoœci cz³owieka. równie¿ wykonanie wspólnego zdjêcia uczestników spotkania, którzy ustawili siê na polanie parkowej w kszta³cie logo Oœrodka Kultury Leœnej – uskrzydlonego ¿ubra.

Dzieñ Ziemi, zorganizowany ju¿ po raz szesnasty, by³ tak¿e okazj¹ do podsumowania ca³orocznej aktywnoœci m³odzie¿y na rzecz ochrony przyrody. Dzia³ania m³odego pokolenia nagrodzono odznak¹ „Honorowy Opiekun Miejsc Przyrodniczo-Cennych Go³uchowa”, a tak¿e cennymi upominkami ufundowanymi przez Urz¹d Miejski w Kaliszu i Starostwo Powiatowe w Pleszewie.

W tym dniu poznaliœmy równie¿ laureatów ekokonkursu zorganizowanego przez Gimnazjum nr 2 w Kaliszu oraz finalistów losowania: nagrody g³ównej w quizie o ¿ubrze w postaci wyjazdu do Brukseli ufundowanego przez Pos³a do Parlamentu Europejskiego, Andrzeja Grzyba, a tak¿e roweru turystycznego ufundowanego przez Przedsiêbiorstwo Oczyszczania Miasta Eko z Kalisza.

Pami¹tk¹ na d³ugie lata po tym wyj¹tkowym spotkaniu jest poSadzenie lipy drobnolistnej w parku-arboretum (fot. J. Wróbel-Mróz) sadzona przez licealistów lipa drobnolistna, symbol odnowienia uczLudzie czerpi¹ ogromne korzyœci z ekosystemów i utrzymanie niowskiego patronatu nad parkiem-arboretum, a zarazem dobrej bioró¿norodnoœci jest w ich interesie. ¯aden gatunek wystêpuj¹cy na energii, oraz okolicznoœciowy znaczek, którym obdarowano ka¿Ziemi nie ¿yje oddzielnie i z tego powodu utrata jednego z nich wp³y- dego, kto w tym dniu do³¹czy³ do grona œwiêtuj¹cych.

Alicja Antonowicz wa na ¿ycie szeregu innych organizmów z nim powi¹zanych. Niezwykle wa¿na jest œwiadomoœæ tego faktu oraz przeciwdzia³anie degradacji siedlisk i ograniczenie stosowania praktyk niekorzystnych dla przetrwania gatunków.

Doroczne spotkanie m³odych obroñców przyrody z okazji Dnia Ziemi przygotowywane by³o tygodniami i zaowocowa³o bogatym programem. Wype³ni³y go g³ównie treœci zwi¹zane z zagro¿onym gatunkiem – ¿ubrem – najwiêkszym leœnym ssakiem Polski i Europy. ¯ubr jest dowodem na to, ¿e warto podejmowaæ trud ochrony, a konsekwentne dzia³ania mog¹ doprowadziæ do niekwestionowanego sukcesu.

W 1919 r. na terenie Polski zosta³ zabity ostatni ¿ubr nizinny ¿yj¹cy na wolnoœci. W cztery lata póŸniej, z inicjatywy polskiego przyrodnika, Jana Sztolcmana, podjêto decyzjê o zawi¹zaniu Miêdzynarodowego Towarzystwa Ochrony ¯ubra, które za cel postawi³o sobie uratowanie tego gatunku. Poprzez planow¹ hodowlê ostatnich ¿yj¹Finaliœci konkursu na projekt zak³adki do ksi¹¿ki (fot. P. Ortell) cych ¿ubrów, pochodz¹cych z europejskich ogrodów zoologicznych i prywatnych zwierzyñców, gatunek uratowano od zag³ady.

Wyniki konkursu na projekt zak³adki do ksi¹¿ki I miejsce – Marta Mirek, Gimnazjum nr 3 w Kaliszu Obecnie w naszym kraju mamy blisko 1700 osobników, w wiêkII miejsce – Adam Larnet, Gimnazjum nr 2 w Kaliszu szoœci na wolnoœci w piêciu populacjach, ale te¿ w zagrodach, w któIII miejsce – Zuzanna Franczak, Gimnazjum nr 3 w Pleszewie rych stanowi¹ bazê restytucyjn¹. Jedn¹ z nich jest go³uchowska PoWyró¿nienia: kazowa Zagroda Zwierz¹t. Podczas czterdziestoletniej ju¿ hodowli - Zuzanna Lesiewicz, Gimnazjum nr 4 w Kaliszu przysz³o tu na œwiat ponad sto osobników.

- Aleksandra Sipka, Gimnazjum nr 10 w Kaliszu Pierwsze ¿ubry przyjecha³y do Go³uchowa w kwietniu 1977 r.

- Nikola Œliwiñska, Gimnazjum nr 3 w Pleszewie Tegoroczny jubileusz go³uchowskiej zagrody zaakcentowano miê-

5

XIII festyn edukacyjny „Spotkanie z lasem” W s³oneczny, pi¹tkowy dzieñ, 9 czerwca 2017 r., po raz trzynasty odby³ siê festyn edukacyjny „Spotkanie z lasem”. W wydarzeniu zorganizowanym przez Oœrodek Kultury Leœnej w Go³uchowie wziê³o udzia³ blisko 900 uczniów z Po³udniowej Wielkopolski.

Oœrodek dla przyby³ych uczestników przygotowa³ liczne atrakcje. Na scenie uczniowie z pobliskich szkó³ prezentowali swoje zdolnoœci aktorskie. Dzieci i m³odzie¿ ze Szko³y Podstawowej im.

Izabeli Dzia³yñskiej w Go³uchowie w spektaklu pt.: „Przestroga ¿ubra” uœwietnili 40-lecie istnienia go³uchowskiej zagrody ¿ubrów. Odœpiewali równie¿ ekologiczne piosenki i zaprezentowali swoje umiejêtnoœci taneczne. Przedszkolaki z grupy Miœki z Przedszkola w Czerminie wyst¹pi³y w niezwykle barwnej inscenizacji pn.: „Dbajmy o Ziemiê”.

Uczniowie ze Szko³y Podstawowej im. Andrzeja Zalewskiego w Œwinkowie przygotowali emocjonuj¹cy spektakl pt.: „Jak uczyliœmy Adama szano- Warsztaty i pokazy (fot. A. Antonowicz) waæ przyrodê?”.

Krótko po godzinie dwunastej odby³ siê uroczysty fina³ konkursu plastycznego pt.: „Rok w lesie”, na który nap³ynê³y 553 prace z 36 placówek szkolnych. Czterdzieœci nagrodzonych i wyró¿nionych prac mo¿na by³o obejrzeæ w trakcie festynu na specjalnie zaaran¿owanej na tê okazjê wystawie.

Podczas spotkania odby³y siê warsztaty, pokazy, gry i zabawy edukacyjne. Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju przeprowadza³o zajêcia czerpania papieru, Centrum Edukacji Regionalnej i Przyrodniczej w Mniszkach uczy³o, jak wyplataæ z wikliny i wycinaæ skórzane rzemienie, a Towarzystwo ¯ywej Archeologii w Kaliszu umo¿liwi³o dzianie barci. Na stoisku Oœrodka Kultury Leœnej

przygotowane przez Centrum Edukacji Regionalnej i Przyrodniczej w Mniszkach

uczniowie mogli namalowaæ leœne motywy na torbach p³óciennych i drewnianych deseczkach, a pod namiotem Go³uchowskiego Centrum Kultury „Zamek” daæ sobie pomalowaæ buzie, np. w barwne motyle.

Uczestnicy wydarzenia mogli równie¿ wzi¹æ udzia³ w warsztatach kaletniczych, malowania na szkle, odbijaæ liœcie na lnie, wykonywaæ leœne zwierzêta z papieru. Nie zabrak³o pokazów pszczelarskich i degustacji miodu przygotowanej przez Gospodarstwo Pszczelarskie „Czempisz”. Du¿ym zainteresowaniem cieszy³y siê tak¿e prezentacje pracy pilarza, które w trakcie festynu odby³y siê dwukrotnie. [cd. str. 10]

Wyniki konkursu plastycznego pn.: „Rok w lesie” I kategoria (klasy I–III szkó³ podstawowych): I miejsce – Olga Kazowska, klasa III d, Szko³a Podstawowa nr 5 w Ostrowie Wielkopolskim II miejsce – Amelia Grabiñska, klasa III c, Szko³a Podstawowa nr 17 w Kaliszu ex aequo Julia Kaczmarek, klasa III b, Szko³a Podstawowa nr 13 w Ostrowie Wielkopolskim III miejsce – Justyna Ciesielska, klasa II, Zespó³ Szkó³ w T³okini Wielkiej ex aequo Hanna Jakubowska, klasa III c, Szko³a Podstawowa nr 17 w Kaliszu Wyró¿nienia: - Maja Frankiewicz, klasa III b, Szko³a Podstawowa nr 13 w Ostrowie Wielkopolskim - Laura Kaczmarek, klasa II, Szko³a Podstawowa nr 17 w Kaliszu - Maja Dominiak, klasa II i, Szko³a Podstawowa nr 17 w Kaliszu - Szymon Strzelec, klasa I, Szko³a Podstawowa w Wielowsi - Julia Orczykowska, klasa III b, Zespó³ Szkó³ w Zbiersku - Julia Piwek, klasa II d, Szko³a Podstawowa nr 5 w Ostrowie Wielkopolskim - Agata Kociemba, klasa II d, Szko³a Podstawowa nr 5 w Ostrowie Wielkopolskim - Oskar Cieœlak, klasa I b, Szko³a Podstawowa nr 5 w Ostrowie Wielkopolskim - Natalia Jadczak, klasa III a, Szko³a Podstawowa nr 7 w Ostrowie Wielkopolskim - Michalina Go³za, klasa III, Szko³a Podstawowa w Rychnowie II kategoria (klasy IV–VI szkó³ podstawowych): I miejsce – Jakub Waszyñski, klasa V, Szko³a Specjalna w Krotoszynie II miejsce – Julia Wielgosz, klasa VI, Szko³a Podstawowa w Liskowie III miejsce – Hanna W³odarczyk, klasa IV, Szko³a Podstawowa w Liskowie ex aequo Micha³ Guzik, klasa VI, Szko³a Podstawowa nr 12 w Koninie Wyró¿nienia: - Ignacy Jurek, klasa IV, Szko³a Podstawowa w Blizanowie

- Agnieszka Torchalska, klasa V a, Szko³a Podstawowa nr 7 w Ostrowie Wielkopolskim - Wiktoria Bartkowiak, klasa V, Szko³a Podstawowa nr 7 w Ostrowie Wielkopolskim - Julia Wawrzyniak, klasa IV, Szko³a Podstawowa w Tursku - Kinga ŒledŸ, klasa V a, Szko³a Podstawowa nr 15 w Koninie - Weronika Grzegorczyk, klasa V, Zespó³ Szkó³ nr 3 w Jarocinie - Aleksandra Janicka, klasa V a, Szko³a Podstawowa nr 12 w Kaliszu - Izabella Knopik, o. IV–VI, Zespó³ Szkó³ Specjalnych w Krotoszynie - Kornelia K³os, o. IV–VI, Zespó³ Szkó³ Specjalnych w Krotoszynie III kategoria (klasy I–III gimnazjum): I miejsce – Julia Mituta, klasa II f, Gimnazjum nr 10 w Kaliszu II miejsce – Pawe³ Idziak, klasa II gimnazjum, Zespó³ Szkó³ nr 11 w Kaliszu III miejsce – Oliwia Kl¹ska³a, klasa II gimnazjum, Zespó³ Szkól Publicznych w Taczanowie Drugim Wyró¿nienia: - Mateusz Mianowski, klasa II gimnazjum, Zespó³ Szkó³ nr 11 w Kaliszu - Amanda Maæczak, klasa II a, Gimnazjum nr 4 w Kaliszu - Karolina Gruszka, klasa II a, Gimnazjum nr 4 w Kaliszu - Amanda Smoliñska, klasa II a, Gimnazjum nr 4 w Kaliszu - Olga Moch, klasa II, Gimnazjum nr 1 w Jarocinie - Tomasz Bachórz, klasa II, Gimnazjum nr 1 w Jarocinie - Marta Matuszewska, klasa III gimnazjum, Zespó³ Szkó³ Specjalnych w Ostrowie Wielkopolskim IV kategoria (szko³y ponadgimnazjalne): I, II, III miejsca – nie przyznano Wyró¿nienia: - Dawid Jentek, klasa II d, Zespó³ Szkó³ Us³ugowych w Ostrowie Wielkopolskim - Oskar Prynczyñski, klasa I technikum, Zespó³ Szkó³ Transportowo-Elektrycznych w Ostrowie Wielkopolskim

6

Ju¿ po raz czwarty w Go³uchowie wybrzmia³y sygna³ówki Miêdzynarodowy Festiwal Kultury Leœnej i £owieckiej w Oœrodku Kultury Leœnej w Go³uchowie odby³ siê 3 czerwca 2017 r.

Czwarty rok z rzêdu stawili siê sygnaliœci z ca³ej Polski, Litwy i Czech. W ramach festiwalu odby³y siê konkursy: IV Go³uchowski Konkurs Sygnalistów Myœliwskich, IV Go³uchowski Konkurs Muzyki Myœliwskiej oraz V Zlot Kolekcjonerów Poro¿y.

00 Festiwalowy dzieñ rozpocz¹³ siê o godz. 10 otwarciem wystawy „Polskie ekspozycje i wystawy ³owieckie” w budynku „Powozowni”.

00 Na placu przy „Powozowni” od godz. 11 rozpoczêto konkursy. 15 zespo³ów w sygna³ach myœliwskich i 11 zespo³ów w muzyce myœliwskiej oraz 76 solistów stara³o siê jak najlepiej zaprezentowaæ przed publicznoœci¹ i jury w sk³adzie: Maciej Strawa (przewodnicz¹cy), Artur Kanawka oraz Adam Migurski.

Klasa B:

I miejsce – El¿bieta Zimny (Zespó³ Sygnalistek Myœliwskich „Klangor”), II miejsce – Malwina Fikus (Nadleœnictwo Antonin), III miejsce – £ukasz Wyrzykowski (Nadleœnictwo Kalisz) Klasa A:

I miejsce – Luiza Szatner (Technikum Leœne w Brynku), II miejsce – Julia Królik (Zespó³ Sygnalistek Myœliwskich „Klangor”), III miejsce – Artur Sadowski (Technikum Leœne w Brynku) Kategoria zespo³ów: Klasa D:

I miejsce – Zespó³ Sygnalistów Myœliwskich Ko³a £owieckiego „Jeleñ” z Rychtala

Klasa C:

I miejsce – Zespó³ Sygnalistów Myœliwskich „Snapki” (Technikum Leœne w Brynku), II miejsce – „Aleksandras Stulginskio University” (Litwa), III miejsce – Zespó³ Sygnalistów Myœliwskich „Hubert” (Bralin),

Klasa B:

I miejsce – Zespó³ Sygnalistów Myœliwskich „Echo Wandy” (nadleœnictwa: Przedborów, Kalisz i Antonin), II miejsce – Zespó³ Sygnalistów Myœliwskich „Przylesie” Poznañ (Ko³o £owieckie „Przylesie” Poznañ), III miejsce – Zespó³ Sygnalistów Myœliwskich „Ogar” (Zarz¹d Okrêgowy PZ£ Konin) Klasa A:

I miejsce – Zespó³ Sygnalistek Myœliwskich „Klangor” Klasa G:

Laureaci nagrody specjalnej za najlepsze wykonanie utworu autorstwa Romana Idzikowskiego „¯ubr z Go³uchowa” Aleksandras Stulginskio University z Litwy – pami¹tkowe selfie (fot. A. Antonowicz)

I miejsce – Zespó³ Sygnalistów Myœliwskich Technikum Leœnego w Brynku, II miejsce – Zespó³ Sygnalistów Myœliwskich „Akteon” Wydzia³u Leœnego SGGW w Warszawie, III miejsce – Zespó³ Sygnalistów Myœliwskich Zespo³u Szkó³ Leœnych w Goraju

W tym roku przyznano nagrodê specjaln¹ za najlepsze wykonanie utworu nieobowi¹zkowego „¯ubr z Go³uchowa” autorstwa Romana Idzikowskiego. Jury przyzna³o j¹ zespo³owi dzia³aj¹cemu przy Uniwersytecie Aleksandrasa Stulginskisa w Kownie. Natomiast Grand Prix festiwalu – statuetkê ¿ubra, otrzyma³ Zespó³ Sygnalistów Myœliwskich „Trubaèi z Kladské” z Czech. By³ to zespó³ najwy¿ej oceniony przez sêdziów w kategorii muzyki myœliwskiej.

Na koniec przewodnicz¹cy jury powiedzia³: Mieliœmy dziœ du¿o pracy, z czego siê cieszymy. Cieszymy siê, ¿e tak wielu sygnalistów przyby³o do Go³uchowa i postanowi³o stan¹æ w szranki prezentuj¹c swoje umiejêtnoœci. Dziêkujemy równie¿ zespo³om z Czech i Litwy, które przyjecha³y z daleka i piêknie zagra³y dla polskiej publicznoœci.

Zwyciêzcy w poszczególnych klasach: Soliœci: Klasa D:

I miejsce – Jan Pucha³a (Ko³o £owieckie „Jeleñ” z Rychtala) II miejsce – Jakub Siwa (Ko³o £owieckie „Jeleñ” z Rychtala)

Klasa C:

I miejsce – Basia Rudnicka (Technikum Leœne w Brynku), II miejsce – Jakub Humieniuk (Technikum Leœne w Brynku), III miejsce – Andrzej Skwiercz (Technikum Leœne w Tucholi)

Wspólne odegranie „Myœliwskiego rocka” przez Zespó³ Sygnalistów Myœliwskich Technikum Leœnego w Brynku i Zespó³ Sygnalistów Myœliwskich „Akteon” Wydzia³u Leœnego SGGW w Warszawie (fot.A. Antonowicz)

Muzyka myœliwska: Klasa MB:

I miejsce – Zespó³ Sygnalistów Myœliwskich Technikum Leœnego w Brynku, II miejsce – Zespó³ Sygnalistów Myœliwskich „Akteon” Wydzia³u Leœnego SGGW w Warszawie, III miejsce – Zespó³ Sygnalistów Myœliwskich Zespo³u Szkó³ Leœnych w Goraju Klasa MD:

I miejsce – „D-Trio Corni di Egra” (Czechy)

Klasa MEs:

I miejsce – „Corni di Egra” (Czechy)

Klasa MSH:

Stoiska edukacyjne Oœrodka Kultury Leœnej w Go³uchowie i Leœnego Kompleksu Promocyjnego „Lasy Rychtalskie” – Nadleœnictwa Antonin i Syców (fot.A. Antonowicz)

I miejsce – „Aleksandras Stulginskio University” (Litwa) Jednak sygnaliœci to nie jedyna atrakcja festiwalu. Tego dnia odby³ siê tak¿e V Zlot Kolekcjonerów Poro¿y, gdzie spoœród 30 kolekcjonerów wybrano m.in. ich najciekawsze znalezione zrzuty poro¿y jeleni czy te¿ najciê¿szy zrzut.

Poza odbywaj¹cymi siê konkursami mo¿na by³o tak¿e obejrzeæ, pog³askaæ, a przede wszystkim dowiedzieæ siê ciekawych informacji na temat psów myœliwskich. Wsród nich goñczy polski, wy¿e³ weimar[cd. str. 10]

7

Konferencja naukowa i jubileusz Oœrodka Podczas uroczystoœci dyrektor Oœrodka W dniach 11–12 maja 2017 r. pod Kultury Leœnej, dr in¿. Benedykt RoŸpatronatem Dyrektora Generalnego miarek, wyg³osi³ referat poœwiêcony hiLasów Pañstwowych, dr in¿. Konrastorii Oœrodka i perspektywom rozwoda Tomaszewskiego, zosta³a zorgaju. W dalszej czêœci, w obecnoœci zapronizowana konferencja naukowa szonych goœci i uczestników konfe„Zbiory i ekspozycje przyrodnicze rencji wicemarsza³ek Województwa w Polsce”. Okazj¹ by³ jubileusz 30Wielkopolskiego, pan Krzysztof Gra-lecia usamodzielnienia siê Oœrodka bowski, wrêczy³ odznaki „Za zas³ugi Kultury Leœnej w Go³uchowie jako dla Województwa Wielkopolskiego”: zak³adu Lasów Pañstwowych o zaBenedyktowi RoŸmiarkowi, Barbarze siêgu ogólnokrajowym.

Czo³nik, Jerzemu Adamczewskiemu, W wydarzeniu udzia³ wziêli Konradowi Bulowi, Piotrowi Stachowprzedstawiciele 18 instytucji, muzeów skiemu oraz cz³onkowi Rady Naukowej przyrodniczych z ca³ego kraju, którzy ze znacznym wyprzedzeniem przygo- Referat o historii Oœrodka Kultury Leœnej w Go³uchowie wyg³osi³ Oœrodka Kultury Leœnej – prof. W³adytowali wyst¹pienia i referaty dotycz¹- Benedykt RoŸmiarek, dyrektor OKL (fot. Z. Kroczyñski) s³awowi Cha³upce. Przedstawiciel dyce interesuj¹cych ich zagadnieñ. Po opracowaniu redakcyjnym zosta³y rektora generalnego Lasów Pañstwowych, dyrektor Tomasz opublikowane w wydawnictwie o charakterze monograficznym.

Markiewicz (RDLP Poznañ), wrêczy³ Barbarze Czo³nik, kierowniKonferencja zosta³a podzielona na piêæ sesji, z których pierwsza kowi Dzia³u Edukacji i Informacji OKL oraz Zbigniewowi Kuszy, mia³a charakter uroczysty i by³a poœwiêcona jubileuszowi OKL. zastêpcy dyrektora OKL, Kordelas Leœnika Polskiego. [cd. str. 12]

„Ze sztuk¹ bezpieczniej” Jak w lesie znaleŸæ w³aœciwy kierunek? Które leœne owoce mo¿na jeœæ bez obawy o w³asne ¿ycie? W jaki sposób dzia³a hydronetka? Na te i inne pytania odpowiadali leœnicy i stra¿acy podczas Powiatowego Przegl¹du Twórczoœci Dzieciêcej „Ze sztuk¹ bezpieczniej” w Oœrodku Kultury Leœnej. Na program dwudniowego Przegl¹du, który odby³ siê 25 i 26 maja, z³o¿y³y siê konkursowe wystêpy m³odych artystów oraz plenerowy festyn.

Nietuzinkowy sposób na przekazywanie i utrwalanie treœci o bezpieczeñstwie wœród najm³odszych znaleŸli organizatorzy Powiatowego Przegl¹du Twórczoœci Dzieciêcej: Komenda Powiatowa Pañstwowej Stra¿y Po¿arnej w Pleszewie oraz Oœrodek Kultury Leœnej w Go³uchowie. Poprzez piosenkê, taniec, recytacjê i spektakle, dzieci z przedszkoli i klas I–III szkó³ podstawowych powiatu pleszewskiego ucz¹ siebie nawzajem bezpiecznego zachowania w domu, szkole, na ulicy, w lesie.

W tegorocznej, czwartej ju¿ edycji Przegl¹du, popisy aktorskie prezentowali soliœci i zespo³y. Wystêpami udowadniali, ¿e znaj¹ numery telefonów alarmowych, zasady pierwszej pomocy, a tak¿e przepisy dotycz¹ce przechodzenia przez jezdniê i zachowania w lesie.

Z wdziêkiem wcielali siê w role stra¿aków, leœnych zwierz¹tek, przezornych, ale te¿ i nieostro¿nych dzieci, policjantów, ratowników medycznych. Wszystko to w piêknych kostiumach, na tle bogatych dekoracji.

Szesnaœcie wyst¹pieñ w kategorii przedszkolnej oraz jedenaœcie w kategorii klas I–III oceni³o jury, w którym zasiedli przedstawiciele Komendy Powiatowej PSP w Pleszewie, Oœrodka Kultury Leœnej w Go³uchowie, Starostwa Powiatowego w Pleszewie oraz aktor z Teatru im. W. Bogus³awskiego w Kaliszu.

Grand Prix Przegl¹du zdobyli przedstawiciele Szko³y Podstawowej w ¯egocinie za doskona³¹ grê aktorsk¹ w inscenizacji „Na ratunek”. Pierwsze miejsca w dwóch niezale¿nych kategoriach wiekowych przyznano: grupie „¯abki” z Przedszkola w Go³uchowie za taniec „Nasza stra¿ po¿arna” oraz uczniom klasy II a ze Szko³y Podstawowej w Dobrzycy za przedstawienie pt. „Leœna opowieœæ”. Jury doceni³o grê aktorsk¹, przygotowanie, samodzielnoœæ i swobodê wystêpów na scenie. Pod uwagê wziête by³y równie¿ zgodnoœæ prezentowanej tematyki z zapisami regulaminu Przegl¹du, choreografia, kostiumy i scenografia.

Po wystêpach konkursowych uczestnicy Przegl¹du zwiedzali wystawy w Muzeum Leœnictwa, uczestniczyli w leœnych grach i zabawach zorganizowanych w plenerze przez Oœrodek Kultury Leœnej oraz w pokazach przygotowanych przez stra¿aków. Wchodzili do zadymionego namiotu, by uratowaæ misia, budowali drewnian¹ wie¿ê przeciwpo¿arow¹, rozpoznawali jadalne i truj¹ce gatunki rosn¹ce w lesie,

Grupa „¯abki” z Przedszkola w Go³uchowie w tañcu „Nasza stra¿ po¿arna” (fot. J. Zalejska-Niczyporuk)

starali siê profesjonalnie udzieliæ pierwszej pomocy poszkodowanemu. Wykonanie zadañ w oœmiu stanowiskach edukacyjnych owocowa³o zdobyciem certyfikatu „Jestem bezpieczny”.

Alicja Antonowicz Wyniki IV Powiatowego Przegl¹du Twórczoœci Dzieciêcej „Ze sztuk¹ bezpieczniej” Zespo³y przedszkolne I miejsce – grupa „¯abki” z Przedszkola w Go³uchowie za taniec „Nasza stra¿ po¿arna” II miejsce – grupa „Smerfy” z Przedszkola „Bajka” w Pleszewie za przedstawienie „Jak rozweseliæ Ziemiê” III miejsce – grupa „¯abki” z Przedszkola w Taczanowie Drugim za przedstawienie pt. „Jesteœmy bezpieczni" Wyró¿nienia: - grupa „Miœki” z Przedszkola w Czerminie za przedstawienie „Dbajmy o Ziemiê” - Martyna Cichorek z Przedszkola w Czerminie za piosenkê pt. „Wielkie dziœ sprz¹tanie œwiata” - Micha³ Borkowski z Przedszkola w Taczanowie Drugim za wiersz pt. „Stra¿ po¿arna” Zespo³y szkolne I miejsce – klasa II a ze Szko³y Podstawowej w Dobrzycy za przedstawienie pt. „Leœna opowieœæ” II miejsce – klasa II z Zespo³u Szkó³ Publicznych nr 1 w Pleszewie za przedstawienie „Szewczyk Dratewka ratuje przyrodê” III miejsce – uczniowie klas II a i II b z Zespo³u Szkó³ w Choczu za przedstawienie pt. „Wóz stra¿acki” Wyró¿nienia: - Wiktor Jab³oñski ze Szko³y Podstawowej w Tomicach za piosenkê pt. „Rowerowa wycieczka” - Maria Krysztofiak ze Szko³y Podstawowej nr 3 w Pleszewie za piosenkê pt. „Piêknie ¿yæ” - Nicol Musielak z Zespo³u Szkó³ Publicznych nr 2 w Pleszewie za piosenkê pt. „Jasne niebo, czysta woda” Grand Prix Przegl¹du zdobyli uczniowie klas I–III z Zespo³u Szkó³ Publicznych w ¯egocinie za przedstawienie „Na ratunek”

8

Archiwum fotograficzne Oœrodka Kultury Leœnej Jubileusz Oœrodka Kultury Leœnej jako samodzielnej jednostki Lasów Pañstwowych By mówiæ o Oœrodku Kultury Leœnej w takim kszta³cie, w jakim przedstawia siê dzisiaj, trzeba cofn¹æ siê do XIX wieku.

Wtedy to bowiem powsta³a idea utworzenia takiej instytucji jak Muzeum Leœnictwa.

Przez szereg kolejnych lat ponawiano apele w tej sprawie, jednak zawirowania historii naszego kraju nie pozwala³y na realizacjê zamierzenia. Powrócono do nich w latach 70. XX wieku. Wtedy zdecydowano o utworzeniu Muzeum Leœnictwa na terenie zespo³u zamkowo-parkowego w Go³uchowie.

W 1976 roku powo³ano Oœrodek Kultury Leœnej w Go³uchowie, który znajdowa³ siê w strukturze organizacyjnej Nadleœnictwa Taczanów – Okrêgowego Zarz¹du Lasów Pañstwowych w Poznaniu.

Podstawowym celem Oœrodka by³a i jest do dnia dzisiejszego prezentacja dorobku polskich leœników.

Statutowe zadania to tak¿e dzia³alnoœæ w zakresie ochrony dziedzictwa leœnictwa polskiego, prowadzenie Muzeum Leœnictwa, zarz¹dzanie zasobami informacyjnymi odnosz¹cymi siê do wiedzy historycznej o organizacji i funkcjonowaniu Lasów Pañstwowych, technice i technologii, a tak¿e kulturze leœnej. Poza tym Oœrodek sprawuje mecenat nad twórczoœci¹ leœników oraz twórców inspiruj¹cych siê lasem i leœnictwem, opiekuje siê parkiem den-

drologicznym i prowadzi zachowawcz¹ hodowlê ¿ubra.

30 lat temu nast¹pi³ wa¿ny moment w historii dzia³ania Oœrodka Kultury Leœnej. 1 stycznia 1987 roku sta³ siê placówk¹ samodzieln¹ w strukturach Lasów Pañstwowych. Po stopniowym przeprowa-

Otwarcie wystawy rysunku satyrycznego Jacka Frankowskiego; 1 lipca 1994 r. (fot. Arch. OKL)

¯ubry w Pokazowej Zagrodzie Zwierz¹t; 1994 r. (fot. K. Bul) Urz¹dzanie wystawy w Pora¿ynie przez pracowników OKL z okazji 50-lecia RDLP Poznañ; 8 wrzeœnia 1995 r. (fot. Arch. OKL)

Otwarcie Ogólnopolskiego Przegl¹du Twórczoœci Amatorskiej Leœników; dziedziniec „Oficyny”; przemawia Andrzej Rodziewicz, Dyrektor Generalny Lasów Pañstwowych, obok stoi Piotr Grygier, Dyrektor Regionalny LP w Poznaniu; 1993 r. (fot. Z. Kroczyñski)

VI Krajowy Zlot Kombatantów Leœników; dziedziniec „Oficyny”; pami¹tkowe zdjêcie kombatantów z RDLP Zielona Góra; 24–25 czerwca 1995 r. (fot. Z. Kroczyñski) [cd. str. 9]

9

Autograf. Fotografie i mechanika precyzyjna Fotogrametria to dzia³ geodezji zajmuj¹cy siê mierzeniem terenów i dowolnych obiektów przestrzennych, odtwarzaniem ich kszta³tu i po³o¿eñ na podstawie tzw. fotogramów, czyli zdjêæ fotograficznych umo¿liwiaj¹cych sporz¹dzanie map.

Fotogrametria opiera siê na teorii rzutu œrodkowego (perspektywy), tj. wyznaczaniu na p³aszczyŸnie rzutów perspektywicznych obiektów przestrzennych. Jeszcze przed wynalezieniem fotografii, opracowywano plan jakiegoœ terenu na podstawie odrêcznie wykreœlonych rzutów œrodkowych, np. w sposób pokazany jak na rysunku poni¿ej.

Pierwsze opracowania fotogrametryczne pochodz¹ z 1850 r., a wiêc 11 lat po uzyskaniu przez Daguerre`a patentu na fotografiê. W 1858 r. Tournachon-Nadar wykona³ pierwsze zdjêcia terenu kamer¹ zawieszon¹ pod balonem na uwiêzi. Po I wojnie œwiatowej, wraz z rozwojem lotnictwa, fotogrametria uzyska³a wygodny œrodek do wykonywania zdjêæ z góry – samolot.

W Polsce bezpoœrednio po odzyskaniu niepodleg³oœci zaczêto stosowaæ metody fotogrametryczne dla potrzeb wojskowych. Wykorzystaniem fotogrametrii dla potrzeb gospodarczych zajê³o siê Ministerstwo Robót Publicznych. Przy œcis³ej wspó³pracy z lotnictwem wojskowym opracowano fotomapy czêœci doliny Wis³y, mapê sytuacyjn¹ wzd³u¿ pasa granicy wschodniej i wiele innych. W 1930 r., w ramach Polskich Linii Lotniczych LOT, zosta³ utworzony Wydzia³ Aerofotogrametryczny, zwany Fotolotem. W ostatnich latach okresu miêdzywojennego Fotolot sta³ siê jedynym wykonawc¹ zdjêæ lotniczych.

Do opracowywania zdjêæ lotniczych zbudowano wiele instrumentów, które ogólnie nazywane autografami, s³u¿¹ do rysowania map bezpoœrednio ze zdjêæ. Pierwszym autografem opartym na rozwi¹zaniu czysto mechanicznym, w którym zamiast rekonstrukcji optycznej promieni obu wi¹zek, zastosowano rekonstrukcjê mechaniczn¹, by³ restitutor skonstruowany przez Santoniego w 1927 r. Zastosowanie takiego rozwi¹zania okaza³o siê bardzo wygodne, poniewa¿ umo¿liwia³o opracowywanie zdjêæ lotniczych wykonywanych kamerami ró¿nych typów i o ró¿nych odleg³oœciach obrazu.

Autograf Wild A8; 1958 r. (fot. Informator producenta)

Na wystawie „Technika leœna” Muzeum Leœnictwa prezentowany jest szwajcarski autograf Wild A8. Mo¿na na nim opracowywaæ zdjêcia lotnicze o formacie do 24 × 24 cm i odleg³oœci obrazowej od 98 mm do 215 mm, a stó³ rysunkowy (koordynograf) mo¿na po³¹czyæ na 13 sposobów. Wykorzystywany by³ w Biurze Urz¹dzania Lasu w Warszawie podczas opracowywania map terenów leœnych.

Józef Nadolny •ród³a: Piasecki M. B., Fotogrametria lotnicza i naziemna, Pañstwowe Przedsiêbiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, Warszawa 1958.

Sitek Z., Elementy fotogrametrii i fotografii technicznej, PWN, Warszawa 1984.

Tyszkiewicz S. (red.), Ma³a encyklopedia leœna, PWN, Warszawa 1980.

Archiwum fotograficzne Oœrodka Kultury Leœnej Jubileusz Oœrodka Kultury Leœnej jako samodzielnej jednostki Lasów Pañstwowych [cd. ze str. 8]

dzeniu remontów funkcjonuje na terenie parku-arboretum w zabytkowych budynkach: „Kasa” – siedziba administracji OKL, „Oficyna”, „Dybul” oraz budynki podworskie, które stanowi¹ kompleks wystawienniczo-edukacyjny.

W archiwum fotograficznym OKL wœród fotografii dotycz¹cych placówki, te po 1987 roku stanowi¹ niema³¹ jego czêœæ. Pocz¹wszy

Audycja nagrywana w OKL w Go³uchowie pn.: „W poszukiwaniu wiosny”; 19 marca 1997 r. (fot. Arch. OKL)

od fotografii parku-arboretum, obiektów, a skoñczywszy na dokumentacji szeroko prowadzonej dzia³alnoœci.

Joanna Kostka •ród³a: Czo³nik B., Bul K., Zbiory i wystawy przyrodnicze oraz dzia³ania edukacyjne Oœrodka Kultury Leœnej w Go³uchowie, W: Muzealnictwo przyrodnicze w Polsce, Oœrodek Kultury Leœnej, Go³uchów 2017. http://www.okl.lasy.gov.pl/historia#.WTkGSNwwi70 [dostêp: 08.06.2017].

Prezentacje Leœne i Targi Leœne Go³uchów; scena na polanie pod „Oficyn¹”; 1–5 czerwca 2000 r. (fot. Arch. OKL)

10

XIII festyn edukacyjny „Spotkanie z lasem” [cd. ze str. 5]

Chêtni do sprawdzenia swojej sprawnoœci fizycznej mogli wzi¹æ udzia³ w grach i zabawach przygotowanych przez kuglarzy, rzuciæ toporem do celu lub szyszk¹ na odleg³oœæ. Nie zabrak³o równie¿ walk rycerskich oraz pokazów zwi¹zanych z gospodarstwem domowym. Uczestnicy wydarzenia mogli tak¿e sprawdziæ swoj¹ wiedzê przyrodnicz¹ rozpoznaj¹c gatunki grzybów jadalnych i truj¹cych lub przyporz¹dkowuj¹c roœliny i zwierzêta do poszczególnych warstw w lesie.

Wszystkie przygotowane w tym dniu przez Oœrodek atrakcje by³y bezp³atne, równie¿ wstêp do Muzeum Leœnictwa by³ wolny.

Patronat medialny nad wydarzeniem sprawowa³o Radio Centrum i ¯ycie Pleszewa.

Joanna Zalejska-Niczyporuk

P³ócienne torby pomalowane przez uczestników festynu (fot. A. Antonowicz)

Warsztaty garncarskie (fot. A. Antonowicz)

Ju¿ po raz czwarty w Go³uchowie wybrzmia³y sygna³ówki [cd. ze str. 6]

V Zlot Kolekcjonerów Poro¿y (fot. A. Antonowicz)

szyn, Przedborów, Syców, Taczanów, Leœnego Kompleksu Promocyjnego „Lasy Rychtalskie” i Leœnego Zak³adu Doœwiadczalnego Siemianice, Okrêgowej Rady £owieckiej w Kaliszu, Samorz¹du Województwa Wielkopolskiego, Starostwa Powiatowego w Pleszewie oraz Gminy Go³uchów. Sponsorami nagród byli równie¿: firma VacuumGlobal, Kawiarnia Muzealna oraz sklep myœliwski Colt z Kalisza.

Joanna Kostka

Wydarzenia

ski czy posokowiec bawarski. Zwierzêta te w bardzo ciekawy sposób prezentowa³ pan Micha³ Pi¹tyszek, leœniczy z Nadleœnictwa Grodzisk Wielkopolski, na co dzieñ prowadz¹cy hodowlê psów myœliwskich.

Przez ca³y czas trwania festiwalu byli obecni tak¿e sokolnicy z Polskiego Klubu Sokolników Polskiego Zwi¹zku £owieckiego „Gniazdo Sokolników”. Pani Agata Bielowska i pan Tomasz Wykner przywieŸli ze sob¹ jastrzêbia Harrisa oraz soko³a wêdrownego. Sokolnicy chêtnie opowiadali o swoich skrzydlatych podopiecznych, ka¿dy móg³ wzi¹æ na rêkê i zrobiæ sobie zdjêcie z piêknym ptakiem ³owczym. Du¿ym powodzeniem cieszy³y siê konkursy z wiedzy leœnej m.in. rozpoznawanie poro¿y, tropów, czy odg³osów zwierz¹t leœnych na stoiskach edukacyjnych przygotowanych przez OKL w Go³uchowie, Nadleœnictwo Antonin, Leœny Kompleks Promocyjny „Lasy Rychtalskie”.

Gmina Go³uchów przedstawi³a ofertê turystyczn¹ i zaprasza³a do udzia³u w akcji promocyjnej „Przyje¿d¿ajcie do Go³uchowa!”. Tego dnia mo¿na by³o równie¿ bezp³atnie zwiedziæ wystawy Muzeum Leœnictwa, w tym wspomnian¹ ju¿ nowo otwart¹ oraz „Przyrodnicze podstawy leœnictwa” w odœwie¿onej ods³onie. Ponadto mo¿na by³o skorzystaæ z ofert stoisk handlowych m.in. z miodem i wyrobami pszczelarskimi, rêkodzie³em z poro¿a, bi¿uteri¹ myœliwsk¹, czy te¿ produktami z wêdzarni Towarzystwa ¯ywej Archeologii dzia³aj¹cego przy grodzie na Zawodziu w Kaliszu.

Organizatorem festiwalu by³ Oœrodek Kultury Leœnej w Go³uchowie, przy wspó³udziale nadleœnictw: Antonin, Grodziec, Kalisz, Kroto-

12 kwietnia 2017 r. w Oœrodku odby³ siê „Wieczór sowi w Go³uchowie”, podczas którego uczestnicy poznawali rodzime gatunki sów, ich zwyczaje i odg³osy (fot. M. Biardzka)

Po raz kolejny Oœrodek uczestniczy³ w „Nocy muzeów”; w tegorocznej edycji, która odby³a siê 20 maja br., wziê³o udzia³ blisko 2000 osób (fot. K. Bul)

11

Otwarte wystawy

Tu byliœmy

21 kwietnia 2017 r. w sali kolumnowej zabytkowej „Powozowni” otwarto wystawê czasow¹ pn.: „Intarsja – sztuka malowania drewnem”, na któr¹ sk³adaj¹ siê prace Piotra Biernata z Ostrzeszowa (fot. J. Zalejska-Niczyporuk)

Pracownicy Oœrodka 1 czerwca 2017 r. przeprowadzali gry i zabawy edukacyjne na festynie z okazji Dnia Dziecka w Zespole Szkó³ nr 7 w Kaliszu (fot. A. Kozyra)

W „Powozowni” od czerwca 2017 r. udostêpniona zosta³a w nowej aran¿acji sala wystawy sta³ej „Przyrodnicze Podstawy Leœnictwa” (fot. R. Sorek)

1 czerwca br. OKL goœci³ tak¿e na festynie w Parku PrzyjaŸni w Kaliszu, gdzie pracownicy przybli¿ali zagadnienia zwi¹zane z lasem i przyrod¹ polsk¹ (fot. A. Kozyra)

3 czerwca br. w „Powozowni” otwarto ekspozycjê czasow¹ pt.: „Polskie wystawy i eksponaty ³owieckie” (fot. A. Antonowicz)

Stoisko Oœrodka zosta³o zorganizowane równie¿ 4 czerwca br. na „Festiwalu Dzieciêcych Marzeñ” w Pleszewie (fot. M. Biardzka)

W sali wystaw czasowych w Muzeum Leœnictwa – „Oficyna” 30 czerwca br. zosta³a otwarta wystawa pt.: „Las i leœnicy w starej fotografii”, udostêpniona przez Nadleœnictwo Olszyce (fot. P. Ortell)

4 czerwca br. OKL by³ obecny tak¿e na festynie promuj¹cym wszechstronne zastosowanie drewna o nazwie „Drewniak” w Sycowie, którego organizatorem by³a Regionalna Dyrekcja Lasów Pañstwowych w Poznaniu (fot. S. Lis)

12

Konferencja naukowa i jubileusz Oœrodka [cd. ze str. 7]

Pozosta³e cztery sesje poœwiêcono kolejno: muzeom oraz kolekcjom leœnym i ³owieckim, muzeom oraz kolekcjom uniwersytetów i instytutów, muzeom oraz kolekcjom regionalnym oraz problematyce muzealnej. Poœród prelegentów znajdowali siê zarówno kierownicy poszczególnych placówek jak i pracownicy naukowi. Problemy Muzeum Ziemi Polskiej Akademii Nauk w Warszawie przedstawia³ dyrektor Ryszard Szczêsny. Dzia³ania Muzeum Geologicznego Pañstwowego Instytutu Geologicznego Pañstwowego Instytutu Badawczego w Warszawie w dziedzinie edukacji geologicznej i promocji ochrony georó¿norodnoœci prezentowa³ prof. dr hab.

W³odzimierz Mizerski. O zbiorach zielników i kolekcji grzybów w Instytucie Botaniki im. W. Szafera Polskiej Akademii Nauk informowa³a prof. dr hab. Barbara Godzik. W czasie konferencji przedstawione zosta³y równie¿ problemy Muzeum Ogrodu Botanicznego Uniwersytetu Jagielloñskiego w Krakowie, Muzeum Przyrodniczego Uniwersytetu £ódzkiego, Zbiorów Przyrodniczych Wydzia³u Biologii UAM, kontynuatorów 160 letnich tradycji muzealnictwa przyrodniczego w Wielkopolsce. Wiele ciekawych informacji przedstawili prelegenci z Muzeum Tatrzañskiego im. dra Tytusa Cha³ubiñskiego w Zakopanem, z Muzeum Ojcowskiego Parku Narodowego, z Muzeum Przyrodniczego w Jeleniej Górze, Muzeum Nadwiœlañskiego w Kazimierzu Dolnym, czy z Muzeum Przyrody w Drozdowie.

Konferencjê zamyka³y dwa wyst¹pienia, pierwsze dr hab. Piotra Daszkiewicza z Instytutu Historii Nauki PAN w Warszawie, Muséum National d'Histoire Naturelle w Pary¿u, który wyst¹pieniem

„Polskie dziewiêtnastowieczne muzea przyrodnicze widziane z francuskiej perspektywy” przedstawi³ pocz¹tek polskiego wystawiennictwa i muzealnictwa i to widziany z perspektywy obcokrajowców odwiedzaj¹cych ziemie polskie w XIX wieku. Drugie wyst¹pienie dotyczy³o wspó³czesnych polskich muzeów przyrodniczych, które autor prof. dr hab. Wies³aw Krzemiñski, d³ugoletni kierownik Muzeum Przyrodniczego Zak³adu Systematyki i Ewolucji Zwierz¹t Polskiej Akademii Nauk w Krakowie, na podstawie doœwiadczeñ okreœli³ mianem „placówek niechcianych”. To drastyczne porównanie pocz¹tków polskiego muzealnictwa przyrodniczego z dniem dzisiejszym i perspektywami „jutra” sta³o siê konkluzj¹ konferencji, któr¹ zawarto we wspomnianej publikacji.

Po konferencji zosta³a ona rozes³ana do wszystkich instytucji i muzeów, które wyrazi³y wczeœniej zainteresowanie przedsiêwziêciem, a z ró¿nych wzglêdów nie wziê³y w niej udzia³u.

Publikacja ta zosta³a przekazana do Kancelarii Prezydenta RP, Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, a tak¿e Ministrowi Dziedzictwa Narodowego i Ministrowi Œrodowiska.

Konrad Bul

H U M O R

Wydawca: Oœrodek Kultury Leœnej, ul. Dzia³yñskich 2, 63-322 Go³uchów, tel./faks 62 761-50-45, 761-50-46, www.okl.lasy.gov.pl, e-mail: okl@okl.lasy.gov.pl Redakcja: Barbara Czo³nik – redaktor naczelny, Alicja Antonowicz, Joanna Zalejska-Niczyporuk Sta³a wspó³praca: Rafa³ Walendowski Opracowanie i sk³ad: Joanna Zalejska-Niczyporuk Fotografie: Alicja Antonowicz, Magdalena Biardzka, Konrad Bul, Adam Kozyra, Zygmunt Kroczyñski, Szymon Lis, Patryk Ortell, Rafa³ Sorek, Przemys³aw Szyduk, Joanna Wróbel-Mróz, Joanna Zalejska-Niczyporuk, Karolina Zió³kowska Ok³adka: Festyn edukacyjny „Spotkanie z lasem”, fot. Alicja Antonowicz Korekta: Katarzyna Wawrzków Druk: Super Print, ul. Kaliska 67, 63-300 Pleszew Dofinansowano ze œrodków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Œrodowiska i Gospodarki Wodnej w Poznaniu

ISBN 83-922141-2-9 ISSN 1897-3906

Gatunki leœne z Polskiej Czerwonej Ksiêgi LC — gatunki mniej zagro¿one Dziêcio³ bia³ogrzbiety — Dendrocopos (Picoides) leucotos (Bechstein, 1758) Dziêcio³ bia³ogrzbiety jest nieco wiêkszy i masywniejszy od dziêcio³a duDziêcio³ bia³ogrzbiety zasiedla lasy ¿ego. D³ugoœæ doros³ego osobnika, miewschodniej Europy i umiarkowanej strerzonego wraz z dziobem i ogonem wyfy klimatycznej Azji, siêgaj¹c na wschonosi 24–28 cm, podczas gdy dziêcio³a dzie po Kamczatkê i Japoniê. Mo¿na go du¿ego 23–26 cm. Sam ogon ma 9,5 cm. równie¿ spotkaæ w pasmach górskich od Rozpiêtoœæ skrzyde³ mieœci siê w przezachodniego Kaukazu, przez obszar kardziale 38–40 cm. Masa cia³a dochodzi do packi, Ba³kany (poni¿ej Peloponezu) po 110 g. Od dziêcio³a du¿ego odró¿nia go Góry Dynarskie. W centralnej i zachobia³o ubarwiona dolna czêœæ grzbietu (u dniej Europie jego miejsca lêgowe wytego pierwszego ca³y grzbiet jest czarstêpuj¹ jedynie wyspowo w Pirenejach, ny), a tak¿e czarno kreskowane boki ciaAlpach i Apeninach. W Skandynawii ³a (u dziêcio³a du¿ego brak kreskowaptaki te notowane s¹ blisko po³udniowenia). Doros³e samce ró¿nicuje wierzch go wybrze¿a. g³owy, który u dziêcio³a bia³ogrzbietego Polska populacja dziêcio³a bia³oma kolor czerwony, a u du¿ego czarny z grzbietego zwi¹zana jest ze wschodem widoczn¹ czerwon¹ plam¹ w okolicy kraju. Na pó³nocy wystêpuje w Puszczy potylicy. Dziêcio³ bia³ogrzbiety ponadto Bia³owieskiej, Augustowskiej, Rominnie posiada bia³ych, owalnych plam na ckiej, Boreckiej i Knyszyñskiej. Na pobarkach, które cechuj¹ dziêcio³a du¿ego. ³udniu w Karpatach, najliczniej w ich Dziêcio³ bia³ogrzbiety prowadzi wschodniej czêœci, tj. Beskidzie Niskim, osiad³y i koczuj¹cy tryb ¿ycia. Jest Bieszczadach, Górach Sanocko-Tur- Dziêcio³ bia³ogrzbiety w naturze (fot. Arch. OKL) ptakiem ruchliwym, ale ma³o p³ochliczañskich, na Pogórzu Przemyskim, a tak¿e w Beskidzie ¯ywieckim i Gorcach. Pomiêdzy pó³nocn¹ wym. Mo¿na go obserwowaæ w ci¹gu ca³ego roku. W podnieceniu a po³udniow¹ czêœci¹ kraju gnieŸdzi siê w rozproszeniu, np. w Gó- wydaje dŸwiêk „bjuk-bjuk”. rach Œwiêtokrzyskich i w lasach pod W³odaw¹.

Biotop Liczebnoœæ tego gatunku kszta³tuje siê obecnie na poziomie Gatunek ten preferuje du¿e, naturalne drzewostany ze starooko³o 1200 par. Jej ocena sprawia trudnoœci, gdy¿ w trakcie wy- drzewem. W Polsce wystêpuje w lasach liœciastych i mieszanych. chowywania m³odych dziêcio³ bia³ogrzbiety zachowuje siê skry- Na ni¿u kraju wybiera najczêœciej wilgotne olsy, nadrzeczne ³êgi cie, a jego pisklêta s¹ bardzo ciche. oraz gr¹dy. W Karpatach i na Podkarpaciu spotkamy go w buczyCechy gatunku nie, równie¿ tej z domieszk¹ jod³y, w zbiorowiskach olszy górJest najwiêkszym polskim dziêcio³em pstrym, nieco wiêk- skiej, a tak¿e w zdzicza³ych sadach, w dolinach rzek i potoków. szym od dziêcio³a du¿ego. Ma od niego d³u¿sz¹ szyjê i bardziej Obecny bywa w starych œwierczynach, najczêœciej na pograniczu kanciasty profil g³owy. Dziêcio³ bia³ogrzbiety ma czarno-bia³e regla dolnego i górnego, oraz w jaworzynach i lasach klonowoubarwienie. Samiec posiada czerwon¹ czapeczkê i ¿ó³to-bia³e lipowych. czo³o, z kolei samica – czarn¹ czapeczkê i bia³e czo³o. Od czaMartwe drzewa s¹ nie tylko miejscem gniazdowania, ale te¿ peczki biegnie w kierunku grzbietu czarna prêga. Bia³e boki g³o- baz¹ pokarmow¹. Dziêcio³y u¿ywaj¹ ich równie¿ do bêbnienia, wy i szyi s¹ udekorowane czarnymi pasami ci¹gn¹cymi siê od czyli wzajemnego komunikowania siê. nasady dziobu a¿ do piersi, nie dochodz¹cymi jednak do cieW optymalnych siedliskach jeden rewir dziêcio³a bia³omienia, pozostawiaj¹c bia³y przesmyk. Grzbiet dziêcio³a od góry grzbietego obejmuje 50–100 ha. W lasach gospodarczych zajest jednolicie czarny, w dolnej czêœci posiada bia³¹ plamê. gêszczenie dziêcio³ów jest 3–4 razy mniejsze od zagêszczenia w Skrzyd³a s¹ czarne z poprzecznymi, bia³ymi prêgami. Spodnia lasach naturalnych. Dziuple s¹siaduj¹cych ze sob¹ par, w najlepczêœæ cia³a jest bia³a, z p³oworó¿owym nalotem na brzuchu. szych dla tego gatunku drzewostanach, mog¹ znajdowaæ siê w Podogonie ma kolor jasnoczerwony, a boki cia³a kreskowane. odleg³oœci 1–3 km od siebie.

oderwij - zachowaj

Wystêpowanie

Po¿ywienie Dziêcio³ bia³ogrzbiety ¿ywi siê owadami, w tym larwami kózkowatych. Gatunek ten, jako jedyny z naszych dziêcio³ów, karmi potomstwo larwami owadów ¿yj¹cych w rozk³adaj¹cym siê

Ciekawostki a Dziêcio³ bia³ogrzbiety jest gatunkiem parasolowym, co ozna-

Zasiêg wystêpowania dziêcio³a bia³ogrzbietego w Polsce [Ÿród³o: http://maps.iucnredlist.org/map.html?id=22727124]

cza, ¿e jego ochrona poci¹ga za sob¹ ochronê wielu innych, wspó³wystêpuj¹cych gatunków, a tak¿e ich siedlisk. a Nazwa leucotos pochodzi od greckich s³ów (gr. leucos – bia³y, ôtos – plecy). a Bêbnienie dziêcio³a bia³ogrzbietego, które jest form¹ komunikowania siê, przypomina odg³os upadaj¹cej pi³eczki pingpongowej. a Dziêcio³y s¹ samotnikami i nie lubi¹ siê nawzajem, ³¹cz¹ siê w pary by wychowaæ potomstwo, ale nawet wtedy na zmianê wysiaduj¹ jaja i karmi¹ pisklêta, widuj¹c siê jedynie w przelocie. a W ramach tego gatunku wyodrêbniono podgatunek o nazwie dziêcio³ ³uskogrzbiety, który zamieszkuje Ba³kany i Azjê Mniejsz¹. a Dziêcio³ bia³ogrzbiety jest dobrym wskaŸnikiem naturalnoœci ekosystemu.

i nerwy ga³ki ocznej, g¹bczasta struktura koœci, a tak¿e unieruchomiony wzglêdem czaszki mózg, zabezpieczony specjaln¹ tkank¹ przed urazami.

drewnie. Poszukuj¹c larw w zmursza³ym drewnie, od³upuje systematycznie kawa³ki kory i miêkkiego drewna, tworz¹c „odkrywkê” na znacznej powierzchni pnia. Sporadycznie od¿ywia siê równie¿ orzechami i jagodami. Wczesn¹ wiosn¹ nak³uwa lipy, sosny i œwierki zlizuj¹c wyp³ywaj¹cy z nich sok.

Zagro¿enia W XIX wieku dziêcio³ bia³ogrzbiety by³ szerzej rozprzestrzeniony i bardziej liczny ni¿ dzisiaj.

Spadek jego liczebnoœci wi¹za³ siê z intensyfikacj¹ gospodarki leœnej.

Dziœ jest jednym z najrzadszych europejskich dziêcio³ów. Ze wzglêdu na specyficzne wymagania siedliskowe i pokarmowe tego ptaka. Wed³ug Monitoringu Ptaków Lêgowych z 2015 r. wymaga do wystêpowania du¿ej iloœci martwych drzew, g³ównie liœciastych, o mi¹¿szoœci od oko³o 10 m3/ha (na ni¿u) lub od oko³o 15 m3/ha (w górach), usuwanie posuszu z lasów stanowi jego g³ówne zagro¿enie. Niedostatek martwych drzew oraz niewielki udzia³ drzewostanów starszych klas wieku s¹ czynnikami ograniczaj¹cymi wystêpowa-

Rozmna¿anie

Dziêcio³ bia³ogrzbiety jest gatunkiem monogamicznym. Do lêgów przystêpuje najwczeœniej z wszystkich dziêcio³ów i tylko raz w roku.

Oko³o 2–4 tygodnie spêdza na przygotowaniu gniazda. Jaja sk³ada od trzeciej dekady marca do po³owy kwietnia, w liczbie 3–5, w odstêpach jednodniowych. Jaja s¹ wysiadywane przez obydwa ptaki na zmianê i trwa to oko³o 11 dni. W nocy jaja wysiaduje g³ównie samiec. M³ode s¹ karmione w dziupli przez 3–4 tygodnie, a tak¿e przez co najmniej kilka dni po wylocie. Dziuplê opuszczaj¹ najczêœ- R. Walendowski, Dziêcio³ bia³ogrzbiety (akwarela) ciej w drugiej dekadzie maja. Ca³y okres lêgowy trwa 45 dni. nie dziuplaków.

Straty w lêgach mog¹ siêgaæ 36%. W takich sytuacjach, po Dawniej dziêcio³ bia³ogrzbiety by³ liczniejszy, gdy¿ w lasach stracie pierwszego zniesienia, lêgi mog¹ byæ powtórzone i wtedy wystêpowa³o wiele drzew zamieraj¹cych i martwych. Wprowawyloty s¹ obserwowane równie¿ w czerwcu. dzenie zasad gospodarki leœnej propaguj¹cej koniecznoœæ usuwaGniazda nia posuszu spowodowa³o spadek liczebnoœci tego gatunku. Z Podstawowym miejscem gniazdowania dziêcio³a bia³o- czasem sytuacja uleg³a zmianie. Martwe drewno zaczêto postrzegrzbietego jest dziupla. Preferuje jej wykuwanie w martwych gaæ jako naturalny i niezbêdny sk³adnik ekosystemu leœnego, drzewach, a wynika to prawdopodobnie ze specyficznego mikro- przyczyniaj¹cy siê do zwiêkszenia ró¿norodnoœci biologicznej. klimatu panuj¹cego w takiej dziupli oraz wiêkszego bezpieczeñ- Obecnie, zgodnie z Polityk¹ Leœn¹ Pañstwa, a tak¿e Instrukcj¹ stwa ptaków. Drzewa martwe, pozbawione kory, z murszej¹cymi Ochrony Lasu obowi¹zuj¹c¹ w Lasach Pañstwowych, realizokonarami, s¹ trudnodostêpne dla drapie¿ników. Dziêcio³ bia³o- wane s¹ zapisy o koniecznoœci pozostawiania martwego drewna grzbiety, podobnie jak wiêkszoœæ dziêcio³ów, wykuwa corocznie w lesie. now¹ dziuplê, najczêœciej w nachylonej czêœci drzewa. Jest ona Ochrona umiejscowiona zwykle kilkanaœcie metrów nad ziemi¹, a jej Dziêcio³ bia³ogrzbiety chroniony jest prawem polskim i otwór wlotowy ma œrednicê 4,5–5,5 cm i skierowany jest do do³u. miêdzynarodowym. Zosta³ wpisany do Czerwonej ksiêgi zwierz¹t W grabach i dêbach dziuple znajduj¹ siê w konarze, natomiast w jako gatunek ni¿szego ryzyka, bliski zagro¿enia (kategoria LC – olszach i osikach – w pniu.

Least Concern). Jest objêty Konwencj¹ Berneñsk¹ i Dyrektyw¹ Dziêcio³ bia³ogrzbiety zak³ada dziuple najwy¿ej z wszystkich Ptasi¹ Unii Europejskiej. Czêœæ jego ostoi jest chroniona m.in. w dziêcio³ów. Badania w Puszczy Bia³owieskiej wykaza³y, ¿e œred- parkach narodowych: Bia³owieskim, Bieszczadzkim, Roztoczañnia wysokoœæ umieszczenia dziupli to 17 m, ale notowane by³y skim, Pieniñskim, Gorczañskim, Magurskim i Babiogórskim oraz równie¿ dziuple na wysokoœci 32 m. Jej kucie umo¿liwia twardy w rezerwatach przyrody. dziób przypominaj¹cy d³uto, trzecia powieka chroni¹ca naczynia Dzia³ania ochronne podejmowane w stosunku do tego ptaka polegaj¹ g³ównie na zachowaniu starodrzewów, drzew martwych i zamieraj¹cych oraz nieprowadzeniu ciêæ w okresie lêgowym.

Ochronie ptaków sprzyja nowoczesny model polskiej gospodarki leœnej, która uwzglêdnia pozostawianie drzew dziuplastych, martwego drewna oraz kêp starodrzewów na powierzchniach zrêbowych, a tak¿e wyznaczanie stref ochronnych rzadkich ptaków.

Realizowane plany ochronne dla obszarów ptasich Natura 2000 wp³ywaj¹ na poprawê stanu populacji. Liczebnoœæ dziêcio³a bia³ogrzbietego wykazuje trend rosn¹cy.

Opracowanie: Alicja Antonowicz Konsultacja merytoryczna: Tadeusz Mizera

Literatura

Zasiêg wystêpowania dziêcio³a bia³ogrzbietego w Europie [Ÿród³o: http://maps.iucnredlist.org/map.html?id=22727124]

Amann G., Ptaki, Multico, Warszawa 1997.

Czeszczewik D., Walankiewicz W., Nowak D., „Dziêcio³ bia³ogrzbiety Dendrocopos leucotos”, W: Chylarecki P., Sikora A., Cenian Z. (red.), Monitoring ptaków lêgowych.

Poradnik metodyczny dotycz¹cy gatunków chronionych Dyrektyw¹ Ptasi¹, GIOŒ, Warszawa 2009.

Czeszczewik D, Walankiewicz W., Nowak D., Kajtoch £., „Dziêcio³ bia³ogrzbiety Dendrocopos leucotos”, W: Chylarecki P., Sikora A., Cenian Z., Chodkiewicz T. (red.), Monitoring ptaków lêgowych. Poradnik metodyczny, GIOŒ, Warszawa 2015.

G³owaciñski Z., Weso³owski T., Dziêcio³ bia³ogrzbiety, W: Polska czerwona ksiêga zwierz¹t, Z. G³owaciñskiego (red.) , PWRiL, Warszawa 2001.

Kajzer K., Sobociñski W., Raport koñcowy podsumowuj¹cy temat badawczy „Okreœlenie czynników determinuj¹cych populacje dziêcio³a bia³ogrzbietego Dendrcopos leucotos i dziêcio³a trójpalczastego Picoides tridactylus w Puszczy Bia³owieskiej”, 2012.

Kruszewicz A.G., Ptaki Polski, Multico, Warszawa 2005.

Zawadzka D., Zawadzki J., Ochrona ptaków leœnych, Biblioteczka leœniczego, z. 348.

Wydawnictwo Œwiat, Warszawa 2012.